Module 1 - Developmental Psychology

Question 1

Γνωστικό Αντικείμενο

Answer 1

Σωματική - Γνωστική - Κοινωνική Ανάπτυξη

Question 2

Χρονικές περίοδοι και ατομικές διαφορές

Answer 2

Προγεννητική περίοδος: σύλληψη – γέννηση
• Βρεφική και νηπιακή ηλικία: γέννηση – 3ων ετών
• Προσχολική ηλικία: 3ων- 6 ετών
• Μέση παιδική ηλικία: 6-12 ετών
• Εφηβεία: 12-20 ετών
• Πρώιμη ενήλικη ζωή: 20-40
• Μέση ενήλικη ζωή: 40-65
• Ύστερη ενήλικη ζωή: 65 - θάνατος

Question 3

Επιδράσεις στην Ανάπτυξη

Answer 3

Επίδραση κοόρτης: Ομάδα ατόμων που έχουν γεννηθεί
την ίδια περίοδο στον ίδιο τόπο – ιστορικά καθορισμένη
επίδραση (βιολογική περιβαλλοντική)
• Ηλικιακή επίδραση: Κοινές βιολογικές –
περιβαλλοντικές επιδράσεις ανεξάρτητες τόπου και
χρόνου
• Κοινωνικοπολιτισμικές επιδράσεις: Εξαρτώνται από
μεταβλητές όπως η εθνότητα, η κοινωνική τάξη κλπ
• Επιδράσεις άτυπων γεγονότων ζωής: Γεγονότα που
συμβαίνουν σε μία αναπτυξιακή περίοδο που όμως δεν
συμβαίνουν σε όλους τους ανθρώπους

Question 4

Συνεχής – ασυνεχής ανάπτυξη

Answer 4

Συνεχής ανάπτυξη
– Βαθμιαίες αλλαγές: τα επιτεύγματα σε ένα επίπεδο
βασίζονται στα επιτεύγματα του προηγούμενου
– Η φύση της αλλαγής αυτής είναι ποσοτική (π.β.
Αλλαγές στο ύψος πριν την ενηλικίωση)
– Οι βασικές αναπτυξιακές διαδικασίες παραμένουν
σταθερές
• Ασυνεχής ανάπτυξη:
– Διακριτά στάδια
– Αλλαγές ποιοτικά διαφορετικές από το ένα στάδιο στο
άλλο.

Question 5

Συνεχής – ασυνεχής ανάπτυξη: διαζευκτική
σχέση;

Answer 5

Γνωστική ανάπτυξη - συνεχής: σταδιακή ποσοτική
βελτίωση χωρίς την εμφάνιση νέων γνωστικών
δεξιοτήτων
• Γνωστική ανάπτυξη – ασυνεχής: Θεμελιώδεις (ποιοτικές)
μεταβολές στη σκέψη με την ηλικία
• Δεν υπάρχει ουσιαστικά δίλημμα ανάμεσα σε συνεχή και
ασυνεχή ανάπτυξη: ορισμένες αλλαγές μπορεί να είναι
συνεχείς και κάποιες άλλες ασυνεχείς.

Question 6

Κρίσιμες και ευαίσθητες περίοδοι

Answer 6

Κρίσιμη περίοδος: συγκεκριμένη χρονική περίοδος κατά
τη διάρκεια της ανάπτυξης όταν ένα ιδιαίτερο γεγονός
έχει τις μέγιστες επιπτώσεις στην ανάπτυξη
• Ευαίσθητη περίοδος: Ο οργανισμός είναι ιδιαίτερα
ευπαθής σε συγκεκριμένα είδη ερεθισμάτων από το
περιβάλλον. ΟΜΩΣ η απουσία αυτών των ερεθισμάτων
δεν έχει πάντοτε μη αναστρέψιμες συνέπειες

Question 7

Επιστημονική μέθοδος Έρευνας

Answer 7

Τρία στάδια:
– Εντοπισμός ερωτημάτων που ενδιαφέρουν
– Διαμόρφωση μίας ερμηνευτικής υπόθεσης
– Διεξαγωγή έρευνας που επιβεβαιώνει ή απορρίπτει την
υπόθεση
• Διαμόρφωση θεωριών: γενικές ερμηνείες και προβλέψεις
για τα υπό μελέτη φαινόμενα
• Χρήση θεωριών για τη διαμόρφωση υποθέσεων. Υπόθεση
είναι η πρόβλεψη που διατυπώνεται με τρόπο ώστε να
μπορεί να ελεγχθεί

Question 8

Επιλογή ερευνητικής στρατηγικής

Answer 8

Δύο μεγάλες κατηγορίες έρευνας:
– Συναφειακή έρευνα: συσχέτιση – συνάφεια ανάμεσα
σε δύο παράγοντες. ΩΣΤΟΣΟ αυτή η έρευνα δεν
μπορεί να αποδείξει ότι ο ένας παράγων προκαλεί
αλλαγές στον άλλο.
– Πειραματική έρευνα: Αποκαλύπτει αιτιώδεις σχέσεις
ανάμεσα σε ποικίλους παράγοντες: Περιλαμβάνει
σκόπιμη αλλαγή σε μία προσεκτικά δομημένη
κατάσταση για να παρατηρηθούν οι επιπτώσεις της.

Question 9

Χαρακτηριστικά συναφειακών ερευνών

Answer 9

Η συναφειακή έρευνα καταδεικνύει τη σχέση μεταξύ δύο
παραγόντων – μεταβλητών και μπορεί να προβλέψει πώς
μεταβάλλεται η μία μεταβλητή σε σχέση με την άλλη
• Προσοχή! Η συναφειακή σχέση δεν καταδεικνύει
αιτιότητα ότι δηλαδή η μία μεταβλητή προκαλεί την άλλη
ή είναι αποτέλεσμα της άλλης.

Question 10

Συντελεστής συνάφειας

Answer 10

Αντιπροσωπεύει την ισχύ και την κατεύθυνση της
συνάφειας ανάμεσα σε δύο παραμέτρους
• Παίρνει τιμές από -1.0 έως 1.0.
– Τιμή 0: απουσία συνάφειας
– Αρνητική τιμή (π.χ. -0.7) σημαίνει πως όταν αυξάνεται
η τιμή της μίας μεταβλητής μειώνεται η τιμή της
άλλης και αντίστροφα.
– Θετική τιμή (π.χ. 0.6): Όταν αυξάνεται η τιμή της μίας
μεταβλητής αυξάνεται και η τιμή της άλλης και
αντίστροφα.

Question 11

Είδη συναφειακών ερευνών Ι

Answer 11

Νατουραλιστική παρατήρηση: παρατήρηση της φυσικής
συμπεριφοράς χωρίς ο ερευνητής να παρεμβαίνει στις
συνθήκες του φαινομένου που παρατηρεί.
– Πλεονέκτημα: Περιγράφει συμπεριφορές και
αντιδράσεις του ατόμου στο φυσικό περιβάλλον.
– Μειονέκτημα: Αδυναμία γενίκευσης- αδυναμία
ελέγχου των μεταβλητών που επηρεάζουν τη
συμπεριφορά
• Μελέτες περίπτωσης: εις βάθος συνεντεύξεις με
μεμονωμένα άτομα ή ομάδες: Σημαντικές πληροφορίες
που οδηγούν στη διατύπωση υποθέσεων για περαιτέρω
μελέτες.

Question 12

Είδη συναφειακών ερευνών ΙΙ

Answer 12

Ημερολόγια: συστηματική καταγραφή συγκεκριμένης
συμπεριφοράς από τους συμμετέχοντες
• Δημοσκοπικές έρευνες: ερωτήσεις για στάσεις, τρόπο
σκέψης ή τη συμπεριφορά ομάδας ατόμων που έχει
επιλεγεί ως αντιπροσωπευτικό δείγμα
• Ψυχοφυσιολογικές μέθοδοι: συσχέτιση ανάμεσα σε
νευρο-φυσιολογικές διεργασίες και τη συμπεριφορά: α)
εγκεφαλογράφημα, β)αξονική τομογραφία (CAT SCAN),
γ)μαγνητική απεικονιστική τομογραφία

Question 13

Χαρακτηριστικά πειραματικών μελετών

Answer 13

Διερεύνηση αιτίου – αιτιατού
• Δημιουργία δύο διαφορετικών πειραματικών συνθηκών
και σύγκριση των αποτελεσμάτων των υποκειμένων που
έχουν εκτεθεί στις δύο διαφορετικές συνθήκες:
– Πειραματική ομάδα- ομάδα παρέμβασης: τα
υποκείμενα εκτίθενται στην υπό μελέτη πειραματική
συνθήκη
– Ομάδα ελέγχου: Τα υποκείμενα δεν έχουν εκτεθεί
στην υπό μελέτη πειραματική συνθήκη
• Σύγκριση των επιπτώσεων των δύο πειραματικών
συνθηκών στη συμπεριφορά των ατόμων.

Question 14

Μεταβλητές: ανεξάρτητες και εξαρτημένες

Answer 14

Ανεξάρτητη είναι η μεταβλητή που χειρίζονται οι
ερευνητές.
• Εξαρτημένη είναι η μεταβλητή που οι ερευνητές μετρούν
σε ένα πείραμα και αναμένουν τη μεταβολή της ως
αποτέλεσμα του πειραματικού χειρισμού.

Question 15

Ζητήματα χρήσης των πειραμάτων

Answer 15

Δυσκολία ελέγχου όλων των συνθηκών.
• Περιπτώσεις όπου η άσκηση ελέγχου είναι
αντιδεοντολογική
• Όταν η χρήση πειράματος είναι δύσκολο να εφαρμοστεί ή
είναι αντιδεοντολογική => συναφειακή έρευνα
• Ανάγκη για την επανάληψη του πειράματος- μία φορά δεν
είναι αρκετή: μετα-ανάλυση σύνθεση αποτελεσμάτων
πολλών ερευνών σε ένα συμπέρασμα.

Question 16

Επιλογή ερευνητικού πλαισίου

Answer 16

Ο χώρος διεξαγωγής της έρευνας- εξίσου σημαντικός με την
επιλογή ερευνητικών διαδικασιών
• Έρευνα πεδίου:
– διεξαγωγή έρευνας σε συνθήκες φυσικού περιβάλλοντος
– Αποτυπώνεται η συμπεριφορά των συμμετεχόντων σε
πραγματικές καταστάσεις
– Χρησιμοποιείται περισσότερο από συναφειακές έρευνες
επειδή δεν είναι εύκολο να ελεγχθεί το περιβάλλον τους.
– Χρησιμοποιούν κατά κανόνα τη νατουραλιστική - φυσική
παρατήρηση
• Έρευνα στο εργαστήριο: έλεγχος περιβάλλοντος- μεγαλύτερη
ακρίβεια στον υπολογισμό της επίδραση των διαφόρων
συνθηκών στη συμπεριφορά των συμμετεχόντων.

Question 17

Διαχρονικές έρευνες: Ατομικές αλλαγές

Answer 17

Διαχρονική έρευνα: μελέτη της συμπεριφοράς ενός ή
περισσότερων συμμετεχόντων, σε συνάρτηση με το
πέρασμα του χρόνου.
• Πληροφορίες: για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, τα
νοητικά επιτεύγματα, την ανάπτυξη της γλώσσας, τη
μακροζωία
• Μειονεκτήματα:
– Χρονοβόρες: ακολουθούν την ανάπτυξη του ατόμου
και διαρκούν χρόνια
– Διαρροή συμμετεχόντων
– Εξοικείωση των συμμετεχόντων με την έρευνα επειδή
αξιολογούνται σε επαναλαμβανόμενη βάση.->
βελτίωση της επίδοσης

Question 18

Συγχρονική έρευνα

Answer 18

Άτομα διαφορετικών ηλικιών συγκρίνονται μεταξύ τους
την ίδια χρονική στιγμή.
• Η έρευνα αυτή προσφέρει πληροφορίες σχετικά με τις
αλλαγές στην ανάπτυξη σε διαφορετικές ηλικιακές
ομάδες.
• Μειονεκτήματα:
– οι αλλαγές στα άτομα διαφορετικών ηλικιακών
ομάδων μπορεί να οφείλονται σε διαφορές κοόρτης
και όχι στην ηλικία τους αυτή καθαυτή.
– Επιλεκτική διαρροή
– Οι διαφορές που μπορεί να βρεθούν σε διαφορετικές
ηλικιακές ομάδες δεν μπορούν να αποδοθούν στο
πέρασμα του χρόνου

Question 19

Έρευνα επάλληλων ομάδων

Answer 19

Συνδυασμός διαχρονικών και συγχρονικών μελετών
• Εστιάζει σε διαφορετικές μεταξύ τους ηλικιακές ομάδες οι
οποίες μελετώνται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
• Επιτρέπει να εντοπισθούν οι επιδράσεις των ηλικιακών
διαφορών από τις επιδράσεις κοόρτης.

Question 20

Κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας Ι

Answer 20

Οι ερευνητές πρέπει να προστατεύουν τους
συμμετέχοντες από σωματικό και ψυχικό τραύμα.
• Οι ερευνητές πρέπει να λάβουν συγκατάθεση έπειτα από
ενημέρωση των συμμετεχόντων, πριν αρχίσει η έρευνα.
• Η παραπλάνηση* στην έρευνα πρέπει να είναι
δικαιολογημένη και να μην προκαλεί τραύμα.
*Αν και η παραπλάνηση με σκοπό την απόκρυψη των
πραγματικών στόχων της έρευνας είναι επιτρεπτή, το
πείραμα στο οποίο χρησιμοποιείται η απόκρυψη αυτή θα
πρέπει ελεγχθεί αυστηρά από ειδικό Σώμα, που καλείται να
κρίνει αν είναι ηθική.

Question 21

Κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας ΙΙ

Answer 21

Εταιρία για την Έρευνα στην Παιδική Ανάπτυξη (Society
for Research in Child Development)
• Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος (American
Psychological Association)

Question 22

Σύνοψη για την έρευνα στην ανάπτυξη

Answer 22

Οι αναπτυξιακές θεωρίες προέρχονται συστηματικά από
ερμηνείες γεγονότων ή φαινομένων. Οι θεωρίες
προτείνουν υποθέσεις, οι οποίες είναι προβλέψεις που
μπορούν να ελεγχθούν.
• Συναφειακές έρευνες: σχέσεις ανάμεσα σε παράγοντες
ΔΕΝ αποδεικνύουν αιτιώδεις σχέσεις.
– νατουραλιστική παρατήρηση,
– οι μελέτες περίπτωσης
– η δημοσκοπική έρευνα
Ερευνητικό πλαίσιο: α) πραγματικό περιβάλλον - φυσικές
συνθήκες, β) εργαστήρια: έλεγχος συνθηκών
• Οι ερευνητές μετρούν ηλικιακές διαφορές, μέσω των
διαχρονικών, των συγχρονικών και των ερευνών
επάλληλων ομάδων.

Question 23

Η αντίληψη για την ανάπτυξη και οι
συνέπειές της…

Answer 23

Ευρώπη 17ος αι:
Παιδιά μικρογραφίες ενηλίκων
Ίδιες επιθυμίες, αδυναμίες, προσόντα, όχι ειδική μεταχείριση
=>
Δούλευαν
Τιμωρούνταν
Ή μπορούσαν
να ευτυχήσουν
Όπως οι ενήλικες

Question 24

Έξι θεωρητικές προσεγγίσεις στη δια βίου
ανάπτυξη

Answer 24

Ψυχοδυναμική
• Γνωστική
• Συμπεριφορική
• Ανθρωπιστική
• Συναφειακή – αλληλεπιδραστική
• Εξελικτική

Question 25

Θεωρίες για την ανάπτυξη

Answer 25

Οργανωμένες ερμηνείες και προβλέψεις για την ανάπτυξη
του ατόμου.
• Συστηματική ενσωμάτωση προηγούμενων ευρημάτων και
θεωρητικών αναζητήσεων.
• Οι θεωρίες επιτρέπουν στους αναπτυξιακούς ψυχολόγους
να συνοψίσουν και να οργανώσουν τις προγενέστερες
παρατηρήσεις τους, αλλά και να προχωρήσουν πέρα από
αυτές και να προβούν σε συμπεράσματα, η ισχύς των
οποίων μπορεί να μην είναι άμεσα εμφανής.
• Έλεγχος των θεωριών μέσω της έρευνας
22

Question 26

ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Answer 26

Ψυχαναλυτική θεωρία Freud
• Ψυχοκοινωνική θεωρία Erikson

Question 27

Η ψυχαναλυτική θεωρία του Freu

Answer 27

Δυνάμεις που λειτουργούν στο ασυνείδητο καθορίζουν τη
διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς.
• Ασυνείδητο
– Δεν ελέγχεται από το άτομο
– Περιέχει επιθυμίες από τη βρεφική ηλικία, ευχές,
απαιτήσεις και ανάγκες, που ¨κρύπτονται» από τη
συνείδηση διότι προκαλούν αναστάτωση

Question 28

Εστίαση στον εσωτερικό κόσμο

Answer 28

• Η συμπεριφορά παρωθείται από εσωτερικές δυνάμεις,
μνήμες, συγκρούσεις που λειτουργούν στο ασυνείδητο
και στις οποίες το άτομο δεν μπορεί να ασκήσει έλεγχο.
• Οι εσωτερικές αυτές δυνάμεις εκπορεύονται από την
παιδική ηλικία του ατόμου – επηρεάζουν τη συμπεριφορά
σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Question 29

Στοιχεία της προσωπικότητας

Answer 29

• Εκείνο: πρωτόγονο, ανοργάνωτο, εγγενές στοιχείο της
προσωπικότητας, που είναι παρόν από τη στιγμή της γέννησης.
Αρχή της ηδονής: η μεγιστοποίηση της ικανοποίησης και η μείωση
του επιπέδου της έντασης.
• Εγώ: το ορθολογικό στοιχείο της προσωπικότητας. Αρχή της
πραγματικότητας: η ενέργεια των ενστίκτων περιορίζεται με σκοπό
τη διατήρηση της ασφάλειας του ατόμου και την ενσωμάτωσή του
στην κοινωνία.
• Υπερεγώ: η συνείδηση του ατόμου – βασική διάκριση ανάμεσα στο
σωστό και στο λάθος. Η ανάπτυξή του αρχίζει στα 5-6 έτη -
ενισχύεται από τους γονείς, τους δασκάλους και τα άλλα
σημαντικάπρόσωπα στο περιβάλλον του παιδιού

Question 30

Ανάπτυξη προσωπικότητας κατά την
παιδική ηλικία

Answer 30

Ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη: Σύνδεση με στάδια και
ικανοποίηση αναγκών / επιθυμιών σύνδεση με
συγκεκριμένη βιολογική λειτουργία του σώματος
• Ικανοποίηση – στάδια- σωματικές λειτουργίες
– στόμα (στοματικό στάδιο)
– πρωκτός (πρωκτικό στάδιο)
– γεννητικά όργανα (φαλλικό και στάδιο της γενετήσιας
λειτουργίας).
• Καθήλωση: συνδέεται με αδυναμία ικανοποίησης ή με
υπερβολική ικανοποίηση επιθυμιών κατά τη διάρκεια ενός
σταδίου – αντικατοπτρίζει προηγούμενο στάδιο- άλυτη
σύγκρουση

Question 31

Αναπτυξιακές αλλαγές

Answer 31

• 8 στάδια
• εμφανίζονται με σταθερό τρόπο (ως προς τη σειρά)
• είναι παρόμοια σε όλους τους ανθρώπους.
• Σύνδεση κάθε σταδίου με μια κρίση ή σύγκρουση, που το
άτομο καλείται να επιλύσει.
• Freud: ολοκλήρωση ανάπτυξης στην εφηβεία –Erikson:
δια βίου ανάπτυξη – μέση ενήλικη ζωή: στάδιο της
δημιουργικότητας-παραγωγικότητας ή της στασιμότητας,

Question 32

Ψυχοκοινωνική θεωρία του Erikson

Answer 32

• Έμφαση στην κοινωνική αλληλεπίδραση με άλλα άτομα
του περιβάλλοντος
• Περιγράφει αλλαγές:
– στην αλληλεπίδραση του ατόμου με τα άλλα άτομα
– στην αντίληψη για τους άλλους
– στη γνώση και την αντίληψη του εαυτού ως μέλους
της κοινωνίας

Question 33

Αξιολόγηση της ψυχοδυναμικής
προσέγγισης

Answer 33

• Σημαντικός ο ρόλος του ασυνείδητου και της επίδρασής
του στη συμπεριφορά
• Δια βίου ανάπτυξη
• Μειονεκτήματα
– Στάδια του Freud δεν έχουν επιβεβαιωθεί ερευνητικά
– Εστίαση σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα (εύπορους
αυστριακούς)
– Εστίαση σε άνδρες
• Ικανοποιητική ερμηνεία της συμπεριφοράς του ανθρώπου
στο παρελθόν, αλλά μια όχι τόσο ακριβή πρόβλεψη της
μελλοντικής του συμπεριφοράς

Question 34

Σύνοψη Ψυχοδυναμικής Προσέγγισης

Answer 34

• Ψυχοδυναμική προσέγγιση
• Freud
– Εκείνο, εγώ, υπερεγώ
– Σημαντικός ο ρόλος του ασυνείδητου στην εξέλιξη
του ατόμου
– Η εξέλιξη του ατόμου περνάει από στάδια: βασικό
στοιχείο η ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών ανά
στάδιο
• Erikson
– 8 στάδια
– Εξέλιξη διαρκεί όλη τη ζωή του ανθρώπου

Question 35

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Answer 35

• Κλασική εξαρτημένη μάθηση: Υποκατάσταση ερεθίσματος
– Watson
• Συντελεστική εξαρτημένη μάθηση – Skinner
• Κοινωνική-γνωστική θεωρία μάθησης: Μάθηση μέσω της
μίμησης - Bandura

Question 36

Κλασική εξαρτημένη μάθηση:
Υποκατάσταση ερεθίσματος – J. Watson

Answer 36

• Αποτελεσματικός έλεγχος του περιβάλλοντος =>
διαμόρφωση οποιαδήποτε συμπεριφοράς.
• Κλασική εξαρτημένη μάθηση (ή κλασική υποκατάσταση):
όταν ένας οργανισμός μαθαίνει να αντιδρά με έναν
συγκεκριμένο τρόπο σε ένα ουδέτερο ερέθισμα, το
οποίο, υπό κανονικές συνθήκες , δεν προκαλεί αυτό το
είδος της αντίδρασης.
• Ερμηνεία συναισθηματικής αντίδρασης του ατόμου

Question 37

Εστίαση στην παρατηρούμενη
συμπεριφορά

Answer 37

• Βάση για την κατανόηση της ανάπτυξης είναι η
παρατηρούμενη συμπεριφορά και τα εξωτερικά
ερεθίσματα του περιβάλλοντος
• Αν γνωρίζουμε τα ερεθίσματα, τότε μπορούμε να
προβλέψουμε τη συμπεριφορά.
• Το περιβάλλον παίζει σημαντικότερο ρόλο στην ανάπτυξη
από ό,τι η κληρονομικότητα.
• Όχι στάδια - ατομική/προσωπική αναπτυξιακή πορεία,
περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο σύνολο περιβαλλοντικών
ερεθισμάτων
• Συμπεριφορά: προϊόν συνεχούς έκθεσης σε
συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
• Οι αναπτυξιακές αλλαγές αξιολογούνται με ποσοτικούς και
όχι ποιοτικούς όρους.

Question 38

Συντελεστική – εξαρτημένη μάθηση –
λειτουργική υποκατάσταση Skinner

Answer 38

• Mια αυθόρμητη αντίδραση ενισχύεται ή αποδυναμώνεται,
όταν συσχετίζεται με θετικές ή, αντίστοιχα , αρνητικές
συνέπειες.
• Το άτομο μαθαίνει να δρα σκόπιμα στο περιβάλλον του,
ώστε να επιφέρει επιθυμητά αποτελέσματα
• Ενίσχυση είναι η διαδικασία στην οποία δίδεται ένα
ερέθισμα, ικανό να αυξήσει την πιθανότητα επανάληψης
μιας προηγούμενης συμπεριφοράς.
• Τροποποίηση της συμπεριφοράς: θεραπευτική
τεχνική που αυξάνει τη συχνότητα επιθυμητών μορφών
συμπεριφοράς και μειώνει την εμφάνιση ανεπιθύμητων
συμπεριφορών.

Question 39

Κοινωνική – Γνωστική θεωρία μάθησης:
Μάθηση μέσω μίμησης - Bandura

Answer 39

• Μάθηση μέσω παρατήρησης της συμπεριφοράς κάποιου
άλλου, του μοντέλου-προτύπου
• 4 στάδια:
– Προσοχή και κατανόηση των σημαντικότερων
στοιχείων της συμπεριφοράς του μοντέλου/προτύπου
– Ανάκληση στη μνήμη της συμπεριφοράς του
μοντέλου.
– Αναπαραγωγή της συμπεριφοράς του μοντέλου με
ακρίβεια.
– Ύπαρξη κινήτρου για να μάθει και να εντάξει αυτήν τη
συμπεριφορά στο δικό του ρεπερτόριο.

Question 40

Αξιολόγηση της συμπεριφορικής
προσέγγισης

Answer 40

• Συνεισφορά σε μεθόδους εκπαίδευσης παιδιών με νοητική
υστέρηση – στον εντοπισμό διαδικασιών για την
καταστολή της επιθετικότητας.
• Κλασσική και συντελεστική εξαρτημένη μάθηση: μάθηση
προϊόν εξωτερικών ερεθισμάτων και αντιδράσεων ->
άνθρωπος= μαύρο κουτί
• Κοινωνική γνωστική θεωρία: νοητική δραστηριότητα ->
σκέψεις, προσδοκίες -> σημαντικές για την ανάπτυξη
εκτός από τα ερεθίσματα

Question 41

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Answer 41

• Θεωρία Γνωστικής Ανάπτυξης J. Piaget
• Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών
• Προσεγγίσεις γνωστικής νευρο-επιστήμης

Question 42

Μελέτη της αφετηρίας της νόησης

Answer 42

• Γνωστική προσέγγιση: μελετά τις διαδικασίες που
επιτρέπουν στον άνθρωπο να γνωρίζει, να κατανοεί και
να σκέπτεται για τον κόσμο γύρω του
• Πώς άνθρωπος αναπαριστά εσωτερικά και αντιλαμβάνεται
τον κόσμο.
• Στόχος η μελέτη και η κατανόηση θεμάτων όπως:
– Επεξεργασία πληροφοριών από παιδιά και ενήλικες
– Επίδραση νοητικών διεργασιών στη συμπεριφορά
– Μεταβολή γνωστικών ικανοτήτων καθώς ο άνθρωπος
αναπτύσσεται
– Γνωστική ανάπτυξη και ποιοτική – ποσοτική αύξηση
νοητικών ικανοτήτων
– Σύνδεση των γνωστικών ικανοτήτων μεταξύ τους

Question 43

Βασικές έννοιες της θεωρίας της γνωστικής
ανάπτυξης

Answer 43

• Σχήματα: νοητικές δομές που αντιπροσωπεύουν τις
συμπεριφορές και τις δράσεις. Καθοδηγούν και
καθορίζουν το πώς διαχειριζόμαστε και αντιμετωπίζουμε
δεδομένα από τον εξωτερικό κόσμο.
• Αφομοίωση: όταν ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τον
εκάστοτε τρόπο σκέψης που διαθέτει (τρέχον στάδιο
ανάπτυξης) για την κατανόηση του κόσμου, για να
προσλάβει και να κατανοήσει μια νέα πληροφορία.
• Συμμόρφωση: αλλαγές στον υπάρχοντα τρόπο σκέψης,
που προκαλούνται από την επαφή με νέα ερεθίσματα ή
γεγονότα.
• Η αφομοίωση και η συμμόρφωση λειτουργούν
παράλληλα και ταυτόχρονα, ώστε να επιτευχθεί η
γνωστική ανάπτυξη.

Question 44

Θεωρία Γνωστικής Ανάπτυξης J. Piaget

Answer 44

• Όλοι οι άνθρωποι περνούν, με μια σταθερή ακολουθία,
από μια σειρά καθολικών σταδίων νοητικής ανάπτυξης.
• Σε κάθε στάδιο δεν αλλάζει μόνο η ποσότητα των
πληροφοριών αλλά και η ποιότητα των γνώσεων και η
κατανόηση.
• Εστίαση στις αλλαγές των νοητικών διεργασιών των
παιδιών κατά τη μετάβαση από το ένα στάδιο στο
επόμενο

Question 45

Αξιολόγηση της θεωρίας του Piaget

Answer 45

• Έχει επηρεάσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη
γνωστική ανάπτυξη ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία
• Αμφισβήτηση:
– των αλλαγών των νοητικών ικανοτήτων ως
συνάρτηση της ηλικίας,
– της καθολικότητας των σταδίων
– Της κατάκτησης από όλους τους ανθρώπους του
ανώτερου σταδίου της τυπικής λογικής σκέψης
– Του ασυνεχούς χαρακτήρα της γνωστικής ανάπτυξης

Question 46

Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών

Answer 46

• Εστίαση στους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος
προσλαμβάνει, χρησιμοποιεί και αποθηκεύει τις
πληροφορίες
• Πολύπλοκες μορφές συμπεριφοράς, όπως η μάθηση , η
απομνημόνευση, η κατηγοριοποίηση και η σκέψη,
μπορούν να διαιρεθούν και να μελετηθούν ως μια σειρά
μεμονωμένων, συγκεκριμένων βημάτων
• Ανάπτυξη= τελειοποίηση στρατηγικών επεξεργασίας
πληροφοριών
• Η ανάπτυξη έχει ποσοτικό χαρακτήρα

Question 47

Αξιολόγηση των προσεγγίσεων
επεξεργασίας πληροφοριών

Answer 47

• Ενδιαφέροντα στοιχεία για την κατανόηση της γνωστικής
ανάπτυξης
• Δεν προσφέρουν ολοκληρωμένη ερμηνεία για τη
διαμόρφωση της συμπεριφοράς του ατόμου.
• Δεν λαμβάνουν υπόψη το κοινωνικο- πολιτισμικό στο
πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιείται η ανάπτυξη του
ατόμου

Question 48

Νεοπιαζετική θεωρία

Answer 48

• Η γνωστική ικανότητα αποτελείται από διάφορα είδη
ατομικών δεξιοτήτων
• Η γνωστική ανάπτυξη προχωρεί ταχύτερα σε ορισμένους
τομείς και με πιο αργό ρυθμό σε άλλους.
• η εμπειρία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο ρυθμό τής
γνωστικής ανάπτυξης (σε αντίθεση με τους
παραδοσιακούς πιαζετικούς)

Question 49

Προσεγγίσεις γνωστικής νευρο-επιστήμης

Answer 49

• Μελέτη της νοητικής ανάπτυξη με βάση τις εγκεφαλικές
διεργασίες.
• Εστίαση σε: εσωτερικές νοητικές διεργασίες- έμφαση στη
νευρολογική δραστηριότητα που διέπει τη σκέψη, τη
λύση προβλήματος και άλλες γνωστικές μορφές
συμπεριφοράς
• Εντοπισμός εγκεφαλικές περιοχές και λειτουργίες που
σχετίζονται με διαφορετικά είδη γνωστικής
δραστηριότητας, αντί απλώς να υποθέτουν την ύπαρξη
θεωρητικών γνωστικών δομών, σχετικών με τη σκέψη.
• Συμβολή στη μελέτη των αιτίων σωματικών και νοητικών
διαταραχών.

Question 50

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Answer 50

Έμφαση στα μοναδικά χαρακτηριστικά του
ανθρώπου – C. Rogers
• Φυσική ικανότητα του ανθρώπου να παίρνει αποφάσεις
για τη ζωή και τη συμπεριφορά του – ελεύθερη βούληση
• Ανάγκη για θετική αυτοεικόνα: ενδόμυχη επιθυμία να
γίνεται το άτομο αντικείμενο αγάπης και σεβασμού
• Αυτοπραγμάτωση (Roger’s & Maslow): κατάσταση
αυτοεκπλήρωσης: το άτομο έχει εκδιπλώσει όλες τις
δυνατότητές του με τον δικό του, προσωπικό, τρόπο.

Question 51

Αξιολόγηση ανθρωπιστικής θεωρίας

Answer 51

• Δεν έχει ασκήσει σημαντική επίδραση στη δια βίου
ανάπτυξη
• Αδυναμία να εντοπίσει γενικές αναπτυξιακές αλλαγές που
αποτελούν προϊόν της ηλικίας ή της εμπειρίας
• Σημαντική η έννοια της αυτοπραγμάτωσης - περιγραφή
σημαντικών πλευρών της ανθρώπινης συμπεριφοράς –
χώροι εργασίας και ιατρικής φροντίδας

Question 52

ΣΥΝΑΦΕΙΑΚΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΗ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Answer 52

• Μελέτη της σχέσης ανάμεσα στα άτομα και τον φυσικό,
τον γνωστικό , τον κοινωνικό κόσμο και τον κόσμο της
προσωπικότητας.
• Η ανάπτυξη είναι μοναδική στο είδος της για κάθε άτομο.
• Βιο-οικολογική προσέγγιση Brofenbenner
• Κοινωνικοπολιτισμική θεωρία Vygotsky

Question 53

Βιο-οικολογική προσέγγιση –Brofenbenner
1

Answer 53

• Τέσσερα επίπεδα στο περιβάλλον - ασκούν ταυτόχρονες
επιδράσεις στη συμπεριφορά του ατόμου.
– Μικροσύστημα: το καθημερινό, άμεσο περιβάλλον –
περιλαμβάνει: γονείς φίλους, δασκάλους (κλπ).
Επίδραση του παιδιού στη διαμόρφωσή του.
– Μεσοσύστημα: συσχετίσεις ανάμεσα στα διάφορα
στοιχεία του μικροσυστήματος.
– Εξωσύστημα: γενικότερες επιδράσεις, που
περιλαμβάνουν θεσμούς της κοινωνίας. Επίδραση στο
άτομο, αλλά και στο μικροσύστημα – μεσοσύστημα
– Μακροσύστημα: ευρύτερες πολιτισμικές επιδράσεις
(κοινωνία, συστήματα αξιών κλπ)
– Χρονοσύστημα: Επηρεάζει όλα τα παραπάνω –
επιδράσεις που σχετίζονται με το πέρασμα του χρόνου

Question 54

Βιο-οικολογική προσέγγιση –Brofenbenner
2

Answer 54

• Έμφαση στη διασύνδεση των επιρροών από τα διάφορα
επίπεδα
• Μία αλλαγή σε ένα τμήμα του συστήματος επηρεάζει τα
υπόλοιπα
• Πιθανές αλλαγές στο έξω ή το μακροσύστημα μπορεί να
μην επηρεάσουν το άτομο αν τα άλλα επίπεδα
παραμένουν σταθερά

Question 55

Αξιολόγηση της βιο-οικολογικής
προσέγγισης

Answer 55

• Μεγαλύτερη έμφαση στις οικολογικές παρά τις βιολογικές
επιδράσεις
• Σημαντική συμβολή στη μελέτη της ανάπτυξης των
παιδιών τα επίπεδα της βιο-οικολογικής προσέγγισης.

Question 56

Κοινωνικοπολιτισμική θεωρία L. Vygotsky

Answer 56

• Νοητική ανάπτυξη ως προϊόν των κοινωνικών
συναλλαγών ανάμεσα στα μέλη μιας πολιτισμικής ομάδας.
• για να κατανοήσουμε την πορεία τής ανάπτυξης, πρέπει
να λάβουμε υπόψη τι είναι σημαντικό για τα μέλη μιας
πολιτισμικής ομάδας.
• Ανάπτυξη: αμοιβαία συναλλαγή ανάμεσα στο παιδί και
τους ανθρώπους στο περιβάλλον του.

Question 57

Αξιολόγηση της κοινωνικοπολιτισμικής
θεωρίας

Answer 57

• Σημαντική επίδραση – αναγνώριση της θεμελιώδους
σημασίας των πολιτισμικών παραγόντων στην ανάπτυξη.
• Έμφαση στους πολιτισμικούς παράγοντες- παράβλεψη
βιολογικών παραγόντων
• Μειωμένης σημασίας ο ρόλος του ατόμου στη
διαμόρφωση του δικού του περιβάλλοντος.

Question 58

Η συνεισφορά των προγόνων στη
διαμόρφωση της συμπεριφοράς

Answer 58

• Συμπεριφορά ως αποτέλεσμα κληρονομικών καταβολών
του ατόμου από τους προγόνους του
• Η γενετική κληρονομιά καθορίζει γνωρίσματα της
προσωπικότητας και μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς
• Βασίζεται στην εθολογία που μελετάει την επίδραση της
βιολογικής υπόστασης του ατόμου στη συμπεριφορά
(Konrad Lorentz)
• Εξελικτική προσέγγιση – γενετική τής συμπεριφοράς:
Κληρονομικότητα γνωρισμάτων συμπεριφοράς, αλλά και
πώς το περιβάλλον επηρεάζει την εμφάνιση των
συγκεκριμένων γνωρισμάτων.

Question 59

Αξιολόγηση της εξελικτικής προσέγγισης

Answer 59

• Παραγνώριση του ρόλου του περιβάλλοντος και της
κοινωνίας στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς
• Δυσκολία πειραματικού ελέγχου των θεωριών καθώς
έχουν διατυπωθεί πολύ παλιά
• Έναυσμα για πολλές μελέτες σχετικά με το ρόλο της
βιολογικής κληρονομιάς στη διαμόρφωση της
συμπεριφοράς

Question 60

Σύνοψη θεωρητικών προσεγγίσεων

Answer 60

• Η Συμπεριφορική προσέγγιση: εξωτερική , παρατηρήσιμη
συμπεριφορά την οποία θεωρεί ως το «κλειδί» στην
ανάπτυξη.
• Η γνωστική προσέγγιση: στη νοητική δραστηριότητα.
• Η: ανθρωπιστική προσέγγιση: κάθε άτομο διαθέτει την
ικανότητα και το κίνητρο να φτάσει σε υψηλότερα
επίπεδα ωριμότητας και ότι επιζητεί να εκδιπλώσει
πλήρως τις δυνατότητές του.
• Η συναφειακή προσέγγιση: σχέση ανάμεσα στα άτομα και
το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζουν.
• Η εξελικτική προσέγγιση: συμπεριφορά ως προϊόν
γενετικής κληρονομιάς του ανθρώπου από τους
προγόνους του.

