P1 - pitanja i odgovori

Question 1

1. Šta su to energetske mašine? Navesti primjere (vrste) energetskih mašina?

Answer 1

Energetske mašine su strojevi koji pretvaraju jedan oblik energije u drugi koristan vid energije.
One mogu da pretvaraju potencijalnu, kinetičku, hemijsku, električnu, atomsku, toplotnu energiju.
Neke od energetskih mašina su elektromotori, hidraulične mašine (turbine i hidro-motori), pneumatske mašine, mašine ne principu sagorijevanja (SUS motori i kotlovi).

Question 2

Šta su to radne mašine i čemu služe? Nabrojati osnovne grupe radnih mašina.

Answer 2

Radne mašine su strojevi koji se bave manipulacijom materijala tako što ga premještaju sa jednog na drugo mjesto ili mijenjaju njegov oblik ili energetsko stanje. Radne mašine mogu da mijenjaju položaj i stanje čvrstih, tečnih, gasovitih materijala, metala, nemetala, kompozita, materijala bez oblika i sa određenim oblikom. Osnovne grupe radnih mašina su dizalice i kranovi, pumpe i kompresori, transportni sistemi i alatne mašine, a alatne mašine se dalje djele na one za izvorno oblikovanje, plastično oblikovanje, skidanje strugotine, zavarivanje, zagrijavanje i termičku obradu.

Question 3

3. Šta su radne mašine, njihova funkcija i podjela?

Answer 3

Radne mašine su strojevi koji se bave manipulacijom materijala tako što ga premještaju sa jednog na drugo mjesto ili mijenjaju njegov oblik ili energetsko stanje. Radne mašine mogu da mijenjaju položaj i stanje čvrstih, tečnih, gasovitih materijala, metala, nemetala, kompozita, materijala bez oblika i sa određenim oblikom. Osnovne grupe radnih mašina su dizalice i kranovi, pumpe i kompresori, transportni sistemi i alatne mašine, a alatne mašine se dalje djele na one za izvorno oblikovanje, plastično oblikovanje, skidanje strugotine, zavarivanje, zagrijavanje i termičku obradu.

Question 4

4. Nacrtati shematski pojednostavljeni životni ciklus inženjerskih materijala.

Answer 4

Šema: Prirodni resursi→ (proces eksploatacije) → sirovine → (proces ekstrakcije i rafinacije) bazni
materijali → (proces prerade) → inženjerski materijali→ (proces proizvodnih dobara) → proizvodi
→ (proces korištenja i održavanja) → otpad→ (proces reciklaže u bazne materijale ili odlaganja).

Question 5

5. Navesti osnovne vrste opterećenja kojima mogu biti izloženi mašinski elementi u toku eksploatacije.

Answer 5

Mašinski elementi u toku eksploatacije mogu biti pod raznim opterećenjima, a neka od njih su : mehanička (prema vrsti(zatezanje, pritiskanje, savijanje, uvijanje, izvijanje), prema načinu(statička, dinamička, udarna i vibraciona), prema trajanju(kratkotrajna i dugotrajna)), korozivna(hemijska, elektrohemijska, naponska), termička(visoke temperature, niske temperature, termički šokovi, normalne temperature), hemijska(uticaj kiselina, baza, hlorida, oksida…), radiacionih(x zračenje, alfa zračenje, gama zračenje, UV zračenje, lasersko zračenja, optičko zračenje), tribološka(metalno, nemetalno, korozivno, gravitaciono habanje), električna(provodljivost, super provodljivost, neprovodljivost, polu provodljivost), magnetna, specijalna(specijalni zahtjevi ovisno o potrebi konstrukcije), ostala opterećenja.

Question 6

6. Navesti nekoliko najčešćih kombinacija opterećenja kojima mogu biti izloženi mašinski elementi u toku eksploatacije

Answer 6

Neke od najčešćih kombinacija opterećenja kojima mogu biti izloženi mašinski elementi u toku eksploatacije su mehaničko-termička, mehaničko-koroziona i termičko-koroziona.

Question 7

7. Nabrojati i skicirati osnovne vrste mehaničkih opterećenja.

Answer 7

Vrste mehaničkih opterećenja su: zatezanje, pritisak, izvijanje, savijanje, uvijanje, smicanje

Question 8

8. Kakva mogu biti mehanička opterećenja prema načinu dejstva sile?

Answer 8

Prema načinu dejstva sile mehanička opterećenja mogu biti: statička, dinamička, udarna i vibraciona.

Question 9

9. Kakva mogu biti mehanička opterećenja prema vrsti?

Answer 9

Prema vrsti mehanička opterećenja mogu biti: zatezanje, pritisak, savijanje, uvijanje i izvijanje.

Question 10

10. Šta su mehanička opterećenja i kako se dijele prema vrsti opterećenja?

Answer 10

Mehanička opterećenja su opterećenja koja su uzrokovana dejstvom sile ili momentom sile, a prema vrsti opterećenja se djele na: zatezanje, pritisak, savijanje, uvijanje i izvijanje.

Question 11

11. Šta su mehanička opterećenja i kako se dijele prema načinu djelovanja?

Answer 11

Mehanička opterećenja su opterećenja koja su uzrokovana dejstvom sile ili momentom sile, a
prema načinu djelovanja se djele na statička, dinamička, vibraciona i udarna.

Question 12

12. Šta su to statička, a šta dinamička opterećenja mašinskih elemenata? Nacrtati u dijagramu sila- vrijeme.

Answer 12

Statička opterećenja su opterećenja uzrokovana konstantnim silama i momentima, za razliku od dinamičkih opterećenja koja su uzrokovana promjenjivim silama i momentima.

Question 13

13. Šta su termička opterećenja i kakva mogu biti?

Answer 13

Termička opterećenja su opterećenja uzrokovana dejstvom toplote, a mogu biti pod utjecajem
normalnih, visokih i niskih temperatura kao i termičkih šokova.

Question 14

14. Šta su korozivna opterećenja mašinskih elemenata i kako se dijele?

Answer 14

Korozivna opterećenja su opterećenja uzrokovana uslijed vlage u zraku koja dolazi u dodir za metalom te zajedno reaguju. Može biti hemijska, elektrohemijska, naponska, interkristalna, selektivna i dr.

Question 15

15. Kakve funkcije osim mehaničkih mogu još obavljati konstrukcioni materijali?

Answer 15

Osim mehaničkih funkcija konstrukcioni materijali mogu obavljati i radioaktivne (zaštitni materijali), hemijske i biološke (proteze i implanti), optičke (optička vlakna), magnetne (magneti), elektroničke (poluprovodnici), električne (materijali za elektro opremu), termičke (materijali za propulziju i termička postrojenja), hemijska i koroziona postojanost (materijali za vanjske konstrukcije, zaštitu i pakovanje).

Question 16

16. Kako (kojim metodama) se mogu mijenjati mehaničke osobine metala (čelika)?

Answer 16

Mehaničke osobine metala se mogu mijenjati termičkim, termo-hemijskim i termo-mehaničkim putem.

Question 17

17. Koje uslove mora (treba) zadovoljiti neki materijal da bi bio upotrebljen za izradu jednog mašinskog elementa?

Answer 17

Materijal mora imati odgovarajuće osobine (mehaničke, hemijske, fizičke, magnetne, električne i tehnološke), mora biti tehnologičan tj. da se željeni element može proizvesti raspoloživim proizvodnim tehnologijama, materijal mora biti ekonomičan tj. da cijena materijala bude prihvatljiva tržištu, i materijal mora biti ekologičan, tj. ne smije zagađivati okolinu i poželjno je da se može reciklirati.

Question 18

18. Koji osnovni principi moraju biti zadovoljeni pri izboru materijala za izradu nekog mašinskog elementa?

Answer 18

Materijal mora imati odgovarajuće osobine (mehaničke, hemijske, fizičke, magnetne, električne i tehnološke), mora biti tehnologičan tj. da se željeni element može proizvesti raspoloživim proizvodnim tehnologijama, materijal mora biti ekonomičan tj. da cijena materijala bude prihvatljiva tržištu, i materijal mora biti ekologičan, tj. ne smije zagađivati okolinu i poželjno je da se može reciklirati.

Question 19

19. Šta je to tehnologičnost materijala? Nabrojati osnovne tehnologije spajanja materijala.

