Seminaria Flashcards
1
Q
Definicja otępienia
A
Zespół od choroby mózgu, przewlekły/postępujący, zaburzone wyższe funckje korowe (poznawcze) - pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język i ocena
Towarzyszą zwykle i czasem popredzają zab. emocjonalno-motywacyjne i ↓kontrola nad zachowaniem
2
Q
Rodzaje otępień
A
- Choroba Alzheimera - AD
- Naczyniopochodne - VaD
- Czołowo-skroniowe - FTD
- Z ciałami Lewyego - DLB
- W przebiegu ch. Parkinsona - PDD
3
Q
Kryteria diagnostyczne otępienia
A
min. 2 zab. funkcji poznawczych - w tym pamięci - spełniające też kryteria B,C,D,E
A - zaburzenia funckji poznawczych
I - zab. pamięci
II - afazja, agnozja, apraksja, zab. działań wykonawczych (planowanie, organizowanie)
B - powyższe upośledzają funkcjonowanie społeczne
C - stopniowy początek i ciągłe narastanie zaburzeń
D - A nie są spowodowane innymi chorobami OUN, somatycznymi i psychicznymi
E - ww nie są tylko w czasie majaczenia
4
Q
Jakie choroby somatyczne mogą powodować wtórne zaburzenia poznawcze?
A
↓cz. tarczycy
↓B12
zab. metaboliczne
niewydolność narządowa
Leki
- uspokajające, nasenne
- neuroleptyki
- p/depresyjne
- p/cukrzycowe
- alkohol, używki
5
Q
Jakie choroby psychiczne mogą pwoodować wtórne zaburzenia poznawcze?
A
Depresja
Schizofrenia
6
Q
Jakie choroby neurologiczne mogą powowdować wtórne zaburzenia poznawcze?
A
Guz mózgu - pierwotny/przerzutowy
Wodogłowie normotensyjne
Przewlekły krwiak podtwardówkowy
7
Q
Kryteria diagnostyczne łagodnych zaburzeń poznawczych (MCI)
A
- Zaniepokojenie związane ze zmianą sprawności poznawczej zgłaszane przez pacjenta, informatora, klinicystę
- Obiektywne dowody na pogorszenie 1/więcej obszarów poznawczych (zwykle też pamięć)
- Zachowana samodzielna zdolność codziennego funkcjonowania
- Brak otępienia
8
Q
Kryteria dotycznące prawdopodobnego otępienia w AD
A
Spełnione kryteria ICD-10 lub DSM-IV i dodatkowo:
- Skryty początek (mce/lata)
- Jednoznaczny wywiad o pogorszeniu funkcjonowania poznawczego
- Ubytki funkcjonowania społecznego (amnestyczne/nie)
9
Q
Jakie badania przesiewowe służą ocenie zab. funkcji poznawczych?
A
- MMSE - mini mental
- Test zegara - CDT
- MoCA - montrealska skala oceny funkcji poznawczych
10
Q
Zaburzenia funkcji poznawczych wg MMSE
A
- N - 28-30
- Łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) - 24-27
- Otępienie lekkie - 20-23
- Otępienie umiarkowane 10-19
- Otępienie zaawansowane 0-9
11
Q
AD - obraz kliniczny otępienia lekkiego
A
- Zab. orientacji w czasie, potem w przestrzeni - zwł. nowe miejsca
- Trudności z doborem słów
- Zab. pamięci świeżej
- Trudne samodzielne przygotowanie posiłków
- Trudne robienie zakupów, płacenie rachunków
- Utrata krytycyzmu - ok. 50%
- Bierność w działaniu, wycofanie z czytania, aktywnego oglądania TV
- Mogą być zaniedbania higieniczne
12
Q
AD - obraz kliniczny otępenia umiarkowanego
A
- Bardziej nasilone zba. pamięci świeżej i odległej
- Większe trudności w odnajdywaniu słów
- Początkowe trudności w rozumieniu mowy, ubieraniu się
- Pacjent nie może bez opieki poruszać się poza domem
- Nasilają się trudności w gospodarowaniu pieniędzmi
- Niemożność podejmowania złożonych decyzji
- Mogą nasilać się objawy parkinsonowskie
- Zaburzenia zachowania i objawy psychotyczne (BPSD) = zab. neuropsychiatryczne (NPS)
- Z BPSD/NPS najczęściej apatia, niepokój, drażliwość, depresja
13
Q
AD - obraz kliniczny otępienia znacznego
A
- Niemożność trafienia do własnego domu
- Bardzo ubogi zasób słów/bezgłos/niezrozumiałe dźwięki
- Brak rozumienia mowy
- Brak kontroli zwieraczy
- Trudności w ubieraniu, zaniedbanie higieniczne
- Nasilenie BPSD, zwł. niepokój, pobudzenie, agresja, obj. wytwórcze
- Objawy parkinsonowskie, napady padaczkowe, mioklonie
- Całkowita niesamodzielność samoobsłudze, zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych, zab. chodu, zaleganie w łóżku
- Trudności w przyjmowaniu posiłków
- Powikłania unieruchomienia
14
Q
Jakie są 2 patologiczne białka w AD?
