Wejściówka 1 fiszki by tomek ale dorzucilam swoje 3 grosze Flashcards
Nowotwór
Nieprawidłowa tkanka która rośnie autonomiczne w sposób niepohamowany i nieskordynowany z tkankami prawidłowymi przez zaburzenia przebiegu cyklu komorkowego
Mogą powstac z kazdej komorki ktora zachowala zdolnosc do rozmnazania (wszystkie poza kardiomiocytami i neuronami)
rak
(carcinoma) – nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek nabłonka lub różnicujący się w tym kierunku
Mięsak
(sarcoma) – nowotwór złośliwy wywodzący się z (lub różnicujący się w kierunku) komórek i tkanek pochodzenia mezenchymalnego
Cechy różniące nowotwór złośliwy od łagodnego
naciekanie (inwasio)
przerzuty (metastases)
niszczenie okolicznych tkanek
duża angiogeneza
bardzo duża heterogenność
brak otorebkowania
szybki wzrost
rodzaje przerzutów
drogą naczyń chłonnych (głównie raki)
droga hematogenna (głównie mięsaki), mikroprzerzuty najczęściej do płuc i wątroby
droga PMR (medulloblastoma)
wszczepianie do surowiczych jam ciała
Cytologiczne i histologiczne cechy złośliwośći
zwiększona objętość jądra w stosunku do cytoplazmy
polimorfizm jąder
nadbarwliwość jąder
nieregularne pogrubienie błony jądrowej
duże jąderka
patologiczne mitozy
anarchia architektoniczna
naciekanie podścieliska
Etapy rozwoju nowotworu złośliwego
inicjacja transformacji nowotworowej
niekotrolowana proliferacja i klonalny rozrost
naciekanie podścieliska
przerzuty
geny odpowiedzialne za transformację nowotworową
protoonkogeny
geny supresorowe
geny kontrolujące apoptoze
geny regulujące naprawę DNA
drobnoustroje onkogenne
EBV- chłoniak Burkitta, rak nosogradła, chłoniak limf B, choroba Hodgkina
HPV - rak płaskonabłonkowy szyjki macicy, jamy ustnej, krtani Najgrozniejszy 16,18,131,33,36,51
Klykciny 6 i 11
Brodawki 1,2,3,4,7
HBV - rak z komórek wątrobowych
KSHV - mięsak Kaposiego
SV40 - międzybłoniak, guzy mózgu
HTLV-1 - chłoniak/białaczka limf T
Helicobacter Pylori - chłoniak żołądka z limf B, rak żołądka
Geny supresorowe
RB, białko rb decyduje o wejściu w cykl komórkowy, mutacje: siatkówczak, kostniakomięsak
TP53, białko p53 uniemożliwia wejscie w cykl komórkowy gdy DNA jest uszkodzone, wrodzona mutacja: zespół
Li-Fraumeniego, predyspozycja do raka piersi, mięsaków, białaczek
APC, rodzinna polipowatość jelita grubego
Geny regulujące apoptozę
hamujące apoptozę: BCL-2
pobudzające apoptozę: BAX
Geny regulujące naprawę DNA
ATM: ataksja-teleangiektazja
BRCA1: rak sutka
BRCA2: rak sutka, jajnika
XP: skóra pergmainowata barwnikowa
Anemia Fanconiego
Zespol Blooma
Desmoplazja
komórki nowotworowe stymujlują podścielisko do rozrostu -> nowotwór jest twardy w dotyku
Zmiana przedrakowa
zmiana lokalna, z której częściej niż z innych zmian może rozwijać się nowotwór złośliwy (rak).
Np.:
rogowacenie białe jamy ustnej, pochwy lub prącia – rak płaskonabłonkowy
atypowa hiperplazja w przewodach sutka – rak śródprzewodowy sutka
Stan przednowotworowy
choroba nienowotworowa predysponująca do nowotworu złośliwego (zwiększone ryzyko).
