صدور رای Flashcards
اقسام تصمیمات دادگاه
تصمیمات قضائی
تصمیمات اداری
منظور از تصمیمات قضایی
تصمیماتی که ناظر به رسیدگی و تصمیم گیری در خصوص یک پرونده است؛ اعم از اینکه این پرونده، یک دعوی باشد یا آنکه پرونده اجرایی راجع به یک رأی باشد
منظور از تصمیمات اداری با مثال
تصمیماتی که ناظر به رسیدگی به یک پرونده نیست، مانند موافقت با مرخصی کارمندان دفتری
اقسام تصمیمات قضایی
رأی
تصمیم سادة قضائی
رای را تعریف کنید
تصمیم دادگاه راجع به یک پرونده که به شکل حكم يا قرار ظاهر می شود.
تصمیم سادة قضائی را توضیح دهید
با سه مثال
تصمیماتی از دادگاه که در قالب حکم یا قرار نیست؛ مثلا
تصمیم برای رسیدگی به صحت و اصالت یک سند،
تصمیم برای قبول وکالت
تصمیم برای تجدید جلسه دادرسی
اوصاف تصمیمات قضایی ساده
5 مثال
از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار نیست
مستقلا قابل اعتراض و شکایت نیست
با توجه به آنکه قابل شکایت نیست، به اصحاب دعوی ابلاغ نمی شود
با توجه به عدم نیاز به ابلاغ، نیاز به پاکنویس شدن ندارد
اگر قاضی، تصمیم خود را غلط بداند، می تواند از آن عدول کند
برای امکان عدول از تصمیمات ساده قضایی مثال بزنید
اگر قاضی، استعلامی از یکی از ادارات صادر کند و سپس آن استعلام را
در رسیدگی خود مؤثر نداند، می تواند از آن عدول کند و بدون آنکه منتظر پاسخ استعلام بماند، رأی صادر کند
دو دسته آرا قضایی
حکم
قرار
دو وصف حکم
وصف اساسی
در ماهیت دعوی است
قاطع دعوی است
منظور از ویژگی در ماهیت دعوی بودن حکم
یعنی قاضی به موجب صدور آن وارد ماهیت پرونده شده و در خصوص
ماهیت پرونده نظر داده است
منظور از ویژگی قاطع دعوی بودن حکم
یعنی موجب می شود که رسیدگی به پرونده، در آن مرحله خاتمه یابد و به عبارت دیگر، قاضی از دادرسی فراغت یابد
چند مثال از حکم بزنید
محکومیت خوانده به تأدیه وجه ، حكم الزام به تنظیم سند رسمی، حکم طلاق ، حکم بیحقی خواهان حکم استرداد سند
مراجعی که حکم صادر میکنند
حکم همیشه از مراجع دادگستری (اعم از عمومی یا استثنائی) صادر می شود
چند نمونه مراجع صادر کننده حکم
محاكم عمومی، دادگاه انقلاب، دیوان عدالت اداری و شوراهای حل اختلاف، اقدام به صدور حکم می کنند
چند نمونه مرجع که صادر کننده حکم نیستند
دیوان عالی کشور
داور یا هیأت داوران
امور حسبی
تصمیمات دیوانعالی آیا حکم محسوب میشوند
در دیوان عالی کشور، چون رسیدگی به ماهیت اختلاف صورت نمی گیرد و دیوان مزبور، صرفا رأی صادره را ابرام یا نقض می کند
پس به تصمیمات دیوانعالی چه چیزی اطلاق می شود
در دیوان عالی کشور با صدور حکم مواجه نیستیم؛ بلکه برای تصمیمات دیوان عالی کشور، از عبارت کلی «رأي» استفاده می کنیم
تصمیم نهایی داور یا هیئت داوران چه خوانده میشود
تصمیمات نهایی داور یا هیأت داوران را «رأي» می نامیم و از عبارت حکم داوری استفاده نمی کنیم.
