درس سیزده - زمینه های کودتای 28 مرداد Flashcards
چرا مصدق استعفا داد؟
تیر 1331 - مصدق برای: مواجهه با مخالفان داخلی در راس آن دربار
از شاه درخواست کرد که؟ پست وزارت جنگ رو در اختیارش قرار بده
و چون شاه نپذیرفت استعفا داد
بعد از مصدق چه کسی نخست وزیر شد؟
قوام السلطنه
قیام 30 تیر را توضیح دهید
- استعفای مصدق
- قوام مامور تشکیل کابینه
- طی اعلامیه شدید اللحن به طرفداران نهضت ملی شدن نفت حمله و تهدید به اجرای اعدام های دسته جمعی
- ایت الله کاشانی از مردم خواست برای مقابله با قوامبه میدان بیان
کاشانی: به خدای لایزال اگر قوام نرود اعلام جهان میکنم و خورد کفن پوشیده با ملت در پیکار شرکت میکنم - تلاش های دربار و نمایندگان قوام برای متقاعد کردن کاشانی بی نتیجه
- کاشانی: اگر در بازگشت دولت مصدق اقدام نشود اتس انقلاب را متوجه دربار خواهم کرد
- اولین ساعات 30 تیر 1331 مردم تهران حماسه ملی و غرور افرین و… و شهادت و در نهایت شاه قوام رو از سلطنت بر کنار کرد
بعد از برکنار قوام السلطنه چه کسی نخست وزیر شد؟
دوباره دکتر مصدق
اتفاقات مثبت دوباره روی کار امدن دکتر مصدق
ایت الله کاشانی به ریاست مجلس انتخاب شد
دکتر مصدق علاوه بر ریاست دولت، وزات جنگ را به عهده گرفت
==> از موقعیت مستحکمی بر خوردار شد
چرا رهبران نهضت ملی سازی نفت ایران در رویارویی با توطئه های خارجی و دسیسه چینی مخالفان داخلی نتوانستند اهداف نهضت را به ثمر برسانند
توضیح طولانی:
دسیسه چینی کانونهای توطئه خارجی مثلا
انگلیس
تا وقتی اتحاد بین رهبران نهضت وجود داشت نهضت از حمایت گسترده و پشتیبانی مردم و افکار عمومی برخوردار بود توطئه های خارجی موثر نبود
بروز اختلاف بین رهبران نهضت کوچکترین توطئه مبدل به ضربه سمگین بر پیکر ملی شدن صنعت نفت و پایه های حمایت مردم که عامل مهمی در رویارویی با استعمار خارجی به شمار میرفت سست میکرد
توضیح موردی:
1. ضعف ساختاری و بی کفایتی برخی از اعضای کابینه دولت
2. رقابت ها و قدرت طلبی ها
3. روند جدایی و بروز شکاف و تشتت سیاسی
عوامل زمینه ساز کودتای 28 مرداد به صورت موردی
عوامل خارجی:
1. آمریکا
2. انگلستان
عوامل داخلی:
1. حزب توده
2. شبکه بدامن
3. شاه و درباریان
4. مطبوعات
5. اشتباه مصدق در انحلال مجلس
6. اعتماد بیش از حد مصدق به آمریکایی ها
7. جدا شدن مصدق از روحانیت
واکنش امریکا به رقابت ایران و انگلیس در زمینه ملی سازی نفت ایران در گذر زمان
و دلیل هرکدام از سیاست ها
ابتدا: به طور نسبی مشروط به حمایت از نهضت ملی شدن نفت ایران
دلیل: به دلیل رقابت نفتی با انگلستان در خاورمیانه -
1.در صدد سهیم گردیدن در منابع نفتی ایران و قانون ملی شدن نفت را گامی در راستای پایان بخشیدن به تسلط انحصاری انگلیس بر نفت ایران
2. به دلیل جنگ سرد آمریکا با شوروی و قصد داشت با برقراری روابط دوستانه با دولت مصدق ایران را زیر نفوذ و سلطه خود دراورد
پس از مدتی: تصمیم به ماینجیگری بین ایران و انگلیس
دلیل: حفظ ثبات بازار نفت را برای جلوگیری از بحران اقتصادی ضروری میدانست
گذشت زمان: سیاست دولت امریکا به مداخله گری وهمکاری با انگلیس برای براندازی تغییر
دلیل: 1. انگلیسی ها قول دادند شرکت های نفتی امریکایی را در منابع نفت ایران شریک
2. خطر نفوذ کمونیزم و حرب توده در ایران بزرگ جلوه دادند
نتیجه: سازمان جاسوسی امریکا (سیا) ماموریت با همکاری سازمان جاسوسی انگلیس برای براندازی دولت مصدق و سرکوب نهضت
عملیات چکمه را تعریف کنید
انگلیس چه اقداماتی در این عملیات میکرد؟
حل بحران نفت از طریق اعمال قدرت نظامی و توسل به کودتا برای نخستین بار
با استفاده از شبکه جاسوسی خود که از دیرباز در ایران فعالیت داشت به شکل های گوناگون اقدام به تضعیف دولت دکتر مصدق
از جمله تحریم خرید نفت ایران و تهدید کشورهای خریدار نفت ایران به تعقیب قضایی و مجازات
واکنش امریکا، انگلیس و شوروی نسبت به ملی شدن نفت ایران به طور کلی
امریکا و انگلیس با هدف تصاحب منابع عظیم نفتی سیاستی واحد علی نهضت
شوروی با وجود شدت یافتن جنگ سرد با امریکا برای کمک به ایران کاری نکرد و در شرایط سخت بحران اقتصادی ناشی از تحریم نفت ایران حتی بدهی های خود به ایران را نداد
واکنش حزب توده به نهضت ملی شدن نفت در گذر زمان
جنبش را به عنوان یک حرکت وابسته به سرمایه داری غرب متهم میکرد و تنها خواستار ملی شدن نفت جنوب بود زیرا نفت شمال را حق شوروی میدانست (به دلیل وابستگی به شوروی از منافع آن دولت حمایت و رفتار خصمانه با نهضت)
بعد از قیام 30 تیر برخی رهبران حزب تصمیم به حمایت از دکتر مصدق
درمواردی چون:
خروج شاه از کشور (توطئه 9 اسفند 1331)
رفراندوم برای انحلال مجلس دوره 17 ام
در فاصله کودتای 25 مرداد تا 28 مرداد حزب توده چه واکنشی نشان دادند و چرا؟
با وجود داشتن تشکیلا و سازمان نظامی نیروهایش از خیابان فراخواند و در برابر کودتا واکنشی جز پایین کشیدن مجسمه های شاه و شعار الغای سلطنت و استقرار جمهوری دموکراتیک که به بهره برداری کودتاچیان در جنگ روانی منجر شد انجام نداد با وجود اینکه از طریق شبکه اطلاعاتی خود در ارتش از توطئه اگاه بود و به دلیل در اختیاز داشتن پست های نظامی مهم می توانست مانع موفقیت کودتا شود.