Np.:
wrzodziejące zapalenie jelita grubego – gruczolakorak jelita grubego
marskość wątroby – rak z hepatocytów
niedokrwistość złośliwa – rak żołądka
skóra pergaminowa – czerniak
Kataplazja
powstałe populacje komórkowe przypominają swym wyglądem komórki macierzyste, jednak nie są należycie zróżnicowane czynnościowo, np. nowotworowe fibroblasty nie syntetyzują kolagenu
Metaplazja
pojawienie się komórek odmiennych morfologicznie i czynnościowo od swej macierzy. Wiąże się z rozplemem. Może dotyczyć tkanki nabłonkowej lub łącznej (np. metaplazja płaskonabłonkowa dróg oddechowych)
Anaplazja
pojawienie się populacji komórkowych nie wykazujących cech różnicowania właściwych im macierzy, cały wydatek energetyczny jest zużywany na rozplem.
Dysplazja
powstaje w narządzie dotychczas prawidłowym, polega na jego stopniowej przebudowie, dotyczy jednocześnie paru tkanek, np. nabłonkowej i łącznej, np. choroba Reclusa sutka, choroba Pageta kości.
System TNM
T - tumor (guz)
T1 - guzy małe <2cm (dalsze numery to większa zmiana)
Tis - zmiana in situ (nieinwazyjna)
N - nodes (węzły chłonne)
N0 - węzły chłonne pachowe niewyczuwalne
N1 - powiększone ruchome
N2 - powiększone nieruchome
N3 - zmienione (np. w TK) węzły przymostkowe
M - metastases (przerzuty)
M0 - brak przerzutów odległych
M1 - obecność przerzutów odległych
Rak przedinwazyjny
klasyfikacja Tis
ograniczony do jednej tkanki narządu i nie przekracza jej granicy
nie ma postaci guza
nie nacieka tkanek otaczających
np. rak śródnabłonkowy, Ca in situ, rak 0
System oceniania złośliwości
GX – nie można ocenić stopnia zróżnicowania
G1 – rak wysokozróżnicowany (niski stopień złośliwości)
G2 – rak średniozróżnicowany (pośredni stopień złośliwości)
G3 – rak niskozróżnicowany (wysoki stopień złośliwości)
G4 – rak niezróżnicowany (wysoki stopień złośliwości).
Dysembrioplazja
zmiana architektoniki narządu zachodząca jeszcze w życiu płodowym, rodzaj zaburzenia rozwojowego, 2 typy:
1) hamartia - dysembrioplazja dotycząca całego narządu, np. nerki torbielowate, torbielowatość wątroby
2) choristia - dysembrioplazja ograniczona, zabłąkanie fragmentu tkankowego.
Podstawowe zmiany fizjologii komórki decydujące o złośliwym fenotypie
(Zlosliwosc biologiczna nowotworu )
1) Samowystarczalność w zakresie sygnałów wzrostu
2) Niewrażliwość na sygnały hamujące wzrost
3) Unikanie apoptozy
4) Unikanie starzenia się komórki - nieograniczona replikacja
5) Podtrzymanie angiogenezy
6) Zdolność do inwazji (naciekania) i do przerzutowania
Nowotwory łagodne pochodzenia nabłonkowego
a) gruczolak (adenoma)
b) brodawczak (papilloma)
c) torbielakogruczolak/ torbielak (cystoadenoma/ cystoma)
d) torbielako gruczolak brodawkowaty (cystoadenoma papillare)
Podział raków w zależności od kierunku różnicowania
a) raki płaskonabłonkowe (Ca planoepitheliale)
b) gruczolakoraki (adenocarcinoma)
c) raki urotelialne (Ca urotheliale)
d) raki niezróżnicowane (Ca nondifferentiatum)
e) raki zarodkowe (Ca embryonale)
Nowotwór miejscowo złośliwy
ma niektóre cechy złośliwości ale nie daje przerzutów
Przyklady
- raki podstawnokomórkowe
- włókniaki powięziowe
- guzy mieszane ślinianek
- glejaki mózgu
Mikrorak
zmiana, w czasie której nie doszło do naciekania głębszego niż 5 mm nazywa się mikroinwazją, a raka w tym stadium zaawansowania nazywa się mikrorakiem
Modele karcinogenezy
tradycyjny - zakłada, że guzy nowotworowe powstają w wyniku zaburzenia proliferacji komórek, a każda komórka może być miejscem procesów karcinogenetycznych i każda może dać początek tkance nowotworowej
współczesny - guzy nowotworowe powstają w wyniku zaburzenia mechanizmów regulacji samoodnawiania się komórek macierzystych; procesy karcinogenetyczne zachodzą tylko w komórkach macierzystych, progenitorowych
Rak wczesny- early gastric cancer
naciekający (bez mięśniówki właściwej żołądka)
zwykle bezobjawowy
ulega progresji do raka zaawansowanego
rozwija się wiele lat
w około 10% przerzuty do okolicznych WCH
duże 5-letnie przeżycie
Podział Brodersa
stopnie złośliwości oparte o ocenę anaplazji.