Question 61

Ποια προσέγγιση είναι η ορθή;

Answer 61

• Οι διαφορετικές προσεγγίσεις είναι συμπληρωματικές –
διαφορετικοί χάρτες της ίδιας περιοχής
• Διαφορετικές οπτικές γωνίες στην ανάπτυξη του ατόμου
– έμφαση σε διαφορετικές πτυχές της ανάπτυξης
• Συνδυαστική μελέτη
• Επιλογή ορθών στοιχείων μέσω της έρευνας

Question 62

Βρεφική γνωστική ανάπτυξη: Οι
απαρχές της γλώσσας

Answer 62

• Θεμελιώδη στοιχεία της γλώσσας και της γλωσσικής
ανάπτυξης
• Προγλωσσική επικοινωνία
• Πρώτες λέξεις
• Πρώτες προτάσεις
• Προσεγγίσεις στη γλωσσική ανάπτυξη:
– Θεωρία μάθησης
– Γενετική θεωρία N. Chomsky
– Θεωρία αλληλεπίδρασης
• Απευθυνόμενος στα βρέφη λόγος

Question 63

Γλωσσική ανάπτυξη

Answer 63

• Γλωσσική κατανόηση: κατανόηση του λόγου
• Γλωσσική παραγωγή: χρήστη της γλώσσας για
επικοινωνία
• Η κατανόηση προηγείται της παραγωγής
• Ο ρυθμός ανάπτυξης της κατανόησης του λόγου είναι
ταχύτερος από το ρυθμό ανάπτυξης της παραγωγής
λόγου

Question 64

Θεμελιώδη στοιχεία της γλώσσας

Answer 64

• Γλώσσα: συστηματική και οργανωμένη διάταξη
συμβόλων-> επικοινωνία, σκέψη και κατανόηση του
κόσμου
• Χαρακτηριστικά που πρέπει να κατακτηθούν με τη
γλωσσική ανάπτυξη
– Φωνολογία: φωνήματα -> βασικοί ήχοι της γλώσσας,
συνδυάζονται και παράγουν λέξεις- προτάσεις
– Μορφήματα: η μικρότερη γλωσσική μονάδα με δική
της υπόσταση
– Σημασιολογία: κανόνες που διέπουν την έννοια των
λέξεων και των προτάσεων.

Question 65

Προγλωσσική επικοινωνία

Answer 65

• Επικοινωνία μέσω ήχων, εκφράσεων του προσώπου,
χειρονομιών, μίμησης και άλλων, μη γλωσσικών, μέσων.
• Βάβισμα (2-3 μηνών έως 1 έτος): παραγωγή ήχων που
μοιάζουν με λόγο αλλά στερούνται νοήματος
– Καθολικό σε όλους τους ανθρώπους
– Άρθρωση ήχων που απαντούν σε όλες τις γλώσσες
του κόσμου
– Κωφά παιδιά: Βάβισμα με χειρονομίες

Question 66

Προγλωσσική επικοινωνία

Answer 66

• Βάβισμα
– Από τους απλούς στους σύνθετους ήχους
– Στην τελική του φάση επηρεάζεται από την έκθεση
στους ήχους μίας συγκεκριμένης γλώσσας (6ος μήνας)
– Ταχύτητα οικειοποίησης μίας γλώσσας – ταχύτητα
γλωσσικής ανάπτυξης
• Άλλες μορφές προγλωσσικής επικοινωνίας
– Θυμωμένη κραυγή
– Άπλωμα χεριών και κοίταγμα προς την κατεύθυνση
της μητέρας

Question 67

Η εμφάνιση της πρώτης λέξης

Answer 67

• 1η λέξη γύρω στους 10-14 μήνες
• 1η λέξη θεωρείται όταν το βρέφος κατανοεί το νόημα των
λέξεων και παράγει ήχο που μοιάζει με κάποια λέξη των
ενηλίκων
• 1η λέξη: όταν το βρέφος χρησιμοποιεί μία λέξη για να
κατονομάσει με σαφή και σταθερό τρόπο ένα πρόσωπο,
αντικείμενο ή γεγονός

Question 68

Εξέλιξη λεξιλογίου

Answer 68

• Θεαματική αύξηση από τη στιγμή παραγωγής πρώτης
λέξης
• 15 μηνών – 10 λέξεις: σταθερή διεύρυνση μέχρι τους 18
μήνες
• 16 – 24 μήνες έκρηξη γλωσσικής παραγωγής: 50- 400
λέξεις

Question 69

Χαρακτηριστικά πρώτων λέξεων

Answer 69

• Αναφορά σε αντικείμενα: άψυχα, έμψυχα
• Συχνότερη αναφορά σε ανθρώπους ή αντικείμενα που
συνεχώς εμφανίζονται και εξαφανίζονται ή σε παροδικές
καταστάσεις
• Συγκριτικός λόγος: μονολεκτικές προτάσεις –
αντιπροσωπεύουν ολόκληρες φράσεις- το νόημά της
εξαρτάται από το πλαίσιο

Question 70

Ο ρόλος του πολιτισμικού πλαισίου

Answer 70

• Επηρεάζει το είδος των πρώτων λέξεων
– Παιδιά κινεζικής καταγωγής: περισσότερα ρήματα
παρά ουσιαστικά
– Αγγλόφωνα παιδιά Β. Αμερικής: πιθανότερο να
χρησιμοποιούν στην αρχή περισσότερα ουσιαστικά
– Σε ηλικία 20 μηνών ο λόγος έχει κοινά
χαρακτηριστικά: περισσότερα ουσιαστικά

Question 71

Χαρακτηριστικά πρώτων προτάσεων

Answer 71

• 8-12 μήνες μετά την 1η λέξη – σημαντικές ατομικές
διαφορές
• Σχέσεις μεταξύ αντικειμένων
– Κατοχή
– Επαναλαμβανόμενα γεγονότα
• Περιεχόμενο
– Σχόλια και παρατηρήσεις
– Δεν δηλώνουν απαίτηση ούτε απαιτούν απάντηση από
τους άλλους.
• Τοποθέτηση των λέξεων σε συγκεκριμένη σειρά όπως
στον ενήλικο λόγο.
• Δεν περιλαμβάνονται όλες οι απαραίτητες λέξεις

Question 72

Διαφοροποίηση από το λόγο των ενηλίκων

Answer 72

• Τηλεγραφικός λόγος: δεν συμπεριλαμβάνονται όλες οι
λέξεις που είναι απαραίτητες για την απόδοση του
νοήματος
• Υπερβολική κυριολεξία: χρήση των λέξεων με πολύ
συγκεκριμένη – περιορισμένη σημασία.
• Υπεργενίκευση: χρήση λέξεων με την πιο ευρεία,
υπερβολικά γενικευμένη έννοια
• Περιγραφικός λόγος: κατονομασία αντικειμένων
• Εκφραστικός λόγος: συναισθήματα, ανάγκες εαυτού και
των άλλων
• Περιγραφικός – εκφραστικός λόγος: πολιτισμικό
χαρακτηριστικό

Question 73

Θεωρίες μάθησης: Γλώσσα ως επίκτητη
ικανότητα

Answer 73

• Η απόκτηση της γλώσσας ακολουθεί τους βασικούς
κανόνες της ενίσχυσης και της εξαρτημένης μάθησης
• Το παιδί μαθαίνει να μιλά γιατί επιβραβεύεται όταν
αρθρώνει ήχους που προσεγγίζουν το λόγο
• Κατάκτηση λόγου των ενηλίκων μέσω της διαδικασίας της
σταδιακής διαμόρφωσης

Question 74

Θεωρίες μάθησης για τη γλώσσα-
Μειονεκτήματα

Answer 74

Δυσκολία να εξηγηθούν τα ακόλουθα στοιχεία:
• Κατανόηση των κανόνων της γλώσσας – Επιβράβευση
ακόμη και σε λανθασμένη χρήση των κανόνων
• Δημιουργία προτάσεων πέρα από αυτές που έχει ακούσει
το παιδί
• Εφαρμογή γλωσσικών κανόνων ακόμη και σε λέξεις χωρίς
νόημα

Question 75

Γενετικές προσεγγίσεις: Γλώσσα ως
εγγενής δεξιότητα

Answer 75

• Noam Chomsky – γενετική θεωρία: εγγενής ικανότητα
του ανθρώπου να χρησιμοποιεί τη γλώσσα λόγω
ωρίμανσης
• Καθολική γραμματική: κοινή δομή όλων των γλωσσών
στον κόσμο
• Μηχανισμός κατάκτησης της γλώσσας: λειτουργία
του εγκεφάλου που επιτρέπει την κατανόηση της
γλώσσας και παρέχει στρατηγικές εκμάθησης της
γλώσσας
• Γλώσσα: μοναδικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό – γενετική
προδιάθεση για την κατανόηση – παραγωγή λέξεων και
προτάσεων

Question 76

Αξιολόγηση γενετικής προσέγγισης

Answer 76

• Σύγχρονες έρευνες εντόπισαν γονίδιο που σχετίζεται με
την παραγωγή του λόγου
• Κριτική
– Πρωτεύοντα θηλαστικά είναι ικανά να μάθουν βασικά
στοιχεία της γλώσσας (αμφισβήτηση της γλώσσας ως
μοναδικής ανθρώπινης ικανότητας)
– Η αποτελεσματική χρήση της γλώσσας προϋποθέτει
την ύπαρξη σημαντικών κοινωνικών εμπειριών.

Question 77

Θεωρία της αλληλεπίδρασης

Answer 77

• Συνδυασμός θεωρίας μάθησης (γλώσσα ως επίκτητη
δεξιότητα) και γενετικής θεωρίας (γλώσσα ως εγγενής
δεξιότητα)
• Ανάπτυξη γλώσσας: συνδυασμός γενετικών
προδιαθέσεων και περιβαλλοντικών συνθηκών
• Εγγενείς παράγοντες που διαμορφώνουν το γενικό
περίγραμμα γλωσσικής ανάπτυξης
• Επίδραση στην ανάπτυξη από τη γλώσσα με την οποία
έρχεται σε επαφή το παιδί και από την ενίσχυση που
δέχεται
• Αλληλεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον: χρήση της
γλώσσας και ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων

Question 78

Χαρακτηριστικά του λόγου που
απευθύνεται στα βρέφη

Answer 78

• Είδος λόγου που απευθύνεται στα βρέφη, χαρακτηρίζεται
από:
– σύντομες και απλές προτάσεις
– υψηλότερο τόνο φωνής
– διευρυμένα όρια ηχητικής συχνότητας
– ποικιλία επιτονισμού
– επανάληψη λέξεων
– περιεχόμενο περιορισμένο σε θέματα που θεωρείται
ότι αντιλαμβάνονται τα βρέφη
– μίμηση προγλωσσικού λόγου (σε ορισμένες
περιπτώσεις
– χωρίς τυπική μορφή – ομοιότητα με τηλεγραφικό
λόγο (σε ορισμένες περιπτώσεις)

Question 79

Χαρακτηριστικά του λόγου που
απευθύνεται στα βρέφη

Answer 79

• Αλλάζει καθώς μεγαλώνει το βρέφος: μεγαλύτερες
προτάσεις πιο περίπλοκες- εκφωνείται αργά σαν
απαγγελία – χρήση του τόνου της φωνής για κατεύθυνση
της προσοχής σε συγκεκριμένες λέξεις
• Σημαντικός για τη γλωσσική ανάπτυξη: προτίμηση από τα
νεογνά, συνδέεται με εμφάνιση γλωσσικής επάρκειας
νωρίτερα από άλλα παιδιά.

Question 80

Διαπολιτισμικές Ομοιότητες

Answer 80

• Κοινά χαρακτηριστικά του λόγου που απευθύνεται στα
βρέφη, σε διαφορετικές γλώσσες - ως προς τον τρόπο
εκφώνησης του λόγου
• Ακόμη και σε κωφάλαλες μητέρες: επανάληψη
χειρονομιών, αργός ρυθμός
• Αύξηση της έντασης της φωνής για έλξη της προσοχής

Question 81

Αίτια ομοιοτήτων

Answer 81

• Τα χαρακτηριστικά του λόγου που απευθύνεται στα
βρέφη ενεργοποιούν εγγενείς αντιδράσεις – προτίμηση
νεογνών
• Διευκόλυνση της ανάπτυξης της γλώσσας -ενδείξεις για το
νόημα του λόγου πριν την ανάπτυξη της ικανότητας
κατανόησης του λόγου

Question 82

Διαπολιτισμικές διαφορές

Answer 82

• Διαφορές στην ποσότητα του λόγου των ενηλίκων προς
τα παιδιά
• Διαφορές στο στυλ που σχετίζεται με πολιτισμικούς
παράγοντες όπως είναι το φύλο (ΗΠΑ)

Question 83

Διαφορές ως προς το φύλο

Answer 83

• Περισσότερα υποκοριστικά στο λόγο που απευθύνεται
στα κορίτσια
• Στυλ του λόγου:
– η γλώσσα που απευθύνεται στα αγόρια είναι πιο
σταθερή και σαφής
– η γλώσσα που απευθύνεται στα κορίτσια πιο θερμή με
αναφορές σε εσωτερικές συναισθηματικές
καταστάσεις
• Οι διαφορές στη γλώσσα των ενηλίκων συσχετίζονται με
τον απευθυνόμενο στα βρέφη λόγο;
– Γυναίκες: ανιχνευτικός χαρακτήρας λόγου
– Άνδρες: διεκδικητικός χαρακτήρας λόγου

Question 84

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τη γλωσσική ανάπτυξη;

Answer 84

• Ευκαιρίες εξερεύνησης του περιβάλλοντος
• Αντίδραση με ευαισθησία σε λεκτικό και μη λεκτικό
επίπεδο: συνομιλία και όχι απλώς ομιλία
• Ανάγνωση ακόμη και όταν δεν κατανοεί το νόημα των
λέξεων
• Δεν είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή με το παιδί
• Αποφυγή πίεσης και υψηλών προσδοκιών πολύ νωρίς

Question 85

Σύνοψη γλωσσικής ανάπτυξης;

Answer 85

• Κατανόηση του λόγου πριν την παραγωγή
• Προγλωσσική επικοινωνία: βάβισμα, εκφράσεις
προσώπου, χειρονομίες
• Ομοιότητες βαβίσματος σε όλες τις γλώσσες,
διαφοροποίηση προς το τέλος της φάσης
• Ανάπτυξη της γλώσσας: συγκριτικός λόγος, προτάσεις 2
λέξεων, τηλεγραφικός λόγος
• Θεωρίες μάθησης: γλώσσα επίκτητη ικανότητα ακολουθεί
τους βασικούς κανόνες μάθησης
• Γενετική θεωρία: εγγενής ικανότητα, καθολική
γραμματική, μηχανισμός κατάκτησης της γλώσσας
• Θεωρία αλληλεπίδρασης: αλληλεπίδραση εγγενών –
περιβαλλοντικών παραγόντων
• Απευθυνόμενος στα βρέφη λόγος: βοηθάει τη γλωσσική
ανάπτυξη, προτιμάται από τα βρέφη, κοινά
χαρακτηριστικά ως προς το στυλ, διαφοροποίηση ως
προς την ποσότητα και το φύλο.

Question 86

Mέρος Α: Ανάπτυξη της
προσωπικότητας στη βρεφική
ηλικία

Answer 86

• Προσωπικότητα και ψυχοκοινωνική θεωρία
• Ιδιοσυγκρασία
• Επιπτώσεις ιδιοσυγκρασίας στην ανάπτυξη
• Βιολογική βάση της ιδιοσυγκρασίας
• Διαφορές και ρόλοι των φύλων

Question 87

Ψυχοκοινωνική θεωρία για την ανάπτυξη
της προσωπικότητας

Answer 87

• Προσωπικότητα: σύνολο σταθερών χαρακτηριστικών του
ατόμου που το διαφοροποιούν από τα άλλα άτομα.
• Θεωρία Ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης (Erikson): έμφαση
στον τρόπο με τον οποίο το άτομο κατανοεί τον εαυτό
του, τη συμπεριφορά του και την συμπεριφορά των
άλλων
– 0-18 μηνών: Στάδιο εμπιστοσύνης ή δυσπιστίας:
επάρκεια στην ικανοποίηση των αναγκών του
βρέφους
– 18 μηνών – 3 ετών: Στάδιο αυτονομίας ή αμφιβολίας:
εξερεύνηση του περιβάλλοντος, ελευθερία σε ασφαλή
πλαίσια
• Erikson: προσωπικότητα αποτέλεσμα εμπειριών – άλλοι
θεωρητικοί: σταθερά στοιχεία προσωπικότητας – γέννηση

Question 88

Ιδιοσυγκρασία: Τα σταθερά στοιχεία της
συμπεριφοράς

Answer 88

• Ιδιοσυγκρασία: χαρακτηριστικά διέγερσης και
συναισθηματικότητας που αποτελούν σταθερά και μόνιμα
χαρακτηριστικά του ανθρώπου. ΠΩΣ συμπεριφέρεται το
παιδί σε αντίθεση με το ΤΙ κάνει και ΓΙΑΤΙ το κάνει.
• Ιδιοσυγκρασιακές διαφορές μεταξύ των βρεφών:
οφείλονται σε γενετικούς παράγοντες.
• Ιδιοσυγκρασία τείνει να παραμένει σταθερή μέχρι την
εφηβεία. ΩΣΤΟΣΟ οι τρόποι ανατροφής μπορούν να
τροποποιήσουν την ιδιοσυγκρασία σε σημαντικό βαθμό.
• Εκφράσεις ιδιοσυγκρασίας:
– Επίπεδο δραστηριότητας – συνολική κινητικότητα
– Βαθμός ευερεθιστότητας

Question 89

Κατηγορίες ιδοσυγκρασίας

Answer 89

• Εύκολα βρέφη: θετική ψυχική διάθεση, Οι σωματικές
τους λειτουργίες δραστηριοποιούνται ανά τακτά χρονικά
διαστήματα και μπορούν να προσαρμοστούν με ευκολία.
Δείχνουν ενδιαφέρον για νέες καταστάσεις. Ένταση
συναισθημάτων τους μέτρια ή χαμηλή (40 %)
• Δύσκολα βρέφη: αρνητικότερη διάθεση, δυσκολία
προσαρμογής σε νέες καταστάσεις, απόσυρση (10%)
• Βραδυψυχικά βρέφη: αδρανή, ήπιες αντιδράσεις στο
περιβάλλον. Γενικά αρνητική διάθεση, τείνουν να
αποσύρονται σε νέες καταστάσεις, αργή προσαρμογή
(15%).
• 35% των βρεφών δεν μπορεί να ταξινομηθεί – εμφανίζει
ποικιλία ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών.

