2 kalfi - ÍSLENSKUR STJÓRNSKIPUNARRÉTTUR

Question 1

Með stjórnarskipun ríkisins

Answer 1

er átt við grundvallarreglur um stjórn þess og skipulag og þá sérstaklega hverjir fari með æðsta vald í málefnum ríkisins, hvernig þeir öðlast vald sitt, hver sé réttarstaða þeirra, hvernig þáttöku þeirra í meðferð ríkisvaldsins sé háttað, með hvaða hætti ríkisvaldið er skipulagsbundið, hvaða hömlur eru settar ríkisvaldinu ,hver er afstaða ríkisins gagnvart þjóðfélgasþegnunum.
Á BAKVIÐ RÉTTARREGLUR ER RÍKISVALDIÐ.

Question 2

Þeir einstaklingar sem eru í forsvari ríkissins kallast?

Answer 2

HANDHAFAR RÍKISVALDSINS

Question 3

Aðalréttarheimildin um stjónskipun Íslands og ríkisvald er ??

Answer 3

Lýðveldisstjórnarskráin frá 17.júní 1944

Question 4

Stjórnarskráin eða aðalheimild um íslenska stjórnskipun.

Answer 4

Í henni er að finna þær grundvallarreglur sem tryggja eiga lýðræði á íslandi.

Question 5

Fyrstur til að gegna ráðherraembætti og hvenær ?

Answer 5

Hannes Hafteinn 31.janúar 1904

Question 6

stjórnarskrár eftir röð ..

Answer 6

1874 - með henni fékk alþingi ásamt danakonung löggjafarvald í svokölluðum sérmálum landsins.
1918- 1.des - Ísland varð fullvalda
1944 - gildir enn - Lýðveldisstjórnarskráin

Question 7

Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn og ríkisvaldið greinsist í 3 þætti ..?

Answer 7

Löggjafarvald
Framkvæmdarvald
Dómsvald

Question 8

Þingræði

Answer 8

hér á landi ríkir Þingræði en það þýðir að þeir einir geti setið í ríkistjórn sem meiri hluti Alþingis styður eða a.m.k þolir í embætti.

Question 9

Montesquieu

Answer 9

Þrískipting ríkisvaldins á rætur sínar að rekja til Montesquieu. Tilgangurinn með þessari Valdaskiptingu er sá að dreifa valdi.
LÖGGJAFARVALD
FRAMKVÆMDARVALD
DÓMSVALD

Question 10

LÖGGJAFARVALD

Answer 10

ALÞINGI OG FORSETI - í sameiningu, hlutverk hans er að setja almennar réttarreglur, lögin og leggja þar með grundvöllinn að starfi framkvæmdavaldsins og dómstóla.

Question 11

FRAMKVÆMDARVALD

Answer 11

STJÓRNVÖLD OG FORSETI - táknar vald til að halda uppi lögum og allsherjarreglu, eru umboð fyrir ríkið, opinber innan sem utan.

Question 12

DÓMSVALD

Answer 12

DÓMENDUR

Question 13

Þingræðisreglan

Answer 13

veldur því að æðstu handhafar framkvæmdavaldins, ráðherrarnir, verða að njóta stuðnings löggjafar til að geta setið í embætti.

Question 14

Umboðsvald

Answer 14

Merkir að hafa með höndum framkvæmdarvald, t.d lögreglustjórn, innheimtu opinberra gjalda osfrv. Með þeim lögum er dómsvald og framkvæmdarvald að fullu að skilið.

Question 15

Forseti Íslands

Answer 15

er Þjóðhöfingi Íslenska ríkisins, þjóðkjörinn. Kjörgengir til forseta Íslands eru ríkisborgarar sem eru 35 ára og eldri. Ef forseti getur ekki sinnt störfum vegna veikinda eða einhvers slíks fara handhafar forsetavalds með forsetavaldið , en þeir eru forseti Alþingis, forseti Hætaréttar og forsætisráðherra. Ráðherrar framkvæma vald forsetans. LAGAFRUMVÖRP ERU SEND TIL FORSETA TIL SAMÞYKKTAR. Forseti hefur ekki neitunarvald heldur aðeins synjunarvald þar sem hann hefur það vald til að skjóta lagafrumvarpinu undir þjóðaratkvæði eins og með fjölmiðlafrumvarpið.