A
- β-amyloid (A β) - zewnątrzneuronalny
2. Hiperfosforylowane białko tau - wewnątrzneuronalne
15
Q
Etiopatogeneza AD
A
Patologiczne białka → zanik neuronów, pogorszenie ich funkcji, uszkodzenie synaps
Śmierć neruonów → ↓neurotransmiterów (szcz. ACh, ale też 5-HT, NA, dopaminy)
16
Q
Czynniki ryzyka AD niemodyfikowalne
A
- Wiek
- Jednogenowe dziedziczenie aut. dom. (AD) - mut. genów dla białka prekursorowego A β (APP) lub presenilin 1 i 2 (odszczepiacze A β od APP) → ryzyko 100%; ok. 1,5-5% AD
- Polimorfizm genu apolipoproteiny E (apoE) → 2 allele epsioln4 → ↑ryzyko kilkunastokrotnie, 1 allel kilkakrotnie (epsilon 2 działa ochronnie)
- ♀
17
Q
Czynniki ryzyka AD modyfikowalne
A
- Naczyniowe cz. ryzyka
- Wykształcenie
- Samotność
- Brak kontaktów towarzyskich i rodzinnych
- ↓ aktywność ruchowa
- Używki - wtórnie
- Nieleczona głuchota
- Wieloletnia, zaniedbana zaćma
- Zwyrodnienie plamki żółtej
18
Q
Postaci otępienia czołowo-skroniowego (FTD)
A
- Wariant czołowy = behawioralny
- Semantyczne
- Postępująca afazja bez płynności mowy
- Zsp. korowo-podstawny
- Postępujące porażenie ponadjądrowe
- FTD z ch. neuronu ruchowego
19
Q
Diagnostykas otępienia z ciałami Lewyego (DLB)
A
Otępienie +: 2/4 - prawdopodobne 1/4 - możliwe • fluktuacje zab. poznawczych • nawracające omamy wzrokowe • obj. parkinsonowskie (min. 1: drżenie, bradykinezja, sztywność) • zab. snu w fazie REM
20
Q
Otępie naczyniowe (VaD) - kryteria
A
Otępienie + choroba naczyń mózgowych manifestująca się obecnością ogniskowych objawów neurologicznych, potwierdzona w neuroobrazowaniu:
• mnogie zawały związane z ch. dużych naczyń
• zawały strategicze
• liczne zawały lakunarne w jądrach podstawy i istoty białej
• nasilone uszkodzenia okołokomorowe istoty białej
• kombinacje
21
Q
Leczenie AD
A
- Inh. AChE - Donepezyl, Rywastygmina
- Memantyna - antag. rec. NMDA (prokognitywne, neuroprotekcyjne, ochrania neurony przed tox stymulacji glutaminergicznej i A β)
22
Q
Leczenie VaD
A
- brak skutecznej terapii
- profilaktyka wtórna p/miażdzycowa
23
Q
Leczenie DLB
A
- Inh. AChE (bardziej Rywastygmina)
- Preparaty Lewodopy
- Lecz. zab. psychotycznych, depresji (nadwrażliwość na neuroleptyki!)
