parasieten Flashcards
3 groepen van parasieten
- protozoa (unicellulaire eukaryoot)
- helminthes (multicellulaire “ ) *
- atropoden (multicellulaire “ ) *
- = metazoa
2 groepen van protozoa
- intestinale en urogenitale protozoa
* bloed en weefsel protozoa
bloed en weefsel protozoa:
4 voorbeelden
- Plasmodium falciparum (!) (sporozoa)
- Toxoplasma gondii (sporozoa)
- Leishmania species (flagellaten)
- Trypanosoma (flagellaten)
intestinale en urogenitale protozoa:
4 voorbeelden
- Entamoeba histolytica (amoeben)
- Giardia lamblia (flagellaten)
- Trichomonas vaginalis (flagellaten)
- Cryptosporidium species (sporozoa)
Entamoeba histolytica:
stadia
Trofozoiet en cyste
Entamoeba histolytica:
Waar?
Wereldwijd voorkomen
Entamoeba histolytica:
Reservoir?
reservoir: asymptomatische dragers
men schat 10% vd wereldbevolking
Entamoeba histolytica:
Verspreiding via…
- gebrekkige hygiëne
(contact afvalwater!, voedsel, kampen enzo) - homo-(hetero-) sexuele contacten
Entamoeba histolytica:
Levenscyclus (kort)
- ingestie cysten -> vrijzetting trofozoieten in ileum
- trofozoieten evolueren nr:
OFWEL niet-pathogene minuta-vorm
-> encystatie + excretie OF evol nr magnavorm
OFWEL pathogene magna-vorm
-> hect ah darmslijmvlies (proteolyt enzymen)
OF invasie submucosa nr lever
Entamoeba histolytica:
Ziektebeelden
Intestinale amoebiase (bloederige etterige stoelgang, …)
Extra-intestinale amoebiase (leverabces, …)
Asymptomatisch dragerschap
Entamoeba histolytica:
Diagnose
Gebaseerd op microscopisch onderzoek faeces
Evt bevestiging dr serologisch onderzoek
Punctie vh leverabces (weinig gevoelig)
Entamoeba histolytica:
Preventie
Via adequate sanitaire voorzieningen,
chlorinatie water etc.
Entamoeba histolytica:
Behandeling amoebiasis
Metronidazole
Giardia intestinalis (Giardia lamblia): stadia
Cyste en trofoziet
Giardia lamblia:
Waar?
Wereldwijd
Giardia lamblia:
Reservoir
Dierlijke reservoirs (bevers, muskus-ratten)
Giardia lamblia:
Verspreiding via…
Besmet voedsel + tussen personen
Giardia lamblia:
Levenscyclus (kort)
- ingestie cysten
- excystatie, vrijzetting trofozoieten
(peervormig, ventrale zuignap) - vermenigvuldiging in dunne darm
- lokale necrose (extra-intestinale verspr = zeer zeldz)
- encystatie bij afdaling
Giardia lamblia:
Ziektebeelden
Asymptomatisch dragerschap
->
Milde tot ernstige malabsorptie
Giardia lamblia:
Diagnose
Via microscopisch onderzoek faeces
Of diagnose via antigeen detectie test
Giardia lamblia:
Preventie
Via algemene hygiënische voorzorgen
+ sanitaire voorzorgen
Giardia lamblia:
Behandeling
Nitro-imidazole
Trichomonas vaginalis:
stadia
Enkel trofozoietvorm! (geen cyste)
Trichomonas vaginalis:
Waar?
Wereldwijd
Trichomonas vaginalis:
Reservoir
Asymptomatische dragers (mannen)
Trichomonas vaginalis:
Transmissie
Vnl via sexueel contact
Ook via huid-huid contact, kleding, toiletartikels,
tijdens passage geboortekanaal
Trichomonas vaginalis:
Levenscyclus (kort)
Trofoziet overdracht -> vermenigvuldiging via splitsing bij zure pH -> beschadiging vh vaginale epitheel (erosies)
Trichomonas vaginalis:
Ziektebeelden
Vrouw: vaginitis
(overvloedig waterig geel-groen vaginaal verlies + jeuk)
(soms meer uitgebreide erosies met dysurie)
Man: asymptomatisch dragerschap
(soms prostatitis, epididymitis, urethritis)
Trichomonas vaginalis:
Diagnose
Via microscopisch onderzoek vaginaal en urethraal secreet of urinesediment
Nucleïnezuur probe
Trichomonas vaginalis:
Preventie
Via persoonlijke hygiëne
Trichomonas vaginalis:
Behandeling
Nitro-imidazole
-> noodz dat seksuele partners gelijktijdig behandeld w:
re-infectie
Leishmania species:
Stadia
Amastigoot en promastigoot
Leishmania species:
Waar?
Tropen, subtropen
Europa: mediterraan gebied + importpathologie
Leishmania species:
Reservoir
Zoönose: honden en knaagdieren
Leishmania species:
Verspreiding via…
Vector: zandvliegen (Phlebotomus)
Leishmania species:
3 vormen
• Viscerale infectie (kala-azar)
(L. donovani, L. infantum)
• Cutane infectie
(L. major, L. tropica)
• Muco-cutane vorm
(L. braziliensis, L. Mexicana)Leishmania species:
Levenscyclus (kort)
Promastigoot vrij in speeksel zandvlieg -> inoculatie in mens -> infecteren macrofagen -> transformeren nr amastigoot -> reproductie -> bij cellyse opname dr mononucleairen (verspreiding nr vss weefsel)
Bloedname mens dr andere vlieg -> amastigoot nr promastigoot -> multiplicatie via binaire splitsing -> migratie nr proboscis vd zandvlieg
Leishmania species:
Ziektebeeld viscerale leishmaniase
(meest ernstige vorm)
95% overlijden indien onbehandeld
Spreiding parasiet nr lever, milt, beenmerg, lymfeklieren
- > koorts, anemie, gewichts↓ , hepato-spleno-megalie
- > gepigmenteerde, granulomateuze huidletsels
Leishmania species:
Ziektebeeld cutane leishmaniase
(meest frequente vorm)
Rode papel op plaats inoculatie
-> evol tot ulcera en secundaire infectie mogelijk
Geneest met littekenvorming
Leishmania species:
Ziektebeeld muco-cutane leishmaniase
(= gevolg ve cutane infectie id nabijheid v mucosae)
Uitgebreide letsels met partiële/ complete vernietiging van de rhino-pharyngeale mucosae
Leishmania species:
Diagnose
Via microscopisch onderzoek weefsel, beenmerg, lymfeklieren
Serologische diagnose
Leishmania species:
Preventie
Via bescherming tgn zandvliegen
Leishmania species:
Behandeling
Vooral muco-cutane en viscerale vorm
Trypanosoma:
2 varianten
T. brucei (afrikaanse variant)
T. cruzi (amerikaanse variant)
Subspecies T. brucei
- -Gambiense
- > W-Afrika
- > Gastheren: mensen en tseetseevlieg- -Rhodesiense
- > O-Afrika
- > Gastheren: wilde dieren en tseetseevlieg
- -Rhodesiense
Trypanosoma brucei:
Ziekte
Afrikaans slaapziekte
Trypanosoma brucei:
Verspreiding via…
Tseetseevlieg (Glossina palpalis)
Trypanosoma brucei:
Levenscyclus (kort)
Trypomastigoot in speekselklier tseetseevlieg -> inoculatie -> spreiding nr bloed, lymfewegen en CZS -> binaire splitsing
Opname dr andere tseetseevlieg -> vermenigvuldiging in darm + ontw nr epimastigoten -> migratie nr speekselklier: hier transformatie nr infectieuze trypomastigoten
Trypanosoma brucei:
Ziektebeeld
Afrikaanse trypanosomiase of slaapziekte
1) Ulcera op plaats inoculatie
2) Hemolymfatische fase
(koorts, myalgie, arthralgie)
3) Snelle (rhodesiense) of trage (gambiense) evolutie nr aantasting CZS …
Finaal: …. -> overlijden indien onbehandeld
Trypanosoma cruzi:
Ziekte
Chagasziekte
Trypanosoma cruzi:
Waar?