Question 16

Alþingi

Answer 16

Starfar í einni málstofu og á Alþigni eiga sæti 63 þjóðkjörnir þingmenn.

Question 17

Kosningaréttur

Answer 17

fellur niður ef Íslendingur gerist ríkisborgari í öðru ríki, en þeir sem gerast íslenskir ríkisborgarar öðlast kosningarétt.

Question 18

Landinu er skipt í Kjördæmi

Answer 18

o	Norðvesturkjördæmi
o	Norðausturkjördæmi
o	Suðurkjördæmi
o	Suðvesturkjördæmi
o	Reykavíkurkjördæmi suður
o	Reykjavikurkjördæmi norður

Question 19

Trúfrelsi

Answer 19

Allir eiga rétt á því að stofna trúfélög og iðka trú í samræmi við sannfæringu sína. Einu takmarkanir eru þær að ekki má kenna eða fremja hluti sem eru gagnstæðir góðu siðferði og allsherjarreglu.

Question 20

Jafnrétti

Answer 20

Í stjórnarskránni kemur fram að konur og karlar skuli njóta jafnréttis í hvívetna og allir séu jafnir gagnvart lögum án tillits til kynferðis, trúarbragðan, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis eða stöðu að öðru leyti.

Question 21

Ríkisborgararéttur

Answer 21

• Engan má svipta íslenskum ríkisborgararétti. Með lögum má þó ákveða að maður missi þann rétt er hann gerist ríkisborgari í öðru ríki. Ekki má banna neinum að fara úr landi nema með ákvörðun dómara.

Question 22

Persónufrelsi

Answer 22

Engan má svipta frelsi nema með heimild samkvæmt lögum

Question 23

Gæsluvarðhald

Answer 23

má aðeins beita fyrir sök sem ÞYNGRI refsing liggur við EN fésekt eða varðhald. Maður skal aldrei sæta gæsluvarðhald lengur en nauðsyn krefur.

Question 24

Bann við ómannúðlegri meðferð

Answer 24

Pyndingar og önnur ómannleg eða vanvirðandi meðferð eða refsing er óheimil. Ekki má skylda menn til nauðungavinnu.

Question 25

Afturvirkni refsilaga

Answer 25

Bannað er að hafa refsiákvæði afturvirk, það þýðir að - Ekki má refsa fyrir glæp nema hann hafi verið refsiverður á þeim tíma sem hann var framinn.

Question 26

Réttlát málsmeðferð fyrir dómi

Answer 26

Allir eiga rétt á að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur, eða um ákæru á hendur sér um refsiverða háttsemi með réttlátri málsmeðferð innan hæfilegs tíma fyrir óháðum og óhlutdrægum dómstóli. Hver sá sem borinn er sökum um refsiverða háttsemi skal talinn SAKLAUS ÞAR TIL SEKT HEFUR VERIÐ SÖNNUÐ!

Question 27

Friðhelgi einkalífs

Answer 27

Allir hljóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu. Ekki má gera líkamsrannsókn eða leit á manni, leita í
• húsakynnum hans eða munum, nema sakvæmt dómsúrskurði eða með sérstakri lagaheimild.

Question 28

Sjálfstæði Sveitafélaga

Answer 28

. Sveitafélög skulu ráða sjálf málefnum sínum eftir því sem lög ákveða. Tekjustofnar sveitafélaga skulu ákveðnir með lögum , svo og réttur þeirra til að ákveða hvort og hvernig þeir eru nýttir.

