PK/PD MODELLEN Flashcards
PK model =
model dat plasmaconcentratie van toegevoegde GM in functie van tijd voorspelt
PD model =
model dat concentratie vh GM in biofase uitzet tov het effect
Soorten PK modellen
empirisch
compartimenteel
fysiologisch
wat w bedoeld met een compartiment (compartiment PK modellen)
compartiment = schijnbare ruimten ih lichaam waarbinnen het GM zich op dezelfde manier zal gedragen
Waarom PK modellen?
- beschrijving vh tijdsverloop vd [GM] mbv primaire en secundaire PK parameters
- GM werkingen vgl
- voorspellingen maken van omstandigheden die experimenteel moeilijk te meten zijn
- relatie leggen tss concentratie vh GM vs de mate en duur vd farmacologische activiteit
wat zegt linaire kinetiek mbt klaring vs dosis
lineaire kinetiek = eerste orde
-> klaring is niet afhankelijk vd dosis (per tijdseenheid w een cte fractie vd resterende hoeveelheid GM geëlimineerd)
wat zegt niet-linaire kinetiek mbt klaring vs dosis
niet lineaire kinetiek = nulde orde
-> klaring daalt bij verhoging vd dosis
assumpties 1-compartimenteel model (IV)
- onmiddellijk evenwicht tss plasma -en weefselconcentraties GM (lich = well mixed container)
- lineaire kinetiek
relatie werkingsduur & eliminatiehalfwaardetijd bij eerste orde kinetiek als dosis verdubbelt
als dosis verdubbelt => werkingsduur verlengt met 1 halfwaardetijd
relatie werkingsduur & eliminatiehalfwaardetijd bij eerste orde kinetiek als dosis verviervoudigd
als dosis verviervoudigd => werkingsduur verlengt met 2 halfwaardetijden
hoe verkrijg je best een langere werkingsduur bij GM met korte halfwaardetijd?
- meervoudige dosering
- aanpassing doseringsvorm
(niet door verhoging van de dosis!)
assumpties 2-compartimenteel model (IV)
- onmiddellijk na toediening -> distributie nr goed doorbloedde organen zoals nieren
- 2 compartimenten: 1 centraal dat onmiddellijk toegankelijk is vr GM & 1 perifeer dat pas in 2e instantie toegankelijk is
verschillende verdelingsvolumes afhankelijk vd tijd -> 2 compartimenteel model
- Vc = verdelingsvolume in centraal compartiment
- Vdss = verdelingsvolume als steady state bereikt is
- VdB = verdelingsvolume B-fase (= eliminatiefase)
relatie concentratie & Km bij eerste orde kinetiek
concentraties in het lichaam liggen boven de Km
relatie concentratie & Km bij nulde orde kinetiek
concentraties in het lichaam liggen onder de Km
objectieven van populatiekinetiek zijn:
- bepalen vd fixed effects (PK parameters in doelpopulatie)
- bepalen vd random effects (variabiliteit inschatten)
- factoren identificeren die belangrijkst zijn vr de intersubject variabiliteit (covariantie)
interspecies scaling -> allometrische/empirische benadering
- houdt geen rekening met versch fysiologische parameters
- exponentiele relatie tss fysiologische processen & gewicht van organen (Y = a.W^b)
interspecies scaling -> mechanistische benadering
- linkt met fysicochemische eigenschappen
- veel onderzoek en kennis nodig
- meest predicatief
- moeilijk te valideren!
om juiste dosis & correcte doseringsregime vast te leggen moet je zeker rekening houden met:
- therapeutische index
- biologische beschikbaarheid
- halfwaardetijd
relatie doseringsinterval & plasmaconcentratie bij steady state
als het doseringsinterval kleiner w gaat de plasmaconcentratie GM bij steady state toenemen
ladingsdosis =
richtdosis
= max hoeveelheid GM in lichaam op plateau
= dosis die je moet geven om onmiddellijk therapeutisch effect te krijgen
onderhoudsdosis =
= dosis die je moet geven om in therapeutische zone te blijven
voorbeeld van farmacon met direct, reversibel effect
Theofyline (GM tegen moeilijke AH -> theofyline zorgt vr bronchodilatatie) -> als [theofyline] daalt dan gaat effect terugkeren nr originele status
voorbeeld van farmacon met indirect, reversibel effect
Warfarine (anticoagulantia) -> warfarine inhibeert vit K zodat geen stollingsfactoren meer geproduceerd ku w (dus geen direct effect op de stollingsfactoren)
voorbeeld van farmacon met irreversibel effect
aspirine (pijnstiller) -> bindt irreversibel op COX enzym dat zorgt voor productie van thromboxanen en PG, welke pijn en koorts induceren -> door binding van aspirine op COX => pijnstillende werking
chemotherapie is ook vb (einddoel = celdood)
Link model =
model dat relatie beschrijft tss plasmaconcentratie GM en concentratie in biofase (linkt PK met PD)
hysteresis loop is indicatie voor
feit dat relatie tss GM-concentratie & gemeten effect niet simpel/direct is, mr dat er een lagtime & onevenwicht is (metabolisme)
Proteresis =>
= hysteresis loop wijzersin
-> effect van een gegeven [GM] stijgt met de tijd
Hysteresis loop tegen wijzers in =>
effect ve gegeven [GM daalt met tijd
Model voor indirecte, reversibele respons
- input inhibitie model (prothrombinecomplex activiteit)
- input stimulatie model (terbutilane; tegen asthma)
- output inhibitie model (flurosemide; zorgt dat Na niet terug geabsorbeerd w in renale tubuli)
- output stimulatie model (terbutaline; zorgt vr uitstroom van K nr weefsels toe)
model voor directe, reversibele respons
Emax model -> sigmoidale curve (effect - concentratie)Hill factor = paramater voor helling vd curve (hoe groter, hoe steiler)