Question 90

Συνέπειες ιδιοσυγκρασίας

Answer 90

Ποια χαρακτηριστικά ιδιοσυγκρασίας σημαντικά για τη θετική
ανάπτυξη του ατόμου;
• Βαθμός Ταιριάσματος: Ταίριασμα ανάμεσα στην
ιδιοσυγκρασία και το είδος του περιβάλλοντος που ζει το
βρέφος
• Κάποια είδη ιδιοσυγκρασίας πιο προσαρμοστικά: δύσκολα
βρέφη – προβλήματα συμπεριφοράς στη σχολική ηλικία
• Καθοριστική η αντίδραση των γονέων: Αντιδράσεις θυμού
και έλλειψη σταθερότητας στη συμπεριφορά μπορεί να
οδηγήσει σε προβλήματα στη συμπεριφορά
• Σύνδεση ιδιοσυγκρασίας και είδους προσκόλλησης: πιο
εκφραστικά βρέφη ικανοποιούν ευκολότερα τις ανάγκες
τους.
• Σύνδεση ιδιοσυγκρασίας και πολιτισμικών παραγόντων

Question 91

Βιολογική βάση ιδιοσυγκρασίας

Answer 91

• Τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας: κληρονομικά
γνωρίσματα, σχετικά σταθερά, πυρήνας της
προσωπικότητας, σημαντικός ρόλος στην ανάπτυξη.
• Σωματική αντιδραστικότητα – βιολογικό χαρακτηριστικό:
– Υψηλή αντιδραστικότητα: συστολή στο άγνωστο
– Απότομη αύξηση καρδιακών παλμών, διαστολή κόρης,
υψηλά επίπεδα διέγερσης του μεταιχμιακού
συστήματος στον εγκέφαλο
– 2 ετών: συνεσταλμένα άτομα – έντονη διέγερση στην
εγκεφαλική δομή της αμυγδαλής ως ενήλικες κατά την
επαφή με αγνώστους

Question 92

Διαφορές φύλου

Answer 92

Διαφορετική η συμπεριφορά των γονέων προς τα αγόρια
και τα κορίτσια (χρώματα, παιχνίδια κλπ)
• Διαφορετική η ερμηνεία της συμπεριφοράς του βρέφους
από τον ενήλικο ανάλογα με το αν είναι αγόρι ή κορίτσι
• Φύλο: η αντίληψη του ατόμου ότι είναι αγόρι ή κορίτσι
• Ρόλος του φύλου (gender): κοινωνικές αντιλήψεις για το
άρρεν και το θήλυ και κοινωνικοί ρόλοι που τους
αντιστοιχούν. Διαφοροποίηση ανά πολιτισμό
• Υπάρχουν διαφορές φύλου έκδηλες από τη στιγμή της
γέννησης:
• Μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου
• Σπουδαιότερος ο ρόλος του περιβάλλοντος στη
διαφοροποίηση

Question 93

Ρόλοι του φύλου

Answer 93

• Έκδηλες οι διαφορές καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν
• Επιρροή από τους ρόλους που προβάλλει η κοινωνία
– Βρέφη 1 έτους ξεχωρίζουν τον άνδρα από τη γυναίκα
– Οι γονείς τους δίνουν διαφορετικά παιχνίδια να
παίξουν – οι προτιμήσεις των παιδιών ενισχύονται από
τους γονείς όταν ακολουθούν τα κοινωνικά πρότυπα
– 2 ετών: αγόρια περισσότερο ανεξάρτητα, κορίτσια
λιγότερο ανεξάρτητα και περισσότερο
«συμμορφωμένα»
– Διαφορετικές αντιδράσεις γονέων στα πρώτα βήματα:
αγόρια ενθαρρύνονται στην εξερεύνηση, τα κορίτσια
αγκαλιάζονται και συγκρατούνται κοντά στους γονείς
• Διαφορές: συνδυασμός εγγενών, βιολογικών και
περιβαλλοντικών παραγόντων

Question 94

Σύνοψη

Answer 94

• Erikson: στάδιο εμπιστοσύνης ή δυσπιστίας στο στάδιο
της αυτονομίας ή αμφιβολίας
• Ιδιοσυγκρασία: σταθερά χαρακτηριστικά διεγερσιμότητας
και συναισθηματικότητας
• Συνέπειες ιδιοσυγκρασίας: εξαρτώνται από το βαθμό
ταιριάσματος με το είδος και τα χαρακτηριστικά του
περιβάλλοντος
• Οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλλα γίνονται πιο
φανερές με την ηλικία
• Η φροντίδα των παιδιών εκτός σπιτιού μπορεί να έχει
θετικές ή αρνητικές επιδράσεις ανάλογα με την ποιότητά
της και την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση των γονέων.

Question 95

Σωματική και Γνωστική
ανάπτυξη στην προσχολική ηλικία

Answer 95

• Piaget προ-εννοιολογική περίοδος. Χαρακτηριστικά:
– Επικέντρωση
– Διατήρηση
– Ατελής κατανόηση μετασχηματισμού
– Εγωκεντρική σκέψη
– Διαισθητική σκέψη
• Θεωρία Επεξεργασίας πληροφοριών
– Κατανόηση αριθμών
– Μνήμη
• Κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky
– Ζώνη εγγύτερης (επικείμενης) ανάπτυξης
– Παροχή στήριξης (scaffolding)

Question 96

Σωματική ανάπτυξη στην προσχολική
ηλικία

Answer 96

• Μεγάλη σωματική ανάπτυξη
• Κατανάλωση μικρότερης ποσότητας τροφής σε σύγκριση
με βρέφη, ανάγκη για επιλογές προκειμένου να
διαμορφώσουν τις προσωπικές τους διατροφικές
προτιμήσεις
• Ταχεία ανάπτυξη εγκεφάλου. Ανάπτυξη της πλευρίωσης:
εξειδικευμένα έργα από κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου.
• Πιο υγιής περίοδος της ζωής- ασήμαντες ασθένειες,
κίνδυνοι από ατυχήματα
• Βελτίωση των αδρών και λεπτών κινητικών δεξιοτήτων –
ανάπτυξη της προτίμησης του ενός χεριού σε σύγκριση
με το άλλο (δεξιοχειρία, αριστεροχειρία)

Question 97

ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - Piaget: Προ-εννοιολογική περίοδος

Answer 97

• 2ο – 7ο έτος, ανάπτυξη συμβολικής σκέψης, εμφάνιση
συμβολισμού, αύξηση χρήσης εννοιών
• Συμβολική λειτουργία: βασικό στοιχείο προ-εννοιολογικής
περιόδου, ικανότητα χρήσης ενός συμβόλου,
αντικειμένου, λέξης που αντιπροσωπεύουν κάτι το οποίο
δεν είναι παρόν.
• Σχέση ανάμεσα σε γλώσσα και σκέψη:
– Ανάπτυξη της γλώσσας σε αυτή την περίοδο,
– Σύνδεση με τη συμβολική λειτουργία της σκέψης
– Μεγαλύτερη ταχύτητα στις νοητικές διεργασίες
– Επέκταση της σκέψης στο μέλλον
– Piaget: η ανάπτυξη της σκέψης επηρεάζει την
ανάπτυξη της γλώσσας

Question 98

Επικέντρωση – what you see is what you
get

Answer 98

• Διαδικασία εστίασης σε μία πλευρά ενός ερεθίσματος και
αγνόηση των άλλων πλευρών
– Δε λαμβάνει υπόψη του όλες τις διαθέσιμες
πληροφορίες σε ένα ερέθισμα
– Εστιάζει την προσοχή του στα επιφανειακά στοιχεία
που μπορεί να παρατηρήσει άμεσα
– Κυριαρχία των εξωτερικών στοιχείων -> λογικές
ανακρίβειες: Ποιά είναι περισσότερα; Μακρύτερη
σειρά

Question 99

Διατήρηση

Answer 99

• Η γνώση ότι οι ιδιότητες των αντικειμένων, όπως η
ποσότητα δεν εξαρτώνται από τις μεταβολές στην
εμφάνιση των αντικειμένων.
• Ποιο ποτήρι έχει περισσότερο υγρό;

Question 100

Ατελής κατανόηση του μετασχηματισμού

Answer 100

• Μετασχηματισμός: διαδικασία της μεταβολής της
κατάστασης ενός αντικειμένου σε μία άλλη.
• Αντίληψη του κάθε ερεθίσματος ξεχωριστά
• Παράδειγμα:
– Ένα μολύβι που πέφτει από κάθετη θέση σε οριζόντια
– Το παιδί δεν μπορεί να σκεφτεί τις ενδιάμεσες θέσεις
– Το ζωγραφίζει στην αρχή κάθετα και μετά οριζόντια

Question 101

Εγωκεντρισμός

Answer 101

• Η σκέψη που αδυνατεί λάβει υπόψη της την άποψη των
άλλων. Δύο πτυχές:
– Οι άλλοι βλέπουν τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία
– Οι άλλοι έχουν σκέψεις, συναισθήματα και αντιλήψεις
διαφορετικές από τη δική του
• Τα παιδιά δεν προσέχουν τη μη λεκτική συμπεριφορά
τους και την επίδραση που αυτή μπορεί να ασκεί στους
άλλους
• Ένα ποσοστό της λεκτικής συμπεριφοράς του παιδιού δεν
έχει στόχο τη διαπροσωπική επικοινωνία αλλά προ-
ορίζεται για δική του χρήση.

Question 102

Διαισθητική σκέψη

Answer 102

• Διαισθητική σκέψη: απλός πρωτόγονος συλλογισμός –
επίμονη αναζήτηση της γνώσης για τον κόσμο.
– Αναζητά απαντήσεις σε μεγάλο εύρος ερωτημάτων
(γιατί;)
– Πιθανόν να ισχυρίζεται ότι γνωρίζει τις απαντήσεις σε
κάποια ερωτήματα – δεν είναι σε θέση να εξηγήσει
αυτά που γνωρίζει – βασίζεται στη διαισθητική του
σκέψη για να εξηγήσει τον κόσμο (π.χ. Τα αεροπλάνα
πετούν γιατί κινούν τα φτερά τους πάνω κάτω όπως
τα πουλιά).
• Έννοια της λειτουργικότητας: οι δράσεις, τα γεγονότα και
τα αποτελέσματα συσχετίζονται μεταξύ τους
• Ταυτότητα: ορισμένα πράγματα παραμένουν τα ίδια παρά
τις αλλαγές στο σχήμα, την εμφάνιση

Question 103

Αξιολόγηση της προσέγγισης του Piaget

Answer 103

• Πειράματα με σχετικά λίγα παιδιά
• Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι υποτίμησε τις
ικανότητες των παιδιών
• Gelman: για την αντίληψη των αριθμών
– Εγγενής ικανότητα του παιδιού να μετράει όπως και
με τη γλώσσα
– Σε αντίθεση με τις αντιλήψεις του Piaget: οι
αριθμητικές ικανότητες δεν αναπτύσσονται πριν το
τέλος της προ-εννοιολογικής περιόδου
• Προσέγγιση επεξεργασίας πληροφοριών: ποσοτικές
αλλαγές σε αυτή τη φάση της ανάπτυξης, σταδιακή
βελτίωση
• Piaget: αρχή της διατήρησης – κατακτάται στο τέλος της
προ-εννοιολογικής περιόδου
• Σε αυστηρά πειραματικές συνθήκες δεν επιβεβαιώνεται το
εύρημα
• Η επίδοση των παιδιών μπορεί να βελτιωθεί μετά από
εκπαίδευση και σχετικές εμπειρίες
• Γιατί υπάρχει αυτή η διαφορά;
– Η γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Piaget δεν ήταν
κατανοητή στα παιδιά
– Ο Piaget εστίαζε περισσότερο στις ελλείψεις παρά στις
ικανότητες

Question 104

Η θεωρία της επεξεργασίας πληροφοριών
για την ανάπτυξη

Answer 104

• Έμφαση στο είδος των γνωστικών προγραμμάτων που
χρησιμοποιούν τα παιδιά για την επίλυση ενός
προβλήματος
• Αλλαγές στις γνωστικές δεξιότητες – τελειοποίηση ενός
προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς ο
προγραμματιστής το τροποποιεί με βάση την εμπειρία
– Κατανόηση των αριθμών
– Ανάπτυξη της μνήμης

Question 105

Κατανόηση των αριθμών

Answer 105

• Ενδείξεις για την επάρκεια στην κατανόηση των αριθμών:
το μέσο παιδί προσχολικής ηλικίας δεν μπορεί απλώς να
μετράει αλλά και να το κάνει με συνέπεια.
• Αρχές που ακολουθούν τα παιδιά κατά τη μέτρηση
(Gelman)
– Μετράει κάθε αντικείμενο μία φορά
– Κάθε αντικείμενο θα πρέπει να έχει έναν αριθμό
– Όταν ένα παιδί λέει λάθος έναν αριθμό είναι συνεπές
στη λάθος χρήση
• Προχωρημένη κατανόηση των αριθμών παρ’ όλο που δεν
είναι ακριβής
• 4 ετών: απλά προβλήματα πρόσθεσης και αφαίρεσης
μετρώντας, σύγκριση συνόλων αντικειμένων

Question 106

Μνήμη

Answer 106

• Αυτοβιογραφική μνήμη: μνήμη συγκεκριμένων γεγονότων
από τη ζωή του ατόμου
– Δεν είναι πολύ ακριβής μέχρι την ηλικία των 3ων ετών.
– Δεν διατηρούνται όλες μέχρι την ενήλικη ζωή
– Σχετική ακρίβεια σε ανοιχτές ερωτήσεις, σε κοντινά
γεγονότα και παραστατικά γεγονότα.
– Επηρεάζονται από πολιτισμικούς παράγοντες: Κίνα:
χωρίς συναισθηματικά στοιχεία, κοινωνικές
δραστηριότητες. ΗΠΑ: συναισθηματική χροιά,
συνδεδεμένες με γεγονότα
– Οργανωμένες σε σενάρια: Μνημονικές
αναπαραστάσεις γεγονότων με τη σειρά που
εκτυλίχθηκαν στο χρόνο
– Έλλειψη ακρίβειας- γλωσσική ανάπτυξη

Question 107

Το παιδί ως αυτόπτης μάρτυρας

Answer 107

• Τάση του παιδιού να φαντάζεται και να εξωραΐζει
γεγονότα που δεν έχουν συμβεί-εύθραυστη και ανακριβής
μνήμη.
• Δικαστική εξελικτική ψυχολογία: αξιοπιστία
αυτοβιογραφικών αναμνήσεων στο πλαίσιο του
δικαστικού συστήματος (παιδιά αυτόπτες μάρτυρες)
• Οι αναμνήσεις του παιδιού επηρεάζονται από τις
υποδείξεις των ενηλίκων που του κάνουν ερωτήσεις
• Επιρρεπή στην εξαγωγή λανθασμένων συμπερασμάτων
σχετικά με τη συμπεριφορά των άλλων.
• Αύξηση λανθασμένων αναμνήσεων του παιδιού όταν
γίνεται επανειλημμένα η ίδια ερώτηση

Question 108

Αξιολόγηση της προσέγγισης επεξεργασίας
πληροφοριών – θετικά σημεία

Answer 108

• Γνωστική ανάπτυξη: σαφείς διεργασίες που μπορούν να
υποβληθούν σε έλεγχο με έρευνα (σε αντίθεση με
ασαφείς διεργασίες όπως η συμμόρφωση και η
αφομοίωση)
• Με την ανάπτυξη, αναπτύσσεται και ο εγκέφαλος,
διευρύνεται η διάρκεια προσοχής του παιδιού, στρέφει και
αξιοποιεί την προσοχή του αποτελεσματικότερα.
• Εστίαση σε πτυχές της ανάπτυξης όπως η προσοχή και η
μνήμη που άλλοι ερευνητές αγνόησαν.

Question 109

Αξιολόγηση της επεξεργασίας
πληροφοριών

Answer 109

Μειονεκτήματα
• Παραβλέπουν κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες
• «Βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος»: έμφαση στις
επιμέρους διεργασίες και δεν δίνουν συνολική εικόνα για
την ανάπτυξη
• Αντίλογος:
– Ελέγξιμες οι θεωρίες
– Πολλές έρευνες που υποστηρίζουν τα συμπεράσματά
τους (σε αντίθεση με άλλες θεωρίες γνωστικής
ανάπτυξης)
• Σημαντική επίδραση στο χώρο της εξελικτικής
ψυχολογίας.

Question 110

Οι απόψεις του Vygotsky για τη νοητική
ανάπτυξη

Answer 110

• Κατά πόσο οι διαφορές στον τρόπο που οι κοινωνίες
αντιλαμβάνονται τη μάθηση και επιλύουν προβλήματα
επηρεάζουν τη γνωστική ανάπτυξη;
• Γνωστική ανάπτυξη: αποτέλεσμα κοινωνικών
αλληλεπιδράσεων, το παιδί μαθαίνει με καθοδήγηση
καθώς εργάζεται με τους μέντορές του για την επίλυση
προβλημάτων.
• Κοινωνική πλευρά ανάπτυξης και μάθησης vs ατομικές
επιδόσεις του παιδιού (Piaget κ.α)
• Παιδί-> μαθητευόμενος, διδάσκεται γνωστικές
στρατηγικές και δεξιότητες, από ενήλικες και
συνομηλίκους του, οι οποίοι δεν διδάσκουν μόνο νέες
δεξιότητες αλλά προσφέρουν βοήθεια, οδηγίες και
κίνητρα.
• Γνωστική ανάπτυξη επέρχεται βαθμιαία-
ανεξαρτητοποίηση του παιδιού λόγω της βοήθειας του
κοινωνικού περίγυρου.
• Κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες καθορίζουν το
είδος της συνεργασίας ανάμεσα στο παιδί και τους
ενήλικες – συνομηλίκους.
– Σχολεία, παιδικές χαρές, μουσεία
– Έμφαση της κοινωνίας σε συγκεκριμένα προβλήματα
– Τα παιχνίδια των παιδιών αντικατοπτρίζουν τι είναι
σημαντικό για μία κοινωνία (αυτοκινητάκια ->
κινητικότητα)
• Γνωστική ανάπτυξη επηρεάζεται και από τον τρόπο που η
κοινωνία αντιλαμβάνεται το ρόλο των φύλων.
• Piaget: αναπτυσσόμενα παιδιά = μικροί επιστήμονες που
εργάζονται ανεξάρτητα με στόχο μία προσωπική
αντίληψη του κόσμου
• Vygotsky:
– αναπτυσσόμενα παιδιά = μαθητευόμενοι που
διδάσκονται από έμπειρους δασκάλους τις δεξιότητες
που θεωρούνται σημαντικές στον πολιτισμικό
περίγυρο του παιδιού.
– Γνωστική ανάπτυξη του παιδιού εξαρτάται από τη
συναναστροφή του με τους άλλους

Question 111

Ζώνη Εγγύτερης Ανάπτυξης (Zone of
Proximal Development ZPD)

Answer 111

• Αύξηση γνωστικών ικανοτήτων: Έκθεση σε πληροφορίες
που είναι αρκετά άγνωστες για να είναι ενδιαφέρουσες,
αλλά όχι υπερβολικά δύσκολες.
• Ζώνη Εγγύτερης (ή Επικείμενης) Ανάπτυξης: το επίπεδο
στο οποίο το παιδί μπορεί σχεδόν, αλλά όχι εντελώς, να
εκτελέσει ένα έργο ανεξάρτητα, αλλά που μπορεί να το
διεκπεραιώσει με τη βοήθεια κάποιου , περισσότερο
ικανού.
– Κατάλληλη καθοδήγηση στη Ζώνη Εγγύτερης
Ανάπτυξης: μετακίνηση του παιδιού από αυτό που
ξέρει σε αυτό που μπορεί να μάθει (potential)
– Ανάπτυξη: νέα ερεθίσματα και πληροφορίες – από
γονείς, δασκάλους, συνομηλίκους

Question 112

Παροχή στήριξης (Scaffolding)

Answer 112

• Η παροχή στήριξης (Scaffolding) είναι η υποστήριξη για
μάθηση και επίλυση προβλημάτων, που ενθαρρύνει την
ανεξαρτησία και την ανάπτυξη.
• Βοηθά όχι μόνο στην επίλυση συγκεκριμένων
προβλημάτων αλλά και ενισχύει τη συνολική γνωστική
ανάπτυξη.
• Πολιτισμικές διαφορές στη γονεϊκή στήριξη
• Πολιτισμικά εργαλεία για τη στήριξη
– υλικά αντικείμενα: μολύβια, χειραπτικά εργαλεία κλπ)
– Εννοιολογικά: πλαίσιο αρχών και αντιλήψεων για την
επίλυση προβλημάτων, γλώσσα, αριθμητικό σύστημα,
μαθηματικά, φιλοσοφικά, θρησκευτικά συστήματα
μίας κοινωνίας

Question 113

Ο ρόλος της γλώσσας

Answer 113

• Σημαντικό πολιτιστικό εργαλείο
• Βοηθάει όχι μόνο στην εξωτερίκευση αλλά και την
εσωτερίκευση των εννοιών
• Γλώσσα: ΟΧΙ μόνο εργαλείο ΕΚΦΡΑΣΗΣ της σκέψης ΑΛΛΑ
και εργαλείο ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ της σκέψης
– Η γλώσσα προσφέρει ένα μοντέλο αντίληψης του
κόσμου
– Δίνει έμφαση σε εκείνα τα στοιχεία της
πραγματικότητας που είναι σημαντικά για τη
συγκεκριμένη κοινωνία

