Şişlər-ümumi Flashcards
Atipizmin növləri
Morfoloji atipizm
Funksional atipizm
Biokimyəvi atipizm
Antigen atipizmi
Morfoloji atipizm
Struktur və ya arxitektural atipizm də adlanır
2 səviyyədə:toxuma və hüceyrə səviyyəsində olur
2 növü var:hüceyrə və toxuma atipizmi
Toxuma atipizmi
Hər iki növ şiş zamanı rast gəlinə bilər—ən çox xoşxassəli şiş
Üzvün parenximası və stroması arasındakə əvvəlki nisbətin pozulması
Vəzili üzvlərdə sekretor şöbələrinin həcminin və formasının dəyişməsi
Lifli strukturlarının miqdarının dəyişməsi,liflərin əmələ gətirdikləri dəstənin qalınlaşması
Liflərin nizamlı düzülüşünün pozulması
Hüceyrə atipizmi
Yalnız bədxassəli şişdə olur—əsas morfoloji kriteriya
Şiş hüceyrələri polimorfizm əldə edir
Hüceyrədə nüvə və sitoplazma arasındakı xarakter nisbət pozulur
İri hiperxrom nüvələr
Ribosom sayı artır
Müxtəlif ölçülü və formalı anormal mitoxondrilər
Patoloji mitozlar
Biokimyəvi atipizm
Metabolik atipizm və ya histokimyəvi atipizm də adlanır
Anaerob qlikolitik proseslər üstünlük təşkil edir
Embrional toxumalardakı kimi hüceyrədə çoxlu miqdarda süd turşusu toplanır
Qana olan tələbatı normadan çoxdur
Anormal onkozülallar sintez edir
Bütün şiş toxumaları xolesterinlə,lipidlə,qlikogen və nuklein turşuları ilə zəngin olurlar
Hepatositlərdə olan biokimyəvi atipizm
Şiş toxumasında çoxlu aminopeptidazalar
Prostat vəz xərçəngində baş verən biokimyəvi atipizm
Turş fosfataza
Esteraza aktivliyi yüksəlir
Antigen atipizmi
1.Virus tərəfindən əmələ gələn şiş antigenləri:nüvə antigenləri və membran antigenləri
2.Kanserogen maddələr tərəfindən əmələ gələn
3.transplantasiya tipli izoantigenlər—onkospesifik antigenlər
4.Embrional antigenlər—onkofetal—alfa-fetoproteinlər
5.heteroorqan antigenlər
Anaplaziya
Şiş hüceyrəsinin həmin toxumanın embrional dövrdəki xüsusiyytərlərini əldə etməsi
Differensiasiya səviyyəsinə görə şiş növləri
Differensiasiya etməmiş şişlər—q.müəyyən histogenezli şişlər—ən bədxassəli şişlər
Az differensiasiya etmiş şişlər—çox bədaxassəli şiş
Orta differensiasiya etmiş şişlər—hibrid şişlər də ola bilər,bir tipli də
Yüksək differensiasiya etmiş şişlər—
Autosom-dominant ötürülən irsi onkoloji sindromlar
Yoğun bağırsaq polipozu
Gözün trolu qişasının bədxassəli neyroepiteloması
Retinoblastoma
DNT-mənşəli autasom resessiv sindromları
Aplastik Fankoni anemiyası
Piqmentli kserodermiya
EBV törədir
Berkitt limfoması
Limfoqranulomatoz bəzi növlərini
Nazofaringeal sahə karsinomaları
Papilloviruslar—HPV tərəfindən törənən şişlər
Ziyillər
Cinsiyyət üzvü dərsiində,uşaqlıq boynunda,düz bağırsağın yastı epitelinin karsinomaları
RNT tərkibli HLTV-1 virusları
Xronik limfositae leykoz
Bəzi limfomalar
Retroviruslar
Sarkoma
Leykozlar
Hepatit-B virusları
Hepatosellülar xərçəng
Şiş patogenezi mərhələləri
Şişönü dəyişikliklər
Şişin formalaşması
Şişin böyüməsi
Obliqat prekanserogen proseslər
Latent dövrdə olan xərçəng
