Postępowanie Cywilne Flashcards
Właściwość miejscowa
Pozwala na rozgraniczenie kompetencji sądów tego samego rzędu ze względu na zasięg terytorialny konkretnego sądu
Wyróżnia się trzy rodzaje właściwości miejscowej:
1. Ogólną
2. Przemienną
3. Wyłączną
Właściwość miejscowa przemienna
Pozwala powodowi na dokonanie wyboru sądu, przez którym chce wytoczyć powództwo (w granicach wskazanych w przepisach). Powód może wybrać więc sąd właściwości ogólnej lub inny sąd wskazany przez ustawodawcę w przepisach regulujących właściwość przemienną. Przepisów o właściwości przemiennej nie stosuje się w sprawach przeciwko konsumentom!
Art. 31 – 372 KPC
Art. 32. KPC - Właściwość sądu w sprawach o alimenty i o ustalenie ojcostwa
Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
Art. 33 KPC
Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko osobie, która w Polsce nie ma zamieszkania albo siedziby, wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiot sporu lub majątek tej osoby. Jeżeli majątkiem jest wierzytelność, właściwy jest sąd, w którego okręgu ma zamieszkanie dłużnik pozwanego, a gdy wierzytelność jest zabezpieczona na rzeczy, sąd miejsca, gdzie rzecz się znajduje.
Art. 34. [Właściwość w sprawach ze sporów wynikających z umów]
§ 1. Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania.
§ 2. Za miejsce wykonania umowy uważa się miejsce spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umów danego rodzaju, w szczególności w przypadku:
1) sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce, do którego rzeczy te zgodnie z umową zostały lub miały zostać dostarczone;
2) świadczenia usług - miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były lub miały być świadczone.
§ 3. W przypadku wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.
Art. 35 KPC Właściwość sądu w sprawach o roszczenie z czynu niedozwolonego
Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Art. 351. [Właściwość w sprawach o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu]
Powództwo o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda.
Art. 36 KPC
Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził.
Art. 37 KPC
Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości.
Art. 371 KPC
§ 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności.
§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku.
Art. 372 KPC
§ 1. Powództwo o roszczenie wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych lub ich następcom prawnym można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się także do powództwa przeciwko bankowi hipotecznemu lub jego następcy prawnemu o roszczenie wynikające z czynności banku hipotecznego.
Właściwość ogólna:
Art. 27. Właściwość miejscowa sądu według miejsca zamieszkania pozwanego
§ 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.
§ 2. Miejsce zamieszkania określa się według przepisów kodeksu cywilnego.
Art. 28. Oznaczanie właściwości miejscowej według miejsca pobytu pozwanego
Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.
Art. 29. Właściwość miejscowa sądu w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa
Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.
Art. 30. Powództwa przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi
Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.
Właściwość miejscowa wyłączna
Polega na tym, że w określonych kategoriach spraw powództwo musi być wytoczone przed sąd wyłącznie właściwy do ich rozpoznania, określony w ustawie. Naruszenie właściwości wyłącznej sąd rozpoznający sprawę bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy
Art. 38-42 KPC
Art. 38. Właściwość sądu w sprawach o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości
§ 1. Powództwo o:
1) własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości,
2) posiadanie nieruchomości,
3) roszczenia wynikające z art. 231 wzniesienie budynku na cudzym gruncie Kodeksu cywilnego,
4) roszczenia wynikające z art 224–228 i art. 230 odpowiedzialność posiadacza zależnego Kodeksu cywilnego, o ile są związane z nieruchomością
– wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca położenia nieruchomości, przy czym jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej.
§ 2. Właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu.
§ 3. Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli przemawiają za tym względy celowości.
Art. 39. Właściwość sądu w sprawach spadkowych
Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Art. 40. Właściwość sądu w sprawach ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia
Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby.
Art. 41. Właściwość sądu w sprawach ze stosunku małżeństwa
Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Art. 42. Właściwość sądu w sprawach między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającymi a przysposobionymi
Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej.
Wymagania pisma procesowego
Pismo procesowe
To pisma, które wnoszą do organów procesowych (sądu) uprawnione podmioty postępowania (strony i inni uczestnicy postępowania). Np. prokurator, RPO, RPD, organizacje pozarządowe, powiatowy i miejski rzecznik konsumentów, inspektor pracy.
Pisma takie obejmują wnioski i oświadczenia ich autorów, składane poza rozprawą lub poza posiedzeniem sądowym.
Wnioski takie mogą dotyczyć zarówno kwestii merytorycznych, formalnych, jak i kwestii ubocznych, a oświadczenia mogą dotyczyć stanowiska podmiotu, które odnosi się do okoliczności faktycznych i prawnych sprawy.
Pismo niezawierające żądania:
Art. 1861 KPC: Pismo, które zostało wniesione jako pozew, a z którego nie wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej, przewodniczący zwraca wnoszącemu bez żadnych dalszych czynności, chyba że wyjątkowe okoliczności uzasadniają nadanie mu biegu.
Art. 126 KPC:
§ 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
3) oznaczenie rodzaju pisma;
4) osnowę wniosku lub oświadczenia;
5) w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7) wymienienie załączników.
§ 11. Do pisma procesowego dołącza się załączniki wymienione w tym piśmie.
§ 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:
1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do doręczeń wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
1idx1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron;
2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub
3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
§ 21. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt.
§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa wnosi się za pośrednictwem tego systemu.
§ 31. Przepisu § 3 nie stosuje się do pism wnoszonych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
§ 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.
§ 5. Pismo procesowe wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.
Pozew i jego wymagania formalne
Art. 187 KPC:
§ 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
1idx1) oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
2) wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;
3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
§ 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:
1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
2) dokonanie oględzin;
3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;
4) zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich, wraz z uprawdopodobnieniem, że strona sama nie może ich uzyskać.
Rodzaje powództw
Powództwo jest to skierowane do sądu żądanie wydania określonej treści wyroku, oparte na przytoczonych faktach. Powództwo składa się z dwóch elementów: żądania i podstawy faktycznej
Rozróżnia się trzy rodzaje powództw ze względu na treść żądania:
Ważne: Każde z tych powództw jest powództwem o ustalenie, bowiem celem powództw jest zawsze uzyskanie odpowiedniego ustalenia normy prawnej indywidualno-konkretnej przytoczonej w roszczeniu procesowym. W nawiasie dodatkowa nazwa jaki jest cel ustalenia danego powództwa.
Powództwo o zasądzenie świadczenia (powództwo o ustalenie zasądzające)
Powództwo o zasądzenie świadczenia jest najbardziej typowym rodzajem powództw. W ustawie nie ma mowy w sposób wyraźny o tym powództwie, przyjmując, że możność jego wytoczenia wynika z samej istoty procesu cywilnego. W drodze powództwa o zasądzenie świadczenia można dochodzić zarówno, świadczenia działania jak i zaniechania, a w szczególności świadczenia zapłaty określonej sumy pieniężnej, wydania rzeczy ruchomej, nieruchomości, albo statku, opróżnienia pomieszczenia, dokonania określonej czynności, zaniechania pewnej czynności i nieprzeszkadzania czynności innej osoby.
W powództwie o zasądzenie świadczenia żądanie może być sformułowane w sposób:
Ewentualny – mamy do czynienia, gdy powód obok żądania zasadniczego zgłasza na wypadek jego nieuwzględnienia inne żądanie
Alternatywny – w wypadku zobowiązania przemiennego, tj. takiego, którego wykonanie może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń. Jeżeli wybór świadczenia należy do dłużnika lub osoby trzeciej, wierzyciel w powództwie może żądać tylko alternatywnego zasądzenia od pozwanego wszystkich wynikających z zobowiązań świadczeń. Jeżeli zaś wybór należy do wierzyciela, może on być dokonany w powództwie przez wskazanie w nim jednego świadczenia. W sprawach pracowniczych sąd może zasądzić świadczenie alternatywne z urzędu.
Upoważnienie alternatywne – polega na możliwości zwolnienia się przez dłużnika od obowiązku spełnienia określonego świadczenia przez spełnienie innego świadczenia.
Powództwo o ustalenie (istnienia albo nieistnienia) stosunku prawnego lub prawa (powództwo o ustalenie zwykłe)
Przewidziane w art. 189, który stanowi, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny, przy czym w sprawach o ustalenie treści umowy i ustalenie istnienia umowy wchodzi w grę właściwość miejscowa przemienna.
Szczególne wypadki powództw o ustalenie (przykłady)
Organ podatkowy może, w toku prowadzonego przez siebie postępowania, wytoczyć powództwo, jeżeli ustalenie istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków podatkowych.
Inspektor pracy może wytoczyć powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Do spraw rozpoznawczych w postępowaniu odrębnym w sprawach małżeńskich należą sprawy o ustalenie istnienia albo nieistnienia małżeństwa.
Do powództw o ustalenie nie należy powództwo w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (powództwo o ustalenie kształtujące)
Powództwo to zmierza do przekształcenia istniejącego stanu prawnego przez:
Utworzenie stosunku prawnego lub prawa np. powództwo o ustalenie ojcostwa, wbrew nazwie nie jest ustalające a kształtujące.
Zmianę istniejącego stosunku prawnego lub prawa np. powództwo osoby, która zawarła umowę pod wpływem wyzysku o zmniejszenie swego świadczenia albo o zwiększenie świadczenia strony przeciwnej.
Zniesienie stosunku prawnego lub prawa (najliczniejsza grupa) np. powództwo o rozwiązanie małżeństwa, o zaprzeczenie ojcostwa.
Powództwo o ukształtowanie może mieć charakter dwojaki. W pewnych wypadkach zmierza ono do urzeczywistnienia normy prawnej zezwalającej, która nie może być urzeczywistniona w innej drodze niż wyrok sądowy.
W innych wypadkach powództwo o ukształtowanie zmierza do urzeczywistnienia normy nakazującej złożenie oświadczenia woli potrzebnego do przekształcenia istniejącego stanu prawnego, która może być urzeczywistniona zarówno w normalnym obrocie prawnym, jak i w drodze wyroku sądowego.
Przedmiot dowodu
Co jest przedmiotem dowodu, co nie wymaga dowodu
Co jest przedmiotem dowodu? - Da mihi factum, dabo tibi ius – daj mi fakt a dam ci prawo
Przedmiotem dowodu są fakty – traktowane jako obiektywny wycinek rzeczywistości w ujęciu statycznym albo dynamicznym. Fakty mogą być stanami świata zewnętrznego lub świadomości ludzkiej. Musimy za pośrednictwem dowodu pokazać sądowi jaki był stan obiektywnej rzeczywistości.
Nie wszystkie fakty mogą być przedmiotem dowodu – Art. 227 – „Mające istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy” – Istotne znaczenie rozumiemy przez to stwierdzenie że :
Po pierwsze łączą się z przedmiotem postępowania.
Po drugie mają znaczenie prawne (są z nim powiązane) – znajdą odzwierciedlenie w przepisach (podstawach) prawnych które będą miały zastosowanie w sprawie.
Np. Pozew o zadośćuczynienie w oparciu o art. 415kc. Odp za winę. Jakie będą tu fakty istotne? – wykazać winę drugiej strony, wykazać szkodę i jej rozmiar, zobowiązanie do naprawienia szkody – są to fakty istotne łączące się z przedmiotem postępowania mające znaczenie prawne.
Przedmiotem dowodu oprócz faktów mogą być:
Zwyczaje(I.)(przy wykonywania zobowiązania, przy składaniu oświadczeń woli np. art. 69kc),
Prawo zwyczajowe(II.),
Zasady doświadczenia(III.) - o tym kpc nie mówi, praktyka to wypracowała.
Istnieje jedna zasada: Przedmiotem dowodu nie może być prawo – IURA NOVIT CURIA, sąd prawo zna, ale istnieje jeden wyjątek, dopuszczalnym jest aby przedmiotem dowodu było prawo obcego państwa (IV.), skomplikowane prawo zagraniczne – mogą być przeprowadzane dowody na okoliczność prawa obcego jeżeli norma kolizyjna tak stanowi, Art. 51a. Prawo o ustroju sądów powszechnych – Sąd z urzędu ustala i stosuje prawo obce, może wystąpić do Ministra sprawiedliwości o udzielenie tekstu prawa obcego.