24
Q
Leczenie FTD
A
Leczenie zab. psychotycznych
25
Leczenie PDD
Leczenie jak w LBD
26
Zaburzenia neuropsychiczne (NPS) w otępieniu
1. Zab. afektywne, lękowe i snu
(chwiejność afektywna, depresja, nastrój euforyczny, reakcje dysforyczne i katastroficzne, lęk, obawy, fobie, zab. snu i czuwania)
2. Psychotyczne
(urojenia, halucynacje, mylne rozpoznawanie osób)
3. Behawioralne
(apatia, wycofanie społeczne, agresja słowna i fizyczna, wrogość, krzyczenie, rozhamowanie, przeklinanie, bezcelowe chodzenie, błądzenie, ciągłe pytanie o to samo, nieodstępowanie opiekuna, negatywizm, upór, przekora, niewłaściwe zachowania społeczne i seksualne, niepokój i pobudzenie)
27
Postępowanie z NPS w otępieniu
1. Określ przyczynę objawów (np. TV)
2. Wyklucz przyczyny somatyczne
3. Postępowanie niefarma
4. Wczesne włączenie AChEI i/lub Memantyny
5. Włączenie małej dawki neuroleptyku nowej generacji i/lub Trazodonu - po 3 mcach od ustabilizowania objawów redukcja dawki
28
Umowne okresy życiowe człowieka
Długowieczność >90rż
Starość późna 75-89
Starość wczesna 60-75
Dojrzałość 45-59
Średni 30-44
Młodość 15-29
Dzieciństwo 0-14
29
Czym jest frailty syndrome (zespół słabości, wyniszczenie starcze?)
Syndrom fizjologiczny, charakteryzujący się ↓rezerw i odporności na czynniki stresogenne, wynikający ze skumulowania się ↓wydolności różnych systemów fizjologicznych, co w konsekwencji prowadzi do podatności na wystąpienie niekorzystnych następstw
Cechują się ↑prawdopodobieństwem uzależnienia od pomocy osób 2. w zakresie codziennej opieki w ciągu 12mcy
30
Kryteria zsp. frailty
min. 3:
1. ↓m.c.: >5kg w ciągu 12mcy
2. osłabienie
3. wyczerpanie
4. spowolnienie chodu
5. ↓aktywność fizyczna
31
Jaki % populacji Polskiej będzie w najbliższym czasie +80rż?
10%
32
Jaki % osób +80rż. dotyka zsp. frailty?
30-40%
33
Jakie działania można wprowadzić w prewencji zsp. frailty?
1. Zapobieganie - dieta i ćwiczenia
2. FOXO4-DRI - usuwa starzejące się komórki
3. "Odmładzacze tkanek"/wymiana???
34
Definicja nietrzymania moczu (UI)
Stan mimowolnego wyciekania moczu w ilości i częstotliwości powodującej konsekwencje psycho-fizyczne
35
Konsekwencje fizyczne UI
1. Wczesny wskaźnik frailty
2. 2x ↑ryzyka upadków
3. ↑ryzyka zap. skóry, świądu, odleżyn, UTI, sepsy i zgonu
4. ↑percepcja bólu
36
Ośrodki trzymania moczu - fizjologia
1. Kora mózgowa - interpretacja informacji o wypełnieniu
2. Most - centrum mikcji - regulacja odruchowa między napełnianiem/magazynowaniem moczu w pęcherzu a mikcją
3. Rdzeń
• T10-L2 → n. podbrzuszne (sympatyczne) - hamują skurcze wypieracza podczas wypełniania się pęcherza i kurczą mm. cewki moczowej i szyi pęcherza
• S2-S4 (krzyżowe centrum mikcji) → n. sromowe (somatyczne) - świadoma kontrola → przepona miedniczna i zwieracz zewnętrzny