Answer 19

Tehnologičnost materijala je mogućnost da se željeni element može proizvesti raspoloživim proizvodnim tehnologijama. Osnovne tehnologije spajanja su zavarivanje, lemljenje, lijepljenje, rastavljive i nerastavljive veze.

Question 20

20. Šta je tehnologičnost jednog mašinskog materijala, a šta ekologičnost istog materijala?

Answer 20

Tehnologičnost materijala je mogućnost da se željeni element može proizvesti raspoloživim proizvodnim tehnologijama, dok je ekologičnost istog materijala sposobnost materijala da ne zagađuje okolinu ili da je zagađuje što manje kao i da se po mogućnosti može reciklirati.

Question 21

21. Šta su tehnološke osobine materijala? Nabrojati najvažnije.

Answer 21

Tehnološke osobine materijala predstavljaju sposobnost materijala da se mogu obrađivati raznim tehnološkim procesima. Neke od najvažnijih su plastičnost, kovnost, livkost, rezivost, zavarljivost, termička obradivost.

Question 22

22. Nabrojati osnovne najvažnije osobine metalnih materijala.

Answer 22

Pozitivne osobine metala su to što su žilavi, kruti, otporni na habanje, dobri provodnici, plastični, zavarljivi, dobro se liju i lako se konstruiše pomoću njih, ali su zato podložni koroziji, imaju relativno nisko talište (maks. 1000 stepeni), velika specifična težina i jako loše prigušenje vibracija.

Question 23

23. Nabrojati najvažnije mehaničke, fizikalne i tehnološke osobine metala.

Answer 23

U mehaničke osobine spadaju žilavost, krutost, otpornost na habanje, u fizikalne osobine spadaju velika specifična težina, podložnost koroziji, loše prigušenje vibracija i ograničena temperatura primjene, a što se tiče tehnoloških osobina tu spadaju dobra plastičnost, livkost, zavarljivost…

Question 24

24. Nabrojati glavne grupe proizvodnih tehnologija koje se koriste pri izradi mašinskih elementa.

Answer 24

U glavne grupe proizvodnih tehnologija spadaju izvorno oblikovanje (livenje, ekstruzija, sinterovanje), oblikovanje deformacijom (pritiskanje, istezanje, savijanje, izvijanje, uvijanje), oblikovanje rezanjem (sječenje alatima, skidanje strugotine, termičko sječenje…), oblikovanje spajanjem (lijepljenje, varenje, lemljenje, rastavljive i nerastavljive veze), nanošenje prevlaka (fizičkim i hemijskim postupcima, galvanskim i termičkim procesima), promjena osobina (termička obrada, termo-hemijska i TM obrada)

Question 25

25. Šta se događa sa oblikom, a šta sa volumenom tijela na kome se provode proizvodne tehnologije „spajanja“? Nabrojati proizvodne tehnologije „oblikovanja spajanjem“?

Answer 25

Tijelu na kome se vrše proizvodne tehnologije spajanja oblik se mijenja, a volumen se povećava, a najkorištenije proizvodne tehnologije spajanja su zavarivanje, lemljenje, lijepljenje, rastavljive i nerastavljive veze.

Question 26

26. Šta su proizvodne tehnologije i koji im je cilj? Navesti najvažnije grupe proizvodnih tehnologija
    koje se primjenjuju u mašinogradnji.

Answer 26

Proizvodne tehnologije predstavljaju načine i sredstva za dobivanje nekih proizvoda, a cilj im je dobivanje sirovina. U glavne grupe proizvodnih tehnologija spadaju izvorno oblikovanje (livenje, ekstruzija, sinterovanje), oblikovanje deformacijom (pritiskanje, istezanje, savijanje, izvijanje, uvijanje), oblikovanje rezanjem (sječenje alatima, skidanje strugotine, termičko sječenje…), oblikovanje spajanjem (lijepljenje, varenje, lemljenje, rastavljive i nerastavljive veze), nanošenje prevlaka (fizičkim i hemijskim postupcima, galvanskim i termičkim procesima), promjena osobina (termička obrada, termo-hemijska i TM obrada)

Question 27

27. Koji su najčešći postupci obrade kojima se mogu mijenjati osobine mašinskih materijala?

Answer 27

Najčešći postupci kojima se mogu mijenjati mehaničke osobine metala jesu termički, termo-hemijski i termo-mehanički.

