Leki układu PRZYWSPÓŁCZULNEGO Flashcards
Ogólne informacje, główne nerwy
W uproszczeniu zakłada się, że działa on antagonistycznie do układu współczulnego
Czuwa nad funkcjami organizmu w czasie spoczynku, snu, trawienia i wydalania
Jego stymulacja powoduje odprężenie, zwolnienie oddychania i krążenia krwi, pobudzenie trawienia i wydalania
Głównym nerwem układu przywspółczulnego na obszarze klatki piersiowej i jamy brzusznej jest nerw błędny, dochodzący do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby
Nerwem przywspółczulnym regulującym czynności narządów w obszarze miednicy małej jest nerw miednicowy odchodzący od części krzyżowej rdzenia kręgowego
W układzie tym występują zwoje, leżące w pobliżu unerwianych narządów lub w samych narządach oraz sploty (np. splot sercowy, płucny)
Układ przywspółczulny - w przeciwieństwie do układu współczulnego - nie reaguje jako całość, lecz aktywizuje tylko te funkcje, które są niezbędne w danym momencie!
Efekty pobudzenia układu przywspółczulnego
Zwężenie źrenicy
Nasilenie wydzielania śliny, łez, potu (z wyjątkiem konia – unerwienie gruczołów współczulne)
Hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu, bradykardia)
Zwężenie oskrzeli
Rozszerzanie naczyń krwionośnych= spadek ciśnienia tętniczego
Nasilanie skurczów przewodu pokarmowego – (biegunki, wymioty)
Skurcz pęcherza moczowego (moczenie)
Wzrost wydzielania insuliny
Neurotransmiter układu przywspółczulnego
Neurotransmiterem układu przywspółczulnego jest wyłącznie acetylocholina (zarówno we włóknach przed- jak i pozazwojowych), która pobudza receptory muskarynowe M i nikotynowe N
Acetylocholina
Acetylocholina powstaje z choliny i acetylokoenzymu A
Jest rozkładana przez cholinesterazy: acetylocholinesterazę i butyrylocholinoesterazę do choliny i kwasu octowego
Źródłem choliny jest pokarm oraz rozkład ACh w szczelinie synaptycznej
Receptory M (gdzie, agoniści, antagoniści)
Receptory M występują pre- i postsynaptyczne
Agoniści: acetylocholina i muskaryna
Antagoniści: np. atropina, glikopyrolat
Receptory N (gdzie, agoniści, antagoniści)
Receptory N występują w zwojach układu współczulnego i przywspółczulnego
Agoniści: acetylocholina i nikotyna
Antagoniści: np. heksametonium
Receptory w układzie cholinergicznym
5 różnych podtypów receptorów muskarynowych (M1 – M5)
Receptory M1
występują głównie w -OUN, -neuronach na obwodzie -w komórkach okładzinowych żołądka. Uczestniczą w procesach pamięci i uczenia, jak również w przekaźnictwie zwojowym
Receptory M2
znajdują się w
- sercu (zwolnienie czynności serca= ino i chronotropowe ujemne)
- w zakończeniach presynaptycznych neuronów
- w OUN i na obwodzie
Receptory M3
są umiejscowione w mięśniach gładkich narządów wewnętrznych, naczyń krwionośnych oraz w gruczołach zewnątrz -wydzielniczych (sekrecja)
Receptory M4
stwierdzono w przodomózgowiu, hipokampie i prążkowiu; fizjologiczne znaczenie niejednoznaczne
Receptory M5
występują w OUN; znaczenie fizjologiczne niejasne
Które receptory aktywują specjalne białko Gq/11?
M1, M3, M5
Podział synaps cholinergicznych
Synapsy szybkie i wolne
Synapsy szybkie
Bardzo szybka hydroliza, receptory N,
Są to synapsy nerwowo mięśniowe i zwojowe
Synapsy wolne
Hydroliza trwa dłużej
Receptory M
Są to synapsy w mięśniach gładkich, gruczołach wydzielniczych i sercu
Aktywacja białka Gq/11
- W komórkach mięśni gładkich białko G aktywuje fosfolipazę C (PLC)
- Wywołuje to natychmiastową hydrolizę difosforanu fosfatydyloinozytolu (PIP2) do trifosforanu inozytolu (IP3) i diacyloglicerolu (DAG)
- Trifosforan inozytolu powoduje uwolnienie wewnątrzkomórkowego Ca2+ zmagazynowanego w siateczce endoplazmatycznej
- W wyniku związania IP3 następuje otwarcie kanałów wapniowych, zwiększenie stęż. Ca2+ w cytozolu i aktywacja kinaz zależnych od Ca2+/kalmoduliny
- Następuje pobudzenie czynności komórek manifestujące się skurczem mięśni gładkich i nasileniem wydzielania gruczołów egzogennych
- Diacyloglicerol (DAG) aktywuje serynowo-treoninowe kinazy C fosforylujące różne białka błonowe, cytoplazmatyczne (receptorowe, kanałowe, transportujące), mitochondrialne oraz jądrowe
Które receptory hamują cyklazę adenylanową??
Receptory muskarynowe M2 i M4 hamują cyklazę adenylanową przez układ białek G.
W wyniku interakcji z tymi białkami następuje spotęgowanie przewodnictwa przez kanały K+ i zahamowanie aktywności kanałów Ca2+ zależnych od potencjału
Muskaryna ( co to, objawy zatrucia)
alkaloid występujący w muchomorze czerwonym.
Objawy zatrucia pojawiają się szybko i charakteryzują się nadmiernym wydzielaniem śliny, łzawieniem, nudnościami, wymiotami, bólami głowy, zaburzeniami widzenia, kolką jelitową, biegunką.
Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym
objawy zatrucia pojawiają się po okresie utajenia
Objawy:
gwałtowne bóle brzucha, wymioty,
biegunka,
odwodnienie ustroju. Toksyczne peptydy (amanityna, falloidyna) uszkadzają wątrobę i nerki. Po 2-3 dniach od chwili zatrucia występuje żółtaczka, białkomocz, skąpomocz, bezmocz i mocznica
Receptory nikotynowe
To receptory jonotropowe!
Są pentamerami składającymi się 2 podjednostek alfa i po jednej podjednostce beta, gamma i delta.
Występują w zwojach układu przywspółczulnego i współczulnego
Agoniści: acetylocholina i nikotyna
Co się stanie gdy ACh lub nikotyna przyłącza się do receptora nikotynowego
Przyłączenie ACh lub nikotyny do podjednostki alfa receptorów nikotynowych otwiera kanał i wywołuje potencjał czynnościowy poprzez napływ jonów Na+ do wnętrza komórki
Nikotyna (działanie)
W małych dawkach pobudza zwoje
w dużych dawkach blokuje zwoje (ganglioplegik dwufazowy)
Obwodowe skutki działania małych dawek nikotyny:
- Tachykardia
- Zwiększenie pojemności wyrzutowej serca i podwyższenie ciśnienia tętniczego
- Nasilenie kurczliwości m. gładkich przewodu pokarmowego i zwiększenie wydzielania soku żołądkowego
- Nudności, wymioty, zwiększenie wydzielania śliny
- Uwolnienie amin katecholowych z rdzenia nadnerczy
- Zwiększa uwolnianie hormonu antydiuretycznego
- Wywołuje tolerancję
Działanie ośrodkowego małych i dużych dawek nikotyny
Małe dawki Pobudzenie OUN, drżenia mięśniowe, Duże dawki drgawki
Substancje pobudzające układ przywspółczulny (nazwa)
Parasympatykomimetyