Skilgreiningar Flashcards
Mótefni
1
Q
Hvað er IgG?
A
Hlutleysir í líkamsvessum, virkjar compliment kerfið, sér um mótefnaháð dráp.
Mest í sermi, færst yfir í fylgju, verndar barnið gegn sýkingum.
2
Q
Hvar finnst IgA helst?
A
Í slímhúðum.
Hlutleysir eitur og sýkla á slímhúðum.
3
Q
Hvað er hlutverk IgM?
A
Virkjar compliment kerfið.
Finnst í blóði og eitlavökva, fyrsta antibody sem líkaminn býr til við sýkingu.
4
Q
Hvað gerir IgE?
A
Sér um ræsingu mastfruma, eosínófíla og basófíla.
Tekur þátt í útrýmingu sníkjudýra.
5
Q
Hvar finnst IgD?
A
Í blóði, lítið þekkt.
6
Q
Hvað eru Natural Killer frumur?
A
Hvít blóðkorn sem geta drepið sýktar eða cancerous frumur.
7
Q
Hvað er B frumuviðtaki (BCR)?
A
Himnubundið mótefni sem greinir fjölbreytta 3D strúktúra á yfirborði sameindar.
8
Q
Hvað er T frumuviðtaki (TCR)?
A
Líkist Fab-hluta mótefnisins, greinir línulega peptíðbúta í vefjaflokkasameindum MHC.
9
Q
Hvað er krossbinding?
A
T fruma virkjar B frumu með MHC II sem sýnir sýkil á CD4+ frumu.
10
Q
Hvað er vaka (antigen)?
A
Framandi sameind sem vekur ónæmisvar.
11
Q
Hvað er vakaeining (epitope)?
A
Bindistaður á mótefnavaka fyrir TCR og BCR.
Sá hluti vaka sameindar sem bindst ákveðnum vakaviðtaka. Lítið peptíð sem sem viðtakarnir tengjast.
12
Q
Hvað er sjálfsþol?
A
Að sértæka ónæmiskerfið bregst ekki við okkar eigin frumum.
13
Q
Hvað eru signal 1, 2 og 3 í T frumum?
A
Signal 1: T fruma binst MHC II.
Signal 2: T fruma binst CD28.
Signal 3: Cytokin segir T frumunni hvernig hún á að sérhæfast.
14
Q
Hvað er ónæmisvaki (immunogen)?
A
Eitthvað sem vekur ónæmissvar eitt og sér.
Getur verið heil baktería eða bara pínulítil sameind.
15
Q
Hvað gera B frumur?
A
Framleiða mótefni og mynda sértæk mótefni sem hlutleysa sýkil.
16
Q
Hvað er virkjuð B fruma?
A
Mótefnaseytandi plasmafruma og minnisfruma
17
Q
Hvað er eitilfrumuforverar?
A
Stofnfrumur í beinmerg sem geta skipst í T, B, NK eða immature angafrumur.
18
Q
Hvað er innate immunity?
A
Ósértækt ónæmi sem er til staðar strax.
Meðfætt, breytist ekki með tíma, minni eða lærdóm.
Hröð svörun strax.
Engin myndun ónæmisminnis.
Er ekki sértækt fyrir vaka.
19
Q
Hvað er vessabundið ónæmi?
A
B frumur mynda sértæk mótefni.
Notar plasmafrumur - mótefnaseytandi B frumur sem mynda sértæk mótefni sem hlutleysa sýkil og ýta undir át sýkild af átfrumu.
Er bara gegn utanfrumusýklum.
20
Q
Hvað er frumubundið ónæmi?
A
T frumur greina framandi ónæmisvaka á yfirborði annarra frumna.
21
Q
Hvað er MHC?
A
Vefjaflokkasameindir sem bindast peptíð og eru mikilvægar fyrir ónæmisviðbrögð.
22
Q
Hvar myndast B frumur?
A
Beinmerg
Þroskast í beinmerg og fara svo í milta og eitla.
23
Q
Hvað er hlutverk milta?