Question 28

28. Šta su to eksploatacioni uslovi kojima su podvrgnuti mašinski elementi? (Nabrojati najčešće)

Answer 28

Eksploatacioni uslovi su opterećenja kojima su izloženi mašinski elementi prilikom upotrebe, a najčešća su mehaničke, termička, koroziona, magnetna, hemijska, tribološka, radiaciona, električna i ostala.

Question 29

29. Navesti metode nanošenja metalnih prevlaka na mašinske elemente.

Answer 29

Metode nanošenja metalnih prevlaka na mašinske elemente su fizički i hemijski postupci i galvanski i
termički procesi.

Question 30

30. Šta su funkcionalni materijali i kakvu ulogu mogu imati? (Navesti primjere)

Answer 30

Funkcionalni materijali su materijali koji obavljaju neku drugu funkciju mimo konstrukcione, a mogu obavljati i radioaktivne (zaštitni materijali), hemijske i biološke (proteze i implanti), optičke (optička vlakna), magnetne (magneti), elektroničke (poluprovodnici), električne (materijali za elektro
opremu), termičke (materijali za propulziju i termička postrojenja), hemijska i koroziona postojanost
(materijali za vanjske konstrukcije, zaštitu i pakovanje).

Question 31

31. Nabrojati osnovne grupe materijala koji se koriste u mašinstvu. Za svaku navedenu grupu navesti primjer.

Answer 31

Osnovne grupe materijala koji se koriste u mašinstvu jesu metali (čelik, gvožđe, neželjezni metali), nemetali (poluprovodnici, staklo, polimeri), prirodni materijali (mineralni i organski prirodni materijali) i kompoziti koji su kombinacija dva ili više materijala različitih osobina.

Question 32

32. Nabrojati tri najvažnije grupe nemetalnih materijala koji se koriste u mašinogradnji.

Answer 32

Tri najvažnije grupe nemetalnih materijala koje se koriste u mašinogradnji su polimeri, keramika i kompoziti.

Question 33

33. Nabrojati najčešće vrste konstrukcionih materijala koji se koriste u mašinstvu.

Answer 33

Najčešće korištene vrste konstrukcionih materijala koji se koriste u mašinstvu su metali i legure(željezni materijali(čelici i gvožđe) i neželjezni metali (laki i teški metali)), nemetali (prirodni i vještački materijali) i kompoziti koji su mješavine materijala.

Question 34

34. Nabrojati bar po tri: laka metala, teška metala, poluprovodnika.

Answer 34

Neki od lakih metala su aluminij, magnezij, litij, titan i drugi, što se tiče teških metala u tu grupu spadaju olovo, bakar, volfram, cink, nikl i drugi, a što se tiče poluprovodnika tu spadaju silicijum, germanijum, galijum, arsen i drugi.

Question 35

35. Koje osobine definišu elektroni i kako se ponašaju u atomu.

Answer 35

Naelektrisani oblak elektrona izgrađuje skoro cijelu zapreminu atoma, ali predstavlja vrlo mali dio mase. Elektroni, posebno oni spoljnji, određuju većinu električnih, mehaničkih, hemijskih i fizičkih svojstava atoma. Elektroni osciluju oko jezgra velikom brzinom (1000 km/s) uz istovremeno obrtanje oko svoje ose.

Question 36

Sta su kvantni brojevi elektrona atoma i koji kvantni brojevi postoje?

Answer 36

Kvantni brojevi elektrona atoma su brojevi koji karakterišu kretanje elektrona oko jezgra atoma i energiju elektrona. Postoje četiri kvantna broja a to su: glavni kvantni broj (n), sporedni kvantni broj (l), magnetski kvantni broj (ml), kvantni broj spina (ms).

Question 37

37. Šta definiše stabilnost jednog hemijskog elementa?

Answer 37

Stabilnost jednog hemijskog elementa definiše odnos broja protona i neutrona. Ako je u nekom elementu odnos N/Z=1 onda se on smatra stabilnim, a ako je odnos N/Z>=1.5 jezgro je nestabilno i element je radioaktivan, odnosno podliježe samoraspadanju.

Question 38

38. Šta su to stabilni atomi i u čemu je razlika između stabilnih i nestabilnih atoma?

Answer 38

Stabilnost jednog hemijskog elementa definiše odnos broja protona i neutrona. Ako je u nekom elementu odnos N/Z=1 onda se on smatra stabilnim, a ako je odnos N/Z>=1.5 jezgro je nestabilno i element je radioaktivan, odnosno podliježe samoraspadanju.

Question 39

39. Šta su to izotopi?

Answer 39

Izotopi su nestabilni atomi koje karakteriše činjenica da imaju više neutrona od protona.

Question 40

40. Šta su to radioaktivni izotopi i šta ih karakteriše?

Answer 40

Radioaktivni izotopi su nestabilni atomi koje karakteriše odnos N/Z>=1.5. U tom slučaju jezgro je nestabilno i element je radioaktivan.

Question 41

41. Šta su izotopi nekog elementa i gdje se koriste u mašinstvu?

Answer 41

Izotopi su nestabilni atomi koje karakteriše činjenica da imaju više neutrona od protona, a u mašinstvu se koriste kao funkcionalni materijali, pri čemu imaju radioaktivnu funkciju.

Question 42

42. Šta je to jonska veza i za koje materijale je karakteristična?

Answer 42

Jonska veza je veza koja se formira između visoko elektropozitivnih metalnih elemenata i visoko elektronegativnih nemetalnih elemenata. U procesu jonizacije elektroni prelaze sa elektropozitivnih na elektronegativne elemente, poizvodeći pozitivno naelektrisane katione i negativno naelektrisane anijone.

Question 43

43. Na kome principu je bazirana jonska veza između dva atoma i između kojih atoma se
    ostvaruje?

Answer 43

Jonska veza je veza koja se formira između visoko elektropozitivnih metalnih elemenata i visoko elektronegativnih nemetalnih elemenata. U procesu jonizacije elektroni prelaze sa elektropozitivnih na elektronegativne elemente, poizvodeći pozitivno naelektrisane katione i negativno naelektrisane anijone.

Question 44

44. Navedite osnovne karakteristike metalne veze?

Answer 44

Metalna veza nastaje između atoma metala u čvrstom stanju. Atomi se slažu relativno gusto na sistematičan način (u kristalnu strukturu). Valentni elektroni više ne pripadaju pojedinačno atomima, već su raspoređeni u obliku kristalnog oblaka (gasa). Osobine su visoka elektroprovodljivost, visoka toplotna provodljivost, dobra plastičnost.

Question 45

45. Na čemu je bazirana metalna veza i šta su njene osnovne karakteristike?

Answer 45

Metalna veza nastaje između atoma metala u čvrstom stanju. Atomi se slažu relativno gusto na sistematičan način (u kristalnu strukturu). Valentni elektroni više ne pripadaju pojedinačno atomima, već su raspoređeni u obliku kristalnog oblaka (gasa). Osobine su visoka elektroprovodljivost, visoka toplotna provodljivost, dobra plastičnost.

Question 46

46. Šta je to polimorfija kod metala?

Answer 46

Polimorfija je sposobnost metala da se pojavi sa različitim kristalnim rešetkama u zavisnosti od pritiska i temperature Kao npr. željezo u alfa, gama i delta fazi, nikl, titan i kobalt u alfa i beta fazi, ili hrom u alfa, beta i gama fazi.

Question 47

47. Šta je polimorfija? (Navesti primjere.)

Answer 47

Polimorfija je sposobnost metala da se pojavi sa različitim kristalnim rešetkama u zavisnosti od pritiska i temperature Kao npr. željezo u alfa, gama i delta fazi, nikl, titan i kobalt u alfa i beta fazi, ili hrom u alfa, beta i gama fazi.

Question 48

48. Šta je izotropija, odnosno anizotropija kod metala?

Answer 48

Izotropija je pojava da određeni metal ima identične osobine u svim pravcima u kojima se one ispituju, dok je anizotropija suprotna pojava u odnosu na izotropiju tj. metal nema identične osobine u svim pravcima nego one zavise od orijentacije i teksture.

Question 49

49. Šta je anizotropija, a šta količinska karakteristika anizotropije?

Answer 49

OSOBINA materijala da imaju drugačije VRIJEDNOSTI svojstva zavisno od smjera isptiitvanja, a količinska karakteristika anizotropije je odnos svojstava po dužini vlakna i istog svojstva poprijeko u odnosu na vlakno.

