Biochemische componenten van de cel Flashcards
Belangrijke elementen voor de atomaire samenstelling van een organisme?
- C
- H
- O
- N
-> 96%
Uit wat bestaat een organisme?
- H20
- biomassa
verdeling biomassa?
- mineralen (bv. Ca2+, Mg2+, Fe2+)
- organische verbindingen / koolstofverbindigen (C,H,O):
1. sachariden
2. lipiden
3. proteïnen
4. nucleïnezuren
Chemische samenstelling v biomoleculen/ organische verbindingen?
- opgeb uit min. 1 C-atoom
- meestal ook H en O
- mindere mate kunnen voorkomen: N, S en P
Hoe worden sachariden nog genoemd?
- suikers
- koolhydraten
Uit wat + hoe zijn sachariden opgebouwd?
- C
- H
- O
1. uit 1 of meerdere ringstructuren
2. als functionele groep: meerdere -OH groepen
onderverdeling bij monosachariden?
- pentosen
- hexosen
voorbeelden v pentosen?
- ribose: belangrijk component RNA
- desoxiribose: belangrijk component in DNA
Wat is een pentose?
een monosacharide met 5 koolstofatomen
Wat is een hexose
een monosacharide met 6 koolstofatomen
Wat is de brutoformule van hexosen?
C6H12O6
voorbeelden van hexosen?
- glucose: belangrijkste energiebron cellen
- galactose: voorla in melkproducten
- fructose: vooral in fruit en honing
andere namen voor glucose?
- dextrose
- druivensuiker
synoniem fructose?
vruchtensuiker?
opbouw disachariden?
uit 2 monosachariden
belangrijke disachariden?
- sacharose/ sucrose: plantaardig suiker
- maltose/ moutsuiker: aanwezig in kiemend graan
- lactose/ melksuiker: in melk van zoogdieren
Wat kan je zeggen over bietsuiker en rietsuiker?
chemisch hetzelfde, door mineralen verschillend
opbouw maltose?
uit 2 glucose ringen?
opbouw sacharose?
uit glucose + fructose ring
opbouw lactose?
uit galactose + glucose ring
hoe zit het met het verteren van disachariden?
zijn te groot => in monosachariden
Wat is een enzyme?
= stof die bepaalde processen mogelijk maakt
Biologische oorzaak van lactose intolerantie?
te weinig/ geen aanmaking v lactase
Hoe kan iemand lactose intolerantie hebben?
aangeboren/ tijdelijk (bv na darmontsteking)
Hoe komt het dat de meeste lactose tolerant zijn?
door mutatie in genetisch materiaal (normaal zijn we lactose intolerant)
oligosachariden:
* opbouw
* in:
- uit 3-10 monosachariden (meestal glucose)
- in groenten, tarwe, melkproducten
opbouw polysachariden?
- uit 10 - 1000’en monosachariden
- lineair OF vertakt
belangrijke polysachariden?
- zetmeel
- glycogeen
- cellulose
Wat kunnen oligosachariden veroorzaken?
bij veel mensen oorzaak v prikkelbare darm syndroom
opbouw zetmeel?
uit mengsel v amylose en amylopectine
Wat is amylose?
onvertakte keten v 100’en glucosemoleculen
oooooooooooooooooooo
Wat is amylopectine?
vertakte keten v 1000’en - miljoenen glucosemoleculen.
o o o
o o o
ooooooooooooooooooo
o o o
o o o
glycogeen gelijkend op? verschil?
gelijkend op amylopectine maar meer vertakkingen
cellulose gelijkend op? verschil?
gelijkend op amylose MAAR ander type binding tussen glucosemoleculen
Waar komt cellulose voor?
in celwand bij planten
verteerbaarheid cellulose?
onverteerbaar
-> belang vezels
Waarom is het belangrijk vezels te eten? (cellulose)
- vullend effect (minder deten) -> nu: neiging meet te eten dan nodig
- stimuleerd stoelgang
functie glycogeen en plaats?
= opslagvorm v suikers bij dieren
-> in spiercellen + cellen v/d lever
lipiden?
- heterogene groep
- gemeenschappelijk kenmerk: apolaire moleculen
onderscheiding binnen lipiden?
- triglyceriden
- fosfolipiden
- steroïden
opbouw triglyceriden?
uit glycerol + 3 vetzuren
Wat is een vetzuur?
- een organisch carbonzuur: RCOOH
- lengte varieert: 12-20 C-atomen
verschil verzadigd en onverzadigde vetzuren?
- geen dubbele bindigen tussen koolstofatomen
- 1/meer dubbele bindingen tussen koolstofatomen
Hoe ziet een onverzdigd vetzuur eruit?
ruimtelijke knik waar dubbele binding zit
verzadigde vetten?
- triglyceriden met vooral verzadigde vetzuren
- moleculen dichter op elkaar -> vastere structuur
- vooral dierlijke producten + kokosvet
onverzadigde vetten?
- triglyceriden met vooral onverzadigde vetten
- moleculen verder v elkaar -> vloeibaar (door knik bij dubbele bindingen)
- vooral plantaardige producten + visolie
Wat gebeurt er wanneer er te veel verzadigde vetten in het voedsel zit?
- te veel ‘slechte’ cholesterol
- => vernauwing v bloedvaten
biologische functie v triglyceriden?
