Thema 1: Functionele bouw v/d cel Flashcards
Wat zijn de organisatieniveaus?
biosfeer - ecosysteem - levensgemeenschap - populatie (soort) - organisme - orgaanstelsel - orgaan -weefsel - cel -celorganel - molecule - atoom
Vanaf wanneer kan men een iets niet meer met het blote oog zien?
< 0,2 mm
Hoe groot zijn bacteriële cellen?
1-10 µm
Hoe groot zijn dierlijke cellen?
10-200 µm
Welke 2 lenzen heeft de lichtmiscroscoop?
- objectief
- oculair
Waar is het objectief en hoeveel vergroot het het beeld?
=lens boven voorwerp
4x, 10x, 40x, (100x)
Waar is het oculair en hoeveel vergroot het het beeld?
= waar je door kijkt
10x
Met wat werkt de elektronenmicroscoop?
met elektronenbundel
Tot hoeveel kan de elektronenmicroscoop vergroten?
tot 10 miljoen x
Wat kan je niet zien op een beeld van de elektronenmicroscoop dat je wel kan zien met met een lichtmicroscoop?
kleur
Hoe verschilt het beeld van een transmissie elektronenmicroscoop en een raster elektronenmicroscoop?
- transmissie em: 2D beeld
- raster em: 3D beld
Kenmerken prokaryote cel?
- archaea + bacterieën
- erfelijk materiaal ligt vrij in cytoplasma
- geen door membranen omsloten celorganellen
Kenmerken eukaryote cel?
- planten + schimmels + dieren
- celkern + andere door membranen omgeven celorganellen
Waarom heten prokaryoten prokaryoten?
In evolutie waren prokaryoten voor eukaryoten.
Wat is protoplasma?
Totale inhoud v/d cel : bestaat uit cytoplasma + nucleus
Wat is cytoplasma?
waterige vloeistof (= cytosol) met de celorganellen
Wat zijn kernlichaampjes / nucleoli?
aanmaakplaatsen van ribosomen
Hoeveel nucleoli heeft een celkern?
1 of meer
Ribosomen hoeveelheid?
in grote hoeveelheden in alle celtypes
Waar zitten ribosomen?
- vrijzwevend in cytoplasma
- gebonden aan membranen (ruw endoplasmatisch reticulum)
Opbouw ribosomen?
uit 2 onderdelen (subunits)
Uit wat bestaan ribosomen?
- RNA
- proteïnen
(geen membranen)
Waar worden ribosomen aangemaakt?
in nucleoli
Wat is de functie van ribosomen?
proteïnesynthese
Hoe ziet het endoplasmatisch reticulum eruit?
- zeer grillig
- vertakt netwerk v. membranen
Welke 2 vormen heeft het endoplasmatisch reticulum?
- ruw endoplasmatisch reticulum (RER)
- glad endoplasmatisch reticulum (SER / GER)
RER?
- bevat ribosomen
- FUNCTIE: aanmaak proteïnen voor plasmamembranen + secretie
Wat is secretie?
= proces van de cel die stoffen geeft aan omgeving
SER?
- zonder ribosomen
- FUNCTIE:
1. aanmaak lipiden (o.a. voor aanmaak membranen)
2. opslaan v bepaalde stoffen (bv. glycogeen + iets at ik niet kon leze op mn cursus)
3. afbraak giftige moleculen (bv. drugs, alcohol, medicijnen)
Van welke ER heeft de lever veel?
SER want functie van lever is bloed zuiveren
Uit wat bestaat het Golgi-apparaat?
uit opeengestapelde membraanzakjes
Wat is de functie van het golgi-apparaat?
‘afwerken’ v moleculen aangemaakt in het ER
Wat gebeurt er na de afwerking van moleculen in het golgi-apparaat?
afgewerkte moleculen -> verpakt in een membranenzakje -> gebracht naar plaats waar ze nodig zijn
Wat zijn lysosomen?
afgesnoerde blaasjes v/h Golgi-apparaat die verschilllende afbraak-enzumen bevatten.
Wat is de functie van lysosomen?
verteren in cel
onderscheiding lysosomen?
- heterofagie: afbraak v stoffen die door de cel zijn opgenomen
- autofagie: zelf vertering -> stoffen die zelf in cel zitten
- apoptose: cel breekt zichzelf af
Wat zijn vacuolen?
met vocht gevulde blaasjes
Waar komen vacuolen vooral voor?
in plantencellen
bouw vacuolen?
- omgeven door membraan = tonoplast
Uit wat bestaat het vacuolevocht?
- water
- tal van opgeloste stoffen (zoals zouten, afvalstoffen, reservestoffen, gifstoffen, kleurstof (anthocyaan) -> niet bij alle planten alle vb opgeloste stoffen)
vacuolen: jonge cel vs. oude cel?
in jonge plantencel vele kleine vacuolen, bij de ouder worden samensmelten
Functie vacuolen:
- structuur: zorgen voor stevigheid v plantencellen (TURGOR = die spanning)
- inwendig celmilieu constant houden (bv. door opslag van overtollige zouten)
- schadelijke stoffen opslaan + afbreken
Hoe verandert anthocyaan het kleur?
past aan aan zuurtegraad:
* blauw -> neutrale omgeving
* roze -> zure omgeving
* (groen -> base omgeving -> niet natuurlijk)
Synoniem mitochondrium?
mitochondrion
Bouw mitochondriën?
- omgeven door dubbel membraan
- gevuld met vocht (matrix)
Wat is het matrix en uit wat bestaat het?
= vloeistof in mitochondrium
uit H20, DNA, ribosomen, …
Wat is de functie van een mitochondrion?
verbranding van voedingstoffen (=aerobe celademhaling)
-> voor energielevering
energiebronnen?
