Tema 2 y 3

Question 1

Ingenieritza genetikoa

Answer 1

Ingenieritza genetikoa tekniken multzoa da, eta, hari esker, DNA manipulatu, eta organismo batzuetatik besteetara transferi daiteke.

Question 2

GEO

Answer 2

Genetikoki eraldatutako organismoak ingenieritza genetikoaren tekniken bidez eraldatutako organismoak dira. Teknika horiek genoma aldatzeko erabiltzen dira.

Question 3

Ingenieritza genetikoaren teknika garrantzitsuenetarikoak

Answer 3

DNA birkonbinatuko teknologia, ugaltze-klonazioa eta klonazio terapeutikoa dira.

Question 4

DNA birkonbinatzailearen tresnak

Answer 4

Murrizketa-entzimak: Proteinak dira, guraizeen moduan lan egiten dute eta DNA gune jakin batzuetan ebakitzen dute.
Bektoreak: Garraiobideen modukoak dira eta zeluletan sar daitezke. Gehienak plasmidoak dira (DNA molekula birbilak).
DNA ligasak: DNA segmentuak lotzen dituzten entzimak.

Question 5

Nola egiten da DNA birkonbinatzailearen teknologia? 1

Answer 5

Transferituko den genea aurkitzen eta isolatzen da. DNA (genea) erauzten da. Murrizketa-entzimekin tratatzen da.

Question 6

Nola egiten da DNA birkonbinatzailearen teknologia? 2

Answer 6

Bektore bat (plasmidoa) aukeratzen da. Isolatzen eta ebakitzen da. Murrizketa- entzima berdinekin. Horri esker, plasmidoarem muturrak eta genea daraman DNA zatiaren muturrak elkartu egin daitezke. Bi DNA moten arteko elkartzea DNA ligasek egiten dute. DNA birkonbinatzailearen molekula bat eratzen da.

Question 7

Nola egiten da DNA birkonbinatzailearen teknologia? 3

Answer 7

DNA zelula hartzailean sartzen da. Bakterio bat organismo transegnikoa izango da.

Question 8

Nola egiten da DNA birkonbinatzailearen teknologia? 4

Answer 8

Organismo transgeniko ugari lotzen dira eta klonak sortzen dira.

Question 9

Klonazioa

Answer 9

Klonazioa jatorrizkoaren berdin-berdinak diren kopiak lortzean datza.

Question 10

Ugalketa-klonazioa

Answer 10

Genetikoki berdin-berdinak diren bi banako lortzean datza. Dolly, ardi heldu baten ugaltzeko zelula bat lortu, eta nukleoa erauzi zuten; nukleoarekin beste arei baten obulu baten nukleoa ordeztu zuten. Azkenik, hirugarren ardi batean ezarri suten.
Teknikak hainbat erabilera ditu; haragi- eta esne-kantitate handia ematen duten animaliak lortzea, gaixotasunak ikertzeko erabil daitezkeen laborategijo animaliak lortzea edo galzorian dauden espezieak berreskuratzea.

Question 11

Klonazio terapeutikoa

Answer 11

Zelula amak behar dira. Ehun helduen edo enbrioi goiztiarren zeluletatik lortzen dira. Mugarik gabe ugaltzeko eta hainbat zelula mota eratzeko gaindira. Klonazio oso erabilgarria da medikuntzan, gaixotasun batzuk eta kaltetutako organoak sendatzeko.

Question 12

Beste teknika batzuk (Ingenieritza genetikoa): PCR

Answer 12

Polymerase chain reaction. Polimerasa DNAren bikoizketan esku hartzen duen entzima bat da. Ordu gutxian, DNA segmentu baten milioka kopia egin daitezke. DNA kantitate txiki batetik DNA kantitate handia lor daiteke.

Question 13

Beste teknika batzuk (Ingenieritza genetikoa): DNA sekuentziatzea

Answer 13

DNA sekuentziatzeak hainbat organismoaren genoma (gene guztien multzoa) ezagutzea ahalbidetu du; besteak beste, gizakiona. Helburua geneak kromosometan kokatzea eta haien funtzioa zehaztea zen.

Question 14

Ingenieritza genetikoaren arriskuak 1

Answer 14

Aniztasun genetikoa gal daiteke, landare transgenikoek ekosistema naturalak inbadizten badituzte.

Question 15

Ingenieritza genetikoaren arriskuak 2

Answer 15

Gizakion osasunean eraginak izan ditzake, alergiak edo antibiotikorkiko erresistentzia garatu baitaitezke.

Question 16

Ingenieritza genetikoaren arriskuak 3

Answer 16

Intimitaterako eskubidea urra daiteke; izan ere, pertsona baten genoma ezagututa, pertsona horrek gaixotasun batzuk jasan ditzakeen jakin daiteke.