A
Síar blóð og gegnir lykilhlutverki í myndun ónæmissvar.
24
Q
Hvað er MALT?
A
Ónæmiskerfi slímhúða, skipt en samtengt.
GALT - meltinga
BALT - lungu
NALT - nef
25
Hvernig komast eitilfrumur inní eitil?
Eitilfrumur komast inní eitil með háræðum sem kallast HEV. Ef eitilfruma finnur ónæmisvaka sem er á sýkli sem hún þekkir stoppar hún þar, virkjast, fjölgar sér og sérhæfist. yfirgefur svi eitilinn.
26
Hvað er clonal expansion?
Fjölgun eitilfrumna eftir virkjun.
27
Hvað er mótefnasvar?
Svar eitilfrumna við sýkingu.
28
Hvað er innanfrumusýkill?
Ráðast inn í frumur, **allar veirur**og sumar bakteríur.
29
Hvað er utanfrumusýkill?
Ráðast inn í millifrumurými, brjóta niður millifrumuefni.
## Footnote
Geta borist með vessa í blóð og valdið blóðsýkingum
(Flestar bakteríur og sveppir)
30
Hvað gerir kompliment?
Veitir fyrstu vörn gegn sýklum.
## Footnote
Framleidd í lifur.
31
Hvað er C3b í kompliment kerfinu?
Hjálpar til við agnaát.
32
Hvað gerir C3a, C4a og C5a?
Valda staðbundnu bólgusvari.
33
Hvað er áthúðun (pliment)?
Gera sýkilinn girnilegri “súkkulaðihúða” svo átfruman borði
## Footnote
Hjálpar til við agnaát.
34
Hverjir eru bólgusvarar í kompliment?
C3a, C4a og C5a
## Footnote
Staðbundið bólgusvar sem draga til sín átfrumur og valda æðaleka.
35
Kopliment - Rofferli
Gerir gat á sýklayfirborðið
## Footnote
Prótein complex á yfirborði.
36
Hverjar eru frumur sem greina fyrst sýkil í þekjuvef?
Macrophagar og monocytes
## Footnote
Angafrumur, plasmacytoid og hefðbundnar eru einnig mikilvægar.
37
Hvað er hlutverk angafrumna?
Tjá hjálparviðtakana CD80 og CD86
## Footnote
Þær tjá lítið af MHC2 sameindum.
38
Hvað gerist ef agnafruma pikkar upp innanfrumusýkil í bólu?
IL-12 á MHC2 og sýna T frumu
## Footnote
Þessu fylgir ræsingu T frumna.
39
Hvað gerist þegar mastfrumur eru næmdar með IgE?
Þær virkjast og seyta mótefnum
## Footnote
Þetta er mikilvægt í ofnæmisvörun.
40
Hver er aðal hlutverk neutrophila?
Aðal átfrumur, fyrsta varnarlínan gegn sýklum.
Eru fyrstar í gegnum æðarþel, éta mikið en deyja síðan
## Footnote
* Eru 50-70% af hvítum blóðkornum.
* Safnast upp í gröft.
* Meiri gröftur í bakteríusýkingum en veirusýkingum. (þess vegnar er grænt hor bakteríu en glært veiru)
41
Hvað eru macrophagar?
Stórar átfrumur.
gegna lykilhlutverki í sýklavörnum og bólgusvari.
Langlífar frumur og finnast í vefjum líkamans.
## Footnote
Þeir sjá um fyrsta agnaátið.
42
Hvernig virkar macrophage?
1. Tengjast bakteríum.
2. Gleypa bakteríur og loka inní átbólu.
3. Átbóla + lysosome = meltibóla
4. Meltiensím brjóta niður bakteríurnar.
5. Átfruman losar úrgangsefni.
43
Hver eru helstu bólguhvetjandi boðefnin?
Prótein inflammatory cytokines:
* IL-1b
* IL-6
* IL-12
* TNF alpha
* CXL8
## Footnote
Öll seytt af virkjuðum macrophögum.
44
Hver eru megináhrif bólgu?
