terminologie letterkunde Flashcards
actant
Algridas Greimas
Een basisrol in een gemiddeld verhaal. Er zijn er zes: het subject, het object/doel, de zender, de ontvanger, de helper en de tegenstander.
actantieel model
Greimas
schema met de zes rollen
anxiety of influence
Harold Bloom
Psychologie van de dichter die origineel wil zijn: Vrees invloed van de voorganger
aporie
Paul de Man
Een manier van lezen die aandacht vroeg voor de wispelturigheid van de taal en plekken in de tekst waarvan de betekenis niet kan worden vastgelegd
apostrof
Culler
de stijlfiguur
appelstruktur
wolfgang iser
Bestaat voornamelijk uit impliciete hints en indicaties die de lezer op weg helpen in de tekst. Literaire teksten zijn onbepaald en bevatten lege vlekken, die de lezer invult (om zo de onbepaaldheid te concretiseren).
+/- gelijk aan impliciete lezer
artefact
Jan Mukarovsky
Tekst in zijn materiële vorm (de tekst als tekst; manuscript)
auteursfunctie (1)
Joerie Tynjanov
Een auteursnaam is niet hetzelfde als een eigennaam, zoals die van een individu. Het is een verwijzing naar een verzameling teksten die deze auteur dragen.
auteursfunctie (2)
De naam van de auteur is geen eigennaam zoals een andere.
Eigennaam vs auteursnaam: de eigennaam verwijst gewoon naar een persoon, de auteursnaam naar een verzameling teksten
autofunctie
Joerie Tynjanov
Verhouding van één van vijf componenten tot dezelfde componenten in andere teksten
automatisering
Pierre Bourdieu
Literatuur komt los van allerlei functies (religieus, politiek, cultureel,…)
“Ik schrijf uit esthetische overwegingen/ om kunst te maken)
autonomiebeweging
Bewegingen gaan ervan uit dat je de tekst autonomie moet bekijken: los van de auteur
• Formalisme
• Structuralisme
Begripshistorische definitie
Raymond Williams
Wat betekent een bepaald begrip in der loop der tijden
Bildung
De productie van waardevolle teksten die lezers opvoeden
Biografisme
Charles-Augstin Saint-Beuve
De originaliteit van een werk te begrijpen en die originaliteit is zijns inziens te vinden in de geest en het leven van de auteur
Katharsis
Aristoteles
De zuiverende functie van de tragedie op de lezer.
Close reading
I.A. Richards
de vijf componenten- Joeri Typjanov
een grondige analyse van de individuele tekst
concrete universele
Aristoteles
De literatuur behandelt universele en tijdloze thema’s en problemen maar steeds aan de hand van concrete casussen.
Ze leren ons iets over wat eigen is aan de mens en wat voor alle mensen van belang en van nut kan zijn
Dasein
Martin Heidegger
De menselijke conditie is er een van betekenis geven en begrijpen
Menszijn= dasein
Deconstructie
Jacques Derrida
De betekenis van een tekst kan nooit worden gefixeerd. Een tekst waaruit betekenissen die niet alleen dubbelzinnig zijn, maar elkaar ook vaak uitsluiten
decorum
Horatius
gepastheid
desautomatisering
Viktor Sjklovski
De vorm van de boodschap te compliceren of verzwaren (door de aandacht te trekken op de manier waarop een boodschap wordt verwoord)
dialogisme
Mikhail Bakhtin
Een taaluiting kan nooit op zich staan, maar is altijd verbonden met andere taaluitingen.
Elke taaluiting is een antwoord op een eerder gestelde vraag en zelf een vraag die een nieuw antwoord verwacht
consonantie
Dorrit Cohn
Ik-verteller (nu) neemt waar zoals het ik-personage (toen)
dissonantie
Dorrit Cohn
Ik-verteller (nu) neemt op een andere manier waar zoals het ik toen
dicto
Horatius
Het juiste woord
Diëgesis
Plato
Vertellen”, minder direct, kan lezer/toeschouwer juiste duiding meegeven. Centraal staat hier dat de literaire tekst een herkenbaar (en genietbaar) beeld geeft van de dagelijkse werkelijkheid.
distant reading
Franco Moretti
Veronderstelt de lectuur van bijzonder omvangrijke corpora, niet door de onderzoeker zelf, maar door computers die op grond van vragen die de onderzoeker stelt, op zoek gaan naar informatie uit de teksten
Vogelperspectief innemen op heel wat teksten tegelijk.
disseminatie
de uitzaaiing van betekenissen
dynamisch personage
E.M Forster
Een personage die een psychologische ontwikkeling ondergaat.