حکم در امور حسبی
حکم در امور ترافعی صادر می شود؛ نه در امور غیرترافعی یا حسبی. با وجود این، قانونگذار در خصوص پاره ای از تصمیمات متخذه در امور حسبی نیز، از عبارت حکم استفاده کرده است
حکم در امور حسبی نمونه
حکم رشد یا حکم حجر
این موارد را تسامحاَ احكام حسبی می نامیم
قرار را تعریف کنید
رأیی است که واجد هیچ یک از دو وصف فوق الذکر که در خصوص احکام بیان شد، نباشد، یا آنکه، حداقل یکی از دو وصف فوق الذکر را نداشته باشد
“قاطع بودن یا در ماهیت دعوی بودن”
اوصاف حکم
ویژگی های حکم
اول : دارای قدرت اثباتی است دوم : على الأصول موجب فراغ قاضی از رسیدگی می شود سوم : دارای اعتبار امر مختومه است چهارم : نسبی بودن پنجم : قابل استناد بودن ششم : على الأصول قابل اعتراض است هفتم : قابل ابطال نیست هشتم : فصل خصومت می کنند
فراغ دادرس به عنوان یک قاعده : استثنائات
حکم ورشکستگی که بعد از صدور حکم، دادگاه صادر کننده حکم، همچنان نسبت به پرونده وظایفی دارد.
منظور از اعتبار امر مختومه
یعنی بعد از صدور حکم قطعی، رسیدگی مجدد به همان دعوی، بین همان اصحاب دعوی امکان پذیر نیست.
منظور از اصل نسبی بودن آرای محاکم
احکام محاكم، فقط می تواند طرفین پرونده را متعهد کند و نمی تواند برای اشخاص ثالث، ایجاد تعهد کند
منظور از اصل قابل استناد بودن آرای محاكم
گرچه آرای محاكم، فقط می تواند برای طرفین دعوی، ایجاد تعهد کند و نمی تواند برای اشخاص ثالث ایجاد تکلیف کند؛ اما اثری که به واسطه یک حکم ایجاد شده، در برابر همگان قابل استناد است؛ یعنی اشخاص ثالث نیز باید نتیجه حاصل از آن را به رسمیت بشناسند.
أحكام محاكم، قابل ابطال نیست؛ یعنی چه
یعنی شکایت از آنها فقط محدود به روش های مندرج در قانون است و نمیتوان در هر زمانی در خواست ابطال رأی دادگاه با اعلام بطلان آن را طرح کرد
احكام محاكم فصل خصومت می کنند؛ یعنی چه
یعنی قاضی با ورود در ماهیت اختلاف طرفین، مشخص می کند که آیا حق با خواهان هست یا خیر
مقایسه ویژگی فصل خصومت با قرارها الف : کلی
ب : قاطع
اما قرارها، در ماهیت تعیین تکلیف نکرده و فصل خصومت نمی کنند
حتی در قرارهای قاطع، مانند قرار رد دعوی، نیز قاضی در ماهیت، دعوای خواهان را نفی یا قبول نمی کند؛
بلکه صرفأ دعوای فعلی را مختومه می کند و بنابراین، فصل خصومت و حل اختلاف صورت نمی گیرد
اقسام حکم از حیث حضور و غیاب خوانده
حکم غیابی
حکم حضوری
حکم غیابی
در چه صورت
حکمی که هر دو به نحو توأمان، داشته باشد
الف : وقت رسیدگی، به خوانده ابلاغ واقعی نشده باشد
ب : خوانده در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نشود، لايحه نفرستد و وکیل هم معرفی نکند
با توجه به ویژگی های حکم غیابی
چه حکمی غیابی نیست
اگر وقت رسیدگی به نحو واقعی ابلاغ شود، حکم صادره، حضوری است
اگر خوانده به هر طریق، در برابر دعوای مطروحه، از خود دفاع کند، حکم صادره، حضوری است؛ حتی اگر وقت دادرسی به نحو واقعی، ابلاغ نشده باشد
آیا هر حضوری از طرف خوانده یا نماینده حکم را از غیابی بودن خارج میکند
البته حضور خوانده یا نماینده او در جلسه دادرسی، در صورتی حکم را از غیابی بودن خارج می کند که دادگاه به خوانده یا نماینده او
فرصت دفاع بدهد
منظور از حکم حضوری
حکمی که هریک از اوصاف حکم غیابی را نداشته باشد.
دایره صدور احکام غیابی
چه مواردی حکم غیابی ندارند
احکام حسبی
احکام، نسبت به خواهان
قرارها
چرا تقسیم بندی به حضوری و غیابی صرفا ویژه امور ترافعی است
با توجه به آنکه در احکام حسبی، خوانده به مفهوم واقعی كلمه وجود ندارد، این احکام، غیابی نیست
آیا اگر خوانده به طریقی با وجود عدم ابلاغ واقعی از اخطاریه آگاه شود باز حکم غیابی تلقی میشود
با 3 مثال
همین امر موجب می شود که حکم صادره، نسبت به خوانده، حضوری باشد؛ چرا که قواعد ابلاغ موضوعیت ندارد؛ بلکه طریقیت دارد و به هر ترتیبی که ثابت شود که خوانده از اخطاریه مطلع شده، حکم صادره، حضوری تلقی می شود؛ مانند آنکه خوانده، دعوای متقابل طرح کند یا با تقدیم لایحه ای، تصویر اوراق پرونده را در خواست کند یا وکیل معرفی کند
اگر وقت جلسه اول دادرسی، به خوانده، ابلاغ قانونی شود، ولی وقت جلسه با جلسات بعدی به وی ابلاغ واقعی شود و او یا وکیلش در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نشود و دفاعی نکند و حكم عليه او صادر شود، آیا این حکم، حضوری است یا غیابی
برخی از حقوقدانان این حکم را غیابی دانسته اند؛ چرا که ملاک ابلاغ واقعی را جلسه اول میدانند؛ بنابراین، در فرض ابلاغ قانونی وقت جلسه اول دادرسی و عدم حضور و دفاع خوانده یا وکیل او، رأی غیابی است؛ حتی اگر وقت جلسات بعدی، ابلاغ واقعی شده باشد
اقسام حکم از حيث اعلام یا ایجاد حق
حکم اعلامی یا احرازی
حكم تاسیسی یا ایجادی
منظور از احکام اعلامی
حکمی است که قاضی، حالت جدیدی ایجاد نمی کند؛ بلکه صرفا، حالت سابق را احراز و اعلام می کند
انواع احکام اعلامی
در 4 دسته با مثال
اول : احکامی که مبنی بر تأیید یک موضوع صادر می شود؛ مانند حكم تأييد فسخ، تأیید انفساخ، تأیید اقاله و تأیید اصالت سند
دوم : حکامی که مبنی بر اعلام بطلان صادر می شود؛ مانند تأیید بطلان قرارداد، بطلان زوجیت، تأیید
بطلان سن
سوم : احکامی که مبنی بر اثبات اهلیت و حجر صادر می شود؛ مانند حکم رشد، حکم حجر، حکم رفع حجر.
چهارم : احکامی که مبنی بر اثبات یک واقعہ موجود صادر می شود؛ مانند اثبات نسب و اثبات مالکیت
منظور از حكم تاسیسی یا ایجادی
حکمی است که قاضی به موجب آن حکم، حالت جدیدی ایجاد می کند
تفاوت عملی احکان تاسیسی و اعلامی
اگر حكم، تأسیسی باشد، برخلاف احکام اعلامی، اجرای آن نیاز به صدور اجراییه دارد
حکم تاسیسی مثال در دو دسته
اول : احکامی که مبنی بر الزام باشد، مثل الزام به تنظیم سند، الزام به تأدیه وجه، الزام به انجام تعهدات قراردادی.
دوم : احکامی که مبنی بر تأدیه وجه یا تسلیم مالی باشد. : حكم به جبران خسارت
حکم به جبران خسارت اعلامی یا تاسیسی
حكم به جبران خسارت، نسبت به احراز ورود خسارت، اعلامی است؛ اما نسبت به نحوه جبران خسارت، تأسیسی است
حکم ورشکستگی، اعلامی است یا تأسیسی
پاسخ قاطع
این حکم هم جنبه اعلامی دارد و هم جنبه تاسیسی
اما از نظر نگارنده اعلامی قوی تر است
اما از نظردکتر شمس تاسیسی قوی تر است
چرا میگوییم ورشکستگی هر دو جنبه را داراست
در خصوص احراز و اعلام حالت توقف تاجر در تأدیه وجوه جنبه اعلامی دارد
ممنوع کردن تاجر از تصرف در اموالش جنبه تاسیسی
اقسام قرارها
قرارهای اعدادی یا مقدماتی
قرارهای قاطع
سایر قرارها
منظور از قرارهای اعدادی
قرارهایی که فقط در ماهیت دعوی است؛ ولی قاطع دعوی نیست
چند قرار اعدادی
قرار کارشناسی قرار معاینه محل قرار تحقیق محلی قرار اناطه قرار اتیان سوگند قرار استماع شهادت شهود
چرا به قرارهای مقدماتی اعدادی نیز میگویند
به این قرارها از آن رو قرار اعدادی گوییم که پرونده را مد (آماده) صدور رأی می کند
منظور از قرارهای قاطع
قرارهایی که فقط قاطع دعوی است؛ ولی در ماهیت نیست
چند قرار قاطع دعوا
رد دعوی سقوط دعوی ابطال دادخواست رد دادخواست عدم استماع دعوی
سایر قرارها
معیار دسته بندی
قرارهایی که نه قاطع دعوی است و نه در ماهیت دعوی
دسته بندی های کلی برای سایر قرارها
5
قرار توقیف دادرسی قرار تأخیر یا توقف اجرای قرارهای قبولی قرارهای تأمینی قرارهای شبه قاطع
قرارهای تاخیر یا توقف اجرای حکم
ما در چند دسته مطالعه می کنیم
قرار تأخیر اجرای حکم
قرار توقف اجرا
قرار توقیف عملیات اجرایی
قرارهای تاخیر اجرای حکم
3 نمونه
قرار تأخیر اجرای حکم به واسطه اعتراض ثالث به حکم
قرار تأخیر اجرای حکم به دلیل فرجام خواهی
قرار تأخیر اجرای حکم، وقتی در خصوص مفاد حکم بین طرفین اختلاف است و دادگاه اقدام به رفع اختلاف می کند
دو نمونه قرار توقف اجرا
قرار توقف اجرای حکم به واسطه قبول اعاده دادرسی
قرار توقف اجرای رای داور در صورت درخواست ابطال آن
2 نمونه قرار توقیف عملیات اجرایی
قرار توقیف عملیات اجرایی، وقتی نسبت به دستور اجرای یک سند لازم الاجرا اعتراض شده است
قرار توقیف عملیات اجرایی در صورت اعتراض ثالث به فرآیند اجرای یک حکم
دو مورد صدور قرارهای قبولی
قبول دادخواست واخواهی خارج از موعد
قبول دادخواست اعاده دادرسی
قرارهایی تامینی به چه منظور صادر می شوند
این قرارها، قرارهایی است که جهت حفظ حقوق احتمالی یکی از طرفین دعوی، صادر می شود تا به دلیل طول مدت دادرسی و اتفاقاتی که در جریان دادرسی می افتد، حقوق اصحاب دعوی ضایع نشود
پنج قرار تامینی
تأمین خواسته تأمین دلیل دستور موقت تأمين دعوای واهی تأمین دعوای اتباع بیگانه
منظور از قرارهای شبه قاطع
قرارهایی که موجب تغییر در مرجع رسیدگی می شود
دو قرار شبه قاطع
عدم صلاحیت
امتناع از رسیدگی
تقسیم بندی قرارهای اعدادی از چه جهت است
قرار اعدادی از حيث دلالت آنها بر استحقاق یکی از طرفین به دو
قسم تقسیم می شود
قرار اعدادی از حيث دلالت آنها بر استحقاق یکی از طرفین به چند دسته تقسیم میشوند
قرارهای اعدادی ساده
قرار اعدادی قرینه
منظور از قرارهای اعدادی ساده
گاه، صدور قرار اعدادی هیچ دلالتی بر پیروزی یکی از طرفین در دعوی ندارد