YUNIT 2 (ARALIN 1, 2 AT 3) Flashcards
Ang Pilipinas ay mayaman sa wika. Mayroon itong
mahigit sa _______ wika at mahigit __________ diyalekto.
100 AND 400
Batay sa heograpikong lokasyon, nahahati sa tatlong malalaking grupo ang mga wika sa Pilipinas:
• ANG NORTHERN PHILIPPINE
• MESO-PHILIPPINE
• SOUTHERN PHILIPPINE GROUPS
Ang lahat ng wika sa Pilipinas ay kabilang sa _______________ kung saan nabibilang dito ang mga wika ng Indonesia, Malaysia, Polynesia, Melanesia, Micronesia, gayundin ang iba pang wika sa Taiwan at Indochina.
AUSTRONESIAN
FAMILY LANGUAGE
Dahilan ng Lingguwistikong Varayti
Ang __________________ ng mga speech community (o mga lugar kung saan ginagamit ang mga partikular na wika) na maaaring nahihiwalay ng isang anyong tubigan o kabundukan,
HEOGRAPIKONG LOKASYON
Dahilan ng Lingguwistikong Varayti
_________________ dulot ng migrasyon o paglilipat ng komunidad sa ibang lugar marahil dala ng isang mapinsalang kalamidad o giyera, o ang unti-unting pagsasama ng dalawang dating magkahiwalay na komunidad.
LANGUAGE BOUNDARY
Ayon kay Curtis McFarland (1983), ang diyalekto ay nauuri sa tatlo:
(1) DIALECTAL VARIATION
(2) DISCRETE DIALECT
(3) SOCIAL DIALECT
Ang pagkakaroon ng varayti ng wika ay may kaugnayan sa ____________ ng mga pulo, na may kani-kaniyang mga wika at diyalekto.
PAGKAKAWATAK-WATAK
Ang mga Filipino ay maituturing na_____________ dahil mahigit sa isang wika ang kanilang alam.
MULTILINGGUWAL
Maliban sa mga wika sa Pilipinas, nariyan din ang impluwensiya ng
___________ bilang isa sa dalawang wikang opisyal ng Pilipinas.
WIKANG INGLES
Ang paglitaw na ito, na mapapansin sa gamit ng wika
sa isang komunidad ay dala ng __________________, at ang resulta ay magkaroon ng sab-grup ang isang wika
SOSYO-HEOGRAPIKONG KADAHILANAN
Ang lenggwahe ay naging _________ batay sa heograpiya, at ang wikang ginagamit ng isang komunidad ay nag-iiba sa maraming lugar nito.
LOKALAYS
Sa mga pandiwang nagtatapos sa -an/-han at -in/-hin,
ipapalit ang -i sa nabanggit na hulapi, gaya ng:
• DALAHI (DALAHAN)
• BILIHI (BILIHIN)
Sa mga pandiwang may panlaping -i sa unahan, aalisin ang unlapi at idadagdag ang –i bilang hulapi, tulad ng:
• LAGAI (ILAGA)
• TAMAI (ITAMA)
Samantala, ginagamit ang hulaping -hi para sa pandiwang malumay o mabilis na nagtatapos sa patinig, at may unlaping -i. Sa kasong ito, inaalis ang unlapi bago idagdag ang nabanggit na hulapi, gaya ng makikita sa mga salitang ito
• PRITUHI (IPRITO)
• SAMAHI (ISAMA)
Ang _______________ ay isa sa mga idinagdag sa istak (stock) ng mga ponemang Tagalog at hindi pa bahagi ng sistemang ponemiko ng maraming Tagalog ispiker (Otanes,1956).
PONEMANG FRICATIV NA /F/
Aspektong Ponolohikal
isinasama ang unang katinig ng huling pantig sa claster ng nauuna. Ganito rin ang bigkas ng sumusunod na mga salita
• KATAWAN (KATAW-AN)
• GANOON (GAN-ON)
Sa kaso naman ng ilang salitang may _______________ gaya ng /y/ at /w/, inaalis ang mga ponemang ito at inilalapat ang glotal na pagtigil
PONEMANG
GLAYD (GLIDE PHONEME)
Ang Angono ay isang bayan sa Rizal na ________ ang layo sa Maynila.
ISANG ORAS
Hanggang ___________ ay pawang mga katutubong taga-Angono ang nakatira lugar. Dahan-dahang sumikip ang nilaan at nangailangan ng karagdagang matitirhan ang mga tao.
DEKADA 60
dalawang kategorya na pagtutuunan sa bahaging ito para ilarawan ang ilang tanging katangiang panglingguwistikong Tagalog-Angono.
____________sa
aspekto ng punto at pagbigkas
____________sa aspekto ng pagbanghay ng salitang pang-uri at pandiwa at tiyak na gamit ng mga ito sa pangungusap o pahayag.
PONOLOHIYA AT LEKSIKON
Ang taga-Morong ay ginagaya ng taga-Angono bilang _________ at sinosobrahan pa upang maging lalong katawa-tawa
PANUNUKSO
subalit para sa taga-Morong o taga-ibang bayan katawa-tawa rin ang punto ng taga-Angono na _____________.
MATIGAS AT PARANG GALIT
May mga salita na binibigkas na pinahahaba ang patinig sa ikalawang pantig buhat sa hulihan ____________ sa halip na maikli at may impit lamang sa dulo.
(VOWEL LENGTHENING)
May pagkakataong kinakaltas ang tunog na /w/, /y/ at /m/ sa ilang mga salita. Ilang halimbawa nito ay :
• LUWANG (LUANG)
• BIYAK (BIAK)
• LAMANG (LAANG)
Maririnig ding binibigkas na /e/ang/i/sa ilang pagkakataon. Halimbawa nito ang:
• SETAW (SITAW)
• LANGGONESA (LANGGONISA)
Makikita rin ang mga salitang patinig na /o/ang ginagamit sa pagbigkas sa halip na /u/. Halimbawa nito ang:
• SUOT (SOOT)
• SUOB (SOOB)
May pagkakaltas sa /a/ sa pagitan ng una at ikalawang katinig. Halimbawa:
• KAWALI (KWALI)
• BAYABAS (BYABAS)
• Pagbabanghay sa pang-uring nasa kasukdulan
Ang kasukdulan ng pang-uri sa Tagalog-Angono ay ang panlaping ginagamit sa varayting ito ay bang- at bangka- + pag-uulit ng unang pantig ng salitang ugat. Halimbawa:
• BANGGALING - BANGKAGAGALING
• BANGGANDA - BANGKAGAGANDA
• Pagbabanghay ng pandiwa
1. Banghay ng pandiwa sa-AN at -IN
a. Sa mga pandiwang pautos na binabanghay sa hulaping -an,hulaping /-n, -i ang ginagamit ng taga-Angono. Halimbawa nito ay:
• LANGISAN ~ LANGISI
• LIGUAN ~ LIGUI
Pagbabanghay ng pandiwa
1. Banghay ng pandiwa sa-AN at -IN
b. Sa mga pandiwang pautos na binabanghay sa hulaping -in, ang
hulaping -a ang ginagamit sa Tagalog-Angono
• PAKANTAHIN ~ PAKANTAHA
• SUOTIN ~ SUOTA
- Panahunang banghay ng pandiwa
a. Ang PANGKASALUKUYANG banghay ng pandiwa sa Tagalog-Angono
ay ginagamitan ng unlaping naga Sa halip na maga- /ma-/ um- + pag-uulit ng unang letra o panig ng salitang ugat.
• NANONOOD ~ NAGANOOD
• NAGLALARO ~ NAGALARO
- Panahunang banghay ng pandiwa
b. Ang pagbanghay sa salitang PANGHINAHARAP ng Tagalog-Angono ay gunagamitan ng unlaping maga- sa halip na unlaping ma-/mag- + pag-uulit ng unang pantig ng salıtang ugat.
• MAGSUSULAT ~ MAGASULAT
• MAGPUPUNAS ~ MAGAPUNAS
- Panahunang banghay ng pandiwa
c. Makikita rin na ang PANGNAGDAAN na banghay sa Tagalog-Angono ay ginagamitan ng unlaping nag- sa halip na um-/ na-/ nag- + salitang ugat.
• KUMAIN ~ NAGKAIN
• NATULOG ~ NAGTULOG
- Paghahati ng pantig
Makikita rin na hinahati ang huling pantig ng salita at sumasanib ang mga katinig sa sinusundang pantig o sumasama ang patinig sa huling panugo may nawawalang katinig sa huling pantig sa Tagalog-Angono
• GABI ~ GAB-I
• NGAYON ~ NGAY-ON
- Mga tiyak na pagpili at paggamit ng salita sa pangungusap
a. May makikita ring mga salita ang mga taga-Angono na sila lamang ang gumagamit.
HIKLAS - kapag inagaw sa iyo
HINIKLAS - kapag inagaw
TIKLI - kapag sakal
MAPAOT - kapag mapakla
Sosyal at Kultural na Katangian ng Tagalog-Angono
A. PISTA NI SAN CLEMENTE
B. DOMINGO DE RAMOS
C. SALUBONG O KILALA RIN SA TAWAG NA BATI