Question 114

Αξιολόγηση της συνεισφοράς του Vygotsky

Answer 114

• Ρόλος κοινωνικού πολιτισμικού πλαισίου για την
κατανόηση της γνωστικής ανάπτυξης – μεγάλη επίδραση
συνδέεται και με την ανάπτυξη της τεχνολογίας (κυρίως
συνεργατικές τεχνολογίες και τεχνολογίες επικοινωνίας)
• Συγκροτημένο θεωρητικό σύστημα, αναδεικνύει τη
σημασία των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων (γονείς,
συνομηλίκους, άλλα μέλη της κοινωνίας), στηρίζεται από
νέες έρευνες.
• ΕΠΙΚΡΙΤΕΣ
– Ορισμένα σημεία της θεωρίας δεν είναι ακριβή (ζώνη
επικείμενης ανάπτυξης) δύσκολο να επαληθευτούν
ερευνητικά.
– Δεν υπάρχουν στοιχεία για βασικές γνωστικές
διεργασίες (προσοχή, μνήμη)

Question 115

Σύνοψη

Answer 115

• Piaget:
– Προ-εννοιολογική σκέψη- ανάπτυξη της συμβολικής
σκέψης- θεμέλιο γνωστικής ανάπτυξης
– Διαισθητική σκέψη για την εξερεύνηση του
περιβάλλοντος, έννοιες λειτουργικότητας και
ταυτότητας
– Επικριτές: εστίαση στις αδυναμίες του παιδιού και
υποτίμηση των δυνατοτήτων του
• Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών: ποσοτικές αλλαγές
στη γνωστική ανάπτυξη
• Vygotsky: Ρόλος του κοινωνικο-πολιτισμικού
περιβάλλοντος στη γνωστική ανάπτυξη. Ζώνη εγγύτερης
(επικείμενης) ανάπτυξης, παροχή στήριξης (scaffolding)

Question 116

Ανάπτυξη της γλώσσας και της
μάθησης στην προσχολική ηλικία

Answer 116

• Ανάπτυξη της γλώσσας στην προσχολική ηλικία
– Προσωπικός και κοινωνικός λόγος – πραγματολογία
της γλώσσας
– Ρόλος Κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων στη
γλωσσική ανάπτυξη
• Προσχολική αγωγή, χαρακτηριστικά, οφέλη και
αμφισβήτηση
• Η μέθοδος της M. Montessori και η αποτελεσματικότητά
της σε σχολικές γνώσεις και κοινωνικές δεξιότητες

Question 117

Η ανάπτυξη της γλώσσας στην προσχολική
ηλικία

Answer 117

• Γρήγοροι ρυθμοί ανάπτυξης, οι ειδικοί δεν μπορούν να
προσδιορίσουν την πορεία των αλλαγών.
• Χαρακτηριστικά της γλωσσικής ανάπτυξης
– Σύνταξη: συνδυασμός λέξεων και φράσεων για την
κατασκευή προτάσεων
– Σταθερή αύξηση του μήκους των προτάσεων
– Διπλασιασμός τρόπων συνδυασμού λέξεων και
προτάσεων ανά μήνα
– Διεύρυνση λεξιλογίου: ταχεία χαρτογράφηση:
συσχετισμός νέων λέξεων με το νόημά τους και
ένταξη στο λεξιλόγιο
– Χρήση γραμματικής: πληθυντικός, γενική, χρόνοι
ρημάτων, αναγνωρίζει γραμματικά λάθη

Question 118

Προσωπικός λόγος

Answer 118

Προσωπικός λόγος: είναι ο λόγος του παιδιού που
απευθύνεται στον εαυτό του. Vygotsky:
– χρησιμοποιείται για να καθοδηγεί τη συμπεριφορά και
τη σκέψη.
– Κοινωνική λειτουργία: το παιδί συζητά με τον εαυτό
του τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει
– Πρόδρομος εσωτερικού διαλόγου ενηλίκων
– Εξάσκηση δεξιοτήτων απαραίτητες για το διάλογο
• Πραγματολογία: η πλευρά της γλώσσας που σχετίζεται
με την αποτελεσματική και κατάλληλη επικοινωνία με
τους άλλους: περιμένει τη σειρά του, δεν μεταβαίνει από
θέμα σε θέμα, τι είναι κατάλληλο να ειπωθεί και τι όχι,
πότε λέμε ευχαριστώ.

Question 119

Κοινωνικός λόγος

Answer 119

• Κοινωνικός λόγος: ο λόγος που απευθύνεται σε ένα
άλλο άτομο με σκοπό να γίνει κατανοητός από το άτομο
αυτό.
• Πριν τα 3 έτη: το παιδί μοιάζει να μιλάει για δική του
ευχαρίστηση
• Προσχολική περίοδος: χρήση λόγου που απευθύνεται
στους άλλους, το παιδί θέλει να ακουστεί, αναστατώνεται
όταν ο λόγος δεν γίνεται κατανοητός από τους άλλους.
• Piaget: Εγωκεντρικό το μεγαλύτερο μέρος του λόγου των
παιδιών αυτής της ηλικίας – μοιάζει να μη δίνουν σημασία
στις επιδράσεις του λόγου τους- έρευνες δεν
επιβεβαιώνουν ακριβώς αυτά τα αποτελέσματα

Question 120

Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο και
γλωσσική ανάπτυξη

Answer 120

• Σύνδεση γλώσσας που ακούει το παιδί στο σπίτι με τη
μελλοντική γλωσσική και γνωστική του ανάπτυξη:
• Έρευνα Hart & Risley: 2 χρόνια, γονείς από διαφορετικά
κοινωνικο-οικονομικά επίπεδα, μελέτη του λόγου κατά τη
συναναστροφή με τα παιδιά – ΣΥΝΑΦΕΙΑΚΗ Μελέτη
– Υψηλό Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο (ΥΚΟΕ):
μεγαλύτερη λεκτική αλληλεπίδραση με τα παιδιά
– Στη διάρκεια μίας ώρας γονείς με ΥΚΟΕ είχαν διπλάσια
αλληλεπίδραση με τα παιδιά τους
– Μέχρι 4ο έτος: παιδιά γονέων ΥΚΟΕ είχαν ακούσει
13.000.000 περισσότερες λέξεις
– Διαφορά του λόγου: Παιδιά με γονείς ΧΚΟΕ
πιθανότερο να ακούσουν απαγορεύσεις
• Σχέση είδους λόγου με επιδόσεις σε τεστ αξιολόγησης
νοημοσύνης
• Συναφειακή μελέτη: δεν αποδεικνύονται σχέσεις
αιτιότητας ΩΣΤΟΣΟ: πρώιμη έκθεση σε πλούσιο γλωσσικό
υλικό (ποιοτικά και ποσοτικά) – σημαντική για τη
γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη
• Προγράμματα παρέμβασης για την υποστήριξη των
γονέων έτσι ώστε να παρέχουν στα παιδιά τους πλούσια
γλωσσική επικοινωνία
• Χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο: περιορίζει τα
εφόδια που παρέχονται στα παιδιά αλλά και λόγω
δυσμενών επιπτώσεων στους γονείς περιορίζει την
ψυχολογική υποστήριξη που προσφέρουν στην οικογένειά
τους.

Question 121

Προσχολική αγωγή

Answer 121

• Παιδιά που παρακολουθούν προγράμματα προσχολικής
αγωγής εμφανίζουν το ίδιο ή και ανώτερο νοητικό
επίπεδο από παιδιά που μεγαλώνουν στο σπίτι:
μεγαλύτερη ευχέρεια λόγου, παρουσιάζουν πρόοδο στη
μνήμη και στην κατανόηση του λόγου.
• Σημαντική συμβολή σε παιδιά χαμηλού κοινωνικο-
οικονομικού επιπέδου
• Αντίστοιχα ευρήματα σχετικά και με τις κοινωνικές
δεξιότητες: αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία, περισσότερες
γνώσεις για τον κοινωνικό κόσμο στον οποίο
αναπτύσσονται
• Σημασία για τα παραπάνω έχει η ποιότητα του
προγράμματος.

Question 122

Κριτήρια επιλογής μονάδων προσχολικής
αγωγής

Answer 122

• Εκπαίδευση προσωπικού
• Μεγάλοι χώροι και καλή αναλογία προσωπικού – παιδιών
• Προσεκτικά σχεδιασμένο ημερήσιο πρόγραμμα που
εφαρμόζεται συντονισμένα από όλους τους
εκπαιδευτικούς του χώρου
• Πλούσιο γλωσσικό περιβάλλον και ευκαιρίες για συζήτηση
• Οι κοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών
λαμβάνονται υπόψη και γίνεται παρέμβαση όταν υπάρχει
ανάγκη
• Οι δραστηριότητες και το υλικό είναι κατάλληλα για τις
ηλικίες των παιδιών
• Βασικοί κανόνες υγιεινής και ασφάλειας

Question 123

Προσχολική εκπαίδευση: Νωρίς;

Answer 123

• D. Elkind: Η δυτική κοινωνία έχει την τάση να σπρώχνει
τα παιδιά με τόσο γρήγορο ρυθμό που τα κάνει να
βιώνουν στρές και ψυχολογική πίεση πολύ νωρίς στη ζωή
τους
• Σχολική επιτυχία εξαρτάται και από παράγοντες εκτός του
ελέγχου των παιδιών
• Σημασία έχει η χρήση «αναπτυξιακά κατάλληλων
εκπαιδευτικών μεθόδων: μέθοδοι που βασίζονται στη
μέση ανάπτυξη αλλά και στα μοναδικά χαρακτηριστικά
του κάθε παιδιού
• Αντί να περιμένουμε το παιδί να κατανοήσει το
εκπαιδευτικό υλικό σε μία συγκεκριμένη ηλικία –
διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος όπου η μάθηση
διευκολύνεται - δεν επιβάλλεται
• Η εκπαίδευση ξεκινάει από το πανεπιστήμιο
• Παιδιά ακόμη και 3ων ετών περνούν από συνεντεύξεις για
να μπουν στο νηπιαγωγείο
• Στόχος της εκπαίδευσης πρέπει να είναι να δημιουργήσει
εκείνες τις συνθήκες έτσι ώστε το άτομο να αναπτυχθεί
και να ανακαλύψει τα ταλέντα του (industrialized vs
agricultural model)

Question 124

Προσέγγιση Montessori

Answer 124

• Εναλλακτική προσέγγιση για την εκπαίδευση μικρών
παιδιών – εκπαίδευση στα μέτρα των παιδιών
• Στόχος η αύξηση της πρόσβασης των φτωχών παιδιών
στην εκπαίδευση
• Απέρριπτε τις παραδοσιακές μεθόδους όπως τα τεστ και
τους βαθμούς -> καλλιεργούν την ανταγωνιστικότητα και
αποθαρρύνουν τη συνεργατική μάθηση
• Δημιουργία ενός πλαισίου που ενθαρρύνει την ατομική
εξερεύνηση και την ανακάλυψη μέσω της πρακτικής
ενεργητικής μάθησης.
• Τάξεις με παιδιά διαφόρων ηλικιών – δάσκαλοι:
διευκολυντές
• Έμφαση σε σχολικές γνώσεις και κοινωνικές δεξιότητες

Question 125

Αξιολόγηση της μεθόδου Montessori

Answer 125

• Έρευνα με παιδιά που είχαν παρόμοιο προφίλ. Μία ομάδα
φοιτούσε σε Μοντεσοριανό σχολείο και άλλη σε
παραδοσιακό (ΗΠΑ)
• Σημαντικά υψηλότερες επιδόσεις οι μαθητές του σχολείου
Montessori ως προς
– Σχολική ετοιμότητα: σταθμισμένες δοκιμασίες
ανάγνωσης και μαθηματικών δεξιοτήτων
– Εκτελεστική λειτουργία: εφαρμογή ποικίλων κανόνων
στη λήψη αποφάσεων σε ένα πρόβλημα ταξινόμησης
καρτών.
– Κοινωνικής φύσεως οφέλη: συμμετοχή σε
συνεργατικά παιχνίδια, εφαρμογή λύσεων σε
καθημερινά προβλήματα (δικαιοσύνη, ισότητα),
κατανόηση λανθασμένων πεποιθήσεων

Question 126

Σύνοψη

Answer 126

• Θεαματική ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων κατά
την προσχολική ηλικία
• Κοινωνικο-πολιτισμικό επίπεδο επιδρά στην ανάπτυξη της
γλωσσικής ικανότητας των παιδιών
• Για τη γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού
σημασία έχει η ποιότητα του προγράμματος προσχολικής
αγωγής
• Για την ομαλή γνωστική ανάπτυξη τα παιδιά είναι
σημαντικό να βρεθούν σε ένα αναπτυξιακά κατάλληλο,
εξατομικευμένο και υποστηρικτικό περιβάλλον για
μάθηση.

Question 127

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ
ΗΛΙΚΙΑ - ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ

Answer 127

• Ψυχοκοινωνική θεώρηση στην ανάπτυξη της έννοιας του
εαυτού
• Διαμόρφωση της έννοιας της φυλετικής και εθνοτικής
ταυτότητα
• Ανάπτυξη της ταυτότητας του φύλου- διαφοροποίηση
των ρόλων των φύλων με βάση
– Βιολογική προσέγγιση
– Ψυχαναλυτική προσέγγιση
– Προσέγγιση της κοινωνικής μάθησης
– Γνωστική προσέγγιση

Question 128

Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη: Η επίλυση των
συγκρούσεων

Answer 128

Βασικά σημεία
• Erikson: αλλαγές τόσο στην αντίληψη του εαυτού ως
μέλους τής κοινωνίας όσο και στην κατανόηση του
νοήματος της συμπεριφοράς των άλλων.
• Πολιτισμός – προκλήσεις που αλλάζουν με την ηλικία του
ατόμου
• 8 στάδια κάθε ένα χαρακτηρίζεται από μία σύγκρουση –
οι εμπειρίες μας διαμορφώνονται από την επίλυση των
συγκρούσεων μας – μάς κατευθύνουν στην διαμόρφωση
της αντίληψης για τον εαυτό μας.
• 18ος μήνας – 3ο έτος: στάδιο αυτονομίας ή αμφιβολίας:
ώθηση στην εξερεύνηση – ανεξάρτητο, αυτόνομο, /
περιορισμός – υπερπροστασία -> αμφιβολία για τον
εαυτό

Question 129

Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη: το στάδιο
πρωτοβουλίας ή ενοχής

Answer 129

• 3ο – 6ο έτος
• Σύγκρουση: Ανεξαρτησία από τους γονείς (Να το κάνω
εγώ) και αυτόνομη δράση, ΟΜΩΣ όταν οι ενέργειες
αποτυγχάνουν, βιώνει ενοχή.
• Οι γονείς που αντιδρούν θετικά στη στροφή προς την
ανεξαρτησία – βοηθούν το παιδί να επιλύσει με επιτυχία
τη σύγκρουση των συναισθημάτων
• Ευκαιρίες αυτόνομης δράσης αλλά και κατευθυντήριες
γραμμές για καθοδήγηση
• Αποθάρρυνση των προσπαθειών του παιδιού – πιθανόν
οδηγεί σε αίσθηση ενοχής που επηρεάζει την αντίληψη
του εαυτού το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή.

Question 130

Η έννοια του εαυτού στην προσχολική
περίοδο

Answer 130

• Οι περιγραφές που δίνουν τα παιδιά για τον εαυτό τους
δεν είναι πάντοτε ακριβείς
• Συχνά υπερεκτιμούν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους-
δεν υπάρχει η σύγκριση με τους άλλους- ώθηση να
ρισκάρουν και να δοκιμάσουν νέες δραστηριότητες
• Η έννοια του εαυτού: ταυτότητα, σύνολο πεποιθήσεων
για τον εαυτό ως άτομο, επηρεάζεται από τις πολιτισμικές
αντιλήψεις μίας κοινωνίας
– Συλλογικός προσανατολισμός: αλληλεξάρτηση, άτομο:
μέρος μεγαλύτερου κοινωνικού δικτύου
– Ατομικιστικός προσανατολισμός: έμφαση στην
προσωπική ταυτότητα και μοναδικότητα, σε
συναγωνισμό για δυσεύρετους πόρους-
χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν

Question 131

Η ανάπτυξη της φυλετικής και εθνοτικής
ταυτότητας

Answer 131

• Σχετικά γρήγορα τα παιδιά αποκτούν επίγνωση
διαφορετικής φυλετικής ταυτότητας
• Αν και ξεχωρίζουν το χρώμα του δέρματος στην αρχή της
προσχολικής περιόδου δεν συνειδητοποιούν ότι τα
φυλετικά χαρακτηριστικά είναι μόνιμα
• Φυλετική ασυμφωνία: φαινόμενο όπου το παιδί μιας
μειονοτικής ομάδας εκδηλώνει προτίμηση για αξίες και
άτομα της πλειονότητας – ισχυρή επίδραση της
κουλτούρας της πλειονότητας, όχι απαραίτητα χαμηλή
εκτίμηση για τη δική του κουλτούρα
• Η εθνοτική ταυτότητα αναπτύσσεται πιο αργά, πιο
δυσδιάκριτα χαρακτηριστικά. Καλύτερη επίγνωση έχουν
τα δίγλωσσα παιδιά

Question 132

Ταυτότητα φύλου: Η ανάπτυξη της έννοιας
του ρόλου του φύλου

Answer 132

• Διαφορές στον τρόπο αντιμετώπισης των δύο φύλων από
τη γέννηση, στην προσχολική ηλικία, στην εφηβεία και
την ενήλικη ζωή
• Η ταυτότητα του φύλου διαμορφώνεται στην προσχολική
ζωή
• Γένος: στην ανατομία και τη σεξουαλική συμπεριφορά.
Φύλο: η αντίληψη της αρρενωπότητας ή θηλυκότητας σε
μία συγκεκριμένη κοινωνία
• Σε ηλικία 2 ετών σταθερή αντίληψη για τον εαυτό ως
αγόρι ή κορίτσι και το ίδιο ισχύει και για τους άλλους.

Question 133

Ταυτότητα του φύλου: Η ανάπτυξη της
έννοιας του ρόλου του φύλου

Answer 133

• Παιχνίδι και διαφορές φύλου:
– Αγόρια ζωηρό παιχνίδι, κορίτσια υποδύονται ρόλους
και οργανωμένο παιχνίδι
– Προτίμηση στα παιδιά ίδιου φύλου για το παιχνίδι:
διαπολιτισμικό χαρακτηριστικό, νωρίτερα στα κορίτσι
– Φύλο ισχυρότερος παράγων επίδρασης από την
εθνικότητα
• Αυστηρές. συντηρητικές. στερεοτυπικές αντιλήψεις στην
προσχολική ηλικία για τους ρόλους των δύο φύλων:
Αγόρια: έχουν χαρακτηριστικά, όπως ικανότητα,
ανεξαρτησία, επιβολή και ανταγωνιστικότητα. Κορίτσια:
συναισθηματική ζεστασιά, εκφραστικότητα, τρυφερότητα
και ενδοτικότητα. Προσδοκίες – δεν αντικατοπτρίζουν
πραγματική συμπεριφορά.