1. Draga að fleiri frumur og virkar sameindir á sýkingarstað
2. Mynda staðbundna kekkjun í blóði sem hindrar að sýkilinn dreifi sér í blóðrásinni.
3. Koma af stað viðgerð í skemmdum vef.
45
Hvað gerist við virkningu IL-1beta?
Virkjar æðarþel svo blóðvökvi leitar í gegn
## Footnote
Eykur aðgang ónæmisfruma.
46
Hvað gerir TNF-alpha?
Virkjar gegndræpi æðar svo IgG compliment kemst í gegn.
Útrýmir staðbundinni sýkingu.
## Footnote
Leiðir af sér hita, sjokk, og hreyfingu á niðurbrotsefni.
47
Hvað er CXCL8?
Efnatogari sem laðar hvítfrumur að sýkinga/bólgu stað
## Footnote
Mikilvægur efnatogari yfir átfrumur.
48
Hvað er hlutverk NK frumna?
Eru fyrsta vörn gegn veirusýkingum
## Footnote
Ræsast snemma við sýkingu.
49
Hvað er hlutverk plasmacytoid angafrumna?
Framleiða mikið af IFN 1 alpha og beta
## Footnote
Mikilvæg vörn gegn veirusýkingum.
50
Hvað er MHC?
MHC = HLA, sýnir peptíðbúta úr ónæmisvökum
## Footnote
* Tjáir tvö gen af hverju, polymorphic og polygenic.
* Hver einstaklingur tjáir 6 MHC1 og 8 MHC2
51
Hvað gerist við inntöku utanfrumusýkils?
Átfrumur gleypa sýkilinn, sýna hann á MHC II, ræsa CD4+ T frumur, sem virkja B frumur til að framleiða mótefni. Mótefni og komplíment hjálpa til við að eyða sýklinum.
52
Hvað gerist við inntöku innanfrumusýkils?
Sýkillinn fjölgar sér inni í frumum. MHC I sýnir sýklabrot til CD8+ T drápsfruma, sem drepa sýktu frumuna. Th1 frumur seyta IFN-γ og virkja macrophaga til að eyða sýklum í átbólum.
53
Hvað eru CD4+ frumur?
Þær eru T hjálparfrumur sem virkjast þegar þær þekkja vaka á MHC II. Þær stjórna ónæmissvari með því að seyta boðefnum (cytokines) sem hjálpa B frumum að mynda mótefni og virkja macrophaga og CD8+ drápsfrumur
## Footnote
Veita hjálp eða virkja aðrar frumur ónæmiskerfisins.
54
Hvað eru CD8+ frumur?
Þær eru T drápsfrumur sem þekkja vaka á MHC I og drepa sýktar eða krabbameinsfrumur með losun á perforíni og granzými, sem koma af stað stýrðum frumudauða (apoptosis).
55
Hvað eru undirflokkar mótefna?
IgG, IgA, IgM, IgE, IgD (GAMED).
Flokkarnir ákvarðast af gerð þungu keðjunnar og hafa mismunandi hlutverk í ónæmiskerfinu.
56
Hvað er jákvætt val T fruma?
Ferli í týmus þar sem T frumur sem geta bundist MHC sameindum lifa af, en þær sem geta það ekki deyja. Þetta tryggir að aðeins T frumur sem geta greint vaka á MHC geti virkjast í ónæmissvari.
57
Hvað er neikvætt val T fruma?
Ferli í týmus þar sem T frumur sem bindast sjálfsameindum of sterkt eru eytt. Þetta kemur í veg fyrir sjálfsónæmi og tryggir að T frumur ráðist ekki á eigin vefi líkamans.
58
Hvað gerist í fasa sýkingar?
Sérhæfða ónæmiskerfið fer í gang
## Footnote
T og B frumur virkjast.
59
Hvað eykur tjáningu á MHC2, CD80, CD40 og TNFR?
Repandi peptíð
## Footnote
Repandi peptíð eykur tjáningu á mikilvægu boðefnum í ónæmissvörun.
