Mjerenja i funkcionalno ispitivanje reumatskih bolesnika

Question 1

Načini mjerenja jačine boli?

Answer 1

1. Vizuelna analogna skala (VAS)
2. Likertova skala
3. Ritchie artikularni index.

Question 2

Vizuelna analogna skala (VAS)?

Answer 2

VAS je najčešće primjenjivani način ocjene jačine boli. Može se primjeniti i za mjerenje drugih kliničkih parametara, gdje se daje ocjena za neku aktivnost ili stanje. VAS je centimetarska traka od 10cm, označena od 1 kao znak stanja bez boli, do 10 što predstavlja ocjenu za maksimalno moguću bol.

1..2..3..4..5..6..7..8..9..10

Question 3

Likertova skala?

Answer 3

Likertova skala je numerička skala i ocjena boli je stepenovana od 1 do 5 na slijedeći način:

1 nema bola
2 blag bol
3 srednje jaka bol
4 ozbiljna bol
5 vrlo ozbiljna bol.

Question 4

Ritchie artikularni index?

Answer 4

Ritchie artikularni index - bol je ocjenjivana ocjenom od 0 do 3 i to na slijedeći način:

0 bez bola
1 bol na dodir
2 pri dodiru jaukne
3 pri dodiru jaukne i izmiče ispitivani zglob.

Question 5

Ispitivanje jutarnje ukočenosti zglobova?

Answer 5

Trajanje jutarnje ukočenosti je veoma važan kriterij u dijagnozi.
Mjerena je u minutama potrebnim da se postigne pokretljivost, odnosno potrebno vrijeme nakon jutarnjeg buđenja neophodno da se bolesnik razgiba i osjeća sposobnim za kretanje i svakodnevne aktivnosti. Kod reumatidnog artritisa jutarnja ukočenost traje više od 60 minuta a kod degenerativnog artritisa do 30 minuta.

Question 6

Načini ispitivanja mišićne snage?

Answer 6

1. Manuleni mišićni test
2. Dinamometrija (korištenje aparata)

Question 7

Manuelni mišićni test?

Answer 7

MMT se radi kod svakog bolesnika koji ima probleme s muskuloskeletnim sistemom da bi se procijenio kvalitet i snaga muskulature. Njime se ne može mjeriti izdržljivost mišića.
Ocjenjuje se snaga mišićne skupine, teško pojedinog mišića. Prednost mu je što je
jednostavan, izvodljiv na svakom mjestu i ne zahtijeva aparaturu. Na rezultate utiše motivacija pacijenta i sposobnost ispitivača da procijeni.

MMT se ocjenjuje ocjenama od 0-5:

0 nema nikakve kontrakcije
1 početna mišićna kontrakcija, ali nedovoljna
da izazove pokret (očuvano 10% snage)
2 može da izazove pokret ako se ukloni sila
teže jer nju ne može da savlada (25%
snage)
3 mišić može da savlada silu zemljine teže,
ali ne može nikakav otpor (očuvano 50%)
4 može da savlada zemljinu težu i blaži
otpor (očuvano 75% snage)
5 može da savlada jak otpor (očuvano
100% snage)

Može se dodati na ocjenu + ili - kako bi dobili bolju procjenu.
Kako bi imali precizniju procjenu i kako bi pratili razvoj bolesti i uticaj primjene fizikalnih vježbi, bitno je test ponavljati više puta.

Question 8

Dinamometrija?

Answer 8

Dinamometrija je preciznije mjerenje mišićne snage uz korištenje aparata. Njime se mjeri
snaga prilikom statičke kontrakcije jer je tad ona najveća. Ima više vrsta dinamometara: na
pero, hidraulični, elektronski.

Na nalaz utiče i motivacija pacijenta i dinamometrija nema neke posebne prednosti od MMT.

Question 9

Mjerenje veličine zgloba?

Answer 9

Kada se registruje otok zgloba, potrebno ga je izmjeriti centimetrom preko sredine zgloba i
dalje pratiti njegovu veličinu, jer ona sugeriše težinu bolesti.

Question 10

Mjerenje dužine ekstremiteta?

Answer 10

Mjeri se centimetrom i može se mjeriti cijeli ekstremitet, a može i parcijalno.
Dužina noge se mjeri od spine iliace anterior superior (SIAS) do unutrašnjeg maleolusa ili od umbilikusa do unutrašnjeg maleolusa. To se radi u ležećem stavu.
Dužina se može mjeriti i u stojećem stavu
na taj način što se stavi libela između dvije SIAS. Ako su ekstremiteti jednaki, libela pokazuje vodoravan položaj. Ako su nejednaki, onda se pod kraću nogu postavljaju daščice sve dok libela ne pokaže vodoravan položaj. Nakon toga se izmjeri debljina postavljenih daščica i ona pokazuje koliko je skraćenje ekstremiteta.

