Week 1 Flashcards
Wat is de ziektelast van determinanten van gezondheid?
In gedrag, persoonsgebonden, arbeid en milieu
Vhnl:
- roken(~10%)
- ongezonde voeding
- hypertensie en hoge bloedsuikerspiegel
- overgewicht en buitenmilieu
- stoffen/omgeving
- weinig bewegen
- alcohol
- cholesterol en psychische belasting
- fysieke belasting en lage botdichtheid
- binnenmilieu
Wat zijn DALY’s?
Disabilty adjusted life year= YLD(years lived with disability) + YLL(years life lost)
YLD= jaren met ziekte x ziektelast
YLL= gem levensverwachting - leeftijd van sterven
Hoe veroorzaken aandoeningen een hoge ziektelast?
- Hoge incidentie sterfte
- sterfte op relatief jonge leeftijd
- hoge prevalentie beperkingen en handicaps
- ernst beperkingen en handicaps
Vaak combi
Wat is de levensverwachting?
= aantal jaren dat pasgeborenne kan verwachten te leven
NB: alleen voor voorspelling te gebruiken als hele leven aan leeftijdsspecifieke sterftekansen worden blootsgetseld
- gezonde levensverwachting: zonder chronische ziekte/beperking, in goede ervaren gezondheid
- verschillen: hoger opgeleide vrouwen hebben langere gezonde levensverwachting, vrouwen 3jr langer dan mannen
Wat zijn incidentie en prevalentie?
Incidentie= aantal nieuwe gevallen in periode
Prevalentie= aantal bestaande gevallen
Hoe werkt doodsoorzaakverklaring?
- onderliggende/primaire doodsoorzaak identificeren(1c): gebruikt voor statistiek(CBS)
- 1a: ziekte die rechtstreeks dood tot gevolg had
- 1b/c: aandoeningen die tot rechtstreekse doodsoorzaak hebben geleid
- 1a+b= secundaire doodsoorzaken
- 2: comorbiditeiten
- ICD codes
Wat is het ICF model?
- biopsychosociaal model voor beschrijven functioneren en functioneringsproblemen
- op iedereen van toepassing, etiologisch neutraal en verschillende doeleinden
- wisselwerking tussen componenten
Onderdelen - aandoeningen/ziekten
- stoornis, activiteitsbeperkingen en participatieproblemen
- externe(+/-) en persoonlijke factoren
Wat is planetary health?
- impact van door mensen veroorzaakte veranderingen in natuurlijke systemen op aarde op gezondheid
- klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit
Hoe is er ongelijkheid in klimaatverandering?
- rijke landen hebben meeste bijgedragen maar minste impact(mitigating factors zoals middelen en beleid)
- kwetsbare groepen(kinderen, ouderen, mensen van kleur etc) harder getroffen
- ook in NL ongelijkheid
Wat zijn de effecten van klimaatverandering op gezondheid?
Direct
- hitte: hittestress, luchtwegaandoening en HVZ erger, dehydratie
- extreem weer
- luchtvervuiling: toename HVZ, astma/COPD en hypertensie(door atherosclerose op kinderleeftijd)
- infectieziekten: vectoren verspreiden door stijgende temperatuur, verandering neerslag en overstromingen
Indirect: voedselonzekerheid, mentale gezondheid en migratie, onrust en ontheemding
Wat zijn mitigatie, adaptie en co-benefits?
Mitigatie= voorkomen verdere klimaatverandering
Adaptie= verminderen kwetsbaarheid voor effecten van klimaatverandering
Co-benefits= dingen die goed zijn voor milieu zijn ook goed voor gezondheid
Wat zijn planetaire grenzen?
- veilige druk die mensen kunnen zetten op 9 processen
- over grens: kantelpunt -> onherstelbare schade
- kantelpunten zijn onzeker
Wat is de populatie attributieve fractie(PAF)?
= welk deel incidentie toe te schrijven is aan bepaalde risicofactor
PAF = {prevalentie x (RR-1)}/{(prevalentie x (RR-1))+1}
Hoe werkt uitbraak onderzoek?
- info verzamelen over ziekte uit literatuur
- vergelijken huidig aantal cases met aantal in afgelopen maanden/weken
- casusdefinitie opstellen: wie is ziek(case)/gezond -> plaats, tijd, symptomen en persoon
- beschrijven uitbraak met epidemische curve, geografische verspreiding en persoonlijke kenmerken
- hypothese oorzaak testen in cohort studie
- rapportage maken voor communicatie
NB: bij uitbraak ervan uit gaan dat epidemie tot tegendeel bewezen
Wat is Rose’s paradigma/preventieparadox?
Als risico op ziekte stijgt met toenemende blootstelling en lage niveaus van blootstelling veel voorkomen in populatie, dan dragen personen met klein risico meer bij aan ziektelast, dus is populatiebenadering in preventiebeleid logischer
Preventieparadox= preventieve maatregelen op populatieniveau geven grote gezondheidswinst maar doen relatief weinig voor elk individu
Hoe kun je preventie indelen obv ziekte?
- Primair: nieuwe gevallen ziekte voorkomen door wegnemen/verminderen onderliggende oorzaak → populatiebenadering
- Secundair: opsporen ziekte in vroeg stadium via screening → hoogrisico benadering
- Tertiair: voorkomen/beperken gevolgen vastgestelde ziekte
Hoe kun je preventie indelen obv aangrijpingspunt?