60
Hvað þarf sýktur macrophagi til að ræsast?
Sýktur macrophagi þarf tvö boð til að ræsast:
1. IFN-γ frá Th1 frumum eða NK frumum.
2. CD40 binding frá Th1 frumum.
Þessi boð gera macrophagann að öflugri drápsvél sem getur drepið sýkilinn í átbólu með framleiðslu NO og ROS.
61
Hvernig gera Th1 frumur macrophaga að öflugri drápsvél?
Seyta IFN og CD40
## Footnote
Th1 frumur seyta bæði IFN gamma og CD40 boðefnum sem styrkja virkni macrophaga.
62
Hver eru áhrif boðefna frá Th2?
Ræsa macrophaga, auka vöðvasamdrátt og vefjaviðgerðir
## Footnote
IL-4 og IL-3 frá Th2 frumum hafa margvísleg áhrif á ónæmissvar.
63
Hvað veldur IgE hjá B frumum?
IL-4
## Footnote
IL-4 veldur IgE flokkaskiptum hjá B frumum, sem getur bundið FceR á mastfrumum.
64
Hvað ræsir eosinphila?
IL-5
## Footnote
IL-5 er boðefni sem ræsir eosinphila í ónæmissvörun.
65
Hvað gerist þegar mótefni bindast yfirborði sýkils?
Virkjun komplimentskerfisins
## Footnote
Mótefni sem bindast sýkli leiða til virkningar komplimentskerfisins, sem getur valdið frumurofi.
66
Hvað er mótefnaháð dráp?
Mótefnahúðuð fruma binst FcyR3 á NK frumum
## Footnote
Þetta ferli felur í sér að NK frumur drepa mótefnahúðaðar frumur með granzyme og perforin.
67
Hverjir eru hin heilaga snýkjudýra þrenna?
Mastfrumur, eosinphilar, basophilar
## Footnote
Þessar frumur eru mikilvægar í vörn gegn sníkjudýrum og í ofnæmisviðbrögðum.
68
Hvað er kímstöðvahvarf?
Þar sem B frumur myndast þegar ræstar
## Footnote
Kímstöðvahvarf fer fram í eitlum þar sem sérhæfing og fjölgun B fruma á sér stað.
69
Hvað er T frumuóháð svörun?
Svörun sem krefst ekki T frumuhjálpar
## Footnote
T frumuóháðir vakar ná að krossbinda marga BCR og veita nægilegt aukaboð.
70
Hvað er minnismyndun?
Minnismyndun felur í sér að B frumur muna eftir fyrri sýkingum og geta brugðist hraðar við.
Notast við próteinvaka.
71
Hvað er sjálfsofnæmissjúkdómur?
Sjúkdómar vegna þess að sértæka ónæmiskerfið ráðast á eigin vefi
## Footnote
Þetta leiðir oft til mikilla vefjaskemmda og krónískra ástands.
72
Hvað er miðlægt þol?
Þroskuðum eitilfrumum sem bindast sjálfssameindum
## Footnote
Þessar frumur eru annað hvort eytt eða gerðar óvirkar í Týmus eða beinmerg.
73
Hvað eru nátturulegar Treg?
T frumur sem þroskast í Týmus
## Footnote
Þessar frumur tjá FOXP3 og CD4 og greina sjálfsvaka.
74
Hvað gerist í eyðingu T frumna?
Þær eru ýtt í stýrðan frumudauða
## Footnote
Eyðing er ferli þar sem T frumur sem greina sjálfsvaka eru eytt.
75
Hvað er anergy T frumur?
Óvirkar T frumur
## Footnote
Þessar frumur sýna sjálfsvaka en fá ekki nægjanlegt signal 2 til að ræsast.
76
Hvað er suppression í ónæmissvörun?
Bæling á virkjun T fruma
## Footnote
Treg frumur bælir virkjun T fruma sem greina sjálfsvaka.
77
Hvað er flokkaskipti hjá B frumum?