Pierwotnie wprowadzony dla raków skóry, później zaadaptowany do oceny innych nowotworów złośliwych.
I 0-25% komórek niezróżnicowanych
II 25-50% komórek niezróżnicowanych
III 50-75% komórek niezróżnicowanych
IV 75-100% komórek niezróżnicowanych
Podział Blooma
ocena morfologiczna raków przewodowych sutka. Uwzględnia: anaplazję, liczbę figur podziału, skłonność do tworzenia układów cewkowatych
diagnostyka nowotworów
badania podmiotowe
badania przedmiotowe
badania obrazowe - RTG, TK, NMR, badania multiizotopowe
badania laboratoryjne
cytodiagnostyka
BAC - biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
biopsja gruboigłowa
badania śródoperacyjne (introwe)
badania histopatologiczne: autopsja
barwienie rutynowe (HE) i specjalne
barwienie immunohistochemiczne
badania molekularne (materiału genetycznego)
Papilloma cutis - brodawczak
niezłośliwy nowotwór nabłonka powierzchniowego
polip występujący na twarzy, szyi tułowiu, raczej u starszych ludzi
Gruczolak cewkowy
niezłośliwy nowotwór śródnabłonkowy
najczęstszy gruczolak jelita grubego
raczej małe
mogą zostać złośliwe
Carcinoma basocellulare cutis - rak podstawnokomórkowy
nowotwór złośliwy skóry pochodzący z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka
w praktyce nie jest źródłem przerzutów odległych i nie zajmuje WCH
Carcinoma planoepitheliale keratodes - rak płaskonabłonkowy - rak kolczystokomórkowy
rogowaciejący lub nierogowaciejący
wywodzi się z naskórka lub pogranicza błon śluzowych
szybki naciekający wzrost
Włókniak - Fibroma
nowotwór łagodny tkanki łącznej włóknistej
występuje wszędzie
Makroskopowo: kuliste guzki, uszypułowane/ nieuszypułowane polipy, wyraźnie otorebkowane
Mikroskopowo: fibrocyty, fibroblasty + włókna kolagenowe, retikulinowe, sprężyste wzajemnie przeplatające się w różnym stosunku do siebie + osełkowate jądro
Włókniak miękki (fibroma mole) / włókniak twardy (fibroma durum). Włókniak młodzieńczy – w jamie nosogardłowej
Fibrosarcoma - włókniak mięsakowaty
nowotwór złośliwy tkanki włóknistej
przerzutuje przez krew do płuc i kości
okalizacja: uda, kolana tułów, dystalna część kończyn górnych, głowa, szyja
Daje przerzuty drogą krwi i płuc do kości (kręgosłup). Przeżycie 5-letnie wynosi od 40-60%
Mikroskopowo: zbudowany z fibroblastów z cechami atypii ułożonymi w przeplatające się wiązki → szkielet ryby; zupełny/ prawie zupełny brak włókien; guzy tkanki włóknistej i miofibroblastycznej
Wyniki badań immunohistochemicznych: SMA (+) w 50% przypadków; desmina (-), CD34 (-), S-100 (-)
Cechy nowotowru lagodnego
Rosna powoli i miejscowo
Dobrze odgraniczone, brak naciekow
Kuliste guzy lite/ w torebkach
Nie daja przerzutow
Niewielka angiogeneza
Zlosliwosc kliniczna nowotworu
Lokalizacja
Stan ogolny i wiek chorego
Opornosc na leczenie
Skala GRADING i STAGING
Skala GRADING - histologiczna ocena zlosliwosci
skala STAGING - ocena kliniczna zaawansowana zlosliwosci
Cytodiagnostyka złuszczeniowa
To ocena mikroskopowa rozmazów na szkiełkach z komórek które złuszczyly się same
materialy
-wymazy z szyjka macicy, zoladek, oskrzela, jelito grube
-plyny z jam surowiczych
-plciowina, mocz
*szybkie wykrywanie zmian w szyjce macicy dzieki systemie Bethesda
Cytodiagnostyka aspiracyjna
Ocena materialu cytologicznego pobranego przez biopsje aspiracyjna cienkoigłowa.