Question 50

50. Šta su Milerovi indeksi i čemu nam služe?

Answer 50

Milerovi indeksi predstavljaju sistem označavanja ravni i pravaca u kristalografiji, a pomoću njih se mogu označavati tačke u prostori, ravni u prostoru (kristalografske ravni), pravci u prostoru i određene familije kristalografskih ravni.

Question 51

52. Šta su polikristali? Nabrojati osnovne vrste grešaka koje mogu nastati u kristalnoj rešetki?

Question 52

51. Šta su polikristali i kako se određuje veličina polikristala?

Answer 52

Polikristali ili kristalna zrna su nakupine većih ili manjih jediničnih kristala (monokristala) različitog oblika, koja je karakteristična za većinu kristalnih tvari u prirodi, a određivanje veličine polikristala se vrši: metodom poređenja veličine zrna sa etalonima (metoda ASTM) i metodom brojanja zrna, obuhvaćenih površinom i presječenih linijom.

Question 53

53. Šta su monokristali, kako nastaju i kakve osobine imaju u odnosu na polikristale?

Answer 53

Monokristali su materijali građeni od samo jednog kristalnog zrna. Nastaju tako što se pri rastu monokristala, očvršćavanje vrši samo oko jedne klice tako niti jedan drugi kristal ne stvara klicu i ne raste. Monokristali imaju zanimljiva mehanička svojstva i zbog toga su jako dobro primijenjena u elektronici za proizvodnju tranzistora, dioda na bazi silicija…

Question 54

54. Nacrtati kristal A i kristal a. Šta je parametar kristalnog tijela?

Answer 54

Parametar kristalne rešetke je najkraće rastojanje između dva susjedna atoma na BAZI.

Question 55

55. Šta karakteriše osnovnu kristalnu ćeliju kristalnog tijela?

Answer 55

Osnovnu kristalnu ćeliju kristalnog tijela karakterišu veličina, oblik i raspored atoma unutar ćelije.

Question 56

56. Šta je parametar kristalne rešetke, a šta faktor slaganja atoma u kristalnoj rešetki?

Answer 56

Parametar kristalne rešetke je udaljenost dva susjedna atoma u kristalnoj rešetki tj. dužine stranica kristalne rešetke i uglovi između njih, dok je faktor slaganja atoma (FSA) omjer zapremine atoma u osnovnoj ćeliji i zapremine same ćelije koji se računa po količniku zapremine atoma obuhvaćenih kristalnom rešetkom i zapremine same kristalne rešetke.

Question 57

57. Na koje osobine metala oblik kristalne rešetko ima najveći uticaj? Nabrojati tri elementa sa površinski centriranom kubnom rešetkom.

Answer 57

Oblik kristalne rešetke ima najveći uticaj na izotropnost i mehaničke osobine metala, a ponajviše na plastičnost jer kod gušćih rešetki postoji više ravni klizanja i moguće je deformisati materijal bez pojave krtih lomova. Neki od elemenata sa površinski centriranom kubnom rešetkom su zlato, srebro, platina, bakar, aluminij, olovo i nikl.

Question 58

58. Kako oblik kristalne rešetke utiče na plastičnost metala?

Answer 58

Oblik kristalne rešetke ima najveći uticaj na plastičnost jer kod gušćih rešetki postoji više ravni klizanja i moguće je deformisati materijal bez pojave krtih lomova.

Question 59

59. Koji su najčešći tipovi kristalnih rešetki kod metala i u kojim jedinicama se izražava parametar kristalne rešetke?

Answer 59

Najčešći tipovi kristalnih rešetki kod metala su: prostorno centrirana kubna rešetka, površinski centrirana kubna rešetka i gusto složena heksagonalna rešetka, a sam parametar kristalne rešetke se izražava u nanometrima.

Question 60

60. Kakav oblik može imati kristalna rešetka kod metala (navesti i primjer), te kako oblik kristalne rešetke utiče na plastičnost metala?

Answer 60

Kristalna rešetka kod metala može biti prostorno centrirana kubna rešetka (željezo, hrom, molibden, kalijum, natrijum, titan, volfram, vandanijum), površinski centrirana kubna rešetka (zlato, srebro, platina, aluminijum, olovo, bakar, nikl) i gusto složena heksagonalna rešetka (magnezijum, cirkonijum, skandijum, titan, itrijum), a sam oblik kristalne rešetke, a oblik kristalne rešetke ima najveći uticaj na plastičnost jer kod gušćih rešetki postoji više ravni klizanja i moguće je deformisati materijal bez pojave krtih lomova.