Dužina noge se može mjeriti i parcijalno:

a) Dužina natkoljenice se mjeri od SIAS do zglobne pukotine koljena.

b) Dužina potkoljenice se mjeri od zglobne pukotine do vanjskog maleolusa.

c) Dužina nadlaktice se mjeri od akromiona do olekranona.

d) Dužina podlaktice se mjeri od olekranona do procesus stiloideus radii.

Question 11

Mjerenje obima ekstremiteta?

Answer 11

Cilj mjerenja: utvrđivanje mičićne mase, prisustva edema ili neke druge promjene na muskulaturi.
Vrši se centimetarskom trakom. Važno je odrediti nivo na kome se mjeri i on mora biti na određenoj udaljenosti od neke fiksne anatomske tačke. Mjeri se uvijek obostrano. Ta čvrsta tačka je npr. za natkoljenicu gornji rub patele i obim se mjeri 15 cm udaljenosti od nje.
Na nalazu se treba naznačiti na kojem nivou je vršeno mjerenje, da bi se moglo uraditi adekvatno kontrolno mjerenje.

Question 12

Mjerenje ograničenja pokretljivosti zglobova?

Answer 12

Sve promjene na zglobu (bol, otok, promjene na okolnim zglobnim strukturama i mišićima) prije ili kasnije rezultiraju promjenama u obimu pokretljivosti zglobova.
Ograničenje pokretljivosti zgloba se mjeri uglomjerom (goniometrom) i izražava u
stepenima. Centar uglomjera se stavi na zglobnu osovinu, a kraci uglomjera moraju biti paralelni s ekstremitetom koji čini zglob. Mjeri se određeni put od neutralnog položaja do maksimalno mogućeg ugla pokretljivosti.

Za mjerenje ugla pokretljivosti važan je nulti
položaj od koga se vrši mjerenje. Dogovoreno je da je nulti položaj kad je tijelo u uspravnom
položaju, sastavljenih nogu, ruku postavljenih uz tijelo, s pogledom prema naprijed. U tom
slučaju je navedeni ugao 0°.
Ako postoji potreba da se prikaže ograničenje pokreta više zglobova, kao što je to u poliartritisu, onda je ovaj način neprikladan i spor te se u tom slučaju koristi Numerički model za mjerenje pokretljivosti (NMOP) gdje se ograničenje pokreta mjeri u postotcima koji se zatim izraze u brojevima. Obim pokretljivosti je od 0 do 5 i izračunava se na sljedeći način:

0 uredna pokretljivost

1 ograničenje pokretljivosti od 10%

2 ograničenje pokretljivosti od 25%

3 ograničenje pokretljivosti od 50%

4 ograničenje pokretljivosti od 75%

5 ograničenje pokretljivosti od 100%

Ovaj način mjerenja obima pokretljivosti je brz, jednostavan, ali nije dovoljno precizan te se može koristiti u slučaju poliartritisa, gdje velika preciznost nije potrebna, ali u slučaju
mjerenja pokretljivosti jednog zgloba treba se koristiti uglomjerom.

Question 13

Procjena funkcionalne sposobnosti i kvaliteta života?

Answer 13

Ne postoji tačna mjera kvaliteta života i zato se razvio veliki broj instrumenata za njegovo
mjerenje, ali se nisu svi pokazali vrijednim.
Postoje za bolest specifični i opšti instrumenti.
Vrlo je važna sopstvena procjena pacijenta o bolesti, jer je utvrđeno da njegova ocjena o pogoršanju bolesti prethodi promjenama kliničkih parametara. Kvalitetan instrument mora biti osjetljiv, pouzdan, validan, praktičan, objektivan, etičan, specifičan i opšte prihvaćen. Svaka
od ovih stavki je važna i o njoj se mora voditi računa prilikom planiranja novih instrumenata
procjene.
- Pouzdanost se procjenjuje tako što ispitivač obavi dva testiranja istog bolesnika u
kratkom razmaku.
- Validnost se može procijeniti kada dva ispitivača ispituju jednog bolesnika
u kratkom razmaku i rezultati njihovog testiranja bi morali biti slični, s visokim stepenom korelacije.
- Praktičnost podrazumijeva jednostavna pitanja i kratko vrijeme za njegovo
izvođenje.
Također je važno da je instrument opšte prihvaćen radi mogućnosti komparacije rezultata.