- gezondheidsbescherming: aanpak omgeving om kans op blootstelling te verkleinen
- Gezondheidsbevordering: gezond gedrag stimuleren(nudging)
- Ziektepreventie: infectieziekten voorkomen
Hoe kun je preventie indelen obv doelgroep?
- Universeel: gezondheid algemene bevolking actief bevorderen en beschermen
- Selectief: in bevolkingsgroepen met verhoogd risico voorkomen dat mensen ziek worden
- Geïndiceerd: voorkomen dat aandoening erger wordt bij mensen met beginnende klachten
- Zorg gerelateerd: bij individuen met ziekte complicaties en beperkingen voorkomen
Welke wetgeving is er op het gebied van werk?
- arbowet: goede en gezonde arbeidsomstandigheden -> elk bedrijf moet RI&E opstellen
- wet arbeid en zorg: combi werk en zorgtaken, zwangerschaps- en bevalingsverlof, zorgverlof
- arbeidstijdenwet: uren per week, kinderarbeid, nachtwerk
- wet verbetering poortwachter: op spreekuur bij bedrijfsarts bij langer ziekteverzuim
Wat zijn de 6A’s?
- arbeidsomstandigheden
- arbeidsverhoudingen
- arbeidsperspectief
- arbeidszingeving
- arbeidsinhoud
- arbeidsvoorwaarden
Wat doet een bedrijfsarts?
- werkt samen met veiligheidskundige, arbeidshygiënist en A&O kundige in arbodienst
- ingezet bij ziekte door arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en gezondheidsmangement
- mag als enige uitspraken doen over wanneer en hoe terugkeren naar werk
- beroepsgeheim: info mag niet met werkgever gedeeld worden en alleen met toestemming info aan bedrijfsarts geven
- werkzaamheden: individuele arbeidszorg(werken als medicijn), preventie, arbobeleid
Hoe verschillen oorzaken van ziektelast wereldwijd?
- LMCI’s: CVD laag, infectie- en parasitaire ziekten en ongevallen hoog
- met meer welvaart steeds meer noncommunicable diseases en minder group 1, injuries gelijk
Wanneer mag je een overlijdensverklaring invullen?
- zelf geschouwd
- overtuigd van natuurlijke dood
- behandelend arts= als laatste medische zorg verleend of waarnemer
- forensisch arts inschakelen: niet-natuurlijke dood(of niet uit te sluiten), minderjarige, niet behandelend arts of niet gerechtigd
NB: palliatieve sedatie is natuurlijke dood
Wat is de potentiële impact fractie?
= deel incidentie die voorkomen wordt doordat blootstelling aan risicofactor verandert(bv afname door interventie)
PIF= {(prevalentie oud - prevalentie nieuw) x (RR-1)}/{(prevalentie oud x (RR-1))+1}
Wat is direct gestandaardiseerde sterfte?
- Gebruik aantal personen referentiepopulatie en sterftecijfer populatie
1. Aantal overleden per leeftijdscategorie= (aantal personen in referentiepopulatie/100000) * sterftecijfer
2. Totaal aantal overleden
3. Sterftecijfer= (totaal aantal overleden / totaal aantal personen) * 100000
CMF(comparitive mortality figure)= totaal sterftes in populatie/totaal sterftes in referentiepopulatie
NB: niet gebruiken als leeftijdsspecifieke steftecijfers op kleine aantallen berusten
Wat is indirect gestandaardiseerde sterfte?
- gebruik als aantal overledenen per leeftijdscategorie onbekend
- leeftijdsopbouw uit populatie gebruiken, leeftijdsspecifieke sterftecijfers uit referentiepopulatie
1. Aantal overleden per leeftijdscategorie= (aantal personen in populatie/100000) * sterftecijfer referentiepopulatie
2. Totaal aantal overleden
3. Sterftecijfer= (totaal aantal overleden / totaal aantal personen) * 100000
SMR(standardized mortality ratio)= sterfteaantallen referentiepopulatie/sterfteaantallen populatie
Wat is het beredeneerd gedrag/sociaal ecologisch model van gedragsverandering?
- attitude: mening en afweging voor- en nadelen
- ervaren subjectieve norm: hoe kijken anderen op gedragsverandering en wat doen ze zelf
- waargenomen gedragscontrole(eigen-effectiviteit): denk je dat je bepaald gedrag kunt veranderen(ook onder moeilijke omstandigheden)
Bepalen samen intentie tot gedragsverandering
Sociaal ecologisch model: omgeving bepaalt
- intentie naar gedrag
- fysiek, economisch, sociaal en cultureel: beïnvloeden factoren van invloed op intentie
Wat is het health belief model?
- ervaren gezondheidsdreiging: risicoperceptie
- evaluatie of eigen gedrag dreiging kan verminderen
Wat is het ANGELO raamwerk van maatregelen op omgeving?
Type
- sociaalcultureel: meningen en overtuigingen
- politiek: regels
- economisch: kosten
- fysiek: beschikbaarheid
Niveaus
- macro: (inter)nationaal
- micro
Wat zijn de pijlers van age friendly cities?
- gelijkheid
- toegankelijke fysieke omgeving
- inclusieve sociale omgeving
Welke stappen zijn er in de planmatige aanpak van gezondheidsbevordering?
- Analysefase: epidemiologische analyse en analyse van (gedrags)determinanten
- Ontwikkelingsfase: interventiekeuze en ontwikkeling
- toepassing in praktijk
- Evaluatiefase