Question 61

61. Od čega zavisi veličina kristalnog zrna pri kristalizaciji metala?

Answer 61

Veličina kristalnog zrna pri kristalizaciji metala zavisi od brzine rasta zrna i broja kristalizacionih centara, a oboje zavise od stepena podhlađivanja.

Question 62

Kako se može uticati na veličinu kristalnog zrna prilikom primarne kristalizacije metala?

Answer 62

Na veličinu zrna prilikom kristalizacije metala može se uticati podešavanjem stepena podhlađivanja i
modifikacijom (dodavanjem stranih kristala koji se ponašaju kao dodatni kristalizacioni centri)

Question 63

63. Od čega zavisi veličina kristalnih zrna pri kristalizaciji metala i kako se može postići sitnozrnata
    struktura?

Answer 63

Veličina kristalnog zrna pri kristalizaciji metala zavisi od brzine rasta zrna i broja kristalizacionih centara, a oboje zavise od stepena podhlađivanja. Sitnozrnata struktura se može postići pri većem podhlađivanju kada se stvara veći broj centara za kristalizaciju u jedinici vremena i zapremine i kada je mala brzina rasta kristala, a možemo je postići i dodavanjem sitnih čestica kristalnih jedinjenja koja će pojačati proces sređivanja.

Question 64

64. Kako se može postići sitnozrnata struktura metala, te kako ona utuče na čvrstoću?

Answer 64

Sitnozrnata struktura se može postići pri većem podhlađivanju kada se stvara veći broj centara za kristalizaciju u jedinici vremena i zapremine i kada je mala brzina rasta kristala, a možemo je postići i dodavanjem sitnih čestica kristalnih jedinjenja koja će pojačati proces sređivanja, a sama sitnozrnata struktura je uslov za što bolju čvrstoću materijala te je generalni cilj postizanje što veće sitnozrnaste strukture.

Question 65

65. Kako veličina zrna utiče na osobine metala?

Answer 65

Sitnozrnata struktura povećava plastičnost i čvrstoću, a krupnozrnata struktura smanjuje plastičnost i čvrstoću metala.

Question 66

66. Kako veličina zrna utiče na osobine metala i kako se ona određuje?

Answer 66

Sitnozrnata struktura održava plastičnost i povećava čvrstoću, a krupnozrnata struktura smanjuje plastičnost i čvrstoću metala. Određivanje veličine polikristala se vrši: metodom poređenja veličine zrna sa etalonima (metoda ASTM) i metodom brojanja zrna, obuhvaćenih površinom i presječenih linijom.

Question 67

67. Šta su vakansije, a šta dislokacije? Na šta utiču?

Answer 67

Vakansije se javljaju unutar tačkastih grešaka, a one predstavljaju pojavu da neko mjesto u rešetki ostaje upražnjeno poslije uspostavljanja toplotne ravnoteže. Same vakansije utiču na narušavanje homogenosti strukturne građe što dalje izaziva njenu lokalnu izmjenu i utiče na povećanje energije aktivacije u ondnosu na potpuno popunjenu strukturu. Dislokacije su linijske greške koje prouzrokuju poremećaj rešetke koncentrisan oko linije. One se najčešće obrazuju trajnim ili plastičnim oblikovanjem. Glavna posljedica dislokacije jeste trajna plastična deformacija i porast čvrstoće tijela.

Question 68

68. Kakav uticaj imaju tačkaste i linijske greške u kristalu na ponašanje i osobine metala?

Answer 68

Linijske i tačkaste greške u kristalu unutar strukture metala sprječavaju deformisanje tijela i čine ga čvršćim

Question 69

69. Šta su dislokacije i šta je posljedica gomilanja dislokacija?

Answer 69

Dislokacije su linijske greške koje prouzrokuju poremećaj rešetke koncentrisan oko linije, a posljedica gomilanja dislokacija je porast čvrstoće tijela.

Question 70

70. Šta su dislokacije i šta je posljedica kretanja dislokacija?