Question 134

Βιολογικές προσεγγίσεις στο φύλο

Answer 134

• Διαφορετικές αντιλήψεις για τα δύο φύλα προέρχονται
από τα ίδια τα βιολογικά χαρακτηριστικά.
• Ορμόνες: επηρεάζουν τη συμπεριφορά των φύλων
• Διαφοροποίηση του εγκεφάλου: μεσολόβιο σωμάτιο
μεγαλύτερο στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες (μπορεί
όμως να οφείλεται και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες)
• Οι διαφορές στα δύο φύλα εξυπηρετούν το βιολογικό
στόχο της επιβίωσης του είδους μέσω της αναπαραγωγής
– Οι άνδρες με τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά
(επιβολή και ανταγωνιστικότητα) προσέλκυση
θηλυκού – αναπαραγωγή
– Γυναίκες με στερεοτυπικά χαρακτηριστικά – αξιόλογες
σύντροφοι, πιθανότητες επιβίωσης απογόνων τους.

Question 135

Ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις

Answer 135

• Freud: Προσχολικά χρόνια – φαλλικό στάδιο – το σημείο
εστίασης της ευχαρίστησης σχετίζεται με τη γενετήσια
σεξουαλικότητα
• Οιδιπόδειο σύμπλεγμα - αγόρια- 5ο έτος, εμφανείς
ανατομικές διαφορές – σεξουαλικό ενδιαφέρον αγοριού
για τη μητέρα, επιθυμία να σκοτώσει τον πατέρα ΟΜΩΣ ο
πατέρας πανίσχυρος, εκδικητικός, φόβος ευνουχισμού.
Για να υπερνικήσει το φόβο, απωθεί την επιθυμία για τη
μητέρα και ταυτίζεται με τον πατέρα.
• Κορίτσι: επιθυμία για τον πατέρα, φθόνος του πέους – για
να αντιμετωπίσει το φθόνο του πέους ταυτίζεται με τη
μητέρα
• Ταύτιση: διαδικασία κατά την οποία το παιδί προσπαθεί
να μοιάσει με το γονέα του ίδιου φύλου

Question 136

Ψυχαναλυτική προσέγγιση συνέχεια και
κριτική

Answer 136

• Αποτέλεσμα της ταύτισης: το παιδί υιοθετεί τις αντιλήψεις
του γονέα για τα δύο φύλα έτσι οι στερεοτυπικές
αντιλήψεις μεταβιβάζονται στις επόμενες γενιές.
• Κριτική:
– Οι διαφορές των φύλων ερμηνεύονται πληρέστερα με
άλλα μοντέλα
– Απουσία εμπειρικής στήριξης της θεωρίας του: α) τα
παιδιά αποκτούν στερεοτυπικές αντιλήψεις νωρίτερα
από τα 5 έτη β) στερεοτυπικές αντιλήψεις
εμφανίζονται και σε μονογονεϊκές οικογένειες.

Question 137

Προσεγγίσεις κοινωνικής μάθησης

Answer 137

• Το παιδί μαθαίνει τις σχετικές με το φύλο συμπεριφορές
καθώς παρατηρεί τους άλλους – επιβράβευση επειδή
δρουν ανάλογα με το ρόλο του φύλου- υιοθέτηση ρόλου.
• Τα βιβλία, τα ΜΜΕ και η τηλεόραση επιδρούν στη
συνέχιση των στερεοτυπικών αντιλήψεων για το φύλο.
Τηλεόραση:
– Θηλυκά χαρακτηριστικά με βάση τη σχέση της
γυναίκας με τον άνδρα
– Οι γυναίκες πιθανότερο να υποδύονται το ρόλο του
θύματος
– Γυναίκες: χαρακτήρες που τους ενδιαφέρει ο έρωτας,
το σπίτι, η οικογένεια.
• Η εκμάθηση κοινωνικών ρόλων μπορεί να γίνεται και πιο
άμεσα: εσύ είσαι αγόρι, ή είσαι κοριτσάκι

Question 138

Γνωστικές προσεγγίσεις

Answer 138

• Επιθυμία για διαμόρφωση ταυτότητας φύλου – μία
αντίληψη του εαυτού ως αγοριού ή κοριτσιού
• Δημιουργία ενός σχήματος φύλου: ένα γνωστικό
πλαίσιο που περιλαμβάνει και οργανώνει σχετικές με το
φύλο πληροφορίες:
– Διαμορφώνονται από τα πρώτα στάδια της ζωής
– Περιλαμβάνουν κανόνες κατάλληλης και ακατάλληλης
συμπεριφοράς (π.χ. Παντελόνια ακατάλληλα για τα
κορίτσια)
• Kohlberg: η ακαμψία είναι ένδειξη του τρόπου
κατανόησης της έννοιας του φύλου – επηρεάζεται από τις
λανθασμένες αντιλήψεις των παιδιών για τις διαφορές στα
δύο φύλα
• Αντιλήψεις παιδιών για τις διαφορές στα δύο φύλα
– Δεν οφείλονται σε βιολογικούς παράγοντες αλλά σε
διαφορές στην εμφάνιση ή τη συμπεριφορά
– 4-5 ετών: σταθερότητα φύλου: ο άνδρας είναι μόνιμα
άνδρας, το ίδιο και η γυναίκα
• Αποφυγή στερεοτυπικών αντιλήψεων για τα φύλα:
– Bem (1987) ψυχολογικά ανδρόγυνα άτομα:
ενσωμάτωση ανδρικών και γυναικείων
χαρακτηριστικών στην προσωπικότητα
• Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας πρέπει να διδαχθούν να
αντιμετωπίζουν τους άλλους ως ξεχωριστά άτομα
ανεξαρτήτως φύλου, να αναπτύξουν τις δικές τους
ικανότητες ενεργώντας ανεξάρτητα όχι ως εκπρόσωποι
συγκεκριμένου φύλου.

Question 139

Σύνοψη

Answer 139

• Ψυχοκοινωνική θεωρία του Erikson: από το στάδιο
αυτονομίας ή αμφιβολίας το παιδί προχωράει στο στάδιο
της πρωτοβουλίας ή ενοχής
• Ανάπτυξη της έννοιας του εαυτού: πεποιθήσεις για τον
εαυτό του, βασισμένες σε προσωπικές εμπειρίες,
συμπεριφορά γονέων και κοινωνίας
• Διαμόρφωση φυλετικής και εθνοτικής ταυτότητας
• Επίγνωση του ρόλου του φύλου. Ερμηνεία των
διαφορετικών αντιλήψεων για τους ρόλους των δύο
φύλων από α) βιολογική προσέγγιση β) ψυχαναλυτική
προσέγγιση γ) προσέγγιση κοινωνικής μάθησης και δ)
γνωστική προσέγγιση

Question 140

Σωματική και γνωστική ανάπτυξη
στη μέση σχολική ηλικία

Answer 140

• Σωματική ανάπτυξη:
• Γνωστική ανάπτυξη
– Piaget: στάδιο συγκεκριμένων λογικών πράξεων
– Επεξεργασία πληροφοριών: διεύρυνση μνήμης,
εμφάνιση μετα- μνήμης, στρατηγικές ελέγχου
– Vygotsky: σχεδιασμένες συνεργατικές δραστηριότητες
που εντάσσονται στη ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης
• Γλωσσική ανάπτυξη: κατάκτηση μηχανισμών της
γλώσσας, γλωσσική επίγνωση
• Μηχανισμός ανάγνωσης
• Νοημοσύνη και μέθοδοι αξιολόγησής της

Question 141

Συνοπτικά η σωματική ανάπτυξη

Answer 141

• Αργή αλλά σταθερή ανάπτυξη: επιρροή γενετικών αλλά
και ψυχοκοινωνικών παραγόντων
• Σημασία της διατροφής στη σωματική, γνωστική και
κοινωνική ανάπτυξη – Ζητήματα παιδικής παχυσαρκίας
• Σημαντική βελτίωση αδρών και λεπτών κινητικών
δεξιοτήτων
• Σημαντική αύξηση άσθματος και παιδικής κατάθλιψης
• Παιδιά με ειδικές ανάγκες σε τομείς: όρασης, ακοής,
λόγου, μαθησιακές δυσκολίες
• Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας:
προβλήματα στη συγκέντρωση, την προσοχή και υψηλά
επίπεδα κινητικότητας επηρεάζει το 3-5% των παιδιών
της μέσης παιδικής ηλικίας – Σημαντικό ζήτημα στις ΗΠΑ

Question 142

Η προσέγγιση του Piaget για τη γνωστική
ανάπτυξη

Answer 142

• Περίοδος συγκεκριμένων λογικών πράξεων (7-12 ετών)
χρήση πραξιακής και λογικής σκέψης. Εφαρμογή λογικών
πράξεων για την επίλυση προβλημάτων (παράδειγμα
αρχή διατήρησης: δεν δίνει έμφαση μόνο σε εξωτερικά
χαρακτηριστικά)
• Αποκέντρωση της αντίληψης: Ικανότητα του παιδιού να
παίρνει υπόψη του ποικίλες πλευρές μίας κατάστασης ή
ενός φαινομένου
• Κατανόηση της έννοιας της αντιστρεψιμότητας: η
διαδικασία που μεταβάλει κάτι μπορεί να αντιστραφεί και
αυτό το κάτι μπορεί να επιστρέψει στην αρχική του
μορφή: κατανόηση μαθηματικών εννοιών (5+3=8 αλλά
και 3+5=8) και τη σχέση χρόνου ταχύτητας
• Μεταβατική περίοδος ανάμεσα στην προ-εννοιολογική
σκέψη και τη σκέψη των συγκεκριμένων λογικών
πράξεων: η σκέψη του παιδιού έχει στοιχεία και από τις
δύο περιόδους
• Περιορισμοί της σκέψης της σχολικής ηλικίας:
– καθήλωση στη συγκεκριμένη πραγματικότητα
– Αδυναμία κατανόησης αφηρημένων – υποθετικών
ερωτήσεων όπως π.χ. Ελεύθερη βούληση

Question 143

Αξιολόγηση της θεωρίας του Piaget

Answer 143

• Υποτίμηση ικανοτήτων των παιδιών
• Περιορισμένο εύρος πειραμάτων: όταν χρησιμοποιούνται
περισσότερα πειράματα τα παιδιά δεν εμφανίζουν την ίδια
συνέπεια εντός του σταδίου
• Στοιχεία της θεωρίας επιβεβαιώνονται και από
διαπολιτισμικές έρευνες: τα παιδιά σε ορισμένες κοινωνίες
παραμένουν δια βίου στην προ-εννοιολογική περίοδο.
Ωστόσο με κατάλληλη διδασκαλία μπορούν να περάσουν
στα επόμενα στάδια
• Στις διαπολιτισμικές μελέτες όταν τα παιδιά εξετάζονται
από ερευνητές που γνωρίζουν τη γλώσσα και
προσαρμόζουν τα ερωτήματα στο πολιτισμικό πλαίσιο
τότε φαίνεται να χρησιμοποιούν τις γνωστικές λειτουργίες
του σταδίου

Question 144

Η προσέγγιση της επεξεργασίας των
πληροφοριών

Answer 144

• Τα παιδιά χειρίζονται με επιδεξιότητα τις πληροφορίες
από το περιβάλλον, αύξηση της χωρητικότητας της
μνήμης, πιο σύνθετο και αποτελεσματικό το λογισμικό
επεξεργασίας πληροφοριών.
• Μνήμη: ικανότητα για κωδικοποίηση, αποθήκευση και
ανάσυρση πληροφοριών.
• Διεύρυνση της χωρητικότητας της βραχυπρόθεσμης
μνήμης (μνήμη εργασίας)
• Εμφάνιση και βελτίωση της Μεταμνήμης: η επίγνωση του
ατόμου για τις διεργασίες που διέπουν τη μνήμη του
(αντιλαμβάνεται ότι ορισμένα άτομα έχουν καλύτερη
μνήμη από άλλα).
• Στρατηγικές ελέγχου: επανάληψη, οργάνωση υλικού σε
λογικά σύνολα.

Question 145

Η προσέγγιση του Vygotsky στη γνωστική
ανάπτυξη και τη διδασκαλία στην τάξη

Answer 145

• Γνωστική ανάπτυξη: έκθεση του παιδιού σε μαθησιακές
καταστάσεις που βρίσκονται εντός της ζώνης εγγύτερης
ανάπτυξης (το επίπεδο στο οποίο το παιδί μπορεί, αλλά
όχι εντελώς, να εκτελέσει ένα έργο)
• Δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη συναναστροφή των
παιδιών μεταξύ τους και με τους ενήλικες. Προσεκτική
δόμηση των δραστηριοτήτων ώστε να εντάσσονται στην
ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης του παιδιού
• Εκπαιδευτικές πρακτικές όπως η συνεργασία: τα μέλη της
ομάδας ωφελούνται ο ένας από τις ιδέες του άλλου.
Μεγαλύτερο όφελος αν στην ομάδα υπάρχουν παιδιά με
περισσότερες ικανότητες –ειδικοί.
• Αμοιβαία διδασκαλία: στρατηγική κατανόησης κειμένου –
αμοιβαιότητα: ο μαθητής στο ρόλο του εκπαιδευτικού.

Question 146

Κατάκτηση μηχανισμών της γλώσσας

Answer 146

• Διεύρυνση λεξιλογίου
• Βελτίωση της γραμματικής και της σύνταξης
• Καλύτερη αντίληψη της πραγματολογίας: των κανόνων
που καθορίζουν τη χρήση της γλώσσας για επικοινωνία σε
ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.
• Μεταγλωσσική επίγνωση: αντίληψη του παιδιού για τη
χρήση της γλώσσας (:επεξήγηση για ασαφείς
πληροφορίες)
• Ενίσχυση αυτο-ελέγχου μέσω της γλώσσας: χρήση
προσωπικού μονολόγου, όσο πιο ανεπτυγμένες οι
γλωσσικές δεξιότητες τόσο αποτελεσματικότερος ο
αυτοέλεγχος.

Question 147

Διγλωσσία: Μιλώντας πολλές γλώσσες

Answer 147

• Διγλωσσία: είναι η χρήση περισσότερων της μίας
γλωσσών
• Δίγλωσση εκπαίδευση: όταν τα παιδιά δεν μιλούν την
επικρατούσα γλώσσα τότε διδάσκονται τη γλώσσα αλλά
και διδάσκονται και τα γνωστικά αντικείμενα στη μητρική
τους γλώσσα: στόχος να είναι το παιδί ικανό να
παρακολουθήσει τα μαθήματα στην επικρατούσα γλώσσα
• Εναλλακτική προσέγγιση: διδασκαλία των μαθημάτων
στην επικρατούσα γλώσσα. Η δίγλωσση εκπαίδευση
εμποδίζει την κοινωνική ένταξη και την αποτελεσματική
εκμάθηση της επικρατούσας γλώσσας
• Γνωστικά οφέλη: χρήση περισσότερων γλωσσικών
μέσων, ευελιξία, δημιουργικότητα, μεταγλωσσική
ενημερότητα, υψηλότερη νοημοσύνη.

Question 148

Σύνοψη

Answer 148

• Piaget: περίοδος συγκεκριμένων λογικών πράξεων:
εφαρμογή λογικών διεργασιών σε συγκεκριμένα
προβλήματα
• Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών: ποσοτικές
αλλαγές στη μνήμη, βελτίωση διεργασιών επεξεργασίας
πληροφοριών. Ανάπτυξη μεταμνήμης
• Vygotsky: πειραματισμός με νέες δραστηριότητες,
συμμετοχή σε συνεργατικές ομάδες
• Ανάπτυξη γλώσσας: βελτίωση σε λεξιλόγιο, γραμματική,
συντακτικό, πραγματολογία. Ανάπτυξη μεταγλωσσικής
επίγνωσης και χρήση της γλώσσας ως μηχανισμού
αυτοελέγχου
• Διγλωσσία: βελτίωση ευελιξίας και μεταγλωσσικής
επίγνωσης

Question 149

Ανάγνωση: Η αποκωδικοποίηση του
νοήματος των λέξεων

Answer 149

• Σημαντικότερος γνωστικός στόχος για τα παιδιά που
αρχίζουν το σχολείο
• Εμπλέκει απλές γνωστικές δεξιότητες (αναγνώριση των
γραμμάτων και σύνδεση με τον ήχο τους) αλλά και
υψηλού επιπέδου δεξιότητες (συσχετισμός γραπτών
λέξεων με έννοιες)
• Στάδια ανάγνωσης: αναγνωστική δεξιότητα
πραγματοποιείται σε επικαλυπτόμενα στάδια
– Στάδιο 0: γέννηση μέχρι 1η τάξη: Θεμελιώδεις
δεξιότητες. Π.χ. αναγνωρίζει τα γράμματα της
αλφαβήτου, να γράφει το όνομά του και να διαβάζει
μερικές πολύ κοινές λέξεις

Question 150

Στάδια ανάγνωσης (συνέχεια)

Answer 150

• Στάδιο 1: δύο πρώτες τάξεις: δεξιότητες φωνολογικής
καταχώρισης: προφορά λέξεων από συνδυασμούς ήχων
των γραμμάτων, ολοκληρώνει την εκμάθηση αλφαβήτου
και τους αντίστοιχους φθόγγους
• Στάδιο 2: 2η και 3η τάξη: ανάγνωση με ευχέρεια,
δυσκολία επεξεργασίας του νοήματος των λέξεων
• Στάδιο 3: 4η Δημοτικού – 2α Γυμνασίου: Ανάγνωση για
την επίτευξη ενός σκοπού -> μάθηση. Κατανόηση
πληροφοριών μόνο όταν παρουσιάζονται από μία
προσέγγιση
• Στάδιο 4: Κατάκτηση της ικανότητας να διαβάζει το παιδί
και να επεξεργάζεται πληροφορίες που αντιπροσωπεύουν
διαφορετικές προσεγγίσεις.

Question 151

Διδασκαλία ανάγνωσης

Answer 151

Δύο προσεγγίσεις
• Αναλυτικο-συνθετική μέθοδος (κωδικοποιημένη
ανάγνωση): έμφαση στα επιμέρους στοιχεία της
ανάγνωσης: πώς οι ήχοι και τα γράμματα συνδυάζονται
και φτιάχνουν λέξεις, πώς οι λέξεις συνδυάζονται σε
προτάσεις, πώς οι προτάσεις συνθέτουν κείμενα
• Ολιστική προσέγγιση: ανάγνωση παρόμοια με την
απόκτηση προφορικής γλώσσας. Το παιδί εκτίθεται σε
πλήρεις μορφές γραπτού λόγου (προτάσεις, ιστορίες,
διαγράμματα, ποιήματα), μαντεύει τις λέξεις από τα
συμφραζόμενα
• Έρευνες δείχνουν ότι η αναλυτικο-συνθετική μέθοδος
είναι πιο αποτελεσματική.

Question 152

Πολυπολιτισμική εκπαίδευση

Answer 152

• Κάθε κοινωνία συχνά απαρτίζεται από επιμέρους
πολιτιστικές ομάδες
• Η πολιτισμική προέλευση επηρεάζει τους μαθητές ως
προς τον τρόπο που βιώνουν την εκπαίδευση
• Πολυπολιτισμική εκπαίδευση: στόχος είναι να
βοηθήσει μαθητές διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων να
αποκτήσουν επάρκεια γνώσεων μέσα στον κυρίαρχο
πολιτισμό και συνάμα να διατηρήσουν την ταυτότητά
τους ως μέλη της δικής τους πολιτισμικής/ εθνοτικής
ομάδας.