Centraal- en Zuid-Amerika
Trypanosoma cruzi:
Reservoir
Wilde dieren en huisdieren
Trypanosoma cruzi:
Verspreiding via…
Wantsen (triatomine kever)
Trypanosoma cruzi:
Levenscyclus (kort)
Tripomastigoot via feces ‘kissing bug’ in wonde -> migratie nr hart, lever, CZS -> evol nr IC amastigoot -> vermenigv -> cellyse&vrijzetting
Ofwel nieuwe infectieronde
Ofwel evolutie tot trypomastigoot -> dr kevers opgenomen tijdens bloedzuigen -> in darm nr epimastigoot -> na multiplicatie nr trypomastigoot
Trypanosoma cruzi:
Ziektebeeld
Amerikaanse trypanosomiase (chagas ziekte)
- Acute fase, kort na inoculatie: -> chagoma met freq uitslag en oedeem (thv ogen/gelaat) -> gevolgd dr koorts, lymfadenopathie, malaise, myalgie, huiduitslag, hepatosplenomegalie
- Asymptomatische fase
-> 30% evolutie nr chronische symptomatische vorm
(mega-oesofagus, cardiomyopathie, …)
-> overlijden dr weefseldestructie & blokkage hart
Trypanosoma:
Diagnose
Via microscopisch onderzoek bloeduitstrijkjes, CSV, lymfeklieraspiraten
Meerdere onderzoeken vaak nodig
Trypanosoma:
Preventie
Uitroeiing broedplaatsen tseetsee-vliegen en kevers
Persoonlijke bescherming (oa via kleding)
Trypanosoma:
Behandeling
Zo vroeg mogelijk
Geen behandeling vr chronische Amerikaanse vorm
Cryptosporidium species:
Waar?
Wereldwijd
ook infecties in zoogdieren, reptielen en vissen
Cryptosporidium species:
Besmetting
Via water
Zoönotische besmetting
Overdracht v persoon tot persoon
Cryptosporidium species:
Levenscyclus (kort)
Inname oöcyst -> ih darmlumen komen hieruit sporozoieten vrij -> infecteren darmepitheelcellen
Aseksuele cyclus: uitrijping tot trofozoieten -> meronten/schizonten -> merozoieten -> lyseren darmepitheelcellen (herh cyclus in andere enterocyten)
Seksuele cyclus: sommige merozoieten ontwikkelen tot micro- en macrogamonten ♂ ♀ -> °zygote -> oöcyste (in stoelgang het lichaam verlaten)
Cryptosporidium species:
Ziektebeeld
Meestal:
zelf-limiterende milde enterocolitis + waterige diarree
Immuungecomprom pt:
uitgesproken, chronische diarree met bel vochtverlies
Asymptomatisch dragerschap & excretie na infectie mog
Cryptosporidium species:
Diagnose
Via microscopisch onderzoek faeces
Cryptosporidium species:
Preventie
Volledige preventie=moeilijk
Goede controle drinkwater & persoonlijke hygiëne
Cryptosporidium species:
Behandeling
Geen effectieve GM vr beh cryptosporidiose:
(orale) rehydratatie
Plasmodium falciparum:
Ziekte
Malaria
Plasmodium falciparum:
Waar?