37
Kontrola trzymania moczu - fizjologia
1. Czynność zwieracza wewnętrznego cewki moczowej - skurcz - pobudzenie rec. α-adren.
2. Zwieracz zewnętrzny (mięsień miednicy) - unerwiony przez n. sromowy - świadomy rozkurcz zwieracza inicjuje działanie łuku odruchowego
3. Pęcherz i cewka moczowa - całość czynnościowa - ciśnienie w cewce wyższe od w pęcherzu, kąt cewkowo-pęcherzowy 90*
38
Zmiany fizjologiczne LUT w procesie starzenia
1. Pęcherz moczowy
- ↑beleczkowanie, włóknienie, tendencja do powstawania uchyłków, skłonność do mimowolnych skurczów, zaleganie moczu po mikcji
- ↓unerwienie autonomiczne, pojemność, zdolność odwlekania mikcji, kurczliwość
2. Cewka moczowa
- ↑depozyty kolagenu
- ↓ liczba komórek, ciśnienie zamykania, opór dla przepływu
3. Prostata
- powiększenie, przerost
4. Pochwa
↓liczby komórek
zanik nabłonków
5. Mięśnia dna miednicy
↑depozyty kolagenu, tkanki łącznej
↓siły
39
Cechy prawidłowego wydalania moczu
1. <60rż.
- co 4-5h, bez przebudzeń w nocy
2. >60rż
- co 3-4h, wstawania w nocy z moczem 1x lub częściej
40
Mechanizm UI a wielochorobowość
1. Niezdolność dotarcia do toalety - stawy, parkinson, wzrok, neuroleptyki (pozapiramidowe obj.), zaaw. otępienie, ciężka depresja
2. Równowaga płynowa - kofeina, alko, ↑nykturia, diuretyki
3. Ciśnienie zamykania cewki - otyłość, kaszel, polekowe zab. funkcji (rec α)
4. Siła skurczu pęcherza - leki (antycholinergiczne, CCB, opioidy), DM, ↓B12, uszk. dolnej cz. rdz. kręg
5. Brak hamowania skurczu pęcherza - CSN, udar, RK, DM, lokalne drażnienie (kamica, neo)
41
Leki powodujące/nasilające LUTS (LUT signs)
1. Częstość oddawania moczu - pętlowe, Lit → poliuria
2. Nagląca potrzeba - pętlowe → poliuria
3. Nykturia - NLPZ, CCB, Tiazydy, analgetyki GABA → retencja płynów, obrzęki obwodowe, redystrybucja w nocy, nocna diureza
4. UI - HTZ, α-blok., benzdodiaz, AChEi, ACEi, opioidy, neuroleptyki, antydepresyjne → ?, ↓nap. cewki, relaksacja zwieracza cewki, ↑kurczliwości wypieracza, sedacja, gorsza mobilność, zaparcia, kaszel (SI)
42
Akronimy przyczyn UI
D - delirium / drugs
R - restricted mobility
I - infection, impaction
P - polyuria
```
D - delirium
I - infection
A - atrophic vulvovaginitis
P - psychological, pharmacological
E - endocrine, excessive uo?
R - restricted mobility
S - stool impaction
```
43
Naglące nietrzymanie moczu (urge)
- niezdolność magazynowaniu moczu wtórna do dysf. pęcherza
- u osób starych, niedołężnych, często z uszk. kurczliwości pęcherza i niecałkowitym opróżnianiem
- spastyczny skurcz pęcherze przy małej ilości moczu przy gorszej kurczliwości → niecałkowite opróżnianie
1. Utrata korowego hamowania odruchu opróżniania PM - udar, AD, PD, guzy mózgu, demielin., uszk. RK
2. Stymul. wł. aferent. w łuku odruchowym opróżniania pęcherza - ZUM, zanikowe zap. cewki, zaparcia, wypadanie macicy, łagodny przerost stercza, kamica PM, neo PM, śródm. zap. PM, ciało obce w pęcherzu
3. Mimowolna relaksacja zwieracza - po skurczu PM
44
Wysiłkowe nietrzymanie moczu (stress) - na czym polega i stopnie