Question 29

Mannréttindasáttmáli Evrópuráðsins

Answer 29

Þar er að finna ÍTARLEG MANNRÉTTINDAÁKVÐI. - Ísland varð aðili að og var undirritaður í Róm 3.sept 1953. Varð að lögum 1994

Question 30

Ráðuneyti 12 talsins !

Answer 30

Sérhvert ráðuneyti tekur til landsins alls og hefur á hendi yfirstjórn og gæslu þeirra stjórnsýslugreina sem undir það heyra, ráðuneytin eru tólf talsins: Forsætisráðuneyti, Dóms- og kirkjumálaráðuneyti, Félagsmálaráðuneyti, Fjármálaráðuneyti, Heilbrigðisráðuneyti, Iðnaðarráðuneyti, Viðskiptaráðuneyti, Menntamálaráðuneyti, Samgönguráðuneyti, Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti, Umhverfisráðuneyti og Utanríkisráðuneyti.

Question 31

Sveitastjórnir

Answer 31

Alþingi kveður á um skipun sveitastjórnamála. Samkvæmt sveitastjórnarlögum eru sveitafélögin lögaðilar og lágmarksíbúatala sveitafélags er 50 íbúar.

Question 32

Réttaröryggi

Answer 32

Mjög mikilvægt er að meðferð mála og erindi hjá sjtörnvöldum sé vönduð og réttlát. Á lögfræðimáli heitir þetta að réttaröryggi borgaranna gagnvart stjórnsýslunni sé tryggt, til að tryggja þetta voru sett stjórnsýslulög

Question 33

Stjórnsýslulög

Answer 33

. Í þessum lögum er hinu opinbera, þ.e. embættum og stofnunum ríkis og sveitafélaga og stofnunum sem starfa á þeirra vegum, settar ákveðnar reglur hvernig það á að meðhöndla mál sem það fær til meðferðar um rétt eða skyldu manna og lögaðila, þ.e. svokallaðar stjórnsýsluákvarðanir.
• Stjórnsýsluákvarðanir. Dæmi um þær eru vínveitingaleyfi, leyfi til reksturs ferðaskrifstofu…o.fl.

Question 34

Nokkrar af helstu grundvallarreglum stjórnsýslulaganna

Answer 34

o	Hæfi stjórnvalda. 
o	Leiðbeiningarskylda
o	Málshraði. 
o	Rannsóknarregla
o	Jafnræðisreglan. 
o	Meðalhófsreglan 
o	Upplýsinga- og andmælaréttur 
o	Birtingarreglan. 
o	Rökstuðningur stjórnvaldsákvörðunar
o	Afturköllum ákvörðunar
o	Stjórnsýslukæra.

Question 35

Hæfi stjórnvalda

Answer 35

menntun og starfsþekkingu og tengsl við aðra. T.d. ef starfsmaður hefur ákveðinn skyldleika við aðila málsins eða ákveðin hagsmunatengsl. Reglur um hæfi eru settar til að tryggja það að ómálefnaleg sjónarmið ráði ekki ferðinni við málsmeðferð og til þess að stuðla að því að þeir sem í hlut eiga og aðrir geti treyst því að stjórnvöld séu hæf og hlutlaus.

Question 36

Leiðbeiningarskylda

Answer 36

Stjórnvaldi sem hefur mál til meðferðar er skylt að veita aðstoð og leiðbeiningar um þau mál sem heyra undir starfssvið þess. Dæmi um leiðbeiningarskyldu er t.d. leyfisumsókn til stjórnvalds til að stunda ákveðna tegund atvinnustarfsemi.

Question 37

Málshraði

Answer 37

Oftast hafa aðilar hagsmuni af því að mál fái hraða afgreiðslu hjá stjórnvaldi. Stundum koma niðurstöður stjórnvalda ekki að gagni nema þær komi innan hæfilegs tíma. Þurfi stjórnvald að leita álits annarra aðila skal það gert án tafar svo að meðferð málsins dragist ekki úr hömlu. TAFIR LEIÐA EKKI TIL ÞESS AÐ ÁKVARÐANIR TELJIST ÓGILDAR.