Displaziyalar
Yoğun bağırsağın anadangəlmə polipozu
Fakültətiv prekonserogen proseslər
Mədə xorası
Vərəm
Sirroz
Xronik hepatit
Metaplaziya
Sklerotik proseslər
Hiperplaziyalar
Kanserogenez(şişin formalaşması mərhələsi) prosesinin mərhələləri
1.başlanğıc və mutasiya mərhələsi—genetik aparatında dəyişiklikləri
2.ekskresiya mərhələsi və ya modifikasiya mərhələsi—fenotipik dəyişiklərin üzə çıxması,proliferasiya
Ekspansiv böyümə
Şiş böyüyərkən əteaf tocumanı sıxır—kompression işemiya—Xronik hipoksiya—fibroblastlar aktivləşir—kapsula
Boşluqlu üzvlərdəki xoşxassəli şişlər zamanı kapsula olmur
Əsasən xoşxassəli şişlərin böyümə üsulu
İstisna yerində xərçəng
İnvaziv və infiltrativ böyümə
Ətrafdakı yumşaq toxumaların arasına yumşaq nahiyələrə doğru soxularaq onları məhv edir —yerini tutur
Aydın sərhədləri olmur—differensiasiya etməmiş və ya az dufferensiasiya etmiş şişlər
Appozision böyümə
Yanındakı hüceyrəyə mutagen təsir edir—şiş hüceyrəsinə trnasformasiya edir—tədricən böyüyür
Boşluqlu üzvlərin divar və mənfəzlərinə olan münasibətinə görə şişlərin böyümə növləri
Ekzofit böyümə
Endofit böyümə
Ekzofit böyümə
Mənfəzə doöru böyüməı-divardan kənara
Mənfəz daralır və hətta tam tutula bilir
Differensiasiya etmiş şişlər
Endofit böyümə
Divar daxilində hər hansısa qatların arasında böyümə
Obturasiya olmur
Differensiasiya etməmiş şişlər
Xoşxassəli şişlər
Homoloji şişlər
Yüksək və ya orta differensiasiya etmiş şişlər
Toxuma səviyyəsində morfoloji atipizm
Ekspansiv yolla zəif böyümə
Kapsul içərisində
Metastaz vermir,yerli təsir edir—yan toxumaları sıxaraq
Dəri və selikli qişalardan başlanğıc götürənlər—ekzofit böyümə—kapsulasız
Maliqnizasiya edə bilər
Bədxassəli şişlər
Yerişməmiş şişlər
Aşağı(orta,yüksək də ola bilər) differensiasiyalı və ya differesnisasiya etməmiş
Anormal və atipik
İnvaziv və appozision böyümə
Dəqiq sərhədləri—kapsulu olmur
Hüceyrə atipizmi
Heteroloji şişlər
Metaztasvermə,Residivvermə,Orqanizmə yerli təsir,ümumi təsir(intoksikasiya,xərçəng kaxeksiyası,paraneoplastik sindromlar)
Metastazvermə növləri
Limfogen
Hematogen
Kontakt və ya implantasion
Qarışıq
!!! Bəzən:likvorogen,yatrogen və ya inokulyativ şişlərə də rast gəlinir
Limfogen metastazlar
Ən çox epitel toxumasının bədxassəli şişləri
Limfa düyünündə qalan şiş buradada bölünüb çoxalaraq limfa düyününün böyüməsinə səbəb olur
3 stadiyası var
Limfogen metastazların stadiyaları
Regionar limfa düyünlərinə metastaz
Uzaq limfa düyünlərinə metastaz
Hematogen metastaz
Hematogen metastazvermə
Sarkomalar zamanı
Həzm traktı metastazları —qapı venası vasitəsilə qaraciyərə baş verir
Digər üzvlər isə əsasən ilk olaraq ağciyərə gəlir
İmplantasion və ya kontakt metastaz
Kanseramatoz—üzvün bədxassəli şişinin ona bitişik seroz qişa boyunca yayılması
Şişlərin orqanizmə təsiri
İntoksikasiya—ŞNA-alfa—kaxeksiya
Paraneoplastik sindromlar
Simptomarik hiperkalsiemiya
Simptomatik endokrinopatiyalar