- niezdolność magaz. moczu wtórna do osłabienia zwieracza cewki moczowej
- w momencie wzrostu p śródpęcherzowego
- bez uczucia parcia na mocz
- ↑p od napinania mm. brzucha przy kaszlu, śmiechu, podnoszeniu ciężarów
- w krańcowych wypływ bez napinania
Stopnie
I - tylko na stojąco przy ↑↑napięciu tłoczni (gwałt. kaszel, kichnięcie, śmiech)
II - zawsze przy ↑napięciu, czasem na leżąco i przy zmianie pozycji
III - w pozycji leżącej nawet przy ↓ ↑p śródbrzusznego
45
Patogeneza wysiłkowego UI
1. Urazowe uszk. przepony m-płc. → poród/zabieg
2. Niedobory hh - ↓mm. dna miednicy, ↑ruchomość cewki, opadanie szyi PM, spłaszczenie kąta c-PM
3. Niedobory hh - ↓przepływu krwi przez naczynia warstwy podśluzówkowej cewki, ↓wartości ciśnienia cewkowego
- ↑ruchomość cewki przy wysiłku
- prostatektomia
- wielokrotne operacje z powodu nietrzymania (♀)
- RTH
- wrodzone
- uszk. części krzyżowej RK
- otyłość
46
Nietrzymanie z przelewania (paradoksalne)
- niezdolność do opróżnienia PM wskutek zwężenia drogi odpływu lub z niedostatecznej reaktywności pęcherza
- badalny pęcherz, częstomocz, stałe wyciekanie kropli moczu, zmniejszony wypływ moczu, zmiana strumienia moczu, parcie, objawy naglące/wysiłkowe
1. Zwężenie drogi odpływu - BPH, pourazowe zweżenie cewki, operacje z powodu nietrzymania moczu, cystocele
2. Niedostateczna aktywność mięsnia wypieracza - neuropatia (PM atoniczny) w DM, uraz RK, uszk. neurogenne (SM, uszk. RK), anemia złośliwa z uszkodzenie rogów tylnych rdzenia i zniesieniem odruchu bólu, nadużywanie leków cholinergicznych
47
Funkcjonalne nietrzymanie moczu
- epizody nietrzymania skojarzone z niezdolnością dotarcia do toalety z powodu upośledzenia funkcji poznawczych, sprawności fizycznej, niechęć psychiczną lub bariery środowiskowe
1. Ciężkie otępienie/inne neuro
2. Depresja lub wrogość
48
Mieszane nietrzymanie moczu
Wyciek moczu związany z parciem naglącym oraz wysiłkiem fizycznym
49
Pęcherz nadreaktywny (OAB)
parcie naglące, częstomocz dzienny i/lub nocny
50
Podstawowe elementy ocenty UI
1. Wywiad
2. Bad. fiz.
3. Ocena zalegającej objętości moczu
4. Badanie moczu
5. Dziennicek mikcji
51
Co jest odnotyowywane w dzienniczku mikcji?
1. Pora dnia
2. Wypite płyny
3. Objętosć moczu oddanego w toalecie
4. Czynność przy wycieku moczu
5. Parcia naglące
6. Wilgotność wkładki
52
Badania dodatkowe w UI
1. Bad. lab.
2. USG
3. Bad. ginekologiczne
4. Bad. urodynamiczne
5. Cystoskopia
6. Bad. neurologiczne
53
Wskazania do oceny specjalistycznej przy UI
1. Stan po operacji/RTH miednicy mniejszej
2. min.2 UTI/rok
3. nowe objawy neurologiczne
4. ból w miednicy przy nietrzymaniu
5. znaczne wypadanie narządu rodnego
6. trudne zakładanie cewnika do PM
7. zaleganie moczu po mikcji >200ml
8. nieprawidłowość w per rectum
9. mikro/makro hematuria
10. kwailifikacja do leczenia operacyjnego UI
11. uciążliwe objawy po próbach leczenia behawioralnego i farma
54
Leczenie zachowawcze UI
1. Leczenie ch. towarzyszących (w tym zaparć)
2. Modyfikacja leczenia
- estrogeny, estradiol, tibolon, raloksifen ??