Art. 187 – obligatoryjny element pozwu – wskazanie wszystkich znanych faktów przemawiających za naszym żądaniem a także podać dowody na to że dane fakty miały miejsce. „wskazanie faktów na których powód opiera swoje żądanie, a także takich uzasadniających właściwość sądu”.
Powołując dowód nie robimy tego na okoliczność tylko na fakt – stwierdzamy że coś było miało albo nie miało miejsca – to ułatwia sądowi przeprowadzenie tezy dowodowej w postępowaniu dowodowym.
Co nie wymaga dowodu?
Dowodu nie wymagają:
Fakty powszechnie znane – FACTA NOTORIA, fakty powszechnie znane przez społeczeństwo nie wymagają dowodu, ale mogą mieć istotne znaczenie dla sprawy. Sąd uwzględnia je, bierze pod uwagę w postępowaniu nawet jeśli strony się na nie, nie powołują. Fakty powszechnie znane przez społeczeństwo są potwierdzone empirycznie przez naukę np. to że ciąża trwa 9 miesięcy, albo fakty historyczne lub klęski żywiołowe np. to że w 2024r. miała miejsce powódź.
Fakty znane sądowi z urzędu – czyli fakty o których sąd dowiedział się przy prowadzeniu innych postępowań. Ważne: fakty znane Sądowi z urzędu jako instytucji która rozstrzyga i ma dostęp do akt spraw, nie pojedynczemu sędziemu który zasłyszał jakąś informacje! Zasada: Sąd o faktach które zna z urzędu musi powiadomić strony postępowania. np. jeśli sąd w trakcie innego postępowania rozstrzygał podobnie w innej sprawie np. o odszkodowanie od podmiotu X za wypadek komunikacyjny i zna fakt że doszło do jakiegoś zdarzenia i wie że obydwie sprawy mogą być ze sobą powiązane, (powód jest nie pierwszym powodem który domaga się od pozwanego odszkodowania), a w poprzedniej sprawie ustalono że pozwany kierowca był pod wpływem alkoholu – wówczas faktem znanym sądowi z urzędu jest to że kierowca który spowodował wypadek był pod wpływem alkoholu a strony tego jeszcze nie wiedzą – dowiadują się tego dopiero od sądu.
Fakty przyznane przez stronę przeciwną : Fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli takie przyznanie nie budzi wątpliwości. Czyli jeżeli strona przeciwna przyznaje że dany fakt zaistniał – tak było.
Fakty niezaprzeczone - co do których nie wypowie się strona przeciwna i które sąd w toku rozprawy uzna za przyznane - Przyznanie może być też dorozumiane – fakty do których nie odniosła się druga strona. (Art. 230)
Budowa orzeczenia sądowego
Budowa orzeczenia sądowego:
Art. 325 KPC Sentencja wyroku powinna zawierać
wymienienie sądu, sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie,
datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku,
wymienienie stron
i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron.
Brak w KPC definicji środka zaskarżenia. Nie ma też wyróżnionego katalogu środków zaskarżenia.
Środki zaskarżenia składa się poza rozprawą. Środki zaskarżenia składane są w formie pisemnej.
Środki zaskarżenia muszą odpowiadać wymaganiom formalnym przewidzianym dla pism procesowych. (z Art. 126 KPC)
Klasyfikacja środków zaskarżenia:
Kryterium prawomocności orzeczenia
Środki zaskarżenia zwyczajne
Służą zaskarżeniu nieprawomocnych orzeczeń. Ich wniesienie powoduje wstrzymanie uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia.
Środki zaskarżenia nadzwyczajne
Służą zaskarżaniu prawomocnych orzeczeń
Kryterium dewolutywności –
Sentencja wyroku składa się z dwóch części, a mianowicie z części wstępnej zwanej komparycją, i z właściwego rozstrzygnięcia, zwanego tenorem.
Część wstępna obejmuje:
Sygnaturę akt
Nagłówek w postaci słowa „wyrok” (ewentualnie: częściowy, wstępny, uzupełniający, zaoczny)
Słów „w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej”
Wymienienie sądu, sędziów, protokolanta, prokuratora – jeżeli brał udział w sprawie
Datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku
Wymienienie stron
Oznaczenie przedmiotu sprawy
Właściwe rozstrzygnięcie czyli tenor, obejmuje rozstrzygnięcie o żądaniach stron
Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd od chwili jego podpisania.
Uzasadnienie wyroku jest drugą obok sentencji częścią wyroku. W przypadku oddalenia powództwa z powodu jego oczywistej bezzasadności, sporządzenie uzasadnienia następuje z urzędu.
W sądzie pierwszej instancji sporządza się je pisemnie na wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku.
Uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia
Na podstawę faktyczną składają się ustalenia faktyczne i jego sposoby, a w szczególności dowody, z podaniem przyczyn, dla których pewnym dowodom sąd odmówił wiarygodności i mocy. Na podstawę prawną składa się przytoczenie przepisów prawa. Uzasadnienie sporządza się w sposób zwięzły
Wartość przedmiotu sporu
W sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, wartość przedmiotu sporu stanowi dochodzona przez powoda kwota.
WPS jest jednym z kryteriów określających: (przede wszystkim) właściwość rzeczową sądu, lecz także stanowi podstawę określenia takich kosztów procesu jak opłata stosunkowa i wynagrodzenie pełnomocnika będącego: adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym.
W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartości przedmiotu sporu, biorąc pod uwagę przewidziane w tym względzie następujące zasady, z których pierwsze dwie mają charakter ogólny, a następne charakter szczególny.
Zasady mające charakter ogólny
Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów żądanych obok roszczenia głównego
W wypadku kumulacji roszczeń zlicza się ich wartość
Zasady mające charakter szczególny
W sprawach o świadczenia powtarzające się (np. świadczenia alimentacyjne) WPS stanowi suma świadczeń za rok, a jeżeli świadczenia mają trwać krócej niż rok – za cały czas ich trwania, nie dotyczy to świadczeń zaległych w chwili wytoczenia powództwa, przy których WPS stanowi suma tych świadczeń.
W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu albo dzierżawy WPS stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach zawartych na czas nieoznaczony – suma czynszu za trzy miesiące.
W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy WPS stanowi, przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas niekreślony – za rok.
W sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa, WPS oblicza się, przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy.
W sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę WPS stanowi suma wierzytelności jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza
Sąd może sprawdzić WPS oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie. Z urzędu sprawdzenie to może nastąpić do chwili doręczenia pozwu pozwanemu.
Po doręczeniu pozwu sprawdzenie może nastąpić jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia WPS uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu, a jeżeli jest kilka sądów właściwych temu z nich, który wskaże powód. Jeżeli będzie to sąd niższego rzędu, na postanowienie o przekazaniu sprawy przysługuje zażalenie, w wyniku zażalenia może natomiast nastąpić zmiana ustalenia WPS. Jeśli będzie to sąd wyższego rzędu: Sąd może zmienić ustalenie WPS i przekazać go do sądu niższego rzędu.
Po ustaleniu WPS, wartość ta nie podlega ponownemu badaniu w toku postępowania. Nie ma też na nią wpływu dokonana w toku procesu zmiana oceny przedmiotu sporu. Zmiana ta może wpłynąć na treść wyroku, nie będzie jednak miała znaczenia, gdy chodzi o właściwość rzeczową sądu.
Skutki prawne wystosowania powództwa i jego doręczenia
Wytoczenie powództwa
Skutki materialnoprawne
Przerwa biegu terminów dawności prawa cywilnego, a więc terminów przedawnienia, zasiedzenia, a także terminów zawitych.
Możność stosowania anatocyzmu tj. liczenia odsetek za opóźnienie od zaległych odsetek
Możność liczenia odsetek za opóźnienie od darowanej sumy pieniężnej
Możność przejścia na spadkobierców pewnych praw o charakterze ściśle osobistym, jak np. prawa do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
W razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli solidarnych dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk
Petryfikacja roszczeń alimentacyjnych polegająca na tym, że jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed wytoczeniem powództwa o zasądzenie świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniała je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustaleniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.
Możność unieważnienia małżeństwa mimo śmierci jednego z małżonków w toku procesu o unieważnienie małżeństwa
Możność rozwiązania przysposobienia mimo śmierci przysposabiającego w toku procesu o rozwiązanie przysposobienia
Jeżeli małżonek wytoczył powództwo o rozwód lub separację z winy drugiego małżonka i zmarł w toku procesu, jego spadkobiercy mogą żądać (w drodze powództwa) wyłączenia drugiego małżonka od dziedziczenia.
Skutki procesowe
Wszczęcie procesu tj. powstanie sytuacji, w której organ procesowy powinien podjąć określone czynności. Proces zostaje wszczęty przez powoda w drodze wytoczenia powództwa.
Utrwalenie (ciągłość) jurysdykcji krajowej.
Utrwalenie (ciągłość) właściwości sądu.
Doręczenie pozwu
Skutki materialnoprawne
Do skutków należą skutki oświadczeń woli złożonych pozwanemu w powództwie. Powód może formułować w powództwie pod adresem pozwanego różnego rodzaju oświadczenia woli. Należy przyjąć, że oświadczenia te zostają złożone pozwanemu z chwilą doręczenia pozwu.
Takim oświadczeniem woli jest najczęściej wezwanie do spełnienia świadczenia z zobowiązania bezterminowego. Chwila dokonania tego wezwania ma istotne znaczenie, ponieważ od niej datuje się na ogół wymagalność świadczenia (roszczenia).
Innym skutkiem doręczenia pozwu są np.
Skutki dowiedzenia się przez samoistnego posiadacza rzeczy o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy.
Powstanie u pozwanego ciężaru zawiadomienia innej osoby o dochodzeniu roszczenia.
Wyłączenie wspólnika spółki z.o.o pozwanego o wyłączenie
Skutki procesowe
Procesowym skutkiem doręczenia jest powstanie zawisłości sporu (lis pendes). Zawisłość ta przejawia się w następujących momentach:
Nie można w toku procesu wytoczyć pomiędzy tymi samymi stronami nowego powództwa o to samo roszczenie. Ani powód przeciwko pozwanemu ani pozwany przeciwko powodowi nie może wytoczyć powództwa o to samo. Tego rodzaju powództwo powinno ulec odrzuceniu w każdym stanie sprawy (np. powód, który dochodzi od pozwanego określonego świadczenia, nie może po doręczeniu pozwu wytoczyć przeciwko pozwanemu drugiego powództwa o to samo świadczenie). Jeżeli zaś w jego wyniku zostanie przeprowadzone postępowanie, jest ono dotknięte nieważnością, która stanowi podstawę środka odwoławczego oraz skargi kasacyjnej.
Nie orzeka się w postępowaniu karnym nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Pozwany może wytoczyć przeciwko powodowi powództwo wzajemne. Chwila doręczenie pozwu rozpoczyna zatem okres, w którym może być wytoczone powództwo wzajemne.
Zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy, nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej jako następca procesowy.
Niedopuszczalne jest sprawdzenie wartości przedmiotu sporu przez sąd z urzędu
Postanowienie dowodowe i środki dowodowe
Środki dowodowe – są to materiały które możemy wykorzystać jako dowód – możemy je wykorzystać w procesie w celu uprawdopodobnienia że coś miało miejsce.
W KPC znajduje się otwarty katalog dowodów, do środków dowodowych nazwanych – wskazanych przez kodeks należą: Dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron.
Jako przykładowe inne środki dowodowe (jeszcze nazwane) KPC wskazuje na dowody z : Grupowego badania krwi, dowody z urządzenia utrwalającego. Art. 309 otwiera katalog środków dowodowych – sposób przeprowadzenia dowodu innymi środkami dowodowymi niż wymienione w kodeksie określa sąd zgodnie z ich charakterem, stosując odpowiednio przepisy o dowodach. Wszystkie środki dowodowe są dowodami równorzędnymi, sąd bada i ocenia dowody na podstawie zasady swobodnej oceny dowodów.
