Oncologie Flashcards
Hoorcollege 2
Kanker
Een ziekte die al heel lang voorkomt, oudste tumor 1.7 miljoen jaar oud
Oncologie
de studie naar tumoren
Hippocratus
Humorale therapie, stelde dat er bepaalde substanties in het universum
Lichamelijke substanties Hippocratus
Bloed, slijm, zwart en gele gal
Kanker Hippocratus
overschot aan zwarte gal
Henri François le Dran
was een chirurg en stelde dat kanker geen systematische ziekte, maar een lokale aandoening is –> beste behandeling volgens hem was opereren
Metastaeren
verspreiden dit doen tumors
Top 3 Kanker (beide geslachten)
Borstkanker
longkanker
darmkanker
Top 3 kanker (bij mannen)
longkanker
prostaatkanker
dikke darmkanker
Longkanker prevalentie
was wereldwijd de meest voorkomende kanker bij mannen, ze roken vaker dan vrouwen
Top 3 kanker (bij vrouwen)
Borstkanker
Dikke darmkanker
longkanker
Borstkanker prevalentie
prevalentie 1 opt de 8
Vijfjaarsoverleving
Het eerste jaar is een cruciaal jaar in pf mensen wel of niet overlijden. Ook de vijfjaarsoverleving is relevante info voor medische professionals
Hoeveel na diagnose na 5jaar nog in leven?
65%
Risicofactoren
- genetiche
- levensstijl
- beroep
- medicatie
- virale/bacteriele infecties
- hormonen en reproductie
Kanker verzamelnaam
ziekte waarbij abnormale cellen zich ongecontroleerd delen zonder enig controle en nabijgelegen weefsels kunnen binnedringen
Verplaatsen kanker
via bloed en lymfesysteem (metastase)
fases kanker
in de eersre fase (dyfasie), onregelmatig onrustig cellen die zich kunne uitmonden in kanker, latere fase blijft de tumor groeiem en is er een ruimte innemend proces
Uitzaaiingen
Kun je zien of er neiuwe tumor is gekomen of er een afsplitsing van de primaire tumot
Uitzaaiingen manieren
noem er 3
meest voorkomende kanker
- longkanker –> hersen via lymfe
- borstkanker –> oksels via schildklier
- Darmkanker –> longen en hersen
Carcinoom
kanker die begint in het epitheel (bijv. huid)
Sacroom
Kanker die begint in bot, kraakbeen, vet spier of ander bindweefsel
Melanoom
een soort huidkanker die begint in de pigment producerende cellen
Leukemie
Kanker die begint in bloedvormende weefsel –> beenmerg
Ontwikkeling Kanker
Wordt veroorzaakt door veranderingen in de genen die de werking van cellen controleren, vooral hoe ze groeien en zich delen. komt een fout in de overschrijving van DNA bij celdeling
Kankercellen hebben eigenschappen om het imuunsusteem te omzeilen
Genetische veranderingen die kanker kunnen veroorzaken
- erfelijkheid (BRCA Gen verhoogd risico borst en eierstokkanker
- fouten die optreden bij de celdeling
- schade aan het DNA veroorzaakt door schadelijke stoffen in de omgeving zoals tabak, alchol, zonlicht, straling
Karakterstieke van kanker cellen
- geen regulatie
- dringen binnen in nabijgelegen gebieden
- vertellen bloedvaten om naar tumoren toe te groeien
- verbergen voor immuunsysteem
- vetrouwen op andere soorten voedingstoffen
- negeren signalen (apoptose)
Lymfevaten
Vervoeren heldere waterige vloeistof gemaamd lymfe en leiden de vloeistof door knooppunten in het hele lichaam
Lymfeknopen
kleine structurem die werken als filters voor schadelijke stoffen, bevattejn immuuncellen die infectie kunnen helpen bestrijden
Oedeem
Lymfevocht dat zich ophoop en zwelling veroorzaakt, dit kan gebeuren bij borstkanker operatie omdat hier lymfklieren rond de oksels wordt weggehaald
Stappen diagnose
- klinisch intervieuw met patient over de symptomen