علت بی واکنشی شوروی و حرب توده در قبال کودتا بلاتکلیقی ناشی از مرگ استالین بود
پس از پیروزی کودتا چه اتفاقی برای حزب توده افتاد؟
همچون کوه یخ آب و رهبران از کشور گریختند و یا برای نجات جان خود با سران کودتا همکاری کردند
بعضی نیز بعدها به خدمت ساواک درامدند
شبکه بدامن چگونه موجب بدبینی نسبت به رهبران نهضت شد؟
نفوذ در احزاب و جریان های سیاسی، ایجاد بلوا و آشوب در کشور و اختلاف افکنی میان اعضای نهضت ملی ایران
فعالیت های پیچیده سری و غیر شفاف این شبکه از حوزع نظارت دولت خارج بود به طوری که هر گروه حزبی در ابتدا تصور میکرد این فعالیت ها به نفع سیاست های آنهاست
واکنش شاه نسبت به نهضت ملی شدن نفت در گذر زمان
ابتدا: منفعل و مردد
از پیامدهای نهضت که موجب تضعیف موقعیتش میشد وحشت اما قدرت و شجاعت ایستادگی دربرابر نهضت و ملت را نداشت
جرئت همراهی با آن را نداشت چون از انگلیسی ها میترسید و خاطره برکناری پدرش به دست انگلیسی ها
سپس: هرگاه فرصت مناسب آشکار و پنهان علیه نهضت و دولت دکتر مصدق کارشکنی و دسیسه چینی. وقتی اختلافات رهبران نهضت بالا گرفت تحرکات و توطئه های شاه هم زیاد شد
در نهایت: با تشویق و حمایت امریکا و انگلیس اجرای کودتای 28 مرداد تن داد
وابستگان شاه و درباریان چه اقداماتی در ضد نهضت ملی شدن نفت انجام دادند؟
- دائم مشغول توطئه چینی و دسیسه کاری بر ضد آن
- اشرف پهلوی (خواهر شاه) مادر شاه و افراد دربار از جمله اسدالله علم و شاپور ریپورتر بر ضد حقوق و منافع ایران و به نفع انگلستان در مقابل نهضت ملی شدن نفت ایستادند
چه کسانی بر ضد حقوق و منافع ایران و به نفع انگلستان در مقابل نهضت ملی شدن نفت ایستادند و حاضر بودند برای شکست نهضت به هرگونه همکاری با دولت انگلستان تن دهند؟ نتیجه این کارشان چه بود؟
اشرف پهلوی (خواهر شاه) مادر شاه و افراد دربار از جمله اسدالله علم و شاپور ریپورتر
بعد از قیام 30 تیر مصدق اشرف پهلوی و مادرش را از ایران اخراج کرد
کودتاگران با استفاده از مطبوعات چه کارهایی کردند؟
سازماندهی افکار عمومی - ایجاد شایعات و تبیغات ویرانگر و تخریب شخصیت دکتر مصدق و ایجاد نارضایتی عمومی از دوست او
اشتباه مصدق چه بود؟ چه کسی برای جلوگیری از این تصمیم مصدق تلاش کرد؟ و در نهایت نتیجه این اقدام دکتر مصدق چه شد؟
مصدق به بهانه نفوذ و تحریکات بیگانگان در مجلس تصمیم گرفت مجلس دوره هفدهم را منحل کند.
آیت الله کاشانی تلاش برای جلوگیری از انحلال مجلس کرد اما به جایی نرسید.
انحلال مجلس فرصت مناسبی برای کودتاگران فراهم آورد زیرا مشروعیت رئیس دولت را آشکارا مخدوش کرد و باعث هموار شدن عملیات کودتا شد. کودتاگران مدعی بودند پس از انحلال مجلس شورای ملی دیگر دولت مصدق مشروعیت قانونی ندارد.
چرا اعتماد بیش از حد دکتر مصدق به آمریکایی ها بد بود؟
زیرا آنها در صدد تصاحب منابع نفتی ایران و گرفتن ماهی از آب گل آلود بودند.
مصدق چگونه از روحانیت جدا شد؟
در شش مرداد 1331 نامه تندی به آیت الله کاشانی نوشت و ازش خواست از هرگونه دخالت در امور سیاسی کشور خودداری کنه