Question 17

Ingenieritza genetikoa toxikoak

Answer 17

Biobitartekotza bioteknologiaren adar bat da, eta organismo bizien erabilera tratatzen du, hala nola mikrobioen erabilera, lurzorutik eta uretik kutsatzaileak eta toxinak ezabatzeko. Ingurumen-arazoak garbitzeko erabil daiteke, hala nola petrolio-isuria edo lurpeko ur kutsatua garbitzeko.

Question 18

Ingenieritza genetikoa toxikoak mota

Answer 18

Estrategiaren arabera: Bioestimulazioa eta Biohanditzea
Non egiten den arabera: In situ eta ex situ
Biobitartekotzarako erabilitako erakundeen arabera: Entzima-degradazioa, mikrobiaren biobitartekotza eta fitorrebitartekotza.

Question 19

Biodibertsitatearen jatorria

Answer 19

Biodibertsitatea lurrean bizi diren espezieen aniztasuna da.

Question 20

Moldaera

Answer 20

Moldaera izaki bizidunak inguruko baldintzetara egokitzea da.

Question 21

Egituraren moldaerak

Answer 21

Egituraren moldaerak gorputzeko organo jakin batzuei eragiten diete. Adib: Hegaztiek mokoa

Question 22

Moldaera fisiologikoak

Answer 22

Organismoaren funtzionamenduari eragiten diote. Adibidez, dromedarioen metabolismoak ura sortzen du, konkorrean metatutako gantzetik abiatuta.

Question 23

Jarreraren moldaerak

Answer 23

Onuraren bat lortzeko egiten dituzten halako moldaerak. Adibidez, hegazti batuek, tenperatura baxuak saihesteko emigratzen dute.

Question 24

Biodibertsitatea eta eboluzioa

Answer 24

Izaki bizidunak oso gutxika moldatzen dira inguruko baldintzetara, milioka urtean zehar. Espezieek eboluzionatu egiten dute eta espezie berriak sortzen dituzte. Izaki bizidunek, milioka urtez, aldaketak astiro-astiro eta mailaka izan dituzte eta aldaketa horien multzoari eboluzio biologiko deritzo.

Question 25

Biodibertsitatearen jatorriaren inguruko lehenengo teoriak

Answer 25

Linneo-k eta Cuvier-ek, uste zuten organismo guztiak betidanik egon direla (teoria fixistak).
Lamarck-ek eta Darwinek adibidez, uste zuten organismoak, denborarekin eboluzionatuz, aldatu egiten zirela (teoria eboluzionistak).

Question 26

Teoria fixistak

Answer 26

Espezieak jainkoak sortuta zirela. (Kreazionista). Paleontologoek ikusi zuten hainbat espezie desagertu eta ondoren beste batzuk agerru zirela; horregatik, beste pentsaera bat asmatu behar izan zuten.
Cuvierrek, gertakari horiek hondamendi segiden ondorio zirela esaten zuen.

Question 27

Lamarcken eboluzioaren teoria

Answer 27

Bere teoriaren arabera, espezieak eraldatu egiten dira jasotako karaktereen herentzia deritzon mekanismoaren bidez. Lamarckismoa lehenengo teoria eboluzionistatzat hartzen da, pentsatzen zuen espezieak inguruaren aldaeten arabera eraldatzen zirela. Bere teoria arbuiatu egin zen.

Question 28

Lamarcken eboluzioaren teoria (premisa)

Answer 28

Organismoek perfeknionatzeko berezko joera dute.
Organoak garatu edo atrofiatu egiten dira.
Jasotako moldaerak ondorengoei transmititzen zaizkie.

Question 29

Darwinena: Hautespen naturalaren teoria

Answer 29

Darwin Wallace ondorio berdinetara iritsi zen, bakoitza bere aldetik. Argitaratu zuen, 1859an Espezieen jatorria liburuan.

Question 30

Hautespen naturalaren teoriaren aurrekariak: 1

Answer 30

Beagle itsasontzian bost urteko bidaia egin zuen, ikerketa asko egin zituen, eta fosilen, landarediaren eta faunaren lagin ugari bildu zituen, eta informazio ugari eman zioten hipotesiak indartzeko.

Question 31

Hautespen naturalaren teoriaren aurrekariak: 2

Answer 31

Espezieak etengabe eta mantso edo apurka aldatzen dira.

Question 32

Hautespen naturalaren teoriaren aurrekariak: 3

Answer 32

Nekazariek hautespen artifiziala egiten zuten. Sustatu nahi ziren ezaugarriak zituzteen banakoak hautatu eta belaunaldiz belaunaldi gurutzatzen zituzten. Teknina horren eraginez natura hautespen naturala zekala bururatu zitzaion Darwini.

Question 33

Hautespen naturalaren teoriaren aurrekariak: 4

Answer 33

Thomas Malthus-ek baliabideak giza populazioa baino motelago hazten direla uste zuen. darwinek pentsatu zuen populazio bakoitzaren banakoen artean baliabideak lortzeko lehhia zegoela, bizirik irauteko.