- onderoek
- pathologie: stadiering
Klinisch intervieuw met patient over de symptomen
A-specfifieke symptomen
- vermoeidheid
- uitgeput
- koorts
- gewichtsverlies
kankercellen vebruiken groot deel van de energievooraard van het lichaam
ze geven stoffen af die de manier van energie uit voedsel halen veranderd
kan immuunsysteem zo laten reageren
Klinisch intervieuw met patient over de symptomen
kanker-type specifieke symptomen
- longkanker: kortadimgeheid (bloed) (op) hoesten
- dikke darm: gewichtsverlies frequentie van de ontslasting, constipatie, bloed
onderzoek
Beeldvormend onderzoek
Radiologie: Echo, straling, CT scan
onderzoek
Endoscopie
medische procedure warbij een arts een buisvormig instrument in het licjaam brengt om naar binnen te kijken
onderzoek
Biopsie
procedure waarbij een stukje van het gezwel of een monster voor onderzoek wordt weggenomen
onderzoek
Cytologie/ cytopatholgie
diagnose van ziekte door te kijken naar afzondelijke cellen en kleine groepen cellen
Lokaliseren
- Gelokaliseerd: tumor zit in het orgaan
- Regionaal: tumor zit net buiten het orgaan, maar wel nog in de buurt.
- Ver weg: tumor is verspreid naar verschillende delen van het lichaam.
TNM systeem
- Tumor (T). “T” plus een getal (0 tot 4) beschrijft de grootte en locatie van de tumor (in cm), inclusief de mate waarin de tumor in nabijgelegen weefsels is gegroeid.
- Knoop (N). “N” plus een getal (0 tot 3) staat voor lymfeklieren. Meestal geldt: hoe meer lymfeklieren met kanker, hoe groter het toegekende getal.
- Uitzaaiing/ metastase (M). “M” geeft aan of de kanker is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam, de zogenaamde verre uitzaaiing. Als de kanker niet is uitgezaaid, krijgt hij het label M0. Als de kanker wel is uitgezaaid, wordt hij als M1 aangemerkt.
Stadia
- Stadium I: de kanker zit alleen in het primaire weefsel/ orgaan waar het
oorspronkelijk is gevonden. - Stadium II: een kanker is gegroeid maar blijft in het weefsel/ orgaan.
- Stadium III: kanker die uitgezaaid is naar regionale lymfeklieren.
- Stadium IV: kanker is gemetastaseerd/ uitgezaaid naar ander weefsel of
organen.
֍ De kans op overleving bij uitzaaiing wordt anders, en de behandeling
veranderd.
Metastaze/ uitzaaiing
stappen
1) Groeien in, of binnendringen in, nabijgelegen normaal weefsel.
2) Door de wanden van nabijgelegen lymfeklieren of bloedvaten heen bewegen.
3) Reizen door het lymfestelsel en de bloedbaan naar andere delen van het
lichaam.
4) Stoppen in kleine bloedvaten op een afgelegen plaats, de bloedvatwanden
binnendringen en het omringende weefsel binnendringen.
5) Groeien in dit weefsel tot zich een kleine tumor vormt.
6) Nieuwe bloedvaten laten groeien, waardoor een bloedtoevoer ontstaat die de
tumor in staat stelt verder te groeien (= vascularisatie; angiogenese).
Medische behandelingen
- Chirurgie (lokaal)
- Chemotherapie (systemisch)
- Hormoon/endocriene therapie (systemisch)
- radiotherapie (lokaal of systemisch)
- Hyperthermie (lokaal)
- Biologische immunotherapie
- doelgerichte therapie
- stamceltransplantatie
Medische behandelingen
Chirugie
- Diagnose (schildwachtklier procedure): blauwe vloeistof gaat door het lichaam heen en maakt de eerste lymfeknoop zichtbaar. Wanneer de schildwachtklier weggehaald wordt, en hier zit geen kanker in, dan is er geen verspreiding. Wanneer er wel kanker in zit, kan de kanker wel gaan verspreiden. De schildwachtklier procedure gaat gepaard met de operatie.