Answer 70

Dislokacije su linijske greške koje prouzrokuju poremećaj rešetke koncentrisan oko linije, a posljedica kretanja dislokacija je trajna plastična deformacija metala.

Question 71

71. Šta je jedinična, šta je složena, a šta nepotpuna dislokacija?

Answer 71

Jedinačna dislokacija je dislokacija koja ostvaruje pomjeranje za jedan parametar rešetke, a često se ona naziva i puna dislokacija, složena ili super dislokacija je dislokacija koja ima vrijednost pomjeranja koje odgovara višestrukom parametru rešetke i ona je nestabilna, nepotpune dislokacije su dislokacije koje imaju vrijednost vektora pomjeranja manji od parametra rešetke što izaziva drugačiji oblik deformisanja kristala, na primjer dvojnikovanje.

Question 72

72. Kako nastaju i kako nestaju dislokacije?

Answer 72

Dislokacije nastaju u toku očvršćavanja kristalnih čvrstih tijela. Također, one se obrazuju trajnim ili plastičnim deformisanjem kristalnih čvrstih tijela i okupljanjem praznina kao i atomskim nepodudarnostima u čvrstim rastvorima, a nestaju kada se proces klizanja završi.

Question 73

73. Šta su dislokacije i kako one utiču na osobine metala?

Answer 73

Dislokacije su linijske greške koje prouzrokuju poremećaj rešetke koncentrisan oko linije. Dislokacije u kristalu unutar strukture metala sprječavaju deformisanje tijela i čine ga čvršćim, jer svaki put kada dislokacija pri kretanju naiđe na drugu grešku iziskuje dodatnu energiju za nastavak deformacije.

Question 74

74. Šta je difuzija i gdje se ona primjenjuje u preradi metala?

Answer 74

Difuzija se može definisati kao mehanizam kojim se materija prenosi kroz materiju, a sama difuzija je kretanje atoma unutar kristalne rešetke, sa jednog na drugo mjesto. U preradi metala difuzija se primjenjuje u površinskom otvrdnjivanju čelika putem gasne cementacije i površinskom legiranju pločica silicijuma radi izrade integrisanih kola.

Question 75

75. Šta je difuzija, kakva može biti i od čega zavisi?

Answer 75

Difuzija se može definisati kao mehanizam kojim se materija prenosi kroz materiju, a sama difuzija je kretanje atoma unutar kristalne rešetke, sa jednog na drugo mjesto. Rezultat difuzije je ujednačavanje hemijskog sastava legure unutar prostora i ujednačena koncentracija svih hemijskih elemenata unutar određene zapremine. Kvaliteta difuzije odnosno direktni faktori od kojih zavisi jesu vrijeme (što difuzija duže traje to je ona ravnomjernije raspoređena), brzina difuzije, temperatura, vrste kristalnih rastvarača, vrste kristalnih grešaka, vrsta mehanizma difuzije,
koncentracija vrste atoma koji vrši difuziju i drugih faktora. Difuzija može biti: ona pri stacionarnom
stanju i ona pri ne stacionarnom stanju.

Question 76

76. Napisati Fick-ov zakon i objasniti značenje i dimenzije svih faktora.

Answer 76

Fickov zakon difuzije:
J=-D*Dx/dc
J – fluks (rezultirajući protok atoma) – jedinica: atom (m2s)
D – konstanta proporcionalnosti (koeficijent difuzije, difuzivnost, provodnost atoma) – jedinica: m2/s dC/dx – gradijent koncentracije – jedinica za dC: atom/m3, jedinica za dx: m
Negativan znak se koristi zbog toga što se difuzija vrši od više prema nižoj koncentraciji tj. postoji
negativan gradijent.

Question 77

79. Šta je stacionarna difuzija i kojim zakonom je definisana?

Answer 77

Stacionarna difuzija je difuzija pri kojoj ne postoji promjena u koncentraciji rastvorenih atoma u
tačkama u smjeru difuzije. Opisana je prvim Fickovim zakonom.

Question 78

Pod kojim uslovima nastaju intersticijski čvrsti rastvori?

Answer 78

Kad je jedan atom mnogo veći od drugog.

Question 79

Na kakve osobine imaju najznačajniji utjecaj toplai hladna plastična deformacija?

Answer 79

Na tehnološke osobine materijala.