Mozna ją wykonac w kazdym guzie pod kontrolą rtg/usg/tomografu
Immunocytochemia - kiedy uzywamy
A
1.diagnostyka roznicowa glownych typow nowotworow : rak/miesiak/czerniak/chloniak/ bialaczki
2. Diagnostyka roznicowa drobnookraglokom. nowotoworw zlosliwych wieku dzieciecego
3. Ustalanie przerzutow
4. Indetyfikacja bialaczek i chloniakow zlosliwych
5. Ocena obecnosci markerow : HER2 idt
Metody morfometryczne
Cytometria przepływowa - klasyfikacja białączek, chłoniaków, ocena rokownaia nowotworw zlosliwych
Automatyczna analiza obrazu - ocena stopnia proliferacji i obecnosc markerow
Metody cytogenetyczne i moleukarne
Oznaczanie mutacji, delecji, rearanzacji i amplifikacji genow
-wykrywanie gen. predyspozcji np mutacja BRCA1
-choroby resztkowe po leczeniu
-czynniki predykcyjne np HER2
-diagnostyka chłoniakow
-diagnostyka miesakow
Biomarkery i ich nowotwory
CEA
AFP
Bhcg
NSE
PSAP/PSA
Kalcytonina
Katecholaminy
Immunoglobuliny
Ca15-3
Ca125
CEA - rak jelita grubego, watroby, trzustki, zoladka
AFP - rak z kom wątrobowych
B-hCG - guzy jąder
NSE- rak drobnokomorkowy pluca
PSAP, PSA - rak gruczolu krokowego
Kalcytonina - rak rdzeniasty tarczycy
Katecholaminy - guz chromochlonny
Immunoglobulinny - szpiczk mnogi
CA15-3 - rak sutka
CA125- rak jajnika
Czynniki onkogenne
Chemiczne - węglowodory aromatyczne, barwniki azotowe, aminy aromatyczne, aflatoksyny (od grzybow), amidy (konserwacja zywnosci)
Promieniowanie jonizujące - UVB i UVC, RTG
Czynniki fizyczne
Wirusy onkogenne - HPV (brodawczak ludzki), EBV (mononukleoza zakazna), HBV, KSHV (miesak kaposiego), H,pylori, HIV
drobnoustroje onkogenne
EBV- chłoniak Burkitta, rak nosogradła, chłoniak limf B, choroba Hodgkina
HPV - rak płaskonabłonkowy szyjki macicy, jamy ustnej, krtani Najgrozniejszy 16,18,131,33,36,51
Klykciny 6 i 11
Brodawki 1,2,3,4,7
HBV - rak z komórek wątrobowych
KSHV - mięsak Kaposiego
SV40 - międzybłoniak, guzy mózgu
HTLV-1 - chłoniak/białaczka limf T
Helicobacter Pylori - chłoniak żołądka z limf B, rak żołądka
Aktywacja protoonkogenów
Transfukcja do genomu retorwirusów (v-onc)
Zmiana stuktury i poziomu ekspresji komorki (c-onc
-mutacje punktowe - onkogen RAS
-amplifikacja genów - MYCN w neuroblastoma
-translokacje - chłoniak Brukitta
-fuzja - chromosm Philadephia
-zmiany strukturalne chromosomow
Onkoproteiny
Bialka kodowane przez onkogeny
Są tak zmienione ze na ich synteze nie maja wplywu czynniki wzrostu
przyklady
-Białka przekaznikowe np mutacja RAS
-czynniki wzrostu (HER2)