Question 153

Νοημοσύνη - Γενικός Ορισμός

Answer 153

Νοημοσύνη: η ικανότητα του ατόμου για αντίληψη λογική
σκέψη και αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων
πόρων/μέσων, όταν αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις.
Δυσκολίες στον ορισμό λόγω τον διαφορετικών
προσεγγίσεων που έχουν υιοθετήσει διαφορετικοί ερευνητές
προσπαθώντας να αξιολογήσουν τη νοημοσύνη

Question 154

Αξιολόγηση της νοημοσύνης: Κλίμακα
Binet

Answer 154

• Ιστορικό –κοινωνικό πλαίσιο:
– Αρχές 20ου αι στο Παρίσι, σημαντικός αριθμός παιδιών
δεν μπορούσε να ωφεληθεί από την κανονική
εκπαίδευση –
– αρκετά από αυτά τα παιδιά: νοητική στέρηση.
– Ο υπουργός παιδείας ζητάει από τον A. Binet να
σχεδιάσει μία τεχνική που θα επέτρεπε την πρώιμη
αναγνώριση παιδιών που θα ωφελούνταν από την
ειδική εκπαίδευση εκτός κανονικής τάξης
• Binet: δοκιμασία δοκιμής και αποτυχίας. Απηύθυνε
ερωτήσεις σε χαρακτηρισμένους από τους εκπαιδευτικούς
ευφυείς μαθητές και βραδέως μανθάνοντες. Οι ερωτήσεις
που μπορούσαν να απαντηθούν και από τις δύο
κατηγορίες αποκλείονταν

Question 155

Τρεις παρακαταθήκες του Binet

Answer 155

• #1: Πραγματολογική προσέγγιση στο πρόβλημα
μέτρησης της νοημοσύνης. Το τεστ δεν ήταν βασισμένο
σε θεωρητικές προσεγγίσεις για τη νοημοσύνη αλλά σε
μέθοδο δοκιμής και αποτυχίας – δημοφιλής στην
ψυχομετρία που δεν θέλει να εμπλακεί σε θεωρία για τη
νοημοσύνη
• #2: Σύνδεση νοημοσύνης και σχολικής επιτυχίας:
ενδείξεις ότι οι μαθητές έχουν χαρακτηριστικά που
συμβάλλουν σε καλή σχολική επίδοση
• #3: Σύνδεση του τεστ με τη νοητική ηλικία του παιδιού.
Νοητική ηλικία: το μέσο επίπεδο νοημοσύνης ατόμων
μίας συγκεκριμένης χρονολογικής ηλικίας.

Question 156

Νοητικό πηλίκο

Answer 156

• Η νοητική ηλικία δείχνει αν η νοημοσύνη του παιδιού
είναι στο επίπεδο των συνομηλίκων του δεν επιτρέπει
συγκρίσεις μεταξύ παιδιών διαφορετικής χρονολογικής
ηλικίας
• Νοητικό πηλίκο (Intelligence Quotient): ο βαθμός σε ένα
τεστ νοημοσύνης που εξάγεται σε συνάρτηση με τη
νοητική και με τη χρονολογική ηλικία του ατόμου.
• Υπολογισμός του πηλίκου νοημοσύνης (δείκτη
νοημοσύνης - ΔΝ) γίνεται με τον εξής τύπο:
– Νοητικό Πηλίκο = (ΝΗ/ΧΗ)*100
– ΝΗ είναι η νοητική ηλικία και ΧΗ η χρονολογική ηλικία
• Αν (ΝΗ) = (ΧΗ) τότε το νοητικό πηλίκο θα είναι 100
• Αν (ΝΗ) > (ΧΗ) τότε νοητικό πηλίκο > 100 και
αντίστροφα.

Question 157

Σταθμισμένο πηλίκο νοημοσύνης

Answer 157

• Σήμερα το νοητικό πηλίκο υπολογίζεται με πιο σύνθετο
τύπο: το σταθμισμένο πηλίκο νοημοσύνης
– Το μέσο σταθμισμένο πηλίκο νοημοσύνης παραμένει
στην τιμή 100
– Ο βαθμός απόκλισης από το 100 να επιτρέπει τον
υπολογισμό του ποσοστού των ατόμων που έχουν
παρόμοιους βαθμούς (π.χ. 2/3 του πληθυσμού
βρίσκονται στο διάστημα 15 βαθμών πάνω ή κάτω
του 100)
– Βαθμοί πέραν αυτών των ορίων (του +- 15)
αντιστοιχούν σε μικρότερα ποσοστά ατόμων με την
ίδια βαθμολογία

Question 158

Σύγχρονες προσεγγίσεις στις μετρήσεις
νοημοσύνης

Answer 158

• Κλίμακα Νοημοσύνης Stanford - Binet, πέμπτη έκδοση
(SΒS): ερωτήσεις που ποικίλουν ανάλογα με τη
χρονολογική ηλικία του ατόμου – χορηγείται προφορικά,
ο εξεταζόμενος απαντά σε ερωτήσεις αυξημένης
δυσκολίας μέχρι που δεν μπορεί να συνεχίσει
• Η Κλίμακα Νοημοσύνης τού Wechsler για Παιδιά, τέταρτη
έκδοση (WISC-IV): Σχεδιασμένη για παιδιά (βασίζεται
στην αντίστοιχη των ενηλίκων), περιλαμβάνει χωριστές
κλίμακες αξιολόγησης λεκτικών/ γλωσσικών και
πρακτικών (μη γλωσσικών) δεξιοτήτων αλλά δίνει και
συνολική βαθμολογία – ξεχωριστές κλίμακες ευκολότερη
αναγνώριση προβλημάτων που πιθανώς αντιμετωπίζει το
παιδί.
• Η Κλίμακα Αξιολόγησης τού Kaufman για Παιδιά, δεύτερη
έκδοση (KABC-11)
• Διαφορετική προσέγγιση από τις προηγούμενες
• Εξετάζει την ικανότητα του παιδιού να επεξεργάζεται
ταυτόχρονα διαφορετικά μεταξύ τους ερεθίσματα και να
χρησιμοποιεί σκέψη κατά στάδια.
• Εξεταστής: χρήση χειρονομιών ή φράσεων ή και
διατύπωση ερωτήσεων σε άλλη γλώσσα προκειμένου να
διευκολύνει τον εξεταζόμενο (αν η αγγλική δεν είναι
μητρική γλώσσα): πιο «δίκαιη» κλίμακα
• Δείκτης νοημοσύνης: σχολική επιτυχία
• Το νοητικό πηλίκο δεν εμφανίζει συνάφεια με το
εισόδημα και τη μετέπειτα επιτυχία στη ζωή

Question 159

Εναλλακτικές προσεγγίσεις στη μέτρηση
νοημοσύνης

Answer 159

• Οι κλίμακες νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στα
σχολεία αντιμετωπίζουν τη νοημοσύνη ως έναν
μονοδιάστατο παράγοντα, ενιαία νοητική ικανότητα:
παράγων g (γενικός παράγων) που υπεισέρχεται σε όλους
τους τομείς της νοημοσύνης
Αμφισβήτηση της παραπάνω θέσης:
• Ρευστή νοημοσύνη: ικανότητες επεξεργασίας
πληροφοριών, ικανότητα για συλλογισμό και τη μνήμη .
• Αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη: η συσσώρευση
πληροφοριών/γνώσεων, δεξιοτήτων και στρατηγικών που
το άτομο έχει αποκτήσει μέσω της εμπειρίας και τις
οποίες μπορεί να εφαρμόσει σε συνθήκες που απαιτούν
την επίλυση προβλήματος

Question 160

Εναλλακτικές προσεγγίσεις στη μέτρηση
νοημοσύνης: Gardner

Answer 160

8 διαφορετικά και σχετικά ανεξάρτητα είδη νοημοσύνης, δεν
λειτουργούν μεμονωμένα αλλά από κοινού ανάλογα με τη
δραστηριότητα:
1. Μουσική νοημοσύνη: δεξιότητες σε έργα που
σχετίζονται με τη μουσική
2. Σωματική-Κιναισθητική νοημοσύνη: δεξιότητες
χρήσης ολόκληρου του σώματος ή μερών του για την
επίλυση προβλήματος ή για κατασκευές ή για την
επίδειξη σωματικών δεξιοτήτων.
3. Λογικομαθηματική νοημοσύνη: δεξιότητες επίλυσης
προβλημάτων και επιστημονικής σκέψης.
4. Γλωσσική νοημοσύνη: δεξιότητες που σχετίζονται με
την παραγωγή και χρήση της γλώσσας
5. Χωρική νοημοσύνη: δεξιότητες που σχετίζονται με την
αντίληψη διαστάσεων του χώρου , όπως αυτές που
χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες και οι αρχιτέκτονες
6. Διαπροσωπική νοημοσύνη: δεξιότητες στη
συναλλαγή με άλλους, όπως ευαισθησία στην ψυχική
διάθεση, την ιδιοσυγκρασία, τα κίνητρα και τις προθέσεις
των άλλων.
7. Ενδοπροσωπική νοημοσύνη: γνώση σχετικά με την
εσωτερική πλευρά του εαυτού. Πρόσβαση στα
προσωπικά συναισθήματα
8. Φυσική-νατουραλιστική νοημοσύνη: ικανότητα
αναγνώρισης και κατηγοριοποίησης αντικειμένων στο
περιβάλλον

Question 161

Εναλλακτικές προσεγγίσεις στη
νοημοσύνη: τριαρχική θεωρία

Answer 161

• Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών: νοημοσύνη
αποτελείται από τρεις πλευρές που σχετίζονται με την
επεξεργασία πληροφοριών (Sternberg):
– Αναλυτικό στοιχείο: αποτελεσματική ανάλυση και
επεξεργασία πληροφοριών
– Εμπειρικό στοιχείο: ενόραση και δημιουργικότητα
ατόμου – συσχέτιση γεγονότων, σύγκριση στοιχείων
με ό,τι ήδη γνωρίζουν, συνδυασμός στοιχείων με
δημιουργικό τρόπο
– Πραγματολογικό στοιχείο: πρακτική νοημοσύνη και
αντιμετώπιση καθημερινών απαιτήσεων της ζωής
• Ο βαθμός παρουσίας κάθε ενός από τα παραπάνω
στοιχεία διαφέρει από άτομο σε άτομο

Question 162

Σύνοψη

Answer 162

• Ένα μοντέλο περιγραφής της αναγνωστικής δεξιότητας
περιγράφει την ανάπτυξή της σε 5 αλληλο-
επικαλυπτόμενα στάδια (ο -4)
• Η αξιολόγηση της νοημοσύνης παραδοσιακά εστιάζει στη
σχολική επίδοση
• Εναλλακτικες προσεγγίσεις υποδεικνύουν ότι αντί για τον
γενικό παράγοντα g, υπάρχουν πολλαπλές νοημοσύνες
που συνεργάζονται ανάλογα με το έργο.

Question 163

Κοινωνική ανάπτυξη και
ανάπτυξη προσωπικότητας στη
μέση σχολική ηλικία

Answer 163

• Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη: στάδιο φιλοπονίας ή
κατωτερότητας
• Κοινωνική σύγκριση, αυτο-εκτίμηση
• Ανάπτυξη της ηθικότητας: θεωρία του Kohlberg
• Διαμόρφωση της φιλίας
– Επιδράσεις στην ανάπτυξη
– Στάδια διαμόρφωσης φιλίας
– Θέση στην ομάδα, επίλυση κοινωνικού προβλήματος
– Φιλίες κοριτσιών και αγοριών
• Αιτιακές αποδόσεις και επίδραση των προσδοκιών των
άλλων στη σχολική επίδοση του παιδιού
• Συναισθηματική νοημοσύνη

Question 164

Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη: Στάδιο
φιλοπονίας ή κατωτερότητας

Answer 164

• Στάδιο φιλοπονίας ή κατωτερότητας (περίπου από το 6ο
μέχρι το 12ο έτος): Κυρίαρχο στοιχείο: η προσπάθεια του
παιδιού να αποκτήσει τις κατάλληλες δεξιότητες, ώστε
να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, με τις οποίες έρχεται
αντιμέτωπο στο σπίτι, στο σχολείο και στον ευρύτερο
σύγχρονο κόσμο του.
• Το παιδί προσπαθεί να βρει μία θέση για τον εαυτό του
στο κοινωνικό του περιβάλλον
– επιτυχία: ικανότητα και επάρκεια.
– Πιθανές δυσκολίες: αισθήματα αποτυχίας και
ανικανότητας-> Πιθανόν μειωμένα κίνητρα για καλές
επιδόσεις και συναναστροφές με συνομηλίκους
• Φιλοπονία μακροπρόθεσμες προεκτάσεις: συνάφεια με
επιτυχία στην επαγγελματική και προσωπική ζωή.

Question 165

Αντίληψη του εαυτού: από τη σωματική
στην ψυχολογική άποψη

Answer 165

• Μετάβαση από τα εξωτερικά στα εσωτερικά ψυχολογικά
γνωρίσματα: π.χ. Είμαι καλός/η στο τρέξιμο και τη
ζωγραφική (εξωτερικές δραστηριότητες – σωματικές,
κινητικές δεξιότητες) Ή Είμαι αρκετά έξυπνος/η,
φιλικός/η και βοηθάω τους φίλους (εσωτερικά
γνωρίσματα, πιο αφηρημένα)
• Συνδέεται με αυξημένες γνωστικές δεξιότητες
• Πιο σύνθετη η αντίληψη του εαυτού: εστίαση σε έργα
που είναι παραγωγικό, διαπίστωση ότι είναι πιο
αποτελεσματικό σε κάποια πράγματα - λιγότερο σε άλλα.
• Περιλαμβάνει τον προσωπικό τομέα (εξωτερική εμφάνιση,
σχέση με συνομηλίκους, σωματικές δεξιότητες) και τον
ακαδημαϊκό τομέα (γλώσσα, μαθηματικά).
Αλληλοεπικάλυψη, όχι απαραίτητα συσχέτιση

Question 166

Κοινωνική σύγκριση

Answer 166

• Διαδικασία όπου το άτομο αξιολογεί τη συμπεριφορά, τις
ικανότητες, τις ειδικές γνώσεις και τις πεποιθήσεις του,
μέσω της σύγκρισης με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά
των άλλων.
• Όταν το άτομο δεν διαθέτει συγκεκριμένα αντικειμενικά
κριτήρια μέτρησης των ικανοτήτων του στρέφεται στην
κοινωνική πραγματικότητα
• Κοινωνική πραγματικότητα: η αντίληψη του ατόμου
σχετικά με το πώς ενεργούν οι άλλοι, σκέπτονται και
αντιλαμβάνονται τον κόσμο.
• Κοινωνική σύγκριση προς τα κάτω: σύγκριση με άτομα
που είναι εμφανώς λιγότερα αποτελεσματικά ή
επιτυχημένα – κυρίως όταν διακυβεύεται η αυτοεκτίμησή
του

Question 167

Αυτοεκτίμηση: η διαμόρφωση θετικής ή
αρνητικής εικόνας τού εαυτού

Answer 167

• Αυτοεκτίμηση: είναι η συνολική και επιμέρους θετική ή
αρνητική αυτοαξιολόγηση του ατόμου.
– Αυτοαντίληψη: πίστεις και πεποιθήσεις του ατόμου για
τον εαυτό του («Είμαι καλός στην τρομπέτα, δεν είμαι
καλός στις κοινωνικές επιστήμες»),
– Αυτοεκτίμηση: κυρίως συναισθηματικό περιεχόμενο
(«Όλοι νομίζουν ότι είμαι υπερβολικά “σπασίκλας”»)
• Σημαντική ανάπτυξη αυτο-εκτίμησης: σύγκριση με τους
άλλους, αξιολογεί το βαθμό στον οποίο ανταποκρίνεται
στα κριτήρια της κοινωνίας
• Αρχικά αυτο-εκτίμηση γενική εικόνα του εαυτού (γενικά
καλός), προς το τέλος του σταδίου: διαφοροποίηση:
υψηλή σε ορισμένους τομείς, χαμηλή σε άλλους.

Question 168

Αλλαγές και σταθερότητα στην
αυτοεκτίμηση

Answer 168

• Γενικά υψηλή σε αυτή τη φάση ζωής, μειώνεται περί το
12ο έτος (σύνδεση με είσοδο του παιδιού στο Γυμνάσιο,
διαφορετικές απαιτήσεις) και μετά ανεβαίνει πάλι
• Ορισμένα παιδιά σταθερά χαμηλή αυτοεκτίμηση: φαύλος
κύκλος αποτυχίας: χαμηλή αυτοεκτίμηση, αναμονή
χαμηλής επίδοσης, αυξημένο άγχος, δυσκολία να
συγκεντρωθεί και να μελετήσει, ενδεχομένως απουσία
προσπάθειας- αυτο-εκπληρούμενη προφητεία.
• Παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση: καλύτερη πορεία
• Συμβολή γονέων για να αυξήσουν την αυτοεκτίμηση του
παιδιού: διαλεκτικό στυλ στην ανατροφή – στοργικοί,
συναισθηματικοί με σαφή όρια στη συμπεριφορά του
παιδιού. Αυστηροί γονείς: το παιδί ανίκανο. Υπερβολικά
επιεικείς: λανθασμένη εντύπωση για τις ικανότητές του.

Question 169

Ανάπτυξη της ηθικότητας -Kohlberg

Answer 169

Ανάπτυξη της ηθικότητας σε τρία επίπεδα
• Επίπεδο 1: προσυμβατική ηθική: συμμόρφωση με
άκαμπτους κανόνες που βασίζονται στην τιμωρία και την
επιβράβευση
• Επίπεδο 2 : η έννοια της ηθικής προσεγγίζεται από την
θέση του παιδιού ως καλού, υπεύθυνου μέλους της
κοινωνίας (μέτρο ο εαυτός, τί θα έκανε το παιδί)
• Επίπεδο 3: μετασυμβατική ηθική: Επίκληση των
καθολικών ηθικών αρχών οι οποίες θεωρούνται ευρύτερες
από τους νόμους της συγκεκριμένης κοινωνίας.
• Το άτομο περνάει διαδοχικά από τα παραπάνω στάδια-
ελάχιστοι φτάνουν το επίπεδο μετασυμβατικής ηθικής.

Question 170

Αξιολόγηση της θεωρίας του Kohlberg

Answer 170

• Η θεωρία του ηθικού συλλογισμού δεν εξηγεί την ηθική
συμπεριφορά: π.χ. Παιδιά που είχαν φτάσει το ανώτερο
επίπεδο ηθικής ήταν πιθανό να παραβιάσουν τους
κανόνες του σχολείο όσο και οι συμμαθητές τους που
βρίσκονταν στο κατώτερο επίπεδο
• Βασίζεται αποκλειστικά σε άτομα που ζουν σε δυτικές
κοινωνίες – γρηγορότερη μετάβαση από το ένα στάδιο
στο άλλο- τα ανώτερα στάδια αφορούν ηθικούς
συλλογισμούς που εμπλέκουν πολιτικούς και κοινωνικούς
θεσμούς της δυτικής κοινωνίας (αστυνομία, δικαστήριο)
• Δυσκολία αξιολόγησης της ανάπτυξης της ηθικότητας στα
κορίτσια: σταθερά χαμηλότερους βαθμούς συγκριτικά με
τους άνδρες. Τα κριτήρια του Kohlberg φτιάχτηκαν για
άνδρες.

