1.2 Starożytna Grecja + Aleksander Wielki Flashcards
1
Q
warunki naturalne
A
-dominacja pasm i łancuchów górskich (80% powierzchni)
-mało rozległych równin (takich pod uprawy czy hodowlę)
-rozbudowana linia brzegowa
szybkie rozprzestrzenianie się na Poływyspie Bałkańskim- objęcie Morza Egejskiego, zachodniego wybrzeża Azji, Krety, Cypru, wybrzeży Afryki Płn, płd Italii i Sycylii (odmienne waunki od grekich)
2
Q
kultura minojska
(gdzie się narodziła, co to, skąd nazwa)
A
-NAJSTARSZA cywilizacja na terenie późniejeszej Grecji
- narodzona na KRECIE (Kretańczycy najprawodpodniej pochodzili z Azji Mniejszej ale ich dokonania wywarły wpływ na rozwój greckiej cywilizacji)
(2000-1450 pne)
-nazwa od króla MINOSA (twórca potęgi państwa)
3
Q
charakterystyka kultury minojskiej
A
-ożywione kontakty handlowe z Egiptem i cywilizacji Bliskiego Wschodu (eksport zboża, wina, oliwy, wyrobów rzemieślniczych)
-liczne budowle w tym tzw. pałace- ośrodki życia społecznego i rezydnecje władców- KNOSSOS (cecha brak fortyfikacji)
-pismo linearne A
-purpurowy barwnik (wraz z Fenicjanami)
4
Q
kultura mykeńska
A
-stworzona przez ACHAJÓW (jedno z plemion orzybyłych na płwysep bałkański)
-ok 2000 pne
-nazwa pochodzi od MYKEN- najważniejszego ośrodka kultury
5
Q
miejsca pochówku w kulturze mykeńskiej
A
groby szybowe a później groby kopułowe
6
Q
charakterystyka kultury mykeńskiej
A
-tworzyli pałace podobne do minojskich
-groby szybowe/kopułowe
-budowle otaczali fortyfikacjami
-pismo linearne b
-złota maska agamemnona (mityczny władca Myken)
7
Q
okres archaiczny
A
mieści się między tzw. „wiekami ciemnymi” cywilizacji greckiej a jej okresem klasycznym, obejmując przedział czasu od VIII wieku p.n.e. - VI pne.
8
Q
samookreślenie Greków
A
Hellenowie
9
Q
polis
A
«w starożytnej Grecji: miasto-państwo, w którym wszelkie istotne decyzje były podejmowane przez zgromadzenie ludowe»
przeważnie składały się z dużego osródka miejskiego i obszarów wiejskich otaczających
obywatele to dorośłi meżczyźni- mogli sprawować urzędy i funckje kapłańskie
10
Q
miano którym Grecy okreśłali obcych mówiących językiem niezrozumiałym
A
barbażancy
11
Q
ustroje poleis
A
-monarcha (zanikła wraz z upadkiem kultury mykeńskiej)
-tyrania- rządy jednostki neizgodne z praem, zazwyczaj arystokraci, często dbali o rozwój poleis, dopiero z czasem słowo tyran nabrało pejoratywnych skojarzeń- powszechna do VI w, pne
z czasem o poleis zaczęta myśleć jako o wspólnocie obywatelskiej
12
Q
hoplici
A
ciężkozbrojni piechurzy walczący w zwartym szyku, zwanym falangą. Hoplici stali się powszechnym widokiem na polach bitew w starożytnej Grecji w połowie VII wieku p.n.e. Oddziały hoplitów tworzyli wolni, zamożni obywatele miast greckich, czyli polis oraz chłopi posiadacze zaprzęgu wołów.
13
Q
falanga
A
zwarty liniowy szyk bojowy piechoty greckiej, a potem macedońskiej i hellenistycznej.