- langdurig opslaan v energie
- isolatie
- vet rond organen -> bescherming
opbouw + belangrijk voor fosfolipiden?
- gelijkend op triglyceriden
- uit glycerol, 2 vetzuren + neg geladen fosfaaatgroep met daarop gebonden een kleinere polaire organische groep
- hydrofiele kop + hydrofobe staart
- belangrijk opbouw celmembranen
Voor wat wordt lecithine gebruikt?
als emulgator in voedingsindustrie
bv. in margarine
Wat is een emulgator?
een stof die emulsie (bv. olie + water) stabiel maakt
opbouw lecithine?
uit fosfolipiden
opbouw van steroïden?
basisskelet v 4 koolstofringen
voorbeelden v steroïden?
- cholesterol
- geslachtshormonen
- corticosteroïden
- vitamine D
cholesterol?
- steroïde
- bouwsteen v celmembranen
- basis voor de synthese v galzuren, bepaalde hormonen + vitamine D
voorbeelden geslachtshormonen?
- (= steroïden)
- testosteron
- oestrogeen
- progesteron
Wat is de functie v cortisol? (corticosteroïden)
- regelt immuunsysteem
- speelt rol in suikerverhouding
synoniem proteïnen?
eiwitten
proteïnen?
- meest diverse groep
- opgebouwd uit C, H, O, N, mindere mate: S
bouwsteen v proteïne?
aminozuur
vitamine D?
- steroïde
- uit (vetrijke) voeding
- geproduceerd in huid onder invloed v zonlicht
- => sterke botten
opbouw proteïne?
- aminogroep
- carboxylgroep/ carbonzuurgroep
- restgroep
verschillende aminozuren?
- in levende organismen: 20 versch aminozuren
- 11 -> zelf maken
- 9 uit voeding = essentiële aminozuren
Wat ishet verband tussen hoeveelheid aminozuur in proteïne en de voedselwaarde?
Hoe groter hoeveel heid aminozuur => hoe grotere voedselwaarde
Hoe heet de binding tussen 2 aminozuren?
= peptidebinding
Hoe heet een keten v aminozuren?
= (poly)peptideketen
Hoe gebeurt de aneenschakeling v aminozuren?
- door ribosomen
- volgorde afgelezen uit boodschapper RNA
primaire structuur v een proteïne?
- specifieke volgorde v aminozuren
- aantal aminozuren
secundaire structuur v proteïne?
=1e stap in opvouwing:
polypeptideketen geplooid -> bepaald door ruimtelijke vorm
* keten krijgt plaatselijk bepaalde vorm
* 2 mogelijke secundaire structuren:
alfa-helix + beta-plaat/ vouwbladstrucuur
* ontstaat door H-bruggen tussen aminogroep + carboxylgroep -> intermoleculair
tertiare strucuut v proteïne
=keten opgevouwen tot specifieke ruimterlijke vorm
* door interacties tussen de restgroepen -> afstoten of aantrekken
* veel voorkomende vorm = globulair - bolvormig
* hier pas functioneel
quaternaire strucuur v proteïne?
- soms
- uit meer dan 1 polypetideketen -> samen 1 complex vormen
Wat is denaturatie?
verlies / verstoring v /d ruimtelijke strucuur v proteïnen
oorzaken denaturatie?
- hoge temperatuur
- PH veranderingen
Wat is het omgekeerde van denaturatie?
renaturatie
Wat is het gevolg v denaturatie?
intramoleculaire bindingen worden verbroken
=> proteïnen in levende organismen kunnen werking verliezen
toepassingen v denaturatie?
- koken v ei
- garen v vlees
- vis in zuur
=> wordt malser => beter verteerbaar
Hoe zit het met de voedselwaarde v gekookt voedsel?
VERANDERT NIET
want voedselwaarde wordt bepaald door aminozuur
Wat gebeurt er tijdens koorts (denaturatie)?
sommige proteïnen werken minder goed (door temperatuur stijging)
biologische functie v proteïnen?
- celstructuur
(cytoskelet, keratine, collageen, …) - communicatie
(onder vormen als hormonen, receptoren in celmembraan) - transport
(transportproteïnen in celmembranen, hemoglobine bij sommige dieren voor transport v zuurstof) - immuunsysteem (antistoffen)
- enzymen
- ….
vb nucleïnezuren?
- desoxyribonucleïnezuur (DNA)
- ribonucleïnezuur (RNA)
opbouw nucleïnezuren?
- uit C, O, H, N en P
- uit nucleotiden
onderdelen DNA?
- desoxyribose
- fosfaatgroep
- organischebase: adenine, guanine, cytosine, thymine
biologische functie v DNA?
opslaan v erfelijke info aan de hand v eenspecifieke basensequentie
Wat is een gen?
stukje DNA dat info bevat voor aanmaak v bepaalde proteïne
2 strengen v DNA zijn:
- complementair
- antiparallel
DNA: binding v verschillend ….
nucleotiden
Hoe slaat deinfo zich op in het DNA?
volgorde v base
-> beslist in welke volgorde aminozuur moet zijn
opbouw RNA?
- uit 1 nucleotidestreng
- opgebouwd uit:
1. ribose
2. fosfaat
3. organische base: adenine, guanine, cytosine en uracil
