1 Flashcards
დაავადებათა წილი ეპოქების მიხედვით:
მე-20 საუკუნე - ინფექციური დაავადებები ⅓ სიკვდილობის
21-ე საუკუნე - არაგადამდები დაავადებები ⅔ სიკვდილობის
რა გავლენა აქვს ჯანსაღ ქცევას 10 წამნყვან დაავადებაზე
10 წამყვანი დაავადების გამომწვევი ფაქტორების 50%-ზე მეტი მოდის არაჯანსაღ ქცევაზე
სამი მთავარი რისკ-ფაქტორი:
თამბაქოს მოხმარება
სწორი კვება
ფიზიკური აქტივობა
BMI - სხეულის მასის ინდექსი
წონა/სიმაღლე2 <18.5 - ძალიან გამხდარი 18.5- 24.9 - ნორმალური 25.0-29.9 - სიმსუქნე 30.9< - ძალიან მსუქანი
ჯანსაღი მოსახლეობა 2000
აშშ-ში შექმნილი პროგრამა, რომლის მიზანიც იყო ჯანმრთეობის ხელშეწყობა და დაავადებათა პრევენცია, მოიცავდა 22 პრიორიტეტულ მიმართულებას
ჯანსაღი მოსახლეობა 2010 პრიორიტეტები:
ჯანმრთელი/ხარიხსიანი ცხოვრების ხანგრძლივობის ზრდა
ჯანმრთელობის მდგომარეობის განსხვავების აღმოფხვრა
მოწევის შემცირება მოზრდილებში 50%-ით
ფიზიკური აქტივობით დაკავებულ მოზრდილთა გაორმაგება
ბავშევბში სიმსუქნის 50%-ით, მოზრდილებში 35%-ით კლება
მაღალი რისკის ქვეშ მყოფ ჯგუფებზე ფოკუსირებული პრევენციის სტრატეგიების მაგალითები
თამბაქოს შეწყვეტის ინტერვენცია ფილტვის კიბოს გენეტიკური მარკერების მქონე პირებისათვის
ჯანსაღი კვებისა და ფიზიკური აქტივობის ინტერვენციებს გლუკოზის მომატებული მაჩვენებლის და მაღალი BMI-ს მქონე პირთათვის
მამოგრაფიული სკრინინგი იმ ქალებისათვის, რომელთაც ოჯახურ ისტორიაში ჰქონდათ მკერდის კიბო
ჯანმრთელობითი ქცევის პრევეცნიის თეორია და დაავადებათა პრევენციის წარმოქმნილი პარადიგმა
პროგნოზირებადი
პერსონალიზირებული
მონაწილეობითი
გამოვლენადი
დაავადებათა მენეჯმენტის მოდელები
დაავადებათა პრევენცია ან მათი აღმოჩენა უსიმპტომობის დროს (ჯანმრთელობითი ქცევა)
სიმპტომების არსებობისას სწორი დიაგნოსტირება და მკურნალობა (დაავადებითი ქცევა)
აღმოჩენილი დაავადების დროს მკურნალობის წარმართვა ჯანმრთელობის აღსადგენად ან დაავადების პროგრესირების შესაჩერებლად (ავადმყოფის ქცევა)
ჯანმრთელობითი წარმოდგენის მოდელი
ხალხი უყურადღებოა სიმპტომების გარეშე მიმდინარე დაავადებების პრევენციასა და სკრინინგზე.
მნიშვნელოვანია შემდეგი ფაქტორები:
დაავადების თავიდან აცილების სურვილი
რწმენა, რომ სპეციალური ჯამრთელობითი ღონისძიებები თავიდან აგვაცილებს დაავადებებს
რისკის ობიექტური აღქმა
აღქმის სირთულე, სერიოზულობის აღქმის დაბალი დონე, რაც ნაკლებ მოტივაციას აძლევს პაციენტს ან ძალიან მაღალმა აღქმამ, შეიძლება შეზღუდოს მოქმედება
დადასტურებული ღონისძიებების თეორია.
ადამიანის ქცევაზე გავლენას ახდენს მისი რწმენა იმის შესახებ, თუ რა შედეგს გამოიღებს ეს ქცევა
დაგეგმილი ქცევების თეორია
ადამიანის ქცევაზე გავლენას ახდენს 3 ძირითადი ფაქტორი: მათი პირადი დამოკიდებულება, ქცევის კონტროლის აღქმა და სუბიექტური ნორმები
თვითრეგულაციის მოდელი
მოდელის მიხედვით ინდივიდი ფუნქციონირებს, როგორც უკუკავშირის სისტემა. ის აკვრიდება თავის ქცევებს და ამ ქცევების შედეგებს და ცვლის შესაბამისად, აკვირდება შედეგებს, მონიტორინგს აწარმოებს და შესაბამის ცვლილებებს ახორციელებს.
სოციალ-კოგნიტიური თეორია
ადამიანის ქცევაზე გავლენას ახდენს წახალისება, შედეგის მოლოდინი და მოლოდინის ეფექტურობა. ადამიანები აკვირდებიან სხვა ადამიანების ქცევას და ქცევის შედეგის წარმატების მიხედვით ახორციელებენ თავიანთ ქცევებს.
დაავადების თვითმართვის მოდელი
ქრონიკული დაავადების მქონე პაციენტები იქცევიან იმის მიხედვით, თუ რას განსაზღვრავს ეფექტურად მისი მიზნებიდან გამომდინარე. მნიშვენლოვანია ადამიანი რა ინფორმაციას ფლობს, რა რესურსები აქვს, სოციალური მხარდაჭერა და სხვა.