- Preventie (met betrekking tot mogelijke erfelijke tumoren)
- Genezing (verwijdering van de tumor): hierbij moet je opletten dat je niet in de
tumor snijdt en dus de snijwanden vrijhoudt van tumorcellen. - Revalidatie (reconstructieve chirurgie)
- Palliatie (centrale lijn katheters)
Mogelijke bijwerkingen: veranderd uiterlijk, lymfoedeem, enz.
Medische behandelingen
Chemotherapie
maakt geburk van medicatie om kankercellen te laten afsterven. Het wordt gebruikt om: te genezen, terugkeer vekleinen, of de groei ervan te stoppen of te vertragen
Mogelijke bijwerkingen: vermoeidheid, misselijkheid, haarverlies, cognitieve problemen, diarree, mondzweren, etc.
Chemotherapie
Adjuvant
aanvullend, primaire behandeling is operatie daarna volgt chemo om zeker te zijn dat er geen cellen meer overblijven
Chemotherapie
Neoadjuvant
Vindt als eersye plaats om tumor te laten slinken waardoor de operatieve verwijdering makkelijk zal gaan
Medische behandeling
Hormoon/ endocriene therapie
stopt de groei van hormoongevoelige tumoren kan adjuvant en neoadjuvant worden ingezet, hij is bijzonder zwaar moet lang worden ingezet 8 jaar of langer
Mogelijke bijwerkingen: opvliegers, misselijkheid, vermoeidheid.
radiotherapie
Lokale bestraling kan gebruikt worden voor:
* Een tumor zoveel mogelijk verkleinen vóór de operatie.
* Voorkomen dat de kanker terugkomt (na de operatie).
* Voor tijdelijke verlichting van symptomen, of om tumoren te behandelen die niet
met een operatie kunnen worden verwijderd.
Mogelijke bijwerkingen: vermoeidheid, misselijkheid, huidveranderingen, nieuwe tumoren.
Radiotherapie
Externe radiatie
(of externe beam radiatie): maakt gebruik van een machine die hoogenergetische stralen van buiten het lichaam op de tumor richt.
* Het wordt meestal gedurende vele weken gegeven.
* Thuis zijn geen speciale veiligheidsmaatregelen nodig,
omdat de persoon niet radioactief is.
radiologie
interne radiatie
(brachytherapie): een radioactieve bron wordt in het lichaam in de tumor of dichtbij de tumor gebracht.
* De bestraling kan worden geplaatst en in het lichaam blijven om te werken, maar kan ook na enige tijd worden verwijderd.
* Speciale veiligheidsmaatregelen zijn nodig, omdat de persoon radioactief is.
radiologie
Systematische radiatie
voor de behandeling van bepaalde soorten kanker worden radioactieve geneesmiddelen via de mond of in een ader toegediend.
* Deze medicijnen reizen door het lichaam.
* Speciale veiligheidsmaatregelen moeten worden getroffen voor een
bepaalde tijd na dat deze drugs zijn toegediend.
Hyperthermie
type behandeling waarbij kleine delen van lichaamsweefsel worden blootgesteld aan hoge temperaturen van 40-45 graden Celsius, De hitte kan kankercellen beschadigen en doden of ze gevoeliger maken voor radiatie en chemotherapie. Deze behandeling wordt vergeleken met een soort magnetron.
Mogelijke bijwerkingen: roodheid, griep, pijn.
Graft-versus-host disease
als cellen niet van jezelf zijn, heb je altijd kans op afstoting doordat het lichaam niet lichaamseigen cellen gaat verwijderen, hierdoor heb je groter risico op overlijden