Dokumenty – Urzędowe /
Prywatne :
Urzędowe - Art. 244 paragraf 1,
sporządzone w pisemnej formie (zastrzeżona forma przez ustawę)
wytworzone/wystawione przez organy do tego upoważnione organy władzy publicznej lub inne organy państwowe.
korzystają z dwóch „dobrodziejstw” domniemań prawnych :
domniemanie autentyczności - dokument pochodzący od Jednostki Organizacyjne pod którym przedstawiciel złożył podpis jest dokumentem urzędowym – domniemanie że ten dokument jest prawdziwy.
domniemanie zgodności z rzeczywistością – to co zostało zawarte w tej notatce jest zgodne z rzeczywistością – oświadczenie woli przedstawiciela odzwierciedla stan faktyczny.
ciężar dowodu spoczywa na osobie która chce podważyć autentyczność dokumentu – na tym kto kwestionuje autentyczność i zgodność z rzeczywistością dokumentu.
Przykłady np. notatki sporządzone przez policjantów, notatki sporządzone przez funkcjonariuszy straży pożarnej, wyciągi z rachunku bankowego sporządzone przez bank – choć nie jest instytucja władzy publicznej (na podstawie ustawy prawo bankowe), dokumenty sporządzone przez notariuszy (odpisy).
Prywatne: Art. 245 – dokumenty prywatne
Pochodzi on od osoby prywatnej (osoby fizycznej, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej – z art. 331 k.c.)
Stanowią wyłącznie potwierdzenie że jakaś osoba złożyła oświadczenie woli o określonej treści, - dowiadujemy się jedynie kto i jakie oświadczenie woli złożył, to oświadczenie nie musi być zgodne z rzeczywistością – może być to subiektywne odebranie rzeczywistości. Nie korzystają z żadnej dodatkowej ochrony.
nie korzystają z domniemań prawnych tak jak dokumenty urzędowe.
przykłady: testament holograficzny, księga rachunkowa, weksel, pisemne potwierdzenie przyjęcia towaru przez pracownika, zaświadczenie lekarskie, świadectwo pracy, opinie biegłych powołanych prywatnie.
Obowiązek przedstawienia dokumentu – każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne. – art. 248 paragraf 2 określa drugi katalog osób które od tego obowiązku mogą się uchylić.
Zeznania Świadków –
najczęściej stosowany środek dowodowy,
złożenie zeznań przez powołanego świadka jest jego obowiązkiem, sąd poucza w wezwaniu świadka na rozprawę o jego uprawnieniach i obowiązkach, świadek jest zobowiązany do:
Pojawienia się w sądzie i wylegitymowanie się.
Złożenia treści przyrzeczenia - Przyrzeczenie ma charakter psychologiczny – odwołanie do wyższej moralności.
Wskazania faktów na które został powołany – zeznać prawdę.
Uprawnienia świadka:
Możliwość wnioskowania o zwrot wydatków związanych z stawiennictwem do sądu
O wynagrodzeniu za utracony zarobek.
Sąd decyduje o kolejności przesłuchania świadków, W obecności przesłuchiwanego świadka nie może być na sali rozpraw pozostałych jeszcze nie przesłuchanych świadków – sąd na tą okoliczność wyprasza świadków.
Przeprowadzenie środka dowodowego z zeznań świadków, związane jest z zasadą bezpośredniości i ustności, odbywa się na rozprawie.
Sąd po wezwaniu i wylegitymowaniu świadka poucza go o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań oraz o możliwości odmowy złożenia zeznań na podstawie przepisów ustawy, następnie odbiera od świadka przyrzeczenie (art. 268).
Świadek w pierwszej kolejności mówi wszystko co wie o toczącej się sprawie 🡪 sąd go wysłuchuje 🡪 po wysłuchaniu sąd ma prawo do zadawania pytań 🡪 później prawo to przechodzi na strony i ich pełnomocników.
Sąd mający wątpliwości co do treści zeznań świadków może zażądać konfrontacje – jeśli zeznania świadków przeczą sobie wzajemnie - art. 272, dopuszczalne jest na podstawie tego przepisu konfrontowanie świadka ze stroną.
Za składanie fałszywych zeznań świadek może ponieść odpowiedzialność karną.
Świadek ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania – jeżeli tego nie zrobi :
Sąd może skazać świadka na grzywnę – za nieusprawiedliwione stawiennictwo w ciągu 7 dni od dnia orzeczenia postanowienia skazującego go na grzywnę 🡪 na pierwszym posiedzeniu na które zostanie wezwany może usprawiedliwić swoje niestawiennictwo – wówczas sąd zwolni świadka od grzywny i przymusowego sprowadzenia. (najpierw grzywna, potem możliwość usprawiedliwienia i stawienia się, jeśli nie przymusowe sprowadzenie).
Jeśli świadek odmawia złożenia zeznań, sąd również może orzec karę grzywny bądź zarządzić areszt do tygodnia - jeśli świadek nie ma podstaw do odmowy na zadanie pytanie.
Art. 259 – kto nie może być świadkiem
Osoby niezdolne do spostrzegania / komunikowania swoich spostrzeżeń.
Wojskowi, urzędnicy zobowiązani do zachowania informacji niejawnych o klauzuli zastrzeżone lub poufne.
Współuczestnicy jednolici
Mediatorzy co do faktów o których dowiedzieli się w związku z prowadzeniem mediacji.
Prawo do odmowy składania zeznań w charakterze świadka czyli – kto może być świadkiem ale ma prawo odmówić odp na pytania, art. 261 typuje dwa zamknięte katalogi osób:
Katalog I : Małżonkowie stron, wstępni, zstępni, powinowaci, rodzeństwo, osoby w stosunku przysposobienia.
Katalog II znajdujący się w paragrafie 2 : jeżeli zeznanie mogłoby narazić świadka lub jego bliskich na odpowiedzialność karną lub hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej, duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.
Opinia biegłego, biegłych lub instytutu.
Specyficzny środek dowodowy – Celem biegłego nie jest ustalenie faktów -> nie służy wykazywaniu faktów, jest źródłem pozyskania przez sąd tzw. „wiadomości specjalnych”, tj. specjalistycznych informacji przekraczający zakres wiedzy wynikający z doświadczenia życiowego osób posiadających wykształcenie ogólne.
Biegli są powoływani wszędzie tam gdzie potrzeba specjalistycznych bądź technicznych informacji.
Strona może powołać swojego biegłego - Jeżeli wykonujemy/zlecamy opinie biegłego (prywatnie), nie jest to opinia biegłego w kontekście środka dowodowego, stanowi ona dokument prywatny.