Question 38

Rannsóknarregla

Answer 38

Stjórnvöldum er einnig ætlað að sjá til þess að mál sé nægjanlega vel upplýst áður en ákvörðun er tekin. Það þarf að undirbúa málið og rannsaka þannig að málsatvik liggi ljós fyrir þegar ákvörðun er tekin. Mál telst nægilega rannsakað þegar þær upplýsingar sem þarf til að taka rétta ákvörðun liggja fyrir og eins og áður er þetta á ábyrgð stjórnvalds.

Question 39

Jafnræðisreglan

Answer 39

Það er grundvallarregla í stjórnsýslunni að gætt sé samræmis og jafnræðis. Þetta þýðir að mál sem eru sambærileg skuli í lagalegau tilliti fá samskonar úrlausn

Question 40

Meðalhófsreglan – (*)

Answer 40

Hún á við þegar stjórnvald þarf að taka íþyngjandi ákvörðun. Stjórnvaldákvörðun er sögð íþyngjandi þegar hún leggur skyldur eða kvaðir á herðar manna eða sviptingar á réttindum sem þeir hafa áður öðlast. Dæmi um þetta er þegar bóndi verður að skera niður fé eða þegar aðili sem hefur vínveitingaleyfi er sviptur því.

Question 41

Upplýsinga- og andmælaréttur

Answer 41

Áður en ákvörðun um mál er tekin skal aðili gefinn kostur á að tjá sig um málið og gæta þannig hagsmuna sinna við málsmeðferðina. Með tilkynningaskyldu um meðferð máls er átt við að stjórnvaldi beri að tilkynna aðila um að mál hans sé til meðferðar. Felur í sér þrjú grundvallaratriði:
Tilkynninguskylda til aðila um meðferð máls
Rétt aðila til að kynna sér gögn máls
Rétt aðila til að tjá sig um mál.

Question 42

Birtingarreglan

Answer 42

Þegar stjórnvald hefur tekið ákvörðun í máli skal það tilkynna aðila máls um niðurstöðuna og verður hún þá bindandi fyrir aðila. Það er forsenda fyrir að aðilar geti farið eftir ákvörðuninni að hún sé kynnt þeim.

Question 43

Rökstuðningur stjórnvaldsákvörðunar.

Answer 43

Aðilar geta farið fram á að stjórnvald rökstyðji niðurstöðu sína og ef um er að ræða kærumál er stjórnvaldi skylt að rökstyðja niðurstöðu sína. Óska skal eftir rökstuðningi innan 14 daga frá því tilkynning um ákvörðun berst og skal stjónvald svara innan 14 daga.

Question 44

Afturköllum ákvörðunar

Answer 44

Stjórnvöld má breyta ákvörðun sinni þangað til hún hefur verið tilkynnt til aðila máls, eftir þann tíma er aðeins heimilt að breyta augljósum villu í niðurstöðunni og skulu slíkar breytingar tilkynntar tafarlaust. Heimilt er að endurupptaka mál ef ákvörðn stjórnvalds er byggð á röngum eða ófullnægjandi upplýsingum. (Innan eins árs frá því að tilkynnt var um ákvörðunina).

Question 45

Stjórnsýslukæra

Answer 45

Sætti aðili máls sig ekki við stjórnvaldsákvörðun má kæra hana til æðra stjórnvalds og fá hana fellda úr gildi. Almennur frestur til kæru eru 3 mánuðir frá því að ákvörðun var tilkynnt.

Question 46

Upplýsingalögin

Answer 46

taka til stjórnsýslu ríkis og sveitafélaga og hafa að geyma reglur um almennan aðgang fólks að upplýsingum hjá stjórnvöldum. Lögin gera ráð fyrir að stjórnvöldum sé skylt að skrá mál á kerfisbundinn hátt og varðveita málsgögn þannig að þau séu aðgengileg. Með setningu upplýsingalaganna var stjórnsýslan gerð gagnsærri en áður.