Wereldwijd, vooral in (sub)tropische regio’s
Plasmodium falciparum:
Hoofdgastheer
Anopheles muskiet
Plasmodium falciparum:
Levenscyclus (kort)
Infectieuze sporozoieten in bloed via beet muskiet -> nr lever -> penetratie hepatocyt -> aseksuele reproductie (exo-erythrocytaire cyclus) [ovale, vivax: mogelijkh vorming hypnozoieten] -> schizont lysis: vrijzetting merozoieten -> dringen RBC binnen (erythrocytaire cyclus) -> aseksuele reproductie (ringvorm, trofozoïet, schizont) -> lysis RBC: vrijk merozoieten herh erythrocytaire cyclus (meeste)
OF ontw tot micro- en macrogametocyten -> opgezogen dr mug -> seksuele reproductie -> samen oöcyst vormen -> ruptureert: vrijzetting sporozoieten (nr speekselklier)
Plasmodium falciparum:
Ziektebeeld
- Incubatieperiode 7-10 dagen
- Symptomen dr hemolytische anemie,
verstopping capillairen, DIC
aanvallen rilkoorts (freq↓), nausea, braken diarree
complicaties
(cerebrale malaria, zwartwaterkoorts, leveraantasting)
risico op overlijden indien onbehandeld (falciparum)
beperkte immuniteit na re-infecties
- Symptomen dr hemolytische anemie,
Plasmodium falciparum:
Diagnose
Microscopisch onderzoek dikdruppel
Antigeen test
Plasmodium falciparum:
Preventie
Preventie bij reizen nr endemische regio’s: kleding, muskietennet, muggenmelk etc chemoprofylaxe
Plasmodium falciparum:
Behandeling
Anti-malaria middelen
Afhankelijk resistentie parasiet
Toxoplasma gondii:
Waar?
Wereldwijd
alomtegenwoordig in herbivoren, carnivoren, vogels
Toxoplasma gondii:
Besmetting via
Niet voldoende gekookt vlees v besmette dieren (pseudocyste)
Contact oöcyste via gecontamineerde faeces katten
Opm: congenitaal: transplacentaire infectie met tachyzoieten
Toxoplasma gondii:
Levenscyclus (kort)
Infectie (jonge) kat via krengen met pseudocysten () -> bradyzoieten komen vrij + ontw nr merozoieten
=> aseksuele cylus: nr bradyzoiet en nr weefselcyste
=> seksuele cyclus: soms nr gameten (seksuele voortplanting: sporoblast) -> oöcysten vormen -> excretie via faeces (gesporuleerde oocyste k opgenomen w dr bv ratten/vogels: nr tachyzoieten en weefselcysten ())
Opm: ontwikkeling sporozoieten in oöcysten
Wnr mens (dier) oöcysten opneemt: sporozoieten komen hieruit vrij
thv darmlumen -> tachyzoiet vormen -> IC: acute infectie en in 2e fase
evolueren nr bradyzoieten -> wnr omgeven dr cystewand dan
pseudocyste (latente infecties)
Wnr mens (dier) vlees consumeert dat weefselcysten bevat ->
bradyzoieten komen vrij -> tachyzoiet vormen -> “
Toxoplasma gondii:
Ziektebeelden
Asymptomatisch: meeste infecties subklin
Symptomatisch:
- symptomatische infectie
vooral in long, hart, lymfoïde organen en CZS
- congenitale infecties: abortus of ernstige
aandoening (hydrocefalie, chorioretinitis)
- immuungecompromitt pt: reactivatie latente
toxoplasmose ; veelal neurologische presentatie
Toxoplasma gondii:
Diagnose
Serologische diagnose
+ bepaling aviditeit IgG AS
+ evt histologie
Toxoplasma gondii:
Preventie
Via screening risicopt
Zwangere vrouwen:
cave onvoldoende verhit vlees en contact katten
Toxoplasma gondii:
Behandeling
Enkel immuun-gecompromitteerde pt
Nemathelminthes (nematoden):
2 voorbeelden
Enterobius vermicularis
Ancylostoma duodenale / Necator americanus
Platyhelminthes:
2 voorbeelden
Zuigwormen/trematodes: Schistosoma
Lintwormen/cestodes: Taenia solium
Enterobius vermicularis (aarsmade): Waar?