Bədxassəli şişlərin yerli təsiri
Destruktiv təsir
Yerində xərçəng
Xoşxassəli şişlər və bədxassəli şişlər arasında orta mövqe
Hüceyrə atipizmi
Kapsula—metastaz vermirlər
Psammomatoz cisimciklər
Şişin ikincili dəyişikliyi—kalsinoz —qumlu əhəng ocaqları
Psammom cisimciklər hansı şişlərə xarakterikdir
Meningiomalar
Qalxanabənzər vəz və yumurtalığın papilyar karsinomaları
Psamomların əmələ gəlməsi ilə gedən şişlər adlanır
Psammomalar
Aservulomalar
Bədxassəli şişlərdə çoxlu qansızma ocaqlarının olma səbəbi
Şiş toxumasının içərisində olan qan damarlarının şiş hüceyrələri tərəfindən yeyilib dağılması—diabrosis qanaxma
Bədxassəli şişlərdə şiş toxumalarının mərkəzində nekroz ocaqlarının olma səbəbi
Qan ağdamarlarının sürətlə böyüyən şişə yetməməsi
Şişlərin təsnifatı
Q.spesifik lokalizasiyalı epitelial şişlər
Epitelial şişlər—spesifik,orqano-spesifik
Mezenximal şişlər
Melanin əmələ gətirən toxuma şişləri
Sinir sistemi və beyin qişalarının şişləri
Qan sistemi şişləri
Teratomalar
Xoşxassəli qeyri-orqanospesifik epitelial şişlər
Papilloma
Adenoma
Papilloma ən çox harda rast gəlinir
Dərinin və bəzi selikli qişaların örtük epitelindən
Ən çox dəridə,ağız boşluğu,qida borusunun,sidik yollarının,uşaqlıq yolunun selikli qişalarında
Nadir hallarda hətta beyin mədəciklərinin divarında
Papillomaların mikroskopik xüsusuiyyətləri
3 əsas xüsusiyyət
1.çoxlu məməciklərdən ibarətdir—hər məməcik ortada qan damarı və birləşdirici yoxuçadan ibarət stromadan və onun ıtrafında hiperplzxiyaya uğramış çoxlu yastı epiteldən yəni parenximadan ibarətdir
2.çoxlu miqdarda və ekspansiv yolla bölünən enli əsasa malikdir
3.məməciklərin hiperfunksiyası nəticəsində—şiş toxumasının səthində hiperkeratoz.
Papilloma konsistensiyaları
Dəridə —bərk
Sdlikli qişalarda—yumşaq
Stromal elementlərin miqdarından asılıdır
Papillomanın digər adı
Xoşxassəli yastı epitelli keratoz
Adenoma
Kapsul daxilində
Yumşaq konsistensiyalı
Ağımtıl-çəhrayı
Toxuma atipizmi
Parenxima daha coxdu
Bir nece mm-bir nece sm qədər
Şiş toxuması—vəzli strukturlar və ya məməciklər əmələ gətirən prizmatik və kubabənzər epitel
Adenoma növləri
Adenomatoz polip
Fibroadenoma
Alveolyar adenoma
Tubulyar adenoma
Trabekulyar adenoma
Solid adenoma
Asenomatoz polip
Şiş polip və ya vəzli polip
Selikli qişalarda olur
Fibroadenoma
Çoxlu kollagen lif
Stroma üstünlük təşkil edir—şişin konsistensiyası bərk olur
Alveolyar adenoma
Asinar adenoma
Vəzlərin alveolyar parenximasından inkişaf edir
Şiş toxuması kiçik cibəbənzər—asinar vəzli strukturlardan ibarətdir
Tubulyar adenoma
Histoloji quruluşuna görə vəz axacağını xatırladır
Trabekulyar adenoma
Tirli quruluşa malik şiş toxuması
Solid adenoma
Kriboz adenoma—ələyəbənzər
Şiç toxumasının İri vəzli strukturlarının içi hüceyrə ilə dolu olur
Məməcikli adenoma
Papilyar adenoma—sistadenoma—kistadenoma
Kistoz törəmələrdən təşkil olunur(kista)—polikistoz
