Treći dio Flashcards
Proizvodnja je
(ljudska) djelatnost koja osigurava neophodna materijalna dobra na način da ljudi organizirano i svjesno, koristeći se potrebnim sredstvima, stečenim znanjima, iskustvima, vještinama prerađuju materiju iz prirode prilagođavajući je svojim potrebama
Dvije strane (zajedničke karakteristike) u svim razvojnim fazama proizvodnje su njena
tehnička strana (što znači da u svim fazama razvoja društva ljudi prilagođavaju proizvode svojim potrebama) i ekonomska strana (čiji je smisao u tome da se u proizvodnji vodi računa o nužnim utrošcima da bi se postigao određeni učinak
Razlika između strukture i metoda proizvodnje
Struktura predstavlja odlučivanje o tome šta će se proizvoditi i u kojoj mjeri, a metod predstavlja odlučivanje o tome kako će se to proizvoditi, odnosno kojom kombinacijom proizvodnih inputa
Efikasna proizvodnja je ona
koja se ostvaruje na krivoj proizvodnih mogućnosti, tj. na granici proizvodnih mogućnosti
Privreda proizvodi efikasno onda kada je
na granici proizvodnih mogućnosti (tj. kada ne može proizvoditi više nekog dobra bez da proizvodi manje drugog dobra)
Kriva proizvodnih mogućnosti ima
zaobljen izgled
Granica proizvodnih mogućnosti ima krivi izgled zato što se izbor bilo koje alternative temelji na
heterogenosti proizvodnih resursa
Kriva proizvodnih mogućnosti opredjeljuje
način i smjer vođenja ekonomske politike svake zemlje u strukturiranju proizvodnje
Oportunitetni troškovi
troškovi jedne ekonomske aktivnosti mjereni izgubljenom vrijednošću najbolje alternative toj aktivnosti koju smo mogli obaviti, ali nismo
Granica proizvodnih mogućnosti predstavlja
maksimalnu količinu proizvodnje koju privreda jedne zemlje može postići uz date tehnološke uslove i dostupnu količinu proizvodnih inputa
Šta znači za privredu jedne zemlje ako KPM potvrđuje zakon oskudnosti proizvodnih resursa
To znači da privreda nastoji osigurati najveće proizvodne efekte i najpotpunije zadovoljiti potrebe stanovništva, a da pritom održi racionalan odnos u korištenju oskudnih faktora proizvodnje
Zakon oskudnosti je situiran u
neskladu između potreba proizvodnje (za proizvodnim inputima) i zadovoljenja tih potreba tj. proizvodnih mogućnosti
Podjela proizvodnih inputa na slobodne i ekonomske je prema tome
da li se proizvodni inputi koriste direktno iz prirode (voda, zrak, zemlja..) ili su prethodno bili predmet ljudskih aktivnosti
Podjela proizvodnih inputa prema njihovom uticaju na proizvodni kapacitet
Fiksne (oni koje nije jednostavno mijenjati u zavisnosti od promjena obima proizvodnje) i varijabilne (mijenjaju se s rastom/padom obima proizvodnje)
Primarni i izvedeni proizvodni inputi
Primarni: rad, zemlja, kapital
Izvedeni: poduzetništvo, informacije,
Proizvodna funkcija je
ovisnost količine proizvodnje (Q) nekog proizvoda koja se uz datu tehnologiju može ostvariti iz određenih količina potrebnih proizvodnih inputa (A, B, C)
Produktivnost rada je
stvaralačka moć rada da u datoj jedinici vremena proizvede veću ili manju količinu dobara ili usluga, P=Q/R
Individualna produktivnost rada
efikasnost trošenja rada pojedinog proizvođača - radnika
Posebna produktivnost rada je
kada se produktivnost rada iskazuje na nivou preduzeća ili grane privrede
Društvena produktivnost rada je
ekonomska efikasnost proizvodnje na nivou nacionalne privrede
Faktori koji utiču na rast produktivnosti rada
Stručno i radno znanje i iskustvo radnika, razvoj nauke i tehnološka primjenjivost njenih rezultata, razvijenost sredstava za proizvodnju, organizacija rada, društveni odnosi i prirodni uslovi.
Značaj produktivnosti rada za ekonomski rast i razvoj
je u tome što produktivnost rada stvara širi materijalni temelj za opstanak i razvoj društva. Nema ekonomskog rasta ni razvoja, niti povećanja ekonomskog blagostanja bez porasta produktivnosti rada
Rad je
čovjekova aktivnost prema prirodi, u smislu da je, koristeći se odgovarajućim sredstvima rada, prilagodi svojim potrebama proizvodeći odgovarajuća materijalna dobra
Dvojako dejstvo rada
S jedne strane, rad je uticaj na prirodu, koju čovjek mijenja i prilagođava svojim potrebama, a s druge strane, rad istovremeno mijenja i samog čovjeka, utječući na njegove fizičke i umne sposobnosti
Ljudski kapital je
ukupnost svih raspoloživih osobina (umnih i fizičkih) sa kojima raspolaže ljudski proizvodni input
Demografija
nauka koja kao predmet proučavanja ima stanovništvo kroz zakonomjernosti njegovog razvoja
Prirodni priraštaj je
razlika između nataliteta i mortaliteta
Prema teoriji tranzicije, stanovništvo prolazi kroz tri razvojne faze:
predtranzicijska, demografska i posttranzicijska
Glavna karakteristika predtranzicijske faze je
visok nivo i nataliteta i mortaliteta
Fazu demografske tranzicije čine tri podfaze:
rana, srednja, kasna
Posttranzicijsku fazu razvoja stanovništva karakteriše
nizak nivo i nataliteta i mortaliteta
Starosna struktura stanovništva odnosi se
na podjelu stanovništva prema dobi na djecu, odrasle i starce. Važna za ekonomiju jer pokazuje dio stanovništva koji se, radi starosne dobi, ne može uključiti u proces rada (djeca i starci)
Ekonomska struktura stanovništva pokazuje
kakav je raspored zaposlenog stanovništva po privrednim sektorima i granama privrede
Primarni sektor čine slijedeće djelatnosti:
agrarna proizvodnja, lov, ribolov, šumarstvo i rudarstvo. Za predmet obrade ima samo prirodu
Sekundarni sektor čine slijedeće djelatnosti:
industrija, građevinarstvo, proizvodno zanatstvo. Za predmet obrade ima sirovinu tj. predmet rada koji je već obrađivan