Question 171

Αξιολόγηση ηθικότητας στα κορίτσια

Answer 171

• Διαφοροποίηση στην αντίληψη της ηθικής συμπεριφοράς
ανάλογα με το φύλο λόγω διαφορών στην ανατροφή
• Αγόρια: αντίληψη ηθικότητας με όρους γενικών αρχών,
όπως η δικαιοσύνη και η ισονομία
• Κορίτσια: κυρίως με όρους υπευθυνότητας προς τα άλλα
άτομα και προθυμίας για προσφορά, συμπόνοια για τους
άλλους: καθοριστικότερο κριτήριο.
• Gilligan: Ανάπτυξη ηθικότητας στα κορίτσια σε 3 στάδια:
– Στάδιο #1: προσανατολισμός στην επιβίωση: τι είναι
πρακτικό και καλύτερο για την ίδια. Σταδιακά
μετακινείται από τον ατομικισμό στην υπευθυνότητα:
τι είναι καλύτερο για τους άλλους

Question 172

Αξιολόγηση ηθικότητας στα κορίτσια

Answer 172

• Στάδια ηθικότητας Gilligan (συνέχεια)
• Στάδιο #2. «Η καλοσύνη ως αυτοθυσία»: αρχικά
σκέπτεται ότι πρέπει να θυσιάσει τις δικές της επιθυμίες
για τις επιθυμίες των άλλων. Βαθμιαία μετάβαση από την
«καλωσύνη» στην «αλήθεια»: λαμβάνει υπόψη της τόσο
τις δικές της ανάγκες όσο και εκείνες των άλλων.
• Στάδιο #3. «Ηθικότητα της μη βίας»: η πρόκληση πόνου
στους άλλους -συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού-
ανήθικη πράξη. Ανώτερο στάδιο ηθικότητας, ηθική
ισορροπία ανάμεσα στον εαυτό και τους άλλους.
• Αμφισβήτηση ότι οι διαφορές ανάμεσα στα αγόρια και τα
κορίτσια τόσο έντονες. Και τα αγόρια φαίνεται να
παρουσιάζουν χαρακτηριστικά από τα στάδια της Gilligan.

Question 173

Σύνοψη

Answer 173

• Erikson: στάδιο φιλοπονίας ή κατωτερότητας
• Κοινωνική σύγκριση για τη δημιουργία της
αυτοαντίληψης, εσωτερικά- ψυχολογικά χαρκτηριστικά
• Αυτοεκτίμηση: στηρίζεται στη σύγκριση με τους άλλους
και τα εσωτερικά κριτήρια επιτυχίας
• Ηθικότητα (Kohlberg): 3 επίπεδα: από την τιμωρία και
την επιβράβευση (επίπεδο 1), στην συμμόρφωση με τις
κοινωνικές συμβάσεις (επίπεδο 2), στην υιοθέτηση
καθολικών ηθικών αρχών (επίπεδο 3). Gilligan
διαφοροποίηση κοριτσιών.

Question 174

Επιδράσεις της φιλίας στην ανάπτυξη

Answer 174

Επιδρά στην ανάπτυξη διότι
• Παρέχει πληροφορίες για το περιβάλλον και τους άλλους
ανθρώπους, αλλά και για το ίδιο παιδί.
• Παρέχει συναισθηματική υποστήριξη:
αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του στρες.
• Καθιστά το παιδί σε σημαντικά λιγότερο βαθμό στόχο της
επιθετικότητας των άλλων
• Βοηθά στη διαχείριση και τον έλεγχο των συναισθημάτων
• Βοηθά στην ερμηνεία των προσωπικών και
συναισθηματικών εμπειριών
• Είναι μέσον άσκησης στην επικοινωνία και στις
συναλλαγές με τους άλλους.
• Αυξάνει το εύρος των εμπειριών του παιδιού

Question 175

Στάδια για τη δημιουργία της φιλίας

Answer 175

• Στάδιο 1. Φιλία που βασίζεται στη συμπεριφορά
των άλλων (4ο - 7ο έτος):φίλοι άτομα στα οποία το
παιδί είναι αρεστό και με τα οποία έχει κοινά παιχνίδια και
δραστηριότητες, περνά μαζί τον περισσότερο χρόνο. –
όχι χαρακτηριστικά προσωπικότητας των άλλων
• Στάδιο 2. Φιλία που βασίζεται στην εμπιστοσύνη:
(8ο-10ο έτος) χαρακτηριστικά προσωπικότητας και
επιβράβευση από τους άλλους- αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Φίλοι αυτοί που παρέχουν βοήθεια όταν χρειαστεί.
Παραβίαση της εμπιστοσύνης – διάρρηξη φιλίας
• Στάδιο 3: Φιλία που βασίζεται στην ψυχολογική
εγγύτητα: (11ο
-15ο έτος): οικειότητα και αφοσίωση,
κεντρικό χαρακτηριστικό η εγγύτητα που προκύπτει από
αμοιβαίες προσωπικές εκμυστηρεύσεις και συναισθήματα.

Question 176

Επιδράσεις της φιλίας στην ανάπτυξη

Answer 176

Επιδρά στην ανάπτυξη διότι
• Παρέχει πληροφορίες για το περιβάλλον και τους άλλους
ανθρώπους, αλλά και για το ίδιο παιδί.
• Παρέχει συναισθηματική υποστήριξη:
αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του στρες.
• Καθιστά το παιδί σε σημαντικά λιγότερο βαθμό στόχο της
επιθετικότητας των άλλων
• Βοηθά στη διαχείριση και τον έλεγχο των συναισθημάτων
• Βοηθά στην ερμηνεία των προσωπικών και
συναισθηματικών εμπειριών
• Είναι μέσον άσκησης στην επικοινωνία και στις
συναλλαγές με τους άλλους.
• Αυξάνει το εύρος των εμπειριών του παιδιού

Question 177

Στάδια για τη δημιουργία της φιλίας

Answer 177

• Στάδιο 1. Φιλία που βασίζεται στη συμπεριφορά
των άλλων (4ο - 7ο έτος):φίλοι άτομα στα οποία το
παιδί είναι αρεστό και με τα οποία έχει κοινά παιχνίδια και
δραστηριότητες, περνά μαζί τον περισσότερο χρόνο. –
όχι χαρακτηριστικά προσωπικότητας των άλλων
• Στάδιο 2. Φιλία που βασίζεται στην εμπιστοσύνη:
(8ο-10ο έτος) χαρακτηριστικά προσωπικότητας και
επιβράβευση από τους άλλους- αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Φίλοι αυτοί που παρέχουν βοήθεια όταν χρειαστεί.
Παραβίαση της εμπιστοσύνης – διάρρηξη φιλίας
• Στάδιο 3: Φιλία που βασίζεται στην ψυχολογική
εγγύτητα: (11ο
-15ο έτος): οικειότητα και αφοσίωση,
κεντρικό χαρακτηριστικό η εγγύτητα που προκύπτει από
αμοιβαίες προσωπικές εκμυστηρεύσεις και συναισθήματα.

Question 178

Θέση στην ομάδα

Answer 178

• Θέση στην ομάδα (status): η αξιολόγηση ενός ρόλου η
ενός ανθρώπου από τα άλλα μέλη μιας ομάδας.
– Υψηλότερη θέση: περισσότερες ευκαιρίες πρόσβασης
σε διαθέσιμους πόρους και δραστηριότητες, όπως
παιχνίδια, βιβλία και πληροφορίες.
– Χαμηλότερη θέση: πιθανότερο να ακολουθούν τις
πρωτοβουλίες των παιδιών με υψηλότερη θέση.
• Σημαντικός παράγοντας στις φιλίες:
– υψηλή θέση: φίλοι υψηλότερης θέσης, περισσότεροι
φίλοι, χαμηλή θέση: φίλοι ίδιου επιπέδου
– Πιθανότερο τα παιδιά να θεωρούν φίλο ένα παιδί που
ανήκει σε υψηλότερη θέση.

Question 179

Επίλυση κοινωνικού προβλήματος

Answer 179

• Κοινωνική επάρκεια: κοινωνικές δεξιότητες- επιτυχής
λειτουργία στο κοινωνικό περιβάλλον.
• Επίλυση κοινωνικού προβλήματος: χρήση
στρατηγικών για την επίλυση διαπροσωπικών
συγκρούσεων, με τρόπο ικανοποιητικό για το παιδί και
τους άλλους – σημαντικό στοιχείο κοινωνικής επάρκειας.
• Dodge: στάδια επίλυσης προβλήματος – στρατηγικές
επεξεργασίας πληροφοριών: 1) αναγνώριση και
εξακρίβωση ενδείξεων του προβλήματος 2)ερμηνεία και
αξιολόγηση των ενδείξεων 3) προσδιορισμός πιθανών
αντιδράσεων για επίλυση του προβλήματος 4)
αξιολόγηση αντιδράσεων και συνεπειών 5) επιλογή
αντίδρασης

Question 180

Εκφοβισμός: σχολική και διαδικτυακή
καταδυνάστευση

Answer 180

• Σύγχρονη μορφή εκφοβισμού χρησιμοποιεί το διαδίκτυο:
δημοσίευση παραποιημένων φωτογραφιών, δυσφήμιση,
χλευασμός
• Ανώνυμη μορφή - ευάλωτο το θύμα. Δημόσιος
χαρακτήρας: ταπείνωση – καταστρεπτικές επιπτώσεις
• Παιδιά που εκφοβίζουν: πιθανόν να προέρχονται από
οικογένειες με ιστορικό κακοποίησης, παρεκτρέπονται
περισσότερο στο σπίτι και στο σχολείο
• Θύματα εκφοβισμού: μοναχικά, παθητικά άτομα, κλαίνε
εύκολα, δεν έχουν κοινωνικές δεξιότητες που μπορούν να
αποτρέψουν εκφοβισμό (π.χ. Χιούμορ στο χλευασμό).
Θύματα εκφοβισμού μπορούν να γίνουν και παιδιά χωρίς
τα παραπάνω χαρακτηριστικά

Question 181

Φύλο και διαπροσωπικές σχέσεις

Answer 181

• Αποφυγή του αντίθετου φύλου περισσότερο εμφανής στη
μέση σχολική ηλικία
• Διαχωρισμός στις σχέσεις φιλίας ανάλογα με το φύλο:
διαπολιτισμικό στοιχείο: μπορεί να σχετίζεται με τις
δραστηριότητες που εμπλέκονται τα παιδιά αλλά δεν
εξηγεί το φαινόμενο.
• Σχέσεις φιλίας περιορίζονται στα παιδιά του ίδιου φύλου
• Η φύση των σχέσεων φιλίας διαφέρει ανάμεσα σε αγόρια
και κορίτσια:
• Φιλίες αγοριών: μεγαλύτερο δίκτυο φίλων, ομάδες (όχι
ζεύγη), σαφείς διαφορές στη θέση στην ομάδα (αρχηγός,
και μέλη με ποικίλες θέσεις στην ομάδα).

Question 182

Ιεραρχία κυριαρχίας

Answer 182

• Ιεραρχία κυριαρχίας: τάξη πραγμάτων που
αντιπροσωπεύει τη σχετική κοινωνική ισχύ των ατόμων
σε μία ομάδα
– Τα μέλη υψηλότερης θέσης μπορούν να
αμφισβητήσουν και να εναντιωθούν σ’ αυτούς που
βρίσκονται σε χαμηλότερη θέση
– Ενδιαφέρον για διατήρηση και βελτίωση της
κοινωνικής θέσης. Σύνδεση με περιοριστικό παιχνίδι:
διακοπή της συναναστροφής αν ένα παιδί θεωρήσει
ότι η θέση του στην ομάδα αμφισβητείται
• Χρήση του λόγου: αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον για την
κοινωνική θέση και τη διατήρησή της ή την πιθανή της
αμφισβήτηση.

Question 183

Η Φιλία των κοριτσιών

Answer 183

• Εστίαση σε μία ή δύο καλύτερες φίλες (αντί για δίκτυο
φίλων)
• Αποφεύγονται οι διαφορές στην κοινωνική θέση και
επιλέγονται φιλίες με άτομα της ίδιας θέσης στην ιεραρχία
της ομάδας
• Η επίλυση των συγκρούσεων συνήθως γίνεται με
συμβιβασμό- στόχος η εξομάλυνση των διαφορών:
κοινωνικές συναναστροφές εύκολες χωρίς συγκρουσιακό
χαρακτήρα
• Η χρήση έμμεσων τρόπων επίλυσης συγκρούσεων δεν
έχει να κάνει με έλλειψη αυτοπεποίθησης αλλά ο στόχος
είναι να διατηρηθούν οι σχέσεις ίσης κοινωνικής θέσης.
• Τα κορίτσια μπορούν να γίνουν συγκρουσιακά με άλλα
κορίτσια που δεν είναι φίλες ή με αγόρια.

Question 184

Σύνοψη

Answer 184

• Εξέλιξη των αντιλήψεων για τη φιλία: αρχικά συμμετοχή
σε ευχάριστες δραστηριότητες, μετά έμφαση στα
χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τέλος παιδικής
ηλικίας: οικειότητα και αφοσίωση
• Οι φιλίες επηρεάζονται από τη θέση του παιδιού στην
ιεραρχία της ομάδας. Σημαντική η ανάπτυξη δεξιοτήτων
επίλυσης κοινωνικού προβλήματος
• Διαμόρφωση φιλίας με το ίδιο φύλο: αγόρια δίκτυο φίλων
με σχέσεις ιεραρχίας- κορίτσια ζεύγη – ισότιμες σχέσεις
(παρόμοια θέση στην ομάδα)
• Σχολικός εκφοβισμός – διδασκαλία δεξιοτήτων επίλυσης
κοινωνικού προβλήματος για τη μείωση των περιστατικών

Question 185

Σχολική επιτυχία και αποτυχία: παιδική
ερμηνεία

Answer 185

• Η αιτιολόγηση της αποτυχίας καθορίζει πόσο το άτομο θα
προσπαθήσει για να επιτύχει σε μελλοντικές διαδικασίες
• Αιτιακές αποδόσεις: ερμηνεία για τους παράγοντες που
καθορίζουν τη συμπεριφορά (επιτυχία, αποτυχία κλπ).
– προσωπικοί/εσωτερικοί παράγοντες (δεν είμαι
ιδιαίτερα έξυπνος) ή παράγοντες συνθηκών (δεν
κοιμήθηκα αρκετά)
– Σταθερή αιτία (η επίδοσή μου είναι συνήθως κακή) ή
ασταθής (αυτή τη φορά δεν προσπάθησα αρκετά)
– Ελέγξιμη (αν διαβάσω περισσότερο μπορεί να τα πάω
καλύτερα) ή μη ελέγξιμη (Δεν μπορώ να ελέγξω τη
συμπεριφορά του καθηγητή)

Question 186

Ερμηνείες με βάση τις αιτιακές αποδόσεις

Answer 186

• Απόδοση επιτυχίας σε εσωτερικούς παράγοντες (είμαι
έξυπνος/η) υπερηφάνεια. Αποτυχία: ντροπή
• Σταθερότητα ή μη των αιτίων: αν η επιτυχία ή αποτυχία
αποδίδεται σε σταθερούς παράγοντες το άτομο η
προσδοκία του είναι ότι και στο μέλλον η επίδοσή του θα
είναι η ίδια
• Ελεγξιμότητα ή μη των αιτίων: επηρεάζει τα αισθήματα
προς τον εαυτό και τους άλλους (αποτυχία σε ελέγξιμους
παράγοντες: π.χ. Λίγη προσπάθεια: θυμός)

Question 187

Πολιτισμικές διαφορές στις αιτιακές
αποδόσεις

Answer 187

• Δυτικές κοινωνίες: επίδοση αποδίδεται σε σταθερά /
εσωτερικά αίτια
• Ασιατικές κοινωνίες (επίδραση Κομφούκιου): επιτυχία:
προσωρινοί περιστασιακοί παράγοντες: αναγκαιότητα για
σκληρή εργασία και επιμονή ως προϋποθέσεις της
επιτυχίας
• Μητέρες και εκπαιδευτικοί
– στις Ασιατικές κοινωνίες πιστεύουν ακλόνητα ότι οι
μαθητές σε μία συνηθισμένη τάξη έχουν περίπου τις
ίδιες ικανότητες: αποτυχία: προσωρινή κατάσταση-
απουσία σκληρής δουλειάς
– Στις Δυτικές κοινωνίες: σημαντικές διαφορές στις
ικανότητες – αποτυχία: χαμηλή επίδοση: αποτυχία
του παιδιού και απουσία κινήτρων

Question 188

Επίδραση των προσδοκιών των άλλων στη
συμπεριφορά των παιδιών

Answer 188

• Ο «Πυγμαλίων στην τάξη»: Τυχαία επιλογή 5 παιδιών ως
αναμενόμενα να παρουσιάσουν σημαντική πρόοδο –
σημαντική βελτίωση 1η και 2α Τάξη, όχι τόσο σημαντική
από 3η έως 6η
• Επίδραση προσδοκιών του εκπαιδευτικού: ο κύκλος
συμπεριφοράς όπου ο εκπαιδευτικός μεταβιβάζει τις
προσδοκίες του για ένα παιδί και έτσι προκαλεί την
εμφάνιση της προσδοκώμενης συμπεριφοράς:
– αρχική προσδοκία για τις ικανότητες ενός μαθητή
– Η προσδοκία μεταβιβάζεται στο μαθητή μέσω μίας
σειράς σύνθετων λεκτικών και μη λεκτικών ενδείξεων
– Οι προσδοκίες αυτές δείχνουν ποια συμπεριφορά είναι
κατάλληλη
– Ο μαθητής συμπεριφέρεται αναλόγως

Question 189

«Κανάλια» μεταβίβασης προσδοκιώ

Answer 189

• Κοινωνικο-συναισθηματικό κλίμα στην τάξη: πιο
ζεστοί, αποδέχονται περισσότερο τα παιδιά για τα οποία
έχουν υψηλές προσδοκίες
• Παροχή πνευματικών ερεθισμάτων: περισσότερο
εκπαιδευτικό υλικό και τους ζητούν να απαντήσουν σε
δυσκολότερες ερωτήσεις
• Προσφορά ενίσχυσης και διαπροσωπικών επαφών.
Ο συνολικός αριθμός επαφών ανάμεσα στους δασκάλους
και στους μαθητές υψηλών προσδοκιών είναι σημαντικά
μεγαλύτερος από ό,τι με τα παιδιά χαμηλών προσδοκιών.
• Ανατροφοδότηση. Όταν οι εκπαιδευτικοί έχουν υψηλές
προσδοκίες για ένα παιδί, αξιολογούν θετικότερα τη
σχολική του εργασία και αποδέχονται ευκολότερα τις
ιδέες του.

Question 190

Συναισθηματική νοημοσύνη

Answer 190

• Συναισθηματική νοημοσύνη: το σύνολο των δεξιοτήτων
που διέπουν την ακριβή εκτίμηση, αξιολόγηση, έκφραση
και ρύθμιση των συναισθημάτων.
• Daniel Goleman: εκπαίδευση στη διαχείριση των
συναισθημάτων (π.χ. Αποτυχία, επιτυχία κλπ) κεντρικός
ρόλος στο αναλυτικό πρόγραμμα. Παραδείγματα
προγραμμάτων που βοηθούν τα παιδιά στην απόκτηση
ενσυναίσθησης, αυτο-επίγνωσης, δημιουργίας δεσμών
φιλίας μέσω ιστοριών
• Κριτική: Βεβαρυμένο πρόγραμμα μαθητών, οικογένεια
υπεύθυνη για τη συναισθηματική νοημοσύνη.
• https://www.youtube.com/watch?v=Y7m9eNoB3NU
Εισαγωγή στην Συναισθηματική νοημοσύνη στα Αγγλικά
από τον D. Goleman.

Question 191

Σύνοψη

Answer 191

• Οι αιτιακές αποδόσεις διαφέρουν από άτομο σε άτομο,
ανάλογα με το πολιτισμικό υπόβαθρο και το φύλο του
ατόμου.
• Οι προσδοκίες, κυρίως αυτές που διαμορφώνουν οι γονείς
και οι εκπαιδευτικοί για το παιδί, μπορούν να επηρεάσουν
τη συμπεριφορά του και να δημιουργήσουν
αποτελέσματα, τα οποία αντανακλούν και επιβεβαιώνουν
αυτές τις προσδοκίες.
• Η συναισθηματική νοημοσύνη -δηλαδή οι δεξιότητες που
διέπουν την ακριβή εκτίμηση, αξιολόγηση, έκφραση και
ρύθμιση των συναισθημάτων- θεωρείται σήμερα
σημαντικό στοιχείο της κοινωνικής νοημοσύνης.