Dwie drogi powołania biegłego:
Sąd może sam z urzędu powołać biegłego Albo na wniosek strony
Sąd powołuje biegłego w formie postanowienia dowodowego – to jest jedyny wyjątek gdy postanowienie dowodowe może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym.
Sąd wydaje postanowienie dowodowe, wzywa biegłego żeby przedłożył mu opinię i zaznacza w jakiej formie ma być sporządzona opinia – pisemnie albo ustnie.
Kto musi zapłacić za sporządzoną przez biegłego opinię? Ogólna zasada wytycza że za koszty procesu w tym za sporządzoną przez biegłego opinie płaci strona przegrywająca spór, chyba że została zwolniona od kosztów – wówczas koszty ponosi skarb państwa.
Jak biegły wylicza wynagrodzenie? – Biegły wraz z opinią przedstawia kosztorys i co na to wynagrodzenie się składa, określa swoje wynagrodzenie.
Biegli podział:
Sądowi – wpisany na listę sądu okręgowego
Ad hoc – powoływanie doraźnie do konkretnej sprawy wynikającej z jej specyfiki.
Jeśli biegły jest spokrewniony, lub jeśli ma jakieś powiązania ze stroną przeciwną – można żądać jego wyłączenia na tych samych zasadach co wyłączenia sędziego – art. 281 kpc. Jeśli rozpoczął już swoje czynności to strona musi uprawdopodobnić że dowiedziała się o jego pokrewieństwie/koneksjach dopiero później.
Może być powołana dowolna liczba biegłych do danej sprawy, może być powołany także instytut.
Instytut powołuje się w najbardziej skomplikowanych sprawach.
W jaki sposób pełnomocnicy mogą podważać opinię biegłego?
Wnioskowanie o dopuszczenie innego biegłego
Wnioskowanie o uzupełnienie opinii, najczęstszym zarzutem jest niepełność opinii. Biegli później mogą być przesłuchiwani w charakterze uzupełnienia opinii.
Niestawiennictwo biegłego na rozprawie – ma obowiązek stawienia się pod groźbą grzywny, analogicznie jak ze świadkami.
Obowiązkiem biegłego jest złożenie przyrzeczenia przed rozpoczęciem czynności, sąd może przekazać biegłemu akta aby on mógł sporządzić opinię. Biegły nie ustala faktów, jedynie wyjaśnia pewną metodę w jaki sposób sąd może uznać pewne rozważania, odnosi się do już ustalonych faktów.
Oględziny – (nie były omawiane na zajęciach)
Polegają na bezpośrednim zbadaniu przez organ sądowy właściwości osób, miejsca lub rzeczy (z wyjątkiem dokumentów – ich badanie podlega innym zasadom).
Skategoryzowane jako dowód rzeczowy i bezpośredni.
Cecha charakterystyczna możliwość wiązania oględzin z innymi dowodami. Sąd może zarządzić oględziny bez udziału lub z udziałem biegłych, a stosownie do okoliczności – również w połączeniu z przesłuchaniem świadków (art. 292 k.p.c.).
Przedmiotem oględzin może być osoba, rzecz ruchoma lub nieruchoma, a także dane miejsce.
Oględziny osoby mogą odbyć się tylko za jej zgodą (art. 298 kpc).
Pozew może zawierać wnioski o dokonanie oględzin, oraz polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin.
Jeżeli przedmiot oględzin jest w posiadaniu osoby trzeciej, a oględziny mają być dokonane w miejscu, gdzie przedmiot znajduje się, osoba ta powinna być wezwana na termin oględzin i obowiązana jest ułatwić dostęp do przedmiotu.
Dowód z oględzin przeprowadza Sąd w obecności Stron - O miejscu i terminie oględzin zawiadamia się strony.
Z przebiegu oględzin sporządza się protokół – powinien on zawierać opis przedmiotu oględzin.
Charakterystyczne np. dla spraw o Immisje
Przesłuchanie stron – środek dowodowy subsydiarny, jedyny wyjątek, przesłuchanie stron jest obligatoryjne w przypadku spraw rozwodowych.
Rektyfikacja wyroków
Mianem rektyfikacji określa się w postępowaniu cywilnym sprostowanie, uzupełnienie i wykładnię orzeczeń1.
Już w prawie rzymskim obowiązywała zasada lata sententia dessinit esse iudex oznaczająca, że sędzia, który wydał orzeczenie, przestaje być sędzią w sprawie w tym sensie, iż po wydaniu danego orzeczenia nie może go ani uchylić, ani zmienić. Wyjątek od tej zasady przewidują obecnie przepisy art. 350–353 KPC, które umożliwiają naprawę niektórych wadliwych orzeczeń z pominięciem trybu instancyjnego, a przy tym przez ten sam sąd, który orzeczenie wydał.
Treść i zakres rektyfikacji determinuje istota wad rozstrzygnięcia, tj. niejasność, niezrozumiałość, niezupełność, oczywiste sprzeczności itp. Usunięcie tych wad następuje poprzez nadanie orzeczeniu prawidłowego brzmienia, rzeczywistego i właściwego sensu, nie odstępując równocześnie od orzeczenia i nie zmieniając oceny faktycznej i prawnej, której wyrazem jest to orzeczenie2.
Rektyfikacja umożliwia usunięcie pewnych wad wyroków i innych orzeczeń bez potrzeby sięgania do środków zaskarżenia. Jej swoistość polega na tym, że może być dokonana przez sąd, który wydał określone orzeczenie. Jakkolwiek zarówno istota rozstrzygnięcia sprawy przez sądy, jak i interesy stron oraz innych uczestników postępowania wymagają, aby wydawane przez sądy orzeczenia nie były uchylane ani zmieniane przez organy jurysdykcyjne, od których one pochodzą, to jednak względy natury praktycznej uzasadniają istnienie omawianych konstrukcji w przepisach KPC.
Wnioski o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię i środki zaskarżenia nie wyłączają się wzajemnie. Wątpliwości, które uzasadniają rektyfikację wyroku nie mogą stanowić podstawy do zaskarżenia. Stronie nie przysługuje prawo wyboru trybu zaskarżenia lub rektyfikacji. Jeżeli apelacja zmierza do sprostowania lub uzupełnienia wyroku może być, na podstawie art. 130 § 1 zd. 2 KPC, potraktowana jako wniosek o sprostowanie lub uzupełnienie wyroku i rozpoznana we właściwym trybie, jeżeli spełnia określone wymagania formalne. Wniosek o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię wyroku nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia (art. 353 KPC)3.
Przedmiotem wniosku mogą być także postanowienia (art. 361 KPC).
Sprostowanie
Zgodnie z art. 350 § 1 KPC, sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.
Sprostowanie wyroku służy przywróceniu rzeczywistej woli sądu, w wypadku zaistnienia niezgodności pomiędzy rzeczywistą wolą i wiedzą a ich wyrażeniem na piśmie. Z tego względu można mówić w tym wypadku o błędzie logicznym, tzw. fallacia expressionis. Z tej też racji sprostowanie jest czynnością o charakterze deklaratoryjnym4. Znajduje ono zastosowanie w wypadku zniekształcenia nazwy, imienia lub nazwiska, błędów pisarskich lub rachunkowych, błędnego sumowania zasądzonych kwot oraz innych oczywistych omyłek. Omyłka powinna być oczywista, a zatem wynikać w sposób niewątpliwy z samej sentencji lub uzasadnienia orzeczenia i natychmiast poznawalna. Nie można poprzez sprostowanie zmierzać do zmiany ustaleń faktycznych sądu lub dokonanej przez niego kwalifikacji prawnej.
O sprostowaniu sąd może postanowić na posiedzeniu niejawnym. Może także skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę w przedmiocie wniosku o dokonanie sprostowania (art. 148 § 2 KPC). O sprostowaniu umieszcza się wzmiankę na oryginale wyroku, a na żądanie stron, także na udzielonych im wypisach. Dalsze odpisy i wypisy powinny być zredagowane w brzmieniu uwzględniającym postanowienie o sprostowaniu (art. 350 § 2 KPC).
Właściwy do dokonania sprostowania jest sąd, który wydał orzeczenie. Jeżeli jednak sprawa toczy się przed sądem II instancji, sąd ten może z urzędu sprostować wyrok sądu I instancji (art. 350 § 3 KPC)5, przy czym uprawnienia sądu odwoławczego w tej kwestii dotyczą także orzeczenia w niezaskarżonej części6.
Postanowienie o sprostowaniu albo o odmowie sprostowania wyroku jest zaskarżalne zażaleniem (art. 394 § 1 pkt 8 KPC).
Sprostowanie wyroku nie jest ograniczone żadnym terminem7, możliwe jest także po uprawomocnieniu się orzeczenia.
Korekcie mogą podlegać niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki popełnione również w uzasadnieniu wyroku (jeżeli zostało sporządzone). Dlatego też wniosek w tym przedmiocie wymaga merytorycznego rozpoznania, a w razie jego bezzasadności podlega oddaleniu8. Takie stanowisko uznać należy za trafne i zgodne z poglądami doktryny oraz orzecznictwa9.
Omyłka pisarska jest to widoczne, wbrew zamierzeniu sądu, niewłaściwe użycie wyrazu, widocznie mylna pisownia, błąd gramatyczny, albo niezamierzone opuszczenie jednego lub więcej wyrazów. Na skutek sprostowania wyroku nie może ulec zmianie rozstrzygnięcie, jakie w sprawie faktycznie zapadło. W praktyce mogą się jednak pojawić niezgodności pomiędzy faktycznie zapadłym w sprawie rozstrzygnięciem a jego uzewnętrznieniem w wyroku. W takich sytuacjach sprostowanie wyroku (polegające właśnie na usunięciu zaszłego błędu bądź omyłki), oznacza uzgodnienie treści rozstrzygnięcia sprawy zawarte w wyroku, z rzeczywistym rozstrzygnięciem, które w tym przedmiocie zapadło. Usunięcie wątpliwości leży niewątpliwie w interesie wymiaru sprawiedliwości, podobnie jak usunięcie każdej omyłki sądu zaszłej w jego czynności urzędowej. Następuje zatem w sposób najbardziej dogodny do zastosowania, może zostać dokonane z urzędu i w każdym czasie10.
Omyłka rachunkowa oznacza błąd w dodawaniu, dzieleniu itd., a zatem w zakresie wszystkich działań matematycznych, zwłaszcza arytmetycznych (np. zasądzenie kwoty 750 zł mimo, że z uzasadnienia wyroku wynika, iż suma zasądzonych należności z wszystkich tytułów wynosi 1000 zł). Błąd rachunkowy może także wynikać z porównania uzasadnienia z sentencją wyroku (która ze swojej istoty zawiera tylko wynik rozliczeń dokonanych w uzasadnieniu). Po dokonaniu stosownej analizy, jeśli rzeczywiście w sentencji został uwidoczniony tylko błędny wynik, to rzeczywiście podlega ona sprostowaniu. Sprzeczność między sentencją a uzasadnieniem nie zachodzi wówczas, gdy sprostowanie polega jedynie na poprawieniu, zgodnie z ustaleniami zawartymi w uzasadnieniu wyroku, oczywistego błędu rachunkowego. W takiej sytuacji sąd, przez sprostowanie sentencji wyroku, nie zasądza nowego roszczenia, lecz jedynie prostuje oczywiste omyłkowe oznaczenie roszczenia zasądzonego.
Zakresem pojęcia „inne oczywiste omyłki” objęte są omyłki co do swej istoty zrównane z błędami pisarskimi i rachunkowymi, a więc tylko omyłki polegające na uzewnętrznieniu w orzeczeniu czegoś niezgodnego z myślą wyrażoną przez sąd. Chodzi tu o omyłki, nieścisłości i usterki, jak np. wydanie orzeczenia w formie wyroku w postępowaniu nieprocesowym11.
Jak zaznaczono wyżej, granice dopuszczalności sprostowania znamionuje oczywistość omyłki pisarskiej, która z kolei wynika z natury samej omyłki bądź porównania orzeczenia z uzasadnieniem, z treścią pozwu lub innymi okolicznościami12.