Einfühlung
Wilhelm Dilthey
Het (mentale) inleven in de ontstaanscontext. Zeker niet je eigen tijd gaan projecteren.
De onderzoeker kan zich inleven in dat ontstaansmoment
enjambement
Zin loopt soms door over de grens van het vers heen
esthetisch object
Jan Mukarovsky
De door de (groep) van lezers geconcretiseerde tekst (bvb. opvoering van een stuk)
esthetische distantie
Hans Robert Jauss
de afstand tussen de verwachtingshorizon van de lezer en het werk
evaluatief
Jonathan Culler
Literatuur is evaluatief. Het houdt een waardeoordeel in ( die variëren naargelang plaats en tijd).
explication de text
Antoine Compagnon
uitleggen of verklaren, men zoekt de oorsprong (er is altijd een auteur)
fabel
Russische formalisten
logische en chronologische opeenvolging van elementen van het verhaalgebeuren/ gebeurtenissen die onder/achter het verhaal zit. (histoire/story/geschiedenis; dieptestructuur)
fasen verhaal
Joseph Campbell
flat character
E.M Forster
onuitgewerkte personage dat aan de hand van een kenmerkend karaktertrek wordt beschreven
foregrounding
Jan Mukarovsky
Het systematisch op de voorgrond plaatsen van bepaalde formele principes die in de literaire tekst worden gebruikt
formalistische definitie
Gedachte is dat je onderscheid kunt maken tussen wat wel of niet literatuur is op basis van de vorm van de tekst.
Roman Jakobson: wat is er nu specifiek aan taal?
Sjklovski probeert duidelijk te maken dat literaire teksten gekenmerkt zijn door literariteiten.
Hersey of paraphrase
William K. Wimsatt & Monroe C. Breadsley
een literaire tekst laat zich niet parafraseren of navertellen: ze slagen er enkel in te zeggen wat ze zeggen op de manier waarop ze het zeggen
hermeneutische cirkel
Schleiermacher & Wilhelm Dilthey
de lezer geeft betekenis aan het geheel van een tekst (op basis van zijn begrip van diens onderdelen), terwijl hij die onderdelen betekenis geeft in het licht van zijn intuïtie van het geheel waarin ze functioneren
heteroniem
Kunstenaar kiest voor verschillende pseudoniemen tegelijk vb: Pessoa
impassibilité
Gustave Flaubert
de auteur moet zichzelf uit het kunstwerk wegschrijven. hij is in het werk overal aanwezig, maar nergens zichtbaar
de auteur moet zijn persoonlijkheid niet op de voorgrond plaatsen, maar zichzelf juist uit zijn kunstwerk wegschrijven
implied author
Wayne C. Booth
Alter ego van de auteur dat de lezer op basis van bepaalde indicaties in de tekst construeert.
Valt niet samen met de persona practica van de auteur
indirection
Jonathan Culler
Het gedicht is bedoeld om door ons gelezen of gehoord te worden, maar wij zijn het in de regel niet die aangesproken worden
impliciete lezer
Wolfgang Iser
<=> implied author (booth): het gaat om een verzameling tekstelementen en tekststrategieën die de lezers verwachtingen helpt bijsturen in diens interpretatie
intentio operis
Umberto Eco
Intentie van het werk, waardevolle en aanvaardbare lezingen zijn lezingen die zich houden aan wat er in de tekst staat
intentional fallacy
William K. Wimsatt & Monroe C. Breadsley
de intentie van een auteur biedt geen criterium voor een goede lectuur. de tekst betekent meer dan een auteur bedoelt.
interprétation litéraire
Antoine Compagnon
wordt door de lezer gedaan
interpretive community
Stanley Fish
gemeenschappen van lezers die op dezelfde manier lezen (in de praktijk, op de grond van maatschappelijke conventies)