14
Q
reforma/rewolucja hoplicka
A
pojaiwenie się hoplitów w walce (zmiana bo wcześniej byli głównie jeżdzcy- arystokracja) co sprawiło że aria się rozrosła, wyposażenie hoplity było tansze co spowodowało że więcej obywateli mogło się zaangazowac w obronę ojczyzny
15
Q
społeczeństwo poleis dzieliło się na 4 grupy:
A
-obywateli (ich liczba nie przekraczała 1/4 mieszkańców)
-cuodoziemców (Grecy z innych poleis i cudoziemcy)
-kobiety (rózny status)
-niewolników
16
Q
transport
A
-rozwinięta sieć dróg, ale koszt duży i powolna jazda
-rzeki nie nadające się do żeglugi
-system kabotażowy- pływanie od portu do portu, wzdłuż wybrzeża, od maja do październiak (nie ma sztormów)
-żegluga przyczyniała się do wymiany kultury itd w tym do rozwouju greckiej cywilizacji
17
Q
gospodarka
A
- uprawa jęczmienia, winnej latorośli, drzew oliwnych
-rozwój rybołóstwa, hodowla świni, owiec i drobiu
-rzemiosło
-handel morski i żeglga basenu Morza Śródziemnego i Czarnego
-złoża gliny, kamienia i marmuru
-mało bogactw naturalnych
18
Q
amfora
A
głównie przeznaczone do przechowywania i transportu płynów, wytrwzana w Grecji
19
Q
wielka kolonizacja
A
proces masowej i zorganizowanej migracji ludności greckiej z Grecji właściwej i miast zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej od VIII do VI w. p.n.e.- Grecy założyli ok 200 koloni
-zapoczątkowana przez mieszkańców Eubei
-rywalizacja z Fenicjanami (zahamowana po zajęciu Fenicji przez Asyryjczyków)
20
Q
przyczyny wielkiej kolonizacji
A
-poszukiwanie nowych ziemi pod uprawę
-poszukiwanie złóż rud metalii
-przeludnienie poleis
-indywidualne decyzje uczestników wypraw np. ciekawość świata
21
Q
główne kierunki kolonizacji Greków
A
wybrzeże Morza Czarnego
Egejskiego
Azja Mniejsza
Sycylia
Płd, Italia (Wielka Grecja)
Hiszpania, Galia
22
Q
Wielka Grecja
A
w starożytności południowa część Półwyspu Apenińskiego oraz większość Sycylii skolonizowanej przez Greków w VII/VI wieku p.n.e. w okresie wielkiej kolonizacji
23
Q
skutki wielkiej kolonizacji
A
-rozprzestrzenienie się kultury i stylu zycia Hellenów
-szerzsze wykorzystanie przez Greków osiągnięć ludów świata starożytnego
-rozwój gosp Grecji w tym wprowadzenie pieniądza monetarnego
24
Q
Lewant
A
określenie państw leżących na wschodnim, azjatyckim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Granice wyznaczają: Morze Śródziemne, Taurus, Mezopotamia, pustynie Półwyspu Arabskiego i Morze Czerwone. Obszar ten obejmuje dzisiejszą Syrię, Palestynę, Jordanię, Liban oraz Izrael.
25
Sparta
największe grekcie pokus
większa część Półwyspu Peloponoskiego
-początkowo 4 wsie- w wyniku podbojów znaczne obszary, sojusze z innymi poleis (Związek Peloponeski)
26
społeczeństwo Sparty
-najwyżej w hierarchi pełnoprawni obywatele- spartiaci (prawa polityczne)- najelpsi wojownicy w świecie greckim
-periojkowie- ludzie wolni lecz pozbawienie praw politycznych, zamieszkiwali odrębne osady, zajmowali się handlem, rzemiosłem, rolnictwem
-heloci- niewolni chłopi, najniżsi w hierarchi, pracowali na potrzeby Spariatów, było ich więcej niż Soartan (obawy o bunty)
27
agoge
– system wychowawczy, obowiązujący w Sparcie według tradycji, od czasów Likurga. Wychowanie w Sparcie trwało całe życie w ramach przygotowania do podejmowania nowych funkcji i związane było z nadzorem osoby stojącej wyżej w hierarchii., od 7 życia, nadzór państwa
28
forma rządów, polegająca na sprawowaniu władzy przez niewielką grupę ludzi., panowała w Sparcie
oligarchia
29
Leonidas I
od około 490 p.n.e. król Sparty, słynna obrona pod Termopilami wraz ze swoimi 300 przed Persją
30
Likurg
według tradycji starożytnej prawodawca i twórca ustroju Sparty.
Za poradą wyroczni delfickiej wydał tzw. Wielką Rhetrę – zbiór praw, w którym uregulował ustrój polityczny, wprowadził charakterystyczne dla Sparty wychowanie i wspólne posiłki.
31
instytucje starożytnej sparty
królowie- dwóch królów z róznych dynastii, dysponowali po 1 głosie, w czasie wojny najwyższe diwztwo, władza religijna i sądowa
geruzja (rada)- geronci (28 obywateli powyżej 60 roku żcyai wybieranych dożywotnio) + 2 królów- sprawowanie sądów, doradzanie w sprawach polis; wraz z eforami przygotowywanie porządku obrad apelli
eforat (5 eforów wybieranych sposrod obywateli przez apelle na 1roczną kadencje)- zwoływali apellę i przygotowywali je obrady, dbanie o bezpieczeństwo, kontrolowanie przestrzegania prawa
apella (zgromadzenie ludowe) (wszyscy dorośłi spartanie czyli po 20 roku życia)- wybór urządników, dowódców wojskowych, nadawanie obywatelstw, decydowania o wojnie i pokoju
32
heloci
jedna z warstw ludności Sparty, składająca się z mieszkańców podbitej Lakonii i Mesenii. Przywiązani do ziemi niewolnicy, byli podstawową siłą roboczą na spartańskiej wsi, pracującą na utrzymanie spartiatów. Mieli ograniczone prawa, nie posiadali wolności osobistej, nie można było ich sprzedać
33
periojkowie
część ludności Sparty, najprawdopodobniej pochodzenia achajskiego, która poddała się bez oporu Dorom. Periojkowie byli pozbawieni praw politycznych, byli jednak niezależnymi ekonomicznie ludźmi wolnymi.
34
ateny- warunki naturalne
położenie w ATTYCE (półwysep morze egejskie)
rybołóstwo, morze, drzewa oliwne i winorośl
kopalnie srebra i ołowiu w górach
port w Pireusie
35
najwyższy urzędnik polis w starożytnych Atenach, który przewodniczył radzie areopagu i zajmował się najważniejszymi sprawami ateńskiej polis. Urzędnicy ci pojawili się w VIII w. p.n.e. Również inne miasta greckie, np.: Sparta, Delfy, Delos używały tego tytułu na oznaczenie własnych urzędników polis.
archonci
36
w starożytnych Atenach najwyższa rada złożona z byłych archontów.; organ ustawodawczy i prawodawczy
aeropag
37
ewolucja ustroju w Atenach
władza w rękach arystokracji w epoce archaicznej -archonci, aeropag
VII w pne koncentracja władzy na arystokracji doprowadziła do kryzysu, drobni rolnicy zadłużeni popadali w niewolę, knflikty między rodami arystokratycznymi walczącymi o sprawy polis
-prawodawctwo Drakona (pierwsze)
-Solon- nowe prawa (doraźne)
- okres kwitnący- władza tyryna Pizystrata
-Klejstenes- zapoczątkował ustrój demokratyczny
-Efialtes (odebranie Aeropagowi więkzośći uprawnień sądowniczych)
-Perykles (szcytowy okres rozwoju demokracji0
38
prawodawca ateński, żył w VII wieku p.n.e., twórca pierwszego pisanego kodeksu praw ateńskich. Wybrany został na archonta w 621 r. p.n.e.