- eliminacja/ograniczenie leków nasilających nietrzymanie
3. Zmiana stylu życia
4. Terapie behawioralne i fizyczne
- trening PM
- ćwiczenie mięśni dna miednicy (PFMT)
- promted voiding (monitor. mikcji)
- elektryczna stymulacja
55
Terapie behawioralne i fizyczne w UI
1. Trening pęcherza - mikcja w odpowiednich godzinach i stopniowe wydłużanie odstępów
2. PFMT - ćwiczenia Kegla, zalecane w UUI, SUI, MUI, K w podeszłym wieku, min. 3mce, 3x dziennie 10-15 powtórzeń
3. Promted voiding - opiekun wyprowadza do toalety zanim będzie mikcja
4. Elektryczna stymulacja - P-PTNS - UUI u K, które nie tolerują leków a/muskarynowych, igła w ok. nerwu strzałkowego, ok. 30 min. powtarzane co 7-10 dni przez 12 tygodni
56
Leki antymuskarynowe w UI
```
Oksybutynina
Tolterodyna
Solifenacyna
Mirabegron (beta3 agonista)
Chlorek triospium
```
57
Objawy niepożądane leków a/muskarynowych w UI
```
Suchość w ustach
Zaparcia
Nudności
Ból głowy
Senność
Zawroty głowy
Zaburzenia rytmu serca
Zatrzymanie oddawania moczu
Suchość oczu
Zab. widzenia
```
58
Algorytm u pacjenta z uUI + zsp. kruchości
Lepiej o dłuższym uwalnianiu raz dziennie lub w formie przezskórnej/żelu
Unikaj oksybutyniny o natychmiastowym uwalnianiu w wysokiej dawce
Jeśli:
• suchość ust → oxybutynina transderm/żel
• zaparcie → j.w.
• dysfagia/nie chce więcej tabletek → j.w.
• polypharma/ryzyko interakcji → chlorek trospium
59
Leczenie operacyjne sUI
1. Wszczepianie taśm
2. Kolposuspencja
3. Wszczepianie slingów
4. Wstrzyknięcie leków w ok.zwieracza
5. Sztuczny zwieracz ♂
60
Leczenie operacyjne uUI
1. Wstrzyknięcie toksyny botulinowej A
2. Stymulacja n. krzyżowego
3. Plastyka pęcherza moczowego z powiększeniem
61
Przewlekłe cewnikowanie w UI - powikłania
1. Nawrotowe ZUM
2. Nadżerki w cewce i pęcherzu
3. Kamica pęcherza
4. Rak pęcherza
62
Wskazania do cewnikowania na stałe w UI
1. Monitoring
2. NIegojoące odleżyny
3. Przejściowa dekompresja PM
4. Chorzy z nietrzymaniem z przepełnienia, gdy nie ma innych metod
63
Konsekwencje upadków
1. Urazy
2. Cieżkie 10-15% - fizyczne, psychiczne
3. Instytucjonalizacja - 40% przyjęć do domów opieki
2 w kolejności przyczna urazów prowadzących do zgonu
64
Zespół poupadkowy
lęk przed upadkiem
ograniczenie aktywności, siedzący tryb życia
przyspieszenie ↓masy mm i siły → sarkopenia
ograniczenia fizyczne
pogorszenie funkcjonalne
utrata samodzielności
65
Epidemiologia upadków
1. Wzrastają wraz z wiekiem - 33% 65+ mieszkających samodzielnie
2. Częściej wśród pacjentów instytucjonalizowanych (2/3)
3. 20% hospitalizowanych
4. 60% w ciągu roku u osób z upadkami w wywiadzie
66
Kierunek upadku
1. 90% na biodro → złamanie bliższego końca k. udowej
2. 8% - do przodu - złamanie przedramienia
3. 2% - pośladki - złamanie kręgów
67
Leki ↑ryzyko upadków
1. Psychotropowe
- benzodiazepiny, p/depresyjne, a/psychotyczne, p/drgawkowe
2. ♥ - p/↑BP, diuretyki pętlowe, wazodilatatory, digoksyna
3. p/bólowe?
4. wielolekoterapia (4 i więcej)
68
Zmiany postawy → upadków
Pochylenie ku przodowi z powodu kifozy
- zmiana położenia środka ciężkości
- zgięcie w stawach biodrowych i kolanowych
69
Zmiana wzorca chodu związa z wiekiem
1. ↓prędkości po 70rż. o 15%/dekadę głównie przez skrócenie długości kroku
2. Chód na szerokiej podstawie
3. Mniejsze unoszenie stóp
4. Chód mniej rytmiczny, kroki nierówne, gubienie kroku
5. Wydłużenie czasu podwójnego podparcia
70
Jakie zaburzenie elektrolitowe szczególnie predysponuje do upadków?
↓Na+
71
Test wstań i idź
| Jakie są inne testy?
- wstanie → 3 metry → obrót 180* → siadanie
- 0-5pkt., skala 5stopniowa - 1 bez ryzyka upadków
- czas wykonania testu: punkt odcięcia jako czynnik ryzyka 10-14sekund
Inne
- sit to stand - 5 razy
- równowaga w różnych pozycjach stóp (10 sek)
72
Test Tinettiego - co bada i jaka interpretacja
równowagę (max 16 pkt.) i chód (max 12 pkt.) = 28pkt max
<= 18 → ↑ryzyko upadków
19-23 → średnie ryzyko
>=24 ↓ryzyko
73
Skala Berga
```
ocena chodu i równowagi
41-56 samodzielny
21-40 chodzi z pomocą
0-20 wózek inwalidzki
<45 zwiększone ryzyko upadków
```
74
Kryteria niedożywienia Fenotypowe
1. Niezamierzona ↓m.c.
- >5% w okresie ostatnich 6mcy
- >10% +6mcy
2. ↓BMI
- <20 <70rż / <22 >70rż (Azjatycki próg jest niższy)
3. ↓masy mm
- DXA, BIA, TK, MRI
- ew. obwód ramienia/łydki
- ew. siła uścisku dłoni (dynamometr)
75
Kryteria niedożywienia Etiologiczne
1. ↓ilość pokarmu/zab. wchłaniania
- <=50% zapotrzebowania energetycznego > 1 tydz.
- jakiekolwiek ↓ w okresie >2 tyg
- przewlekłe zab. PP → zab. przyjmowania/wchłaniania
2. Zapalenie
- ostre związane z chorobą/urazem
- przewlekłe związane z chorobą
76
Masa ciała i BMI
BMI:
- niedowaga <18,5
- podejrzenie niedożywienia 18,5-20
- prawidłowe 20-25 (NIE W GERIATRII)
- nadwaga - 25-30
- otyłość >30
BMI < 22 - podejrzenie niedożywienia w geriatrii (bo jest obniżony wzrost)
bardziej odpowiednie w geriatrii jest aktualna masa ciała, ale procentowa w ciągu ostatnich miesięcy
77
Szacowanie wzrostu u leżących
* Półrozpiętość ramion (odległość od wcięcia mostka do podstawy III i IV palca przy rozwartych ramionach)
* Odległość kolano-pięta w pozycji siedzącej
78
Jakie badanie jest złotym standardem oceny ↓masy mm, a jakie ma większą dostępność
TK, MRI - złoty
| DXA, BIA - ↑ dostępność
79
BIA (bioelectric impedance analysis)
1. Niedroga
2. Przenośna
3. Łatwa
4. Mniej dokładna niż DXA
5. Wykorzystuje oporność elektryczną tkanek
80
DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry)
1. Droga
2. Nieprzenośna
3. Ograniczona dostępność
4. Wykorzystuje absorpcjometrię RTG
81
Badania antropometryczne w ocenie stanu odżywienia
1. MAC - obwód ramienia
- <22 cm nasuwa podejrzenie niedożywienia
2. CC - obwód łydki
- dobrze koreluje ze stanem odżywienia w podeszłym wieku
- najczulsza metoda do oceny masy mięśniowej
- mierzony w najgrubszym miejscu
- <31 cm nasuwa podejrzenie niedożywienia
3. Grubość fałdu skórnego
- nad m. trójgłowym, dwugłowym, podłopatkowym, nad grzebieniem k. udowej
82
Skala MNA
do oceny stanu odżywienia
- dzieli się na 2 części: bad. przesiewowe i ocena pacjenta
- z bad. przesiewowego:
• 12 - 14 - prawidłowo
• 8-11 - gr. ryzyka - jeśli NIE ma ↓mc to oceń za 3 mce i trzymaj pod nadzorem, jeśli JEST → podobnie gdy <8pkt. (ale ONS 400kcal/d)
• 0-7 - niedożywienie → 1. wzbogacenie diety 2. ONS 400-600kcal/d 3. Nadzór 4. Pełna ocena odżywienia
83
Testy w ocenie jamy ustnej
•„Test ugryzienia” (Finger-biting test)
- czy zostaje ślad, czy lekarz odczuwa ból, czy protezy są stabilne?
•„Test rozgryzienia orzeszka” (Sieving method)
- Ocena stopnia rozgryzienia orzeszka po 20 cyklach żucia
•Ocena stopnia połączenia dwóch kolorów (two-color mixing method)
84
Paradoks otyłości
ochronne działanie u pacjentów geriatrycznych??
85
Wskaźnik WHR
WHR = talia/biodro
• typ androidalny - >=0,8 ♀, >=1 ♂
• typ genoidalny <0,8 ♀ <1♂
86
Otyłość trzewna
obwód talii: ♀ >= 80cm, ♂ >=94cm
87
Otyłość sarkopeniczna
1. Współistnieje otyłość i sarkopenia u starszych np. z DM2, POChP, neo
2. Mechanizm zapalny i/lub katabolizm mm
3. DXA, CT, BIA, dynamometr, szybkość chodu, SPPB
88
Badania biochemiczne w prawidłowym stanie odżywienia
1. Masa ciała jako % zwykłej masy ciała >95%
2. Albuminy >3,5g/dl
3. Prealbuminy 16-30 mg/dl
4. CLL >1500/mm3
89
Kryteria niedożywienia GLIM
Rozpoznanie = 1 fenotypowe + 1 etiologiczne
90
↓ apetytu związany z wiekiem
Anorexia of aging, 20% >65rż, ↓apetytu a zapotrzebowanie tak samo/↑
1. ↓smak i zapach
2. zab. motoryki Ż i J - szybka sytość od ↓relaksacji dna żołądka i szybszym docieraniem pokarmu i ↓opróżniania Ż
3. Zab. hh (↑CCK i GLP-1, ↓greliny i testosteronu)
4. Cytokiny (Il-6, TNFa)
↓apetytu jest ♂>♀ bo ↓testosteronu → ↑leptyny
91
Zapotrzebowanie energetyczne u osób starszych
30kcal/kg/d
u osób z BMI<21 32-38kcal/kg/d
Kg:
- aktualna masa jeśli ma prawidłową / niedowagę
- należna masa - gdy nadwaga/otyłość
- sucha masa ciała - przy obrzękach
Należna [160-190cm]
- ♂ (wzrost-100)*0,9
- ♀ (wzrost-100)*0,85
92
Zapotrzebowanie na płyny u osób starszych
30ml/kg/d lub 1ml/spożyte kcal
93
Rozkład makroskładników w diecie
1. Węglowodany 50-60% TEE
- z wiekiem ↓tolerancja → dawaj postać złożona np. skrobia
- kontroluj glc
- uwzględnij ↓laktazy
- ↑błonnik (zaparcia)
2. Tłuszcze 30%/mniej
- LDL i całk. cholesterol w ciągu życia rosną liniowo, stabilizacja 6 i 7 dekada, po 70rż. spada
- HDL stałe
3. Białko 15-20%
94
Zapotrzebowanie na witaminy i mikroelementy
1. zwiększ Wit. D - min 700-1000 IU
2. zmniejsz wit. A - obciążą wątrobę, przebarwienia skóry
3. bez zmian wit. E, K
4. ↑ zapotrzebowanie na B6 i B12?
5. ↓ zapotrzebowanie na kw. foliowy
6. bez zmian skłądniki mineralne (Ca2+, Pi, Mg, Fe, I, Zn, Cr, Mo, Se)
95
Zapotrzebowanie na białko u starszych
Zdrowi dorośli 1-1,2g/kg/d
Starsi aktywni >1,2
Starsi chorobowi 1,2-1,5
Ciężka choroba nerek (GFR<30) - 0,8g/kg
96
Jak jeść białko i ćwiczyć
1. Potrawy z izolowanymi aminokwasami (serwatka,soja, itd.) - aa we krwi po 10-20 min → zjedz 0-60 min po ćwiczeniach fizycznych
2. Nienaruszone białka (mięso, jajka, nabiał) - aa we krwi po 120+ min → zjedz 90 min. przed ćwiczeniem
97
ONS
Oral nutritional supplement
>=400kcal/d i >=30g białka/d
stosuj min. miesiąc gdy ww. działania nie odniosły skutku
98
Żywienie dojelitowe przez zgłębnik (EN)
1. Nie da się p.o. przez >=3 dni lub gdy przyjmowane <50% zapotrzebowania przez >1 tydzień
2. Zgłębnik nosowo-Ż gdy spodziewane EN <4 tyg.
3. PEG gdy EN>4tyg