Question 47

Gögn undanþegin upplýsingaskyldu (*)

Answer 47

eru t.d. fundargerðir ríkisráðs, minnisgreinar af ráðherrafundum og skjöl sem tekin hafa verið saman fyrir slíka fundi. Einnig bréfaskipti stjórnvalda við sérfróða menn til afnota í dómsmáli, vinnuskjöl, umsóknir um störf hjá ríki eða sveitafélagi. Ekki er skylt að veita skjöl sem innihalda fjármál einstaklinga t.d.

Question 48

Sýslumenn

Answer 48

fara hver í sínu umdæmi með stjórnsýslu ríkissins eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um. Veigamikil verkefni sýslumanna falla utan stjórnsýslulaganna en það eru þinglýsingar, aðfarargerðir, nauðungarsala, skipti dánarbúa, kyrrsetning og lögbann.

Question 49

Lögbókandagerðir

Answer 49

eru opinber staðfesting á því að efni tiltekins skjals kveður á um t.d. erfðaskrá eða skuldabréf. Lögbókandi getur verið kvaddur til að staðfesta að atburður hafi átt sér stað eða athöfn hafi farið fram með tilteknum hætti, t.d. er fulltrúi sýslumanns ávallt viðstaddur útdrátt í Happdrætti Háskóla Íslands og Lottó. (Undir verkahring sýslumanns).

Question 50

Umboðsmaður Alþingis

Answer 50

Þeir sem telja brotið á sér í stjórnsýslunni eiga rétt til þess að skjóta máli sínu til umboðsmanns Alþingis. Umboðsmaður Alþingis hefur það hutverk í umboði Alþingis að hafa eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga í þeim tilgangi að tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins.

Question 51

Kvörtun (*)

Answer 51

Sá sem vill kvarta til umboðsmanns verður að skila skriflegri kvörtun ásamt sönnunargögnum í málinu. Kvörtun verður að berast innan árs frá því mál er til lykta leitt hjá stjórnvöldum. Umboðsmaður á að tilkynna viðkomandi stjórnvaldi kvörtun sem hann fær strax nema hætta sé á að það geri erfitt fyrir rannsókn málsins. Eftir kvörtun kemst umboðsmaður annað hvort að þeirri niðurstöðu að málefnið gefi ekki tilefni til nánari athugunar eða tekur málið til meðferðar og líkur því annað hvort með
• niðurfellingu eða gefur álut um að tiltekin athöfn stjórnvalds brjóti í bága við lög eða góða stjórnsýsluhættu. Sá sem gegnir starfi umboðsmanns er kosinn til þess af Alþingi til fjögurra ára í senn og hann má ekki vera alþingismaður og þarf að uppfylla skilyrði til að gegna starfi hæstaréttardómara.

Question 52

Ríkisendurskoðun

Answer 52

Meginhlutverk hennar er að annast endurskoðun hjá ríkisstofnunum og þeim aðilum öðrum sem hafa með höndum rekstur eða fjárvörslu á vegum ríkissins og hafa eftirlit með framkvæmd fjárlaga. (t.d. endurskoða ríkisreikninga, reikninga stofnana, sjóða o.fl).

Question 53

Stjórnsýsluendurskoðun

Answer 53

Ríkisendurskoðun getur framkvæmt stjórnsýsluendurskoðun hjá ríkisaðilum. Í slíkri endurskoðun felst að könnuð sé meðferð og nýting á ríkisfé. Tilgangur er að hvetja til aukinnar hagsýni.

Question 54

Umhverfismál

Answer 54

Með nýjum lögum Ríkisendurskoðun á árinu 1997 var stofnuninni m.a. fengið það hlutverk að kanna hvernig íslenska ríkið framfylgir áætlunum, lagafyrirmælum og skuldbindingum á sviði umhverfismála.