Drakon
39
ateński mąż stanu, poeta i prawodawca, który przyczynił się w znaczący sposób do rozwoju ustroju demokratycznego, 594/3 pne, umorzenie długów, reforma sądownictwa, zniesienie podziału ateńczyków wg urodzenia
Solon
40
nowe prawa Solona
-umorzenie długów- strząśnięcie długów- zakaz pożyczania pieniędzy pod zastaw osoby dłużnika, nadanie wolności tym którzy ją stracili przez ekonomię
-reofrma sądownictwa- każdy obywatel może wnieść skargę
-zniesienie podziału społeczeństwa aten ze względu na urodzenie i wprowadzenie czterech klas majątkowych (wg osiąganego dochodu)
charakter doraźny- nie zlikwidowały niepkojów społecznych
41
tyran Aten w latach 561-527 p.n.e;
Był przywódcą stronnictwa diakrów (małorolnych górali). Dla polepszenia sytuacji rolników wprowadził pożyczki państwowe, ulgi podatkowe, ustanowił także sędziów gminnych, którzy objeżdżali dany region, aby mieszkańcy Attyki nie tracili czasu na podróż do miasta.; rozwój Aten- nowe światynie, sieć wodociągów, zmniejszenie napięć społecznych; jego synowie wygnani mimo to
tyran Pizystrata
42
przyczynił się do obalenia tyranii w Atenach (510); przeprowadził reformy (508–507), które stworzyły podstawę rozwoju demokracji ateńskiej; wprowadził nowy podział adm.
Klejstenes
43
co zrobił klejstenes
- zapoczątkował ustój demokratyczny
-utworzył Radę Pięciuset- 50 losowych obywateli po każdy z 1 fyli- jednostki administracyjnej
-nowy podział Attyki- trzy okręgi:miasto, wnętrze kraju i wybrzeże, każde z nich podzielone na 10 fyli
44
rada pięciuset
– instytucja polityczna funkcjonująca w starożytnych Atenach, kontynuacja Rady Czterystu utworzonej przez Solona. Powstała w ramach reform Klejstenesa w latach 508–507 p.n.e. Spośród członków każdej z 10 fyli wybierano 50 buleutów, co dawało 500 osób. Urzędnicy wybierani byli raz na rok.
45
fyla
jednostka terytorialna w starożytnej Grecji.
46
Efialtes
przeprowadził radykalne reformy, przenosząc sądownicze uprawnienia areopagu na zgromadzenie ludowe; 462 pne
47
Perykles
dał zeugitom (trzeciej klasie majątkowej) dostęp do archontatu
wprowadził prawo ograniczające posiadanie obywatelstwa ateńskiego
corocznie wybierany na urząd stratega
opracował strategiczny plan wojny peloponeskiej
-rozwój demorkacji, dominacja sceny politycznej na 30 lat;
444-429 pne
48
demokracja ateńska
-więcej obywateli niżnp w sparice
-wiekszosc urzedów losowana (np. strategów)
-ostracyzm
49
strateg
osoba związana z finansami w atenach
50
ostracyzm
praktyka polityczna w starożytnej Grecji, rodzaj tajnego głosowania, podczas którego wolni obywatele typowali osoby podejrzane o dążenie do tyranii i zasługujące na wygnanie z miasta na 10 lat.
51
instytucje demokatycznych aten
eklezja (zgromadzenie ludowe)-funckja ustawodawcza, każdy obywatel mógł brać udział,głosowano w sposób jawny lub tajny, od V w za udział w obradach wypłacamo diety co pozwalało uboższym brać udział
heliaja (sąd ludowy)- składała się z 6 tys sędziów
Rada Pięciuset- 50 przedstawicieli każdej fyli, przygotowywanie obrad
Areopag- arystokracji, archonci, zmniejszenie znaczenia
52
społeczeństwo aten
obywatele płci męskiej
metejkowie- cudzoziemcy, musieli płacić specjalny podatek
niewolnicy (niewieli), prywatni i publiczni
53
przyczyna wojen grecko-perskich
-ekspansja państwa perskiego i podbój greckich poleis
-zwierzchnictwo perskie cechowało się obciazeniami finansowmu i ingerowało w sprawy miast grekcich
-w 499 pne w Milecie wybuchło powstanie jońskie - pomocy rodakom udzieliły m.in. ateny- klęska greków
54
rewolta związku miast greckich w Azji Mniejszej przeciwko panowaniu perskiemu. Zostało krwawo stłumione przez Dariusza I Wielkiego po zdobyciu Miletu w roku 494 p.n.e.