- suiker
- vet
- proteïnen
Hoe zit het met het aantal mitochondriën?
verschilt sterk van cel tot cel (enkele duizenden in hartspiercel, levercel, … enkele tientallen in vetcel)
Wat kan er gebeuren door training?
aantal mitochondriën kunnen toenemen in spiercel => volume spier neemt toe => spieren werken efficienter WANT verbranden sneller
Waar zitten plastiden?
alleen in plantencellen
Welke types plastiden zijn er?
- chloroplasten
- chromoplasten
- (leukoplasten)
Cloroplasten?
- = bladgroenkorrles
- bevatten pigmenten: chorofyl + carotenoïden
- FUNCTIE: fotosynthese
Waarom bevatten plastiden meer chorofyl dan carotenoïden?
groen absorbeert meer licht dan oranje/geel/rood
Welke kleuren hebben chorofyl en carotenoïden?
- chorofyl: groen
- carotenoïden: geel, oranje, rood
Leg fotosynthese uit
H20 + CO2 —-licht——> glucose + O2
glucose -> vetten, proteïnen, DNA, andere suikers
Chromoplasten?
- bevatten carotenoïden -> zorgen voor oranje/gele/rode kleur van fruit + bloemn
- FUNCTIE: zorgen voor aantrekkelijk kleur -> voortplanting
Wat gebeurt er bij het rijpen?
chloroplast - groen -> chromoplast - kleur
(ook in herfst)
Hoe zijn plastiden opgebouwd?
- membraanzakjes
- stoma (H2O, DNA, ribosomen)
- buitenste + binnenste membraan
Bij welke cellen celwand?
alleen plantencellen + schimmels
wat is de celwand?
stevige wand rond het celmembraan.
wat is de functie van de celwand?
stevigheid
Uit wat is de celwand vooral opgebouw bij planten?
- cellulose
- pectine
- lignine
structuur celwand?
porieus
celwand in houtweefsel?
celwand heel dik, celinhoud sterft af
dikte celwand?
kan verschillen
bv. in schil v vruchten dikker dan binnenin -> bescherming
cellen in relatie tot celmembranen?
elke cel is omgeven door celmembraan
synoniem voor celmembraan?
- plasmamembraan
- plasmalemma
hoe zit het met celorganellen?
meest omgeven door 1/2 membranen
structuur celmembranen?
alle hebben zelfde basisstructuur
fosfolipiden?
- dubbele laag -> flexibele, vloeibare structuur (onderdeel membraan)
- bv. IVF: membraan sluit zich na injectie
onderdelen fosfolipiden?
= vetten
* hydrofiele kop -> polair -> water-aantrekkend
* hydrofobe staart -> apolair (geen ladingsverschuiving)-> water afstotend
cholesterolmolecule?
vermindert beweeglijkheid van fosfolipiden
te hoog cholesterol?
=> bloedvaten vernauwen
=> hartaanval (door zuurstoftekort)
hoeveelheid cholesterol?
dierlijke cellen > plantaardige cellen
=> drm meer plantaardig eten
stevigheid in plantaardige cellen vs in dierlijke cellen?
- plantaardige cellen: celwand
- dierlijke c.: membranen (-> cholesterol)
verschillende proteïnen?
- transportproteïne: laat selectieve doorlaatbaarheid toe -> voor iedere een ander kanaaltje
- receptorproteïne: aan de buitenkant v/d cel
vb. receptorproteïne?
insulinereceptor: insuline bindt daaraan -> geeft signaal: glucose opnemen -> suiker verbranden
suikerziekte/ diabetes?
- geen typisch, merkbare symptomen
- te weinig insuline-aanmaak OF receptor misvormd
=> te veel zuiker in bloed want dan te weinig in cel + vise versa
-> dus meer glucose in het bloed
=> vernauwde bloedvaten, niet-genezende wonden, blindheid
op lipiden en proteïnen kunnen ook … voorkomen?
suiker ketens: glycolipiden + glycoproteïnen
-> vooral talrijke op dierlijke cel = glycocalyx
speelt rol in: herkenning cellen, vasthechting tussen cellen, beweging van cellen
! organentransplantatie !
cytoskelet = ?
netwerk van proteïnenvezels in de cel
soorten proteïnevezels?
- microtubuli
- microfilamenten
- intermediaire filamenten
microtubuli?
- fijne holle proteïnebuisjes (diam: 25nm)
- worden continu opgebouwd en afgebroken
- zorgen voor verplaatsing van celorganellen + celblaasjes in de cel
- zorgen ook voor opbouw trilharen + zweepstaartjes
Wat is de centrosoom?
aanmaakplaats v microtubuli
onderdelen centrosoom?
uit 2 centriolen -> uit microtubuli
waar komen centrosomen voor?
alleen in dierlijke cellen
functie centrosoom:
maken de microtubuli voor de spoelfiguur tijdens de celdeling en zorgen daardoor voor de verdeling v/h genetisch materiaal
Wat is de celkern?
grootste celorganel (ong 10 µm)
onderdelen celkern?
- kernomhulsel: bestaat uit 2 membranen
- in kernomhulsel: kernporiën
- buitenste membraan -> verbonden aan EM
in celkern: DNA
- bevat genetisch materiaal voor bouw + werking v/d cel + geheel organisme
- informatie doorgegeven aan dochtercellen bij celdeling + nakomelingen bij voortplanting
- kan in cel onder 2 vormen voorkomen: chromatine of chromosomen
Wat is een gen?
stukje DNA dat info bevat voor aanmaak v/e bepaalde proteïne
-> wordt omschreven in boodschappermolecule (messenger RNA)