Question 34

Darwin

Answer 34

Teoria garatzen zuen bitartean etxean giltzapetuta egon zen. Ez zituen polemika eta ika-mika atsegin, eta bazekien espezieen jatorriaren inguruan egiten ari zen teoriak bazter guztiak aztoratuko zituela.

Question 35

Hautespen naturalaren teoria 1

Answer 35

karaktereen aldakortasunari esker, banako batzuek besteekiko abantailak dituzte. Edozein populaziotan, banakoek ausaz gertatutako aldaketak dituzte. Batzuek banakoren bizirauteko aukerak eta ugaltzeko ahalmena handitzen dituzte, eta besteek, txikiagotu. Eboluzio-prozesuan. eragina izateko heredagarraik izan behar dute.

Question 36

Hautespen naturalaren teoria 2

Answer 36

Populazio bereko organismoek beren artean borrokatzen dute.

Question 37

Hautespen naturalaren teoria 3

Answer 37

Egokienak hautatzen dira: Aldaketa onuragarriak dituzten banakoek bizirik irauten dute eta arrakasta handiagoa dute ugaltzean; hurrengo belaunaldiak haien ezaugarriak ditu. Egokiak ez direnak ez dira heldutasunera iristen, edo ondorengo gutxiago uzten dituzte, haien ezaugarriak populaziotik desagertuz doaz.

Question 38

Hautespen naturalaren teoria 4

Answer 38

Organismoak ingurura moldatuta, espezie berriak sortzen dira. Denborarekin, aldaketak pilatu eta barietate gehiago agertzen dira; azkenik, espezie berriak sortzen dira.

Question 39

Eboluzioari buruzko oraingo teoriak

Answer 39

Darwinen hautespen teoriak ezin zituen honako hauek azaldu: nola transmititzen zitzaizkien karaktereak ondorengoei.

Question 40

Neodarwinismoa

Answer 40

Hautespen naturalaren teoriaren berrikuspena da.

Question 41

Neodarwinismoa 1

Answer 41

Eboluzio-unitatea populazioa da, eta ez banakoa. Populazioan, genotipo-aldaketak gertatzen dira, dauden aleloen maiztasunaren eraginez.

Question 42

Neodarwinismoa 2

Answer 42

Aldaketa genetiko horiek mutazioen eta birkonbinazio-prozesuen ondorio dira.

Question 43

Neodarwinismoa 3

Answer 43

Hautespen naturalak aldaketa genetiko horiei eragiten die, eta ondorengoei ezaugarri genetikoak transmititzeko aukera handiagoak dituzte.

Question 44

Neodarwinismoa 4

Answer 44

Hautespen naturaleko prozesu horren ondorioz, gutxikaa-gutxika, aldaketak agertuko dira, espezie berri bat agerraraziko dute.

Question 45

Puntualismoa

Answer 45

Horren arabera, espeziazio handiko garaai zehatzak daude. garai haietan, hautespen naturalaren bidezko ohiko prozesuaren oreka eteten da. Eboluzio-prozesua jauzika gertatzen dela proposatzen du.

Question 46

Neutralismoa

Answer 46

Mutazio gehienak neutroak dira. Genetikan gelditzea edo desagertzea ausaz gertatzen da. Aldaketa horiek, isolatze-baldintza jakinetan, espezie berriak eratu ditzakete. Eboluzio-mekanismo nagusia deriba genetikoa izango litzateke, aldaketa horiek ausaz eta azkar eragingo liokete populazio baten aldakortasun genetikoari.

Question 47

Espeziazioa

Answer 47

Isolatze geografikoaren bidezko espeziazioa

Question 48

Espeziazioa 1

Answer 48

Populazioa gerografikoki isolatuta dago, oztopo naturalen bidez. Oztopoaren ondorioz, banakoak ezin dira espezie bereko beste populazio batzuetako kideekin ugaldu.

Question 49

Espeziazioa 2

Answer 49

Populazioan, apurka-apurka, aldaketa genetikoak agertzen dira eta aldaketa horiei tokiko ingurune.baldintzek eragiten diete.

Question 50

Espeziazioa 3

Answer 50

Aldaketa horiek guztiek hasierako espeziearekin ugaltzeko gaitasuna galarzten dutenean, espezie berria sortzen da.

Question 51

Froga paleontologikoak

Answer 51

Fosilak antzina bizi ziren organismoen aztarna mineralizatuak dira; haien egintzen aztarnak ere izan daitezke.

Question 52

Eboluzio-froga 1

Answer 52

Espezie fosilak gaur egungo espezieen arbasoak dira.

Question 53

Eboluzio-froga 2

Answer 53

Segida filogenetikoak antzinatasunaren arabera ordenatu daitezken fosilen multzoak dira eta ezaugarri jakin baten mailaz mailako aldaketak erakusten dituzte.