B frumur breytast í plasmafrumur eða B minnisfrumur
## Footnote
Flokkaskipti er ferli þar sem B frumur byrja að framleiða mismunandi gerðir mótefna.
78
Hvað er hlutverk IL-12 í ónæmissvari?
Ræsir meira T frumur
## Footnote
IL-12 er mikilvægt boðefni sem eykur virkni T frumna gegn innanfrumusýklum.
79
Hvað gerist þegar B fruma bindur vaka í T frumuháðri svörun?
BCR binst vaka
## Footnote
BCR sendir boð í B frumu þegar hún bindur vaka sem hún er sértæk fyrir.
80
Hvað er IL-4 mikilvægt fyrir?
Ræsir macrophaga, veldur IgE flokkaskiptum
## Footnote
IL-4 er mikilvægt boðefni í Th2 svörun sem eykur vöðvasamdrátt og vefjaviðgerðir.
81
Hver eru boðefnin sem Th1 frumur seyta?
IFN gamma
## Footnote
Th1 frumur seyta IFN gamma sem hjálpar til við að ræsast macrophaga.
82
Hvernig tengjast sjálfsofnæmissjúkdómar umhverfisþáttum?
Mismunandi eftir löndum, kynþáttum
## Footnote
Sjálfsofnæmissjúkdómar eru algengari á norðurhveli og í vestrænum ríkjum.
83
Hvað er IL-10?
Bælir ónæmissvör
## Footnote
IL-10 er seytt af Treg og hefur bælandi áhrif á ónæmissvörun.
84
Hvað er Tfh frumur mikilvægar fyrir?
Hjálpa B frumum að mynda mótefni
## Footnote
Tfh frumur fara í kímstöðvar og seyta boðefnum sem hjálpa B frumum að flokkaskipta.
85
Hvað er hlutverk B frumna í ónæmiskerfinu?
Þær þekkja 3D strúktúra á vaka sem gæti verið eins hjá sjálfsameind og sýkli.
86
Hvað þekkja T frumur í ónæmiskerfinu?
Peptíðbúta úr vaka sem geta verið eins og hjá sjálfssameind og sýkli.
87
Hver er lykilhlutverk MHC genanna?
Myndun sértækra ónæmissvara og áhætta á sjálfsofnæmissjúkdómum.
88
Hvað eru líffærasérstakir sjálfsofnæmissjúkdómar?
Meingerð í ákveðnu líffæri með sjálfsvaka sem bara er tjáð í því líffæri.
89
Hvað eru útbreiddir sjálfsofnæmissjúkdómar?
Meingerð og vefjaskemmdir víða í líkamanum, með sjálfsvökum víða í líkamanum.
90
Hvernig tengjast sjálfsofnæmi og sýkingar?
Útvefjaþol viðhaldið og sýnisfrumur seyta bólguboðefnum sem hafa áhrif á næststaddar eitilfrumur.
91
Hvað eru passenger mutations?
Margar stökkbreytingar á ýmsum genum sem geta leitt af sér krabbamein og vakið ónæmissvör gegn æxlum.
92
Hvað eru driver mutations?
Stökkbreytingar sem gefa dótturfrumum meiri séns á að lifa, t.d. aldur/æxlun.
93
Hvernig virka CTL í ónæmiskerfinu?
Eru sértækar fyrir æxlisvaka og drepa frumur sem framleiða ónæmisvakann.
94
Hvað er cytokine therapy?
Leið til að hvetja ónæmissvör gegn æxlum, þar sem boðefni eins og IL-2 eru notuð.
95
Hvað er checkpoint blockade?
Ferli þar sem æxli virkja ónæmisbælandi ferli, reynt að fjarlægja bremsur á ónæmissvör.
96
Hvað er Mixed lymphocyte reaction (MLR)?
In vitro líkan fyrir T frumugreiningu á allo-antigenum.
97
Hvað orsakar bráða líffærahöfnun?
Mótefni gegn ígræddum líffærum og bólgu sem skemmir ígrædda líffærið.
98
Hvað er Cyclosporin?
Lyf sem blokkar T frumu cytokine framleiðslu.