-białka jądrowe - czynniki transkrypcyjne (MYC)
-czynniki regulujace cykl komorkowy - cykliny i kinazy cyklinozalezne
Etapy rozowju nowotworu złośliwego
Inicjacja transfomracji - powstają mutacje w DNA komórki, zostają utrwalone po podziale mitotocznym - komórki zainicjowane
Niekontrolowanwa proliferacja i mutacje, niestabilnosc genomowa
Progresja - wzrastajaca niestabilnosc genomowa, selekcja komorek zdolnych do niezaleznego wzrostu, angiogenezy, unikania apopotzy i naciekania na tkanki
Angiogeneza - komorki indukują tworzenie naczyn wlosowatych które dostarczaja im substancje odzywcze i umozliwjaja rozwoj, oraz dawanie przerzutow
Naciekanie i przerzuty - komorki uwalniają się z połączen, wydzielają enzymy proteolityczne by przejsc przez blony i migrują do naczyn chlonnych lub krwionosnych
Objawy nowotworow
Krwotoki -
-do przewodu pokarmowego (rak zoladka, jelita grubego)
-do drog rodnych (rak macicy)
-krwioplucie (rak płuca)
-krwiomocz (rak pecherza, nerki)
niedroznosc jelit (rak jelita grubego
Objawy uciskowe -nadcisnienie w czaszce
Objawy ogolne, wyniszczenie nowotworowe
Zespoly paraneoplazmatyczne
Zespoly objawow klinicznych ktore są następstwem wydzielania ektopowoego przez nowotwory, dzialania przeciw komorkom nowotworowym.
Objawy
-hiperkalcemia
-Zespol Cushigna(rak drobnokomorkowy pluca)
-Zespol Trousseau (migrujace zapalenie zakrzepowe zyl) - rak trzustki i pluca
Wyniszczenie nowotworowe
Kacheksja. To duzy spadek masy ciala, utrata łaknienia, ogólne osłabienie, niedorkwistość.
Ocenianae skalą wg WHO (0-4) lub skala Karnofskyego
Charakteryzuje sie zwiększonym metabolizmem, utrata tkanki tluszczowej i miesniowej przez TNFalfa(kachektyne)
TNFalfa - obniza lipogeneze, produkowany przez makrofagi i monocyty. Bodzcem do wytwarzania sa bakterie (zakazenia oportunsityczne przy rakach)
System TNM kiedy NIE stosujemy
chloniaki nieziarnicze
chloniak Hodgkina
drobnokomorkowy rak pluc
Rozrost egzofityczny - brodawczak i polip
Brodawczak - lagodny nowotwor skory/blon sluzowych uwypukla się ponad poziom i ma nierowna powierzchnie.
Polip - uwypuklająca się zmiana ktora moze byc nowotworem lub konsekswencja procesu zapalnego
Neoplazja wewnątrznabłonkowa
Zmiana przedrakowa w której komórki nowotworowe rozrastają się tylko w nabłonku i nie naciekają, brak przerzutow
Moze się z niej rozwinąc rak inwazyjny lub ulec regresji.
Cechy
-Komórki wykazują polimorfozim, powiekszone, hiperchromazja jader
-Obecnosc mitoz powyzej warstwy podstawnej
-zaburzeia dojrzewania nablonka