Kirğtaların mənfəzi şəffaf və ya sarımtıl-boz mayelerlə dolu olur
Bədxassəli ümumi epitelial şişlərin növləri
Yastı epitelli xərçəng
Adenokarsinoma
Kolloid xərçəng
Solid xərçəng
Medulyar xərçəng
Fibroz xərşəng
Xırda hüceyrəli xərçəng
Yerində xərçəng
Dimorf xərçəng
Yastı epitelli xərçəng
Epidermal xərçəng
Dəridə və selikli qişalarda baş verir—prekanserogen proseslərdən sonra—metaplaziyadan sonra
Yastı epitelli xərçəngin differensiasiyasına görə növləri
Buynuzlaşan
Buynuzlaşmayan
Buynuzlaşan yastı epitelli xərçəng
Yüksək və orta differensiasiyalı xərçəng
Eleidin zülalı sintez edir bəzi qrup hüceyrələr
Eleidin şiş hüceyrələrindən kənara çıxıb oksifil keratohialinə çevrilir—buynuz maddə
Buynuzlaşan yastı epitelli xərçəngə niyə mirvari xərçəngi də deyilir
Çünki,buynuzlaşmış hissənin içində qalan və nekrizlaşmış şiş hüceyrələri—xərçəng mirvariləri adlanır
Adenokarsinoma
Vəz xərçəngi
Vəzli üzv epiteli və ya vəzli strukturların prizmatik epitelindən inkişaf edir
Hüceyrə atipizmi
Vəzli strukturlar bazal membrana malik olmurlar
Differensiasiya dərəcəsinə görə 4 növü var
Adenokarsinomanın quruluşuna görə növləri
Alveolyar və ya asinar adenokarsinoma
Tubukyar adenokarsinoma
Məməcikli adenokarsinoma
Kolloid xərçəng
Sülikli xərçəng—selik kütləsi içərisində az diff etmiş və ya heç diff etməmiş atipik xərçəng hüceyrələri,bəziləri selik kütləsi içərisində məhv olur
Solid xərçəng
Heç diff etməmiş atipik hüceyrələr
Sıx yerləşmiş hüceyrələr—trabekulyar strukturlar—trabekulyar xərçəng də deyilir
Trabekulyar və solid srtukturlar birləşdirici toxuma arakəsmələri ilə ayrılırlar
Stroma və parenxima nisbəti eyni
Bəzən kribroz,vəzəbənzər hətta vəzli strukturlar ola bilər
Tez böyüyür,yayılır,metastaz verir
Medulyar xərçəng
Solid xərçəngə bənzər—fərqi trabekulyar və solid strukturlar birbirindən !!!nazik!!! birləşdirici toxuma vasirəsilə ayrılır—parenxima üstünlük təşkil edir—yumşaq konsistensiyalı—beyin maddəsini xatırladır—beyinvari xərçəng
Heç diff etməmiş hüceyrələr—metastazlar
Fibroz xərçəng
Heç diff etməmiş—yüksək bıd xassəlilik
Geniş kobud lifli birləşdirici toxuma sahələri və atmaları araslnda həddən artıq atipikm,hiperxrom xərçəng hüceyrələr
Bərk konsistensiya—stroma üstün—skirr
Xırda hüceyrəli xərçəng
Heç diff etməmiş/bəzən hətta q.müəyyən histogenezli şiş
Xırda hüceyrəli, monomorf
Səpələnmiş şəkildə şiş toxuması boyunca yayılır
Çoxlu nekroz ocaqları—stroması çox zəif inkişaf edib
Xırda hüceyrəli xərçəngin variantları—formalarına görə
Limfositəbənzər
Yulafabənzər
İri hüceyrəli
Polimorf
Yerində xərçəng
Bsşqa adları : Q.invaziv karsinoma,Preinvaziv karsinoma,İntraepitelial karsinoma
3.növ—bədxassəliyə çevrilə bilər
Epitel hüceyrədən ibarət kapsulu olur
Dimorf xərçəng—qarışıq xərçəng
İki fərqli epitel növlərindən başlanğıc götürür
Anaplastik xərçəng
Heç diff etməmiş xərçənglərin ümumi adı
Kolloid,Medulyar,xırda hüceyrəli xərçəng və.s…