99
Hvað er xenotransplantation?
Að græða líffæri/vef á milli dýrategunda.
100
Hvað eru fjölsykrubóluefni?
T frumu óháðir ónæmisvakar, fjölsykruhjúpaðar bakteríur.
101
Hvað eru próteintengd fjölsykrubóluefni?
T frumu háðir ónæmisvakar.
102
Hvað eru ofnæmissjúkdómar?
Fjórar tegundir: Týpa 1 (bráðaofnæmi), Týpa 2 (frumudrepandi mótefni), Týpa 3 (mótefnafléttur), Týpa 4 (frumubundið ofnæmi).
103
Hvað er Týpa 1 ofnæmi?
Bráðaofnæmi þar sem IgE bindst mastfrumum.
104
Hvað er Týpa 2 ofnæmi?
Frumudrepandi mótefni, þar sem IgM og IgG stuðla að upptöku átfrumna.
105
Hvað er Týpa 3 ofnæmi?
Mótefnafléttur sem valda bólgum og vefjaskemmdum.
106
Hvað er Týpa 4 ofnæmi?
Frumubundið ofnæmi, síðbúið ofnæmi, T frumumiðlað ofnæmi.
107
Hvernig virkar T frumu ræsingu?
Angafruma kemur í nærliggjandi eitilvef með peptíðbút á MHC2.
108
Hvað orsakar meðfædda ónæmisgalla?
Genagallar sem hindra þroskun eða starfsemi ólíkra þátta ónæmiskerfissins
## Footnote
Meðfæddir ónæmisgallar geta falið í sér skort á B frumum eða T frumu skort.
109
Hvað er áunninn ónæmisgalli?
Þróast á lífsleiðinni en eru ekki afleiðingar erfðagalla eða stökkbreytinga
## Footnote
Dæmi um áunnna ónæmisgalla er HIV.
110
Hver er aðalmarkmið meðferðar við HIV?
Að hindra fjölgun HIV veirunnar og afleiðingar sýkinga sem bæling ónæmiskerfisins veldur
## Footnote
HIV sýkir CD4+ T frumur, macrophage og angafrumur.
111
Hvað er acute HIV syndrome?
Væg flensulík einkenni
## Footnote
Þetta stig kemur oft fram stuttu eftir sýkingu.
112
Hvað gerist í latency ástandi HIV?
Innlimuð HIV veira getur verið í dvala í sýktri frumu í mánuði eða ár
## Footnote
Í þessu ástandi er veiran ekki virkt að fjölga sér.
113
Hverjar eru afleiðingar HIV sýkingar á CD4+ T frumur?
Smá saman fækkar CD4+ T frumum og sjúklingurinn verður næmari fyrir sýkingum
## Footnote
Þetta leiðir að lokum til AIDS.
114
Hvað er Clinical AIDS?
Afleiðin ónæmibilunar –> aukið næmi fyrir sýkingum og sumum gerðum krabbameina
## Footnote
Þetta stig er þegar ónæmiskerfið er verulega skert.
115
Hvað stendur MAN fyrir í ónæmisfrumum?
M – macrophagar, A – angafrumur, N – neutrophílar
## Footnote
Þessar frumur eru mikilvægar í ónæmisviðbrögðum.
116
Hver er meðferðin gegn bólgu?
Barksterar - bólguhemlandi
## Footnote
Barksterar eru notaðir til að draga úr bólgu í ónæmissjúkdómum.
117
Hvaða frumur gleypa sýkil - átfrumur?
Macrophagar - langlífar
Angafrumur - langlífar
Neutrofílar - skammlífar
## Footnote
MAN = Gleypa
118
Hvað frumur seyta til að drepa
Esinophilar - skammlífar
Basóphílar - skammlífar
Mast frumur - langlífar
## Footnote
BEM = seyta
119
Hvernig virkjast eitilfrumur?
* B frumur þurfa boð ígegnum BcR og frá T-hjálparfrumu.
* T frumur þurfa boð í gegnum TcR og frá angafrumu.