Wereldwijd, vnl kinderen
Enterobius vermicularis:
Verspreiding
(mens = enigste gastheer)
Faeco-oraal, via stof/kleding/lakens
Enterobius vermicularis:
Ziektebeelden
Asymptomatisch, jeuk, slapeloosheid
Enterobius vermicularis:
Levenscyclus (kort)
Orale inname vd eitjes -> omvormen tot larven in duodenum/dundarm -> ontwikkeling tot volw wormpjes -> migratie nr dikke darm -> paren -> daarna zal wijfje migreren richting anus en eitjes leggen id perianale regio (vastkleven met albumine-rijke schaal) -> kind w wakker & krabt -> eitjes komen los vd huid …
Enterobius vermicularis:
Diagnose
Plakbandtest
Enterobius vermicularis:
Behandeling
Mebendazole (ganse familie)
Hygiëne
Ancylostoma duodenale & Necator americanus:
Besmetting
Via contact met besmette bodem
Ancylostoma duodenale & Necator americanus:
Levenscyclus (kort)
Infectieuze worm penetreert huid -> via circulatie in longen -> opgehoest -> ingeslikt -> ontwikkelt in dundarm -> paren -> tot 20 000 eieren per dag in faeces -> in bodem (tropisch klimaat) ontwikkeling tot infectieuze worm
Ancylostoma duodenale & Necator americanus:
Ziektebeelden
- acute fase
(huiduitslag, jeuk)
- migratie fase
(symptomen pneumonie)
- chronische fase
(anemie, emaciatie, retardatie, GI sympt)Ancylostoma duodenale & Necator americanus:
Diagnose
Via onderzoek faeces
Ancylostoma duodenale & Necator americanus:
Preventie
Schoenen dragen in endemisch gebied
Ancylostoma duodenale & Necator americanus:
Behandeling
Mebendazole
Substitutie bloedverlies
Schistosoma:
Waar?
Tropische en subtropische regio’s
Schistosoma:
Infectie
Via penetratie huid dr cercaria in stilstaand oppervlaktewater
(cercaria: gecillieerd, vrijzwemmend)
Schistosoma:
Levenscyclus (kort)
Penetratie huid -> verliezen staart: schistosomulum -> nr circulatie: ontwikkelen tot mature vorm in portale circulatie (overleven dr coating met gastheereigen Ag -> rijpen tot mannelijke en vrouwelijke vorm -> paarsgewijze migratie nr mesenterische venen of venen rond blaas: paren + eieren leggen -> eieren penetreren in darm/blaas: ontstekingsreactie -> ei via feces/urine in water -> larve (miracidia) -> infectie slak -> sporocyst -> ontw tot infectieuze cercariae
Schistosoma:
Veneuze plexus van voorkeur
S. mansoni & S. Japonicum: mesenterische venen
S. haematobium: venen rondon blaas ( en ureter)
Schistosomiasis:
Symptomen
Initieel huiduitslag bij penetratie (=swimmers itch)
Bij paring: koorts, hepato-spleno-megalie, diarree, …
Chronische aanwezigheid eieren in weefsels: inflamm, …
Schistosomiasis:
Diagnose
Microscopisch aantonen eitjes in faeces of urine
Serologie
Schistosomiasis:
Preventie
Verbeterde sanitaire voorzorgen
Opgelet bij irrigatieprojecten
Schistosomiasis:
Behandeling
Praziquantel
geen effect wnr fibrosering in weefsel dr eieren
Taenia solium en saginata:
Waar?
Wereldwijd
Taenia solium en saginata:
Besmetting via
Via besmet en onvoldoende verhit vlees:
- varkensvlees: solium
- rundsvlees: saginata
Taenia solium en saginata:
Levenscyclus (kort)
Besmetting via cysticercus in vlees -> aanhechting wormlarve in dundarm -> groei worm via aanmaak proglottiden -> sexueel mature proglottiden bevatten eieren -> excretie losgekomen proglottiden via faeces -> in omgeving: hier meestal openbarsten: eieren vrij
(opm: proglottiden taenia solium minder sterk, soms openbarsten in darm mens) -> besmetting varkens/runderen -> ei w larve (oncosfeer) -> penetratie weefsels -> w cysticercus
Taenia solium en saginata:
Ziektebeelden
Meestal subklinische infectie
Uitzonderlijk nausea, buikpijn, vermagering
T solium: mogelijks vrijkomen oncosfeer in darm en vorming cystercerci in weefsels (bv CZS)
Taenia solium en saginata:
Diagnose
Aantonen eitjes, proglottiden in faeces
Serologie
Radiologisch aantonen weefselcysten
Taenia solium en saginata:
Preventive
Bakken, invriezen vlees
Opletten uitstrooien menselijke faeces
Taenia solium en saginata:
Behandeling
Niclosamide
Praziquantel
