naród Flashcards
definicja narodu
trwała zbiorowość ludzi, stanowiąca ukształtowaną historycznie wspólnotę świadomości i kultury, posiadająca wspólną tradycję, język oraz emocjonalny stosunek do własnego terytorium jako miejsca kształtowania się wspólnoty narodowej
*a. rody
b. klany
c. plemiona
d. lud
koncepcje genezy
a. koncepcja etniczno-kulturalna – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne
b. koncepcja polityczna – podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna
c. koncepcja ekonomiczna – naród powstaje w wyniku gospodarowania na wspólnym terytorium
Czynniki narodowotwórcze
a. świadomość narodowa – indywidualna deklaracja przynależności do narodu; świadomość wspólnotowości wobec członków własnego narodu i odrębności wobec przedstawicieli innego.
b. język
c. terytorium
d. poczucie wspólnoty pochodzenia
e. świadomość wspólnej historii
f. dziedzictwo kulturowe
g. własne państwo
h. symbole narodowe
Tożsamość narodowa
a. odczuwanie więzi i podobieństwa z pozostałymi członkami narodu
b. poczucie odrębności od innych narodów
c. przekształcanie tożsamości narodowej
– asymilacja – proces przyjmowania przez mniejszość narodową kultury dominującej grupy narodowej
– natywizacja – proces odradzania najważniejszych elementów własnej tożsamości narodowej (odrodzenie narodowe)
Kształtowanie się narodów europejskich
a. dwie drogi przekształcania się wspólnot etnicznych w narody
– od państwa do narodu
– od narodu do państwa
b. dwa rodzaje narodów:
– stare – polityczne
– nowe – etniczno-kulturowe
ojczyzna
przestrzeń istotna dla pojedynczego człowieka bądź całej zbiorowości (narodu), wyznaczona miejscem urodzenia oraz zamieszkania przez istotną część życia lub miejscem pochodzenia przodków
a. Jednostkę i naród łączy z ojczyzną często pozytywna więź emocjonalna
b. mała ojczyzna - tożsamość regionalna
Na postawy wobec narodu silny wpływ mają stereotypy
a. stereotyp to uproszczone przeświadczenie dotyczące innych grup społecznych
b. stereotypy jawne i ukryte
c. dystans społeczny
Postawy wobec mniejszości i cudzoziemców
a. patriotyzm – postawa charakteryzująca się przywiązaniem do własnego narodu
b. nacjonalizm – postawa charakteryzująca się uznawaniem własnego narodu jako dobra najwyższego
c. ksenofobia – postawa charakteryzująca się niechęcią lub wrogością do przedstawicieli innych narodów, wynikającą z poczucia zagrożenia
d. szowinizm – bezkrytyczny stosunek do własnego narodu połączony z brakiem szacunku i pogardą do innych narodów
e. rasizm – przekonanie o nierównej wartości biologicznej i intelektualnej przedstawicieli różnych ras
f. antysemityzm – odmiana rasizmu polegająca na wrogości wobec Żydów
g. apartheid – polityka segregacji rasowej w Republice Południowej Afryki
h. kosmopolityzm – postawa charakteryzująca się osłabieniem poczucia więzi z własnym narodem w wyniku uznawania za swoją ojczyznę całego świata
i. internacjonalizm – równouprawnienie i współpraca wszystkich narodów
przynależność
O przynależności do mniejszości narodowej lub etnicznej decydują przepisy obowiązujące w danym państwie.
Główny akty prawa międzynarodowego dotyczące mniejszości
a. Powszechna deklaracja praw człowieka z 1948 r. (ONZ)
b. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 r. (ONZ)
c. OBWE: Dokument podsumowujący spotkanie kopenhaskie (…) z 1990 r.
d. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych z 1994 r. (Rada Europy)
e. Karta praw podstawowych z 2000 r. (Unia Europejska)
Akty prawne regulujące prawna mniejszości narodowy i etnicznych w Polsce
a. konstytucyjne gwarancje zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury
b. zawarta pod auspicjami Rady Europy Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych
c. sytuację prawną mniejszości narodowych i etnicznych szczegółowo określa Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym
– prawo do posługiwania się własnym językiem w życiu prywatnym i publicznym
– w gminach, w których liczba osób należących do danej mniejszości jest nie mniejsza niż 20% jej język może być używany jako język pomocniczy (podwójne nazewnictwo; możliwość prowadzenia oficjalnej korespondencji)
– obowiązek pastwa wspierania działalności zmierzającej do zachowania i rozwoju tożsamości narodowej
– komitetów wyborczych mniejszości narodowych nie obowiązuje 5 procentowy próg wyborczy
Mniejszości w Polsce
a. mniejszość narodowa – grupa ludzi, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, która posiada lub posiadała własne państwo
b. mniejszości narodowe w Polsce
– Niemcy– Ukraińcy– Białorusini– Żydzi– Rosjanie– Litwini– Czesi– Słowacy– Ormianie
b. Mniejszość etniczna – grupa ludzi, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, która nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa
b. mniejszości etniczne w Polsce
– Romowie– Łemkowie– Tatarzy– Karaimi
c. grupy posługujące się językiem regionalnym - j. kaszubski
Sytuacja imigrantów w Polsce
a. akty prawa międzynarodowego regulujące sytuację uchodźców
– Konwencja genewska z 1951 r.
– Protokół nowojorski z 1967 r.
b. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu uchodźcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
c. decyzje w sprawie nadania statusu uchodźcy podejmuje Urząd do Spraw Cudzoziemców
d. organizacje społeczne niosące pomoc imigrantom
– Caritas – Polska Akcja Humanitarna
Emigracja popowstaniowa
a. emigracja po klęsce powstania kościuszkowskiego (1794 r.)
b. Wielka Emigracja – po upadku powstania listopadowego (1830-1831 r.)
– głównie do Francji
– działalność organizacji emigracyjnych:
Komitetu Narodowego Polskiego
Hotelu Lambert
Towarzystwa Demokratycznego Polskiego
Gromad Ludu Polskiego (w Anglii)
– rozwinięte życie kulturalne
c. migracje po powstaniu styczniowym
– emigracja – głównie do Francji
– deportacje w głąb Rosji
Emigracja zarobkowa
a. spowodowana była złą sytuacją gospodarczą i przeludnieniem wsi
b. główne kierunki polskiej emigracji zarobkowej
– państwa niemieckie
– USA
– Ameryka Południowa – głównie Brazylia
Emigracja Polaków w XX wieku
a. emigracja po przegranej kampanii wojennej we wrześniu 1939 r.
b. deportacje w głąb ZSRR i Niemiec
c. zmiany granic po II wojnie światowej
d. emigracja spowodowana zmianami ustrojowymi w Polsce po II wojnie światowej
e. nasilenie emigracji na skutek wydarzeń marca 1968 r. – głównie pochodzenia żydowskiego
f. fala emigracji po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce w 1981 r.
Emigracja Polaków po transformacji ustrojowej
a. nasilenie się emigracji zarobkowej w pierwszych latach po obaleniu komunizmu
– było spowodowane złą sytuacją gospodarczą i ogromnym bezrobociem
– pod koniec lat dziewięćdziesiątych rocznie wyjeżdżało z kraju ok. 400 tys. osób
b. na charakter polskiej emigracji zarobkowej decydujący wpływ miało przystąpienie Polski do Unii Europejskiej (2004 r.)
– w 2016 r. poza granicami kraju przebywało ponad 2,5 mln obywateli polskich
– Polacy emigrowali głównie do Niemiec, Wielkiej Brytanii, Holandii i Irlandii
Polska diaspora
a. diaspora - przedstawiciele danego narodu, żyjący w rozproszeniu poza ojczyzną
b. Polonia - osoby urodzone poza Polską, poczuwające się do polskiego pochodzenia i związków z polskością
b. łącznie liczebność Polonii szacuje się na 18-20 milionów osób
c. tożsamość Polaków mieszkających poza granicami państwa polskiego
– posiadanie obywatelstwa polskiego
– świadomość bycia Polakiem
– sentymentalna polska tożsamość (świadomość pochodzenia pozbawiona aspiracji przynależności do narodu
– rezydualna polska tożsamość (świadomość bycia Polakiem bez możliwości uczestniczenia w polskiej kulturze)
Karta Polaka
a. przysługuje osobom pochodzenia polskiego mieszkającym na terenie byłego ZSRR
b. wydawana jest na podstawie ustawy o Karcie Polaka z 2007 r.
c. uprawnienia wynikające z posiadania Karty Polaka
– umożliwia refundację kosztów u zyskania wizy
– umożliwia dostęp do szkół
– ułatwia uzyskanie stypendium
– ułatwia otrzymanie pracy i rozpoczęcie działalności gospodarczej
– przyznanie środków na pokrycie kosztów związanych z adaptacją
d. warunki uzyskania Karty Polaka:
– posiadanie polskiego pochodzenia
– odczuwanie związków z polskością – np. podstawowa znajomość języka polskiego
Repatriacja
zorganizowana przez władze akcja przesiedlenia do kraju obywateli, którzy wskutek zmian granic lub działań wojennych znaleźli się na terytorium innych państw
a. w Polsce kwestie repatriacji reguluje ustawa z 2000 r.
b. szczególna forma nabycia obywatelstwa w momencie przekroczenia granicy Polski
c. repatrianci mogą przybyć do Polski na podstawie zaproszenia:
– krewnych
– Pełnomocnika Rządu do Spraw Repatriacji
– samorządu gminnego
d. pomoc dla repatriantów
– ośrodki adaptacyjne
– pomoc finansowa (np. na wynajem lub kupno mieszkania)
– wsparcie dla pracodawców zatrudniających repatriantów
Tożsamość narodowa
1.poczucie odrębności wobec innych narodów opierające się na wspólnym języku, oraz wspólnej kulturze i historii
a. tożsamość polityczna – współuczestnictwo w rządzeniu państwem
b. tożsamość kulturowa – opiera się na emocjach związanych z przynależnością językową i religijną
2. W państwach wielonarodowościowych kształtuje się wielowarstwowa tożsamość narodowa, polegająca na jednoczesnym identyfikowaniu się z narodem politycznym i konkretnym narodem tworzącym społeczeństwo danego państwa
szwajcaria
a. poszczególne kantony mają dużą autonomię, a ich mieszkańcy silne poczucie przynależności do swojego kantonu
b. pod względem językowym kantony dzielą się na niemieckojęzyczne, francuskojęzyczne, i wielojęzyczne
c. pod względem religijnym dzielą się na: katolickie i protestanckie (tożsamość religijna ma charakter kantonalny)
d. czynnikiem spajającym jest tożsamość polityczna – rozbudowany system demokracji bezpośredniej
Belgia
a. naród belgijski składa się z dwóch głównych grup etnicznych
– Flamandów
– Walonów
b. w Belgii obowiązują trzy języki urzędowe:
– niderlandzki
– francuski
– niemiecki
c. czynnikiem utrudniającym integrację jest silne poczucie odrębności poszczególnych narodów
d. Belgia jest federacją skupiającą autonomiczne regiony i wspólnoty
Hiszpania
a. Hiszpania jest państwem regionalnym o bardzo dużej autonomii poszczególnych regionów
b. skład etniczny społeczeństwa hiszpańskiego:
– Kastylijczycy (73%)
– Katalończycy (18%)
– Galisyjczycy
– Baskowie
c. w Hiszpanii występują silne separatyzmy:
– kataloński (referendum niepodległościowe w 2017 r.)
– baskijski (ETA - Kraj Basków i Wolność)
UK
a. główne składniki Wielkiej Brytanii:
– Anglia
– Szkocja
– Walia
– Irlandia
b. zróżnicowanie religijne
– anglikanizm
– katolicyzm (głównie Irlandczycy)
c. działalność Irlandzkiej Armii Republikańskiej
Przyczyny zróżnicowania narodowościowego współczesnych państw
a. zróżnicowanie spowodowane procesem powstawania państw – różnice regionalne w narodach.
b. przesunięcia granic – mniejszości narodowe (grupy etniczne)
c. napływ imigrantów
Procesy, którym podlegają imigranci w nowym dla siebie środowisku
Procesy, którym podlegają imigranci w nowym dla siebie środowisku
Akty prawa międzynarodowego regulujące sytuację mniejszości narodowych
a. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (ONZ
b. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych (Rada Europy)
Modele polityki narodowościowej
a. polityka asymilacyjna (unifikacyjna)
– dążenie do zupełnego zatarcia różnic
– celem jest osiągnięcie społeczeństwa w pełni jednolitego
b. polityka integracyjna (równościowa)
– akceptacja dla występowania takich różnic, które nie wpływają na życie społeczne
– państwo nie wspiera działań mniejszości na rzecz zachowania tożsamości narodowej
– państwo wspiera instytucje ułatwiające asymilację
c. polityka wielokulturowości (pluralistyczna)
– polega na zgodnym współżyciu różnych grup etnicznych i kulturowych
– państwo wspiera działania na rzecz zachowania tożsamości i odrębności
Autochtoni to rdzenna ludność, żyjąca na danym terenie przed jej kolonizacją lub podbojem.
a. na świecie obecnie istnieje ok. 5 tys. grup autochtonicznych
b. zachodzi nieustanny proces zanikania rdzennych kultur
Rdzenna ludność Australii - Aborygeni
a. w czasach przedkolonialnych w Australii żyło kilkaset plemion prowadzących koczowniczy tryb życia i zajmujących się myślistwem i zbieractwem
b. odkrycie Australii przez Jamesa Cooka w 1770 r.
– Australia została przekształcona w angielską kolonię karną dla skazańców
– Aborygeni zostali pozbawieni wszelkich praw
– w ciągu 100 lat liczba Aborygenów zmniejszyła się o 2/3
c. w XIX w. Aborygenów zaczęto umieszczać w rezerwatach
d. na początku XX w. Aborygeni podlegali polityce asymilacji – tzw. stracone pokolenie (odbieranie dzieci)
e. zmiana polityki wobec Aborygenów
– w 2008 r. premier Australii przeprosił Aborygenów za prześladowania i dyskryminację
– rząd Australii podejmuje działania na rzecz poprawy sytuacji Aborygenów
Sytuacja Indian w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej
. w XIX w. polityka USA wobec Indian była nacechowana przemocą
– eksterminacja ludności
– pozbawiania Indian źródeł utrzymania (wybicie stad bizonów)
– umieszczanie Indian w rezerwatach
– wojny – np. masakra pod Wounded Knee (1890 r.)
b. uzależnienie Indian od rządu USA
– utworzenie Biura do Spraw Indian
– działalność zmierzająca do akulturacji Indian
c. wprowadzenie Ustawy o reorganizacji Indian (1934 r.)
– ustawa z 1934 r. zmniejszała kontrolę państwa nad Indianami
– Indianie uzyskali prawo do samorządu plemiennego
d. wydanie Ustawy o ochronie praw obywatelskich Indian (1968 r.)
e. organizacje Indian i działające na rzecz Indian
– Narodowy Kongres Indian Amerykańskich
– ruch etnicznego protestu Red Power (Indiańska Skała)
okupacja wyspy Alcatraz (1969 r.)
okupacja Wounded Knee (1973 r.)
marsz na Waszyngton (1978 r.)
– panindianizm
Autochtoni w Federacji Rosyjskiej
a. na terytorium Federacji Rosyjskiej żyje kilkadziesiąt grup autochtonicznych - np.:
Inuici
Aleuci
Jakuci
Czukcze
Selkupowie
b. Syberia została opanowania przez Rosję w XVII w.
– była obszarem rosyjskiej kolonizacji i miejscem zsyłki więźniów politycznych
– liczba ludności autochtonicznej zmniejszyła się na skutek chorób i alkoholizmu
c. po 1917 r. władze komunistyczne nadały ludności autochtonicznej autonomię w ramach republik radzieckich
d. w XXI w. władze centralne Federacji Rosyjskiej zaczęły wdrażać politykę ograniczania samodzielności okręgów autonomicznych
Sytuacja Indian w Kanadzie
a. w Kanadzie ekspansja białych kolonistów była słabsza niż w USA
b. przejawy dyskryminacji Indian kanadyjskich
– akulturacja ok. 15 tys. dzieci indiańskich w XX w.
– sterylizacja kobiet indiańskich
Rodzaje konfliktów
a. konflikt pokoleń
b. konflikty klasowe
c. konflikty kulturowe
d. konflikty religijne
e. konflikty narodowe, rasowe i plemienne
Rozpad Jugosławii
a. Jugosławia powstała po I wojnie światowej jako państwo zróżnicowane narodowościowo i religijnie
b. po II wojnie światowej Josip Broz Tito wprowadził w Jugosławii system komunistyczny, ale zachował niezależność od ZSRR
c. w wyniku rozpadu Jugosławii po śmierci Josipa Broz Tito i upadku komunizmu powstały:
– Chorwacja
– Słowenia
– Macedonia
– Bośnia i Hercegowina
– Serbia
– Czarnogóra
Konflikty zbrojne w byłej Jugosławii
a. działania Federalnej Republiki Jugosławii (federacja Serbii i Czarnogóry) przeciwko Bośni i Hercegowinie (1992– 1995)
– w czasie wojny dochodziło do licznych zbrodni wojennych i czystek etnicznych
– interwencja NATO - naloty bombowe
– zawarcie układu pokojowego w Dayton (21 XI 1995 r.)
b. konflikt w Kosowie – konflikt albańsko-serbski
– proklamowanie przez separatystów albańskich Republiki Kosowa (1991 r.)
– utworzenie Wyzwoleńczej Armii Kosowe
– działania zbrojne Serbów przeciwko Albańczykom
– naloty NATO na Serbów
– proklamacja niepodległości Kosowa (2008 r.)
– uznanie Kosowa jako niepodległego państwa przez część społeczności międzynarodowej
Konflikt w Sudanie
a. konflikt pomiędzy muzułmańską północą a chrześcijańskim i animistycznym południem
b. w wyniku walk trwających od 1955 r.
– zginęło ok. 2 miliony ludzi
– zostało zmuszonych do ucieczki 4 miliony ludzi
c. podpisanie porozumienia w Addis Abebie (1972 r.)
d. wznowienie konfliktu po odkryciu na południu kraju złóż ropy naftowej
e. podpisanie porozumienia pomiędzy rządem a Ludową Armią Wyzwolenia Sudanu – 2011 r.
– utworzenie Sudanu Południowego
f. wybuch wojny domowej w Sudanie Południowym
– przyczyną wojny były konflikty o podłożu etnicznym i plemiennym
– walczące strony dopuściły się licznych zbrodni
– ONZ nałożyło sankcje
– wojnę domową zakończył pokój w Addis Abebie (2018 r.)
Konflikt w Izraelu
a. powstanie państwa Izrael na terenach zamieszkanych przez ludność arabską – 1948 r.
b. wojna sześciodniowa – 1967 r.
– zwycięstwo wojsk izraelskich
– zajęcie przez Izrael Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefy Gazy
c. utworzenie przez Arabów Organizacji Wyzwolenia Palestyny – Jasir Arafat
d. pierwsza intifada – powstanie Palestyńczyków
e. utworzenie Autonomii Palestyńskiej
– budowa przez Izrael muru Zachodnim Brzegu Jordanu
– działalność Hamasu
f. druga intifada – 2000 r.
Konflikt w Meksyku
a. przyczyny konfliktów
– dyskryminacja Indian
– działalność karteli narkotykowych
b. wybuch indiańskiego powstania w prowincji Chiapas z udziałem Armii Wyzwolenia Narodowego im. Zapaty (1994 r.)
c. zmiana konstytucji meksykańskiej (2001 r.) – nadanie Indianom autonomii w zakresie gospodarki, kultury i tworzenia organizacji społecznych
Konflikt w Syrii
a. bunt przeciw rządom Baszara al-Asada (2011 r.)
– strona rządowa dopuściła się zbrodni wobec ludności
– napływ do Syrii islamskich fundamentalistów
b. powstanie tzw. Państwa Islamskiego (ISIS)
c. przekształcenie się konfliktu syryjskiego w konflikt multilateralny (wielostronny)
– załamanie gospodarcze w Syrii
– fala uchodźców (kryzys migracyjny w Europie)
d. Syria państwem upadłym
