Wejściówka 1 fiszki by tomek Flashcards
rak
(carcinoma) – nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek nabłonka lub różnicujący się w tym kierunku
Mięsak
(sarcoma) – nowotwór złośliwy wywodzący się z (lub różnicujący się w kierunku) komórek i tkanek pochodzenia mezenchymalnego
Cechy różniące nowotwór złośliwy od łagodnego
naciekanie (inwasio)
przerzuty (metastases)
niszczenie okolicznych tkanek
duża angiogeneza
bardzo duża heterogenność
brak otorebkowania
szybki wzrost
rodzaje przerzutów
drogą naczyń chłonnych (głównie raki)
droga hematogenna (głównie mięsaki), mikroprzerzuty najczęściej do płuc i wątroby
droga PMR (medulloblastoma)
wszczepianie do surowiczych jam ciała
Cytologiczne i histologiczne cechy złośliwośći
zwiększona objętość jądra w stosunku do cytoplazmy
polimorfizm jąder
nadbarwliwość jąder
nieregularne pogrubienie błony jądrowej
duże jąderka
patologiczne mitozy
anarchia architektoniczna
naciekanie podścieliska
Etapy rozwoju nowotworu złośliwego
inicjacja transformacji nowotworowej
niekotrolowana proliferacja i klonalny rozrost
naciekanie podścieliska
przerzuty
geny odpowiedzialne za transformację nowotworową
protoonkogeny
geny supresorowe
geny kontrolujące apoptoze
geny regulujące naprawę DNA
drobnoustroje onkogenne
EBV- chłoniak Burkitta, rak nosogradła, chłoniak limf B, choroba Hodgkina
HPV - rak płaskonabłonkowy szyjki macicy, jamy ustnej, krtani
HBV - rak z komórek wątrobowych
KSHV - mięsak Kaposiego
SV40 - międzybłoniak, guzy mózgu
HTLV-1 - chłoniak/białaczka limf T
Helicobacter Pylori - chłoniak żołądka z limf B, rak żołądka
Geny supresorowe
RB, białko rb decyduje o wejściu w cykl komórkowy, mutacje: siatkówczak, kostniakomięsak
TP53, białko p53 uniemożliwia wejscie w cykl komórkowy gdy DNA jest uszkodzone, wrodzona mutacja: zespół
Li-Fraumeniego, predyspozycja do raka piersi, mięsaków, białaczek
APC, rodzinna polipowatość jelita grubego
Geny regulujące apoptozę
hamujące apoptozę: BCL-2
pobudzające apoptozę: BAX
Geny regulujące naprawę DNA
ATM: ataksja-teleangiektazja
BRCA1: rak sutka
BRCA2: rak sutka, jajnika
XP: skóra pergmainowata barwnikowa
Desmoplazja
komórki nowotworowe stymujlują podścielisko do rozrostu -> nowotwór jest twardy w dotyku
Zmiana przedrakowa
zmiana lokalna, z której częściej niż z innych zmian może rozwijać się nowotwór złośliwy (rak).
Np.:
rogowacenie białe jamy ustnej, pochwy lub prącia – rak płaskonabłonkowy
atypowa hiperplazja w przewodach sutka – rak śródprzewodowy sutka
Stan przednowotworowy
choroba nienowotworowa predysponująca do nowotworu złośliwego (zwiększone ryzyko).
Np.:
wrzodziejące zapalenie jelita grubego – gruczolakorak jelita grubego
marskość wątroby – rak z hepatocytów
niedokrwistość złośliwa – rak żołądka
skóra pergaminowa – czerniak
Kataplazja
powstałe populacje komórkowe przypominają swym wyglądem komórki macierzyste, jednak nie są należycie zróżnicowane czynnościowo, np. nowotworowe fibroblasty nie syntetyzują kolagenu
Metaplazja
pojawienie się komórek odmiennych morfologicznie i czynnościowo od swej macierzy. Wiąże się z rozplemem. Może dotyczyć tkanki nabłonkowej lub łącznej (np. metaplazja płaskonabłonkowa dróg oddechowych)
Anaplazja
pojawienie się populacji komórkowych nie wykazujących cech różnicowania właściwych im macierzy, cały wydatek energetyczny jest zużywany na rozplem.
Dysplazja
powstaje w narządzie dotychczas prawidłowym, polega na jego stopniowej przebudowie, dotyczy jednocześnie paru tkanek, np. nabłonkowej i łącznej, np. choroba Reclusa sutka, choroba Pageta kości.
System TNM
T - tumor (guz)
T1 - guzy małe <2cm (dalsze numery to większa zmiana)
Tis - zmiana in situ (nieinwazyjna)
N - nodes (węzły chłonne)
N0 - węzły chłonne pachowe niewyczuwalne
N1 - powiększone ruchome
N2 - powiększone nieruchome
N3 - zmienione (np. w TK) węzły przymostkowe
M - metastases (przerzuty)
M0 - brak przerzutów odległych
M1 - obecność przerzutów odległych
Rak przedinwazyjny
klasyfikacja Tis
ograniczony do jednej tkanki narządu i nie przekracza jej granicy
nie ma postaci guza
nie nacieka tkanek otaczających
np. rak śródnabłonkowy, Ca in situ, rak 0
System oceniania złośliwości
GX – nie można ocenić stopnia zróżnicowania
G1 – rak wysokozróżnicowany (niski stopień złośliwości)
G2 – rak średniozróżnicowany (pośredni stopień złośliwości)
G3 – rak niskozróżnicowany (wysoki stopień złośliwości)
G4 – rak niezróżnicowany (wysoki stopień złośliwości).
Dysembrioplazja
zmiana architektoniki narządu zachodząca jeszcze w życiu płodowym, rodzaj zaburzenia rozwojowego, 2 typy:
1) hamartia - dysembrioplazja dotycząca całego narządu, np. nerki torbielowate, torbielowatość wątroby
2) choristia - dysembrioplazja ograniczona, zabłąkanie fragmentu tkankowego.
Podstawowe zmiany fizjologii komórki decydujące o złośliwym fenotypie
1) Samowystarczalność w zakresie sygnałów wzrostu
2) Niewrażliwość na sygnały hamujące wzrost
3) Unikanie apoptozy
4) Unikanie starzenia się komórki - nieograniczona replikacja
5) Podtrzymanie angiogenezy
6) Zdolność do inwazji (naciekania) i do przerzutowania
Nowotwory łagodne pochodzenia nabłonkowego
a) gruczolak (adenoma)
b) brodawczak (papilloma)
c) torbielakogruczolak/ torbielak (cystoadenoma/ cystoma)
d) torbielako gruczolak brodawkowaty (cystoadenoma papillare)
Podział raków w zależności od kierunku różnicowania
a) raki płaskonabłonkowe (Ca planoepitheliale)
b) gruczolakoraki (adenocarcinoma)
c) raki urotelialne (Ca urotheliale)
d) raki niezróżnicowane (Ca nondifferentiatum)
e) raki zarodkowe (Ca embryonale)
Nowotwór miejscowo złośliwy
ma niektóre cechy złośliwości ale nie daje przerzutów
raki podstawnokomórkowe, włókniaki powięziowe, guzy mieszane ślinianek
Mikrorak
zmiana, w czasie której nie doszło do naciekania głębszego niż 5 mm nazywa się mikroinwazją, a raka w tym stadium zaawansowania nazywa się mikrorakiem
Modele karcinogenezy
tradycyjny - zakłada, że guzy nowotworowe powstają w wyniku zaburzenia proliferacji komórek, a każda komórka może być miejscem procesów karcinogenetycznych i każda może dać początek tkance nowotworowej
współczesny - guzy nowotworowe powstają w wyniku zaburzenia mechanizmów regulacji samoodnawiania się komórek macierzystych; procesy karcinogenetyczne zachodzą tylko w komórkach macierzystych, progenitorowych
Rak wczesny- early gastric cancer
naciekający (bez mięśniówki właściwej żołądka)
zwykle bezobjawowy
ulega progresji do raka zaawansowanego
rozwija się wiele lat
w około 10% przerzuty do okolicznych WCH
duże 5-letnie przeżycie
Podział Brodersa
stopnie złośliwości oparte o ocenę anaplazji.
Pierwotnie wprowadzony dla raków skóry, później zaadaptowany do oceny innych nowotworów złośliwych.
I 0-25% komórek niezróżnicowanych
II 25-50% komórek niezróżnicowanych
III 50-75% komórek niezróżnicowanych
IV 75-100% komórek niezróżnicowanych
Podział Blooma
ocena morfologiczna raków przewodowych sutka. Uwzględnia: anaplazję, liczbę figur podziału, skłonność do tworzenia układów cewkowatych
diagnostyka nowotworów
badania podmiotowe
badania przedmiotowe
badania obrazowe - RTG, TK, NMR, badania multiizotopowe
badania laboratoryjne
cytodiagnostyka
BAC - biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
biopsja gruboigłowa
badania śródoperacyjne (introwe)
badania histopatologiczne: autopsja
barwienie rutynowe (HE) i specjalne
barwienie immunohistochemiczne
badania molekularne (materiału genetycznego)
Papilloma cutis - brodawczak
niezłośliwy nowotwór nabłonka powierzchniowego
polip występujący na twarzy, szyi tułowiu, raczej u starszych ludzi
Gruczolak cewkowy
niezłośliwy nowotwór śródnabłonkowy
najczęstszy gruczolak jelita grubego
raczej małe
mogą zostać złośliwe
Carcinoma basocellulare cutis - rak podstawnokomórkowy
nowotwór złośliwy skóry pochodzący z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka
w praktyce nie jest źródłem przerzutów odległych i nie zajmuje WCH
Carcinoma planoepitheliale keratodes - rak płaskonabłonkowy - rak kolczystokomórkowy
rogowaciejący lub nierogowaciejący
wywodzi się z naskórka lub pogranicza błon śluzowych
szybki naciekający wzrost
Włókniak - Fibroma
nowotwór łagodny tkanki łącznej włóknistej
występuje wszędzie
kuliste guzki, polipy, wyraźnie otorebkowane
miękki lub twardy
Fibrosarcoma - włókniak mięsakowaty
nowotwór złośliwy tkanki włóknistej
przerzutuje przez krew do płuc i kości