U opšte/generičke instrumente procjene funkcionalnog stanja spadaju Nottingham Health Profile (NHP), Groningen Activity Restriction Scale (GARS) i Short Form-36 Health
Survey Questionnaire (SF-36).

Specifični instrumenti mjere funkcionalnu sposobnost kod konkretne bolesti, kao što je reumatoidni artritis, osteoartritis itd.

Instrumenti za mjerenje
funkcionalne sposobnosti u reumatoidnom artritisu: ARA kriterij po Steinbrockeru, ACR
klasifikacija prema Hochbergu, HAQ itd.

Instrumenti za mjerenje funkcionalne sposobnosti u
osteoartritisu: Lequesne indeks za kukove i koljena, Womac index za donje ekstremitete,
Dreiserov index za osteoartritis šaka itd. S obzirom na to da osteoartritis nije sistemska bolest, ne postoji jedan instrument za sve zglobove.

Question 14

U opšte/generičke instrumente procjene funkcionalnog stanja spadaju?

Answer 14

Nottingham Health Profile (NHP), Groningen Activity Restriction Scale (GARS) i Short Form-36 Health
Survey Questionnaire (SF-36).

Question 15

Instrumenti za mjerenje
funkcionalne sposobnosti u reumatoidnom artritisu su?

Answer 15

ARA kriterij po Steinbrockeru, ACR klasifikacija prema Hochbergu, HAQ itd.

Question 16

Instrumenti za mjerenje funkcionalne sposobnosti u
osteoartritisu su?

Answer 16

Lequesne indeks za kukove i koljena, Womac index za donje ekstremitete,
Dreiserov index za osteoartritis šaka itd.

S obzirom na to da osteoartritis nije sistemska bolest, ne postoji jedan instrument za sve zglobove.

Question 17

Šta mjere specifični instrumenti?

Answer 17

Mjere funkcionalnu sposobnost kod konkretne bolesti, kao što je reumatoidni artritis, osteoartritis itd.

Question 18

ARA kriterij (po Steinbrockeru)?

Answer 18

Ima četiri razreda:

I razred: potpuna funkcionalna sposobnost;

II razred: ograničena radna sposobnost i teškoće u obavljanju svakodnevnih aktivnosti;

III razred: jako smanjena radna sposobnost, kao i aktivnosti samozbrinjavanja;

IV razred: potpuna radna nesposobnost, sve aktivnosti moguće samo uz tuđu pomoć.

Ovakva klasifikacija je dosta gruba i ne može pratiti neke manje promjene nastale u kraćem vremenskom periodu.

Question 19

ACR klasifikacija funkcionalnog statusa prema Hochbergu?

Answer 19

Predstavlja modificirane ARA kriterije i funkcionalna sposobnost razvrstana je u slijedeća 4 stadijuma:

I stadijum: Može da izvodi sve uobičajene aktivnosti dnevnog života
(samozbrinjavanje, radne i rekreacione aktivnosti).

II stadijum: Može da izvodi uobičajene aktivnosti samozbrinjavanja i poslove iz
profesije (rad, škola, spremanje kuće), a limitirane su aktivnosti koje radi iz hobija.

III stadijum: Mogućnost pacijenta da izvodi uobičajene aktivnosti samozbrinjavanja,
ali su limitirane aktivnosti iz zvanja i iz hobija.

IV stadijum: Ograničene sposobnosti pacijenta za sve radnje (samozbrinjavanje,
aktivnosti iz zvanja i iz hobija).

Ovaj test jednostavan je za izvođenje, ali nedovoljno precizan za praćenje efekta terapije za kratko vrijeme. Može brzo pokazati stanje i procijeniti stepen nesposobnosti.

Question 20

Upitnik za procjenu zdravlja (Health Assessment Questionaire-HAQ)?

Answer 20

On ima osam oblasti i 20 pitanja: oblačenje, hranjenje, hvatanje, ustajanje, šetanje, održavanje higijene, dodavanje i spoljašnje aktivnosti.
Svaka aktivnost se ocjenjuje od 0 do 3 (veća ocjena označava veću nesposobnost), a dobiveni zbir se dijeli s brojem aktivnosti, te imamo ocjenu s 2 decimale.
Potrebno je 2,5 do 5 minuta za njegovo izvođenje.
Ovim upitnikom se mogu pratiti i manje promjene u funkcijama i njime se dobro odražava funkcionalni status.