powstanie jońskie
55
Przebieg wojny persko greckiej
Wyprawa Mardoniosa na Grecję (nieudana)
Zadanie ziemi i wody (Dariusz chce zeby Grecy przyjęli jego zwierzchnictwo)
Bitwa pod Maratonem (wygrana Greków; dowódca Miltiades)- do Aten wysłano posłańca który po obwieszczeniu zwycięstwa zmarł z wycieńczenia (dystans ten obecnie pokonuje sie biegach maratońskich)
-wyprawa króla perskiego Kserksesa - bitwa pod Termopilami (Leonidas +300) - Grecy zginęli a Persowie przejęli czesc Hellady, bitwa morska w okolicach wyspy Salaminy (wygrana Greków pod wodza Temistoklesa)
-wojska greckie pokonują Persów w bitwie pod Platejami i w pobliżu przylądka Mykale
56
Bitwy podczas wojen grecko perskich
Termopile (przegrana Greków)
Plateje W
Maraton W
57
trzeci szachinszach Imperium Achemenidów, rządzący w latach 522–486 p.n.e. Pod jego władzą perskie imperium osiągnęło największy w swojej historii zasięg terytorialny
Dariusz I Wielki
58
polityk i wódz ateński. Zwycięzca spod Maratonu
Militiades
59
czwarty szachinszach Imperium Achemenidów, rządzący w latach 486–465 p.n.e. Syn i następca Dariusza I Wielkiego. Najbardziej znany z dowodzenia w 480 p.n.e. drugą perską inwazją na Grecję, zakończoną ostatecznie klęską.
Kserkses I
60
– trójrzędowiec, starogrecka galera z trzema rzędami wioseł, początkowo wiosłowa, a następnie żaglowo-wiosłowa, zwana triremą przez Rzymian, także przez część historyków współczesnych. Przyjmuje się, że triery zaczęły powstawać w połowie VII wieku p.n.e
Triera
61
polityk i wódz ateński, piastujący oficjalne stanowiska archonta i stratega, przywódca stronnictwa demokratycznego, twórca potęgi morskiej Aten w V wieku p.n.e; zwycięstwa ostateczne w wojnach z Persami
Temistokles
62
Skutki wojny grecko perskiej
-zahamowanie ekspansji Persji w kierunku zachodu
-wzrost znaczenia ateńskiego polis
-zapisanie w kulturze maratonu czy termopil
63
Wojna peloponeska przyczyny
-założenie Związku Morskiego (200 greckich poleis)- dominująca pozycja aten, podporzadkowanie sobie sojuszników - środki ze skarbca na rozbudowę swojego polis
64
Przebieg wojny peloponeskiej
Prawie 30 lat w V w pne
-Ateny na czele związku morskiego vs Sparta (wspierana przez państwa związku peloponeskiego)
Ostatecznie wygrała Sparta
65
Skutki wojny peloponeskiej
Wysokie straty materialne ludzkie oraz kryzys moralności (przestano respektować dawne prawa)
Sparta tymczasowym hegemonem w świecie greckim (wkrótce przewaga teb pozniej macedoni)
66
literatura
Iliada i Odyseja (VIII pne), wzór poezji epickiej, pierwsze dzieła liteartury europejskiej (autor: Homer)
-poeamaty Hezjoda- Prace i dnie (trudy rolnika)
-poeamty liryczne (pieśni śpiewane w czasie śwąt religijnych)- ich autorami lirycy
67
chrologia 3 okresów
okres archaiczny (VIII-V pne)- drodzenie kultury greckiej rozpoczęło się około 800 r. p.n.e. wraz z ukształtowaniem się na terenie całej Grecji rywalizujących ze sobą miast-państw (tzw. polis),, rozpoczęcie demokracji ateńskiej, rozwój Sparty
okres klasyczny (V i IV pne)- i od wojen perskich do śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 p.n.e.; rozwój sztuki, budowle bardziej monumentalne, centrum Ateny
okres hellenistyczny (323-30 r pne)- okres w dziejach cywilizacji starożytnej Grecji, trwający od śmierci Aleksandra III Wielkiego (323 p.n.e.) do zagarnięcia przez Rzym Egiptu, ostatniego niezależnego dotąd państwa hellenistycznego (30 r. p.n.e.).;
68
histografia
ważna rola od V w pne
logografowie- Hekatjos z Miletu, Herdot z Halikarnasu (ojciec historii), Tukidydes (Wojna Peloponeska), Ksenofort (tematyka militarna bo był żołnierzem)
69
teatr
ku cczi Dionizosa
ważny element społeczny/religijny/polityczny
tragedia, dramat satyrowy, komedia
złota epoka greckiej tragedi- V pne= Sofokles, Eurypides Arystofanes
aktorami męźczynzi w maskach
70
filozofia
z gr "umiłowanie mądrośći"
-oddzielenie religi od wiedzy, zaufanie do rozumu
-fiolozifa jońska- myślenie racjonalne, kwestie związane z przyrodą
+tales z miletu
+demokryt z abdery
-ateny - sofiśći- odpłatnie przygotowywali do życia obywatelsiego w ateńskiej polis:
+sokrates
++platon
+arystoteles
71
– grecki uczony: filozof, matematyk i astronom okresu przedsokratejskiego, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody. Uznawany jest za pierwszego filozofa i matematyka cywilizacji zachodniej oraz za inicjatora badań nad przyrodą jako nauki. Należy do kanonu siedmiu mędrców.; Twierdził, że ziemia spoczywa na wodzie i w jakiś sposób powstała z wody. Był zapewne pierwszym Grekiem, który na pytanie o powstanie świata nie odpowiadał w sposób mitologiczny, przez wskazanie na bogów, którzy mieli zrodzić świat, lecz na pierwotną materię, za którą uważał wodę.
Tales z Miletu
72
– myśliciel i podróżnik,, naukowiec, znany jako „śmiejący się filozof”.;
twóca atomizmu- atomiści przyjęli, że zasadą świata są atomy, które są wieczne i niepodzielne
Demokryt z Abdery
73
nurt greckiej filozofii okresu przedsokratejskiego, rozwijany w Jonii w VI i V w. p.n.e., zajmujący się filozofią przyrody.
filozofia jońska
74
wędrowni nauczyciele greccy przygotowujący uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii oraz etyki.
sofiści
75
grecki filozof starożytny. Jest on, obok Platona i Arystotelesa, uważany za największego filozofa starożytności.;
wyodrębnił wartości moralne, a cnota znalazła się na szczycie hierarchii. Filozof uważał, że dla cnoty warto poświęcić wszystko, łącznie z życiem. Mamy tu więc do czynienia z prymatem ducha nad materią;
nie pobierał opłat, gadał z przypadkowymi przechodniami, slazamy na śmierć za "bezbożnosć"
Sokrates
76
filozof grecki, Ateńczyk;
, głosił poglądy opierające się na trójjedności właśnie tych trzech wartości- prawdy, piękna oraz dobra. Według niego pojęcia te były tożsame, czyli stanowiły jedność. Jeśli coś było prawdziwe, to było również piękne i dobre. Jeśli coś było piękne, było też prawdziwe i dobre.
Platon
77
filozof, jeden z trzech – obok Sokratesa i Platona – najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji.;
uważał, że ani materia, ani idea nie były substancjami, lecz były one jej składnikami. Materia nie istnieje samodzielnie, tak samo jak nie istnieją idee. Naprawdę istnieją jedynie konkretne zespoły materii i formy
Arystoteles
78
sztuki plastyczne
- rzeźba *Fidiasz- Atena Partenos, *Myron (Dyskobol), *Poliklet (Doryforos)
-ceramika malowana- czarnofigurowa, czerwonofigurowa
-klasyczny kanon piękna- doskonałe ciało
79
architektura
-od epoki archaicznej budulcem kamień
-zdobienie budowli sakralnych
-światynie - budowanie na planie czworokąra, ukryte ściany
-trzy podrządki architekutry:
+porządek dorycki (lekko wybrzuszone w części środkowej kolumny, nieznaczne zdobienia)
+porządek joński- smuklejsze kolumny, zdobienia wolutami przypominającymi baranie rogi (taki rogalik/skoruba slimaka/muszla)
+porządek koryncki- jeszcze smuklejszy niż jońskie, kapitalety w jształcie koszy z dwóch rzędów liści
80
nauka
-matemtyka astsronomia fizyka bioogia
-Tales z Miletu (podwaliny matemtyki i astronomii)
-Pitagoros- twierdzenie pitagorosal ojiec mateyki greckiej
-Euklides- większosc osiagniec greckich matemtykow opisał w Elementach
-Arystoteles- wyodrębnienie matemtyki i fizyki
-Eratostenes z Cyreny- obliczenie obwodu,ziemi
-Arystarch z Samos- teoria heliocentryczna, dzieła dot geometrii
81
grecki matematyk, filozof, mistyk kojarzony ze słynnym twierdzeniem matematycznym nazwanym jego imieniem.
Pitagoras
82
grecki matematyk przez większość życia działający w Aleksandrii, autor Elementów, jednego z najsłynniejszych dzieł matematycznych w historii.
Euklides
83
starogrecki uczony: matematyk, astronom, geodeta i geograf. Jego najważniejsze osiągnięcia to: sposób znajdowania liczb pierwszych – wyznaczenie obwodu Ziemi; oszacowanie odległości Ziemi od Słońca i Księżyca;
Eratostenes z Cyreny
84
– grecki astronom pochodzący z wyspy Samos, który jako pierwszy zaproponował heliocentryczny model Układu Słonecznego
Arystarch z Cyreny
85
grecki matematyk, fizyk i inżynier. Urodzony i zmarły w Syrakuzach; wykształcenie zdobył w Aleksandrii; podstawy statyki i hydrostayyki
Archimedes
86
Religia
-politeizm
-antropomorfizm (nieśmiertelni bogowie ukazywani na podobieństwo ludzi)
-poleis mają bóstwa opiekuńcze, np ateny atene
-hierarchia: bogowie Olimpu- Zeus, Hera, Posejdon...
- nie ma świetęj księgi, istotą ich religi było składnie kultu np budywanie świątyń, składanie ofiar
-dzięki wyroczni zwracano się do Bogów w Delfach
-Herosów, potomków bogów uważano zo obdarzonych szczególnymi zdolnosciami m in Tezeusza, Achillesa, Heraklesa
87
Sport
-ważna część życia
-najważniejsze zawody odbywały się z okazji świąt religijnych
-największe i najstarsze igrzyska organizowano od 776 r pne co 4 lata w Olimpi- zwycięzców nagradzono wieńcami z gałązki drzewa oliwnego
-najczęściej uprawiane dyscypliny- biegi, skok w dal, rzut oszczepemm i dyskiem oraz wyścigi koni
-inne zawody ku czci apolina odbywała sę w Delfach (pytyhskie), Posejdona (istmijskie) i Zeusa (nemejskie)
-gimnazjony- miejsca cwiczeń sprotowych i spotkań towarzyskich
88
gimnazjon
w starożytnej Grecji był to zespół tylko częściowo krytych budowli, które były przeznaczone do ćwiczeń fizycznych. Jego centralną część stanowił kompleks bieżni, boisk i portyków.
89
Macedonia- basic info
- lezała na płwsypie bałkańskim na północ od grecji
-ustrój monarchiczny
-rozwój państwa za rządów Filipa II- reforma armi, korpus paziów (młodzi arystokraci)
90
starcie zbrojne, które miało miejsce 2 sierpnia 338 roku p.n.e. Rozegrana została w Beocji, w pobliżu miasta XXX. O dominację w całej Grecji walczyły armia macedońska Filipa II Macedońskiego przeciw sprzymierzonym wojskom Ateńczyków i Tebańczyków, wygrana Macedoni
bitwa pod Cheroneją
91
porozumienie grupy państw greckich, uczestników kongresu w 337 r. p.n.e., zwołanego po wojnie Macedonii z Atenami, Tebami i ich koalicjantami przez zwycięskiego władcę macedońskiego, Filipa II.
Związek Koryncki
92
podboje Aleksandra Wielkiego
wyprawa przeciw Persji (królem Dariusz III)- zwycięctwo nad rzeą Granikos i pod Issos- zajęcie Egiptu
-bitwa pod Gaugamelą- Dariusz uciekł z pola walki, zwyciectwo Aleksandra- złupienie Persopolis (perskiej stolicy)
-chęc podbicia India (oddziały odmówiły)
- nagła śmierć (33 lata)
-ogromne imperium, przejęcie elemntów kultury wchodnich ziem
93
diadochowie
byli rywalizującymi generałami, rodzinami i przyjaciółmi Aleksandra Wielkiego, którzy walczyli o kontrolę nad jego imperium po jego śmierci w 323 rpne
94
epoka hellenistyczna
okres w dziejach regionu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu, którego początek wyznacza śmierć Aleksandra Wielkiego w 323 roku p.n.e., a koniec – rzymskie podboje zakończone zajęciem ptolemejskiego Egiptu w 30 roku p.n.e. Niekiedy zwany hellenizmem lub epoką aleksandryjską.
95
rozłożenie władzy w epoce hellenistycznej
selukidzi- Wchód (Syria, Mezopotamia, Persja)
ptolemeusze (Egipt, Aleksandria)
antygonidzi (Macedonia i część Grecji)
-liczne wojny którym kres położył podbój Bliskiego Wschodu przez Rzym
96
hellenizm charakterstyka
- przenikanie kultury greckiej na obszary wschodnie oraz wymiana osiagniev miedzy krainami tego panstwa
-wznoszenie miast w stylu grevkim
-wytworzenie sie wspolemgo jezyka greckiego
-zjawisko kultu wladców (aleksandra)
-łaczenie bóstw greckich i wschodnich- synkretyzm religijny
97
główne ośrodki kultury hellenistycznej
Aleksandria (Egipt)- Muzeum, Biblioteka- spaliła się
Antiochia (Turcja)
Pergamon (Turcja)
Rodos
98
literatura hellenistyczna
Teokryt, Kalimach, Polibiusz
99
filozofia hellenistyczna
Zenon z Kition- stoicyzm, (postawę etyczną umożliwiającą osiągnięcie szczęścia niezależnie od warunków zewnętrznych, poprzez moralną dyscyplinę i powściągliwość w emocjach. )
Epikur z Aten- epikureizm, (nakazuje człowiekowi wierzyć świadectwu zmysłów, cieszyć się życiem i korzystać z jego radośc)
Diogenes z Synopy- cynizm (szczescie to wyrzeczene sue wszelkich dobr materialnych i przyjemnosci.)
100
sztuka hellenistyczna
łaczyła w sobie wiele tradycji- klasyczną, grecką, perską, bliskowwchodnią, mezopotamską
-rzeźba różnorodna- cechowana dynamizmem, subtelnością, itradycją klasyczną (Wenus z Milo, Frupa Lakoona- dramtyzm, eskpresja)