Przepisy o sprostowaniu wyroków stosuje się odpowiednio do nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym oraz do wszystkich rodzajów wyroków. Zgodnie z art. 361 KPC, omawiane regulacje mają zastosowanie także do postanowień (w postępowaniu zwyczajnym, nieprocesowym oraz zabezpieczającym i egzekucyjnym), z tego względu, że mogą być one dotknięte tymi samymi wadami co wyroki
Apelacja i skarga kasacyjna
Apelacja
Od wyroku sądu 1 instancji przysługuje apelacja do sądu 2 instancji.
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy. Apelację od wyroku sądu okręgowego rozpoznaje sąd apelacyjny.
Przed złożeniem apelacji konieczne jest złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku, w ciągu 7 dniu od dnia wydania wyroku. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku i doręcza jego odpis stronie/stronom postępowania, które wnosiły o sporządzenie uzasadnienia i jego doręczenie.
Art. 369 KPC - Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżany wyrok, w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.
Art. 329 KPC.2 – Pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie 2 tygodni od dnia wpływu do właściwego sądu wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli wniosek był dotknięty brakami - od dnia usunięcia tych braków.
Art. 329 § 4. - W przypadku niemożności sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku w terminie prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony.
Art. 369 § 1 ind.1 - W przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku termin na złożenie apelacji wynosi 3 tygodnie. O terminie tym sąd zawiadamia stronę, doręczając jej wyrok z uzasadnieniem. Jeżeli w zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się do niego zastosowała, apelację uważa się za wniesioną w terminie.
Art. 368 KPC - Apelacja od wyroku powinna spełniać wymogi przewidziane dla pisma procesowego, a ponadto:
1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części;
2) zwięzłe przedstawienie zarzutów;
3) uzasadnienie zarzutów;
4) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów lub dowodów;
5) wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia.
W sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia! (Art. 368.2)
Art. 371 KPC Po wniesieniu apelacji sąd 1 instancji przedstawia niezwłocznie akta sprawy sądowi 2 instancji.
Sąd w 1 kolejności bada apelację pod względem zachowania wymogów formalnych
Sąd odrzuca apelację spóźnioną, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie.
Skład orzekający (Art. 367 ind.1):
Sąd rozpoznaje sprawę w składzie 1 sędziego
Wyjątki, gdy rozpoznaje w składzie 3 sędziów:
- sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia w wniesionej apelacji przekracza milion złotych
- sprawy rozpoznawane w 1 instancji przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo, z uwzględnieniem pkt.1.
- sprawy rozpoznawane w 1 instancji w składzie 3 sędziów na podstawie art. 47.4 (zarządzenie prezesa sądu ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy)
- prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie 3 sędziów, ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Art. 378 KPC - Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. W granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne.
Podstawą apelacji może być nieważność postępowania. Niezależnie od tego, czy zarzucimy w apelacji nieważność postępowania, czy też nie – sąd i tak zbada, czy nie zachodziła podstawa do stwierdzenia nieważności!!
Art. 379 KPC [Nieważność postępowania]
Nieważność postępowania zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;
3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Specyfika postępowania apelacyjnego:
Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu 1 instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (Art. 382 kpc)
Można pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem 1 instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później (art. 381 kpc)
Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację (Art. 384 kpc) – zakaz reformationis in peius!!
Nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jednakże w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy (Art. 383 kpc)
Jakie rozstrzygnięcia mogą być wydane w wyniku wniesienia apelacji:
Odrzucenie – jeżeli apelacja jest spóźniona, nieopłacona lub z innych przyczyn niedopuszczalna, jak również w przypadku kiedy strona nie usunęła braków apelacji w wyznaczonym terminie (Art. 373 kpc)
Oddalenie – jeżeli apelacja jest bezzasadna (Art. 385 kpc)
Uwzględnieniem – sąd 2 instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy (Art. 386.1 kpc)
Stwierdzeniem nieważności postępowania – sąd 2 instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi 1 instancji do ponownego rozpoznania
Uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania – jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania
Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia – w razie nierozpoznania przez sąd 1 instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Sąd 1 instancji rozpoznaje sprawę w tym samym składzie, chyba że jest to niemożliwe lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu.
Skarga kasacyjna
Skargę kasacyjną można wnieść od wydanego przez sąd 2 instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończącego postępowanie.
Skarga kasacyjna przysługuje stronie, prokuratorowi generalnemu, rzecznikowi praw obywatelskich, rzecznikowi praw dziecka. Składa się ją do Sądu najwyższego.
Wniesienie skargi przez stronę wyłączna – w zaskarżonym zakresie – wniesienie skargi kasacyjnej przez prokuratora generalnego, rpo, rpd.
Skarga kasacyjna jest niedopuszczlna w sprawach:
O prawa majątkowe, w których wps jest niższa niż 50k złotych.
Z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, w których wps jest niższa niż 10k złotych.
O rozwód
O separację
O alimenty
O czynsz najmu lub dzierżawy
O naruszenie posiadania
Dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty oraz ich ekwiwalent
Rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym
Od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeśli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zwarła związek małżeński
Skarga kasacyjną można wnieśc na podstawie:
Naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
Naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy
Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów!
Skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a w sprawach o prawa majątkowe powinna zawierać również oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia.
Ponadto skarga kasacyjna powinna zawierać:
Oznzczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem czy jest ono zaskarżona w całości czy w części
Przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie
Wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany
SK powinna zawierać wniosek o przyjęcie do rozpoznania i jego uzasadnienie
SK wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej.
Termin do wniesienia SK przez PG, RPO, i RPD wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli strona żądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem – od chwili doręczenia orzeczenia stronie skarżącej.
Jakie rozstrzygnięcia mogą być wydane w wyniku wniesienia SK:
Odrzucenie – przez sąd 2 instancji w przypadku wniesienia jej po upływie terminu, niespełnienia wymagań określonych w art. 398 ind.4 par.1 kpc, nieopłacenia oraz jeżeli braków nie usunięto w terminie lub w przypadku niedopuszczalności z innych przyczyn
Oddalenie – jeżeli nie ma uzasadnionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu
Uwzględnieniem zaskarżonego wyroku i wydaniem orzeczenia co dod istoty sprawy
Uwzględnieniem i uchyleniem zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sadowi, który wydał orzeczenie