HAQ je široko korištena metoda u svijetu i za razliku od ACR klasifikacije, senzitivna je na promjene u
funkcionalnom statusu i za kraći period.
Svako pitanje nudi odgovor sa slijedećim ocjenama:

0 može obaviti radnju bez ikakve pomoći

1 aktivnost obavlja s izvjesnim teškoćama

2 pri izvođenju konkretne aktivnosti potrebna je tuđa pomoć

3 ne može uraditi određenu aktivnost

Rezultat testa je dobijen nakon što je zbir ocjena za sve ocijenjene radnje podijeljen sa brojem
radnji i uzme se broj s dvije decimale.

Interpretacija rezultata ovog testa se može stepenovati na slijedeći način:

0,00 do 1,00 ukazuje na laganu nesposobnost i ograničen funkcionalni status

1,01 do 2,00 označava ozbiljnije oštećenje i veću nesposobnost

2,01 do 3,00 govori za potpunu nesposobnost i ovisnost o tuđoj pomoći.

Question 21

Lequesne indeks?

Answer 21

Lequesne indeks je specifičan indeks za osteoartritis kuka i koljena i mjeri bol, ukočenost i
funkcionalnu sposobnost. Veličina skora je od 0 do 24.

Question 22

WOMAC index (The Western Ontario and Mc Master Universities Osteoarthritis)?

Answer 22

WOMAC index (The Western Ontario and Mc Master Universities Osteoarthritis) je također specifičan za osteoartritis na donjim ekstremitetima.
Ima 3 subskale: za bol, ukočenost u zglobovima i funkcionalnu sposobnost. Ocjenjuje se svaka od aktivnosti sa:

0 = izvodi je bez problema,

1 = s malim problemima,

2 = umjerenim problemima,

3 = ozbiljnim problemima,

4 = ekstremno teško izvodi određenu aktivnost.

Question 23

Oswerti upitnik za funkcionalno ispitivanje bola u leđima?

Answer 23

Upitnik koji ima 10 grupa pitanja, a odgovor na svako od njih nudi 6 opcija. Veći broj znači lošije stanje. Ukupan skor je 50.
Pitanja se odnose na intezitet bola, ličnu higijenu, podizanje, hodanje, sjedenje, stojanje, spavanje, društveni život, putovanje, promjena inteziteta bola.

Question 24

Funckionalno ispitivanje vratne kičme?

Answer 24

Ocjenjuje se 10 aktivnosti i to: intezitet bola, lična higijena, podizanje, čitanje, glavobolja, koncetracija, posao, vožnja, spavanje, rekreacija. Svaki odgovor nudi 6 opcija. Ukupni skor je 50. Dobiveni broj bodova se može svrstati u 5 kategorija:

0-4 nema nesposobnosti
5-14 blaga nesposobnost
15-24 umjerena nesposobnost
25-34 teška nesposobnost
34> potpuna nesposobnost

Procenat indeksa onesposobljenosti se izračunava:
Broj bodova x 2 = skor u %

Question 25

Ispitivanje funkcije šake?

Answer 25

Mjeri se:
- snaga stiska šake
- mogućnost formiranja pesnice
- funkcionalno ispitivanje

1. Snaga stiska šake se može mjeriti manuelnim mišićnim testom, dinamometrom, a kod osoba s reumatoidnim artritisom, gdje je izrazito smanjena snaga stiska šake, može da se
   koristi tlakomjer, pri čemu se mjeri koliko može napumpati manžetu, a izražava se u mm Hg ili paskalima.
2. Mogućnost formiranja pesnice: ispituje se može li pacijent u potpunosti zatvoriti šaku, a ako ne može, onda se mjeri udaljenost prstiju od ručnog zgloba pri maksimalnoj fleksiji u
   MCP I PIP zglobovima.
3. Za funkcionalno ispitivanje služi Dreiserov index.
   Dreiser –ov funkcionalni index je dizajniran za osteoartitis šaka i ima 10 pitanja koja se
   odnose samo na funkcinalnu sposobnost šake.

Ima 4 stepena ocjenjivanja, od 0 do 3 i maksimalan broj bodova za punu nesposobnost je 30.

Question 26

Dreiserov funkcionalni indeks? (za šta se koristi i kako se mjeri)

Answer 26

Dreiser –ov funkcionalni index je dizajniran za osteoartitis šaka i ima 10 pitanja koja se
odnose samo na funkcinalnu sposobnost šake.

Ima 4 stepena ocjenjivanja, od 0 do 3 i maksimalan broj bodova za punu nesposobnost je 30.

Question 27

Ispitivanje hoda?

Answer 27

Kod postojanja promjena na zglobovima donjih ekstremiteta mjeri se i:

• dužina hoda
• dužina hoda do pojave bola
• brzina hoda na nekoj zadanoj stazi (15 ili 20m)
• hod uz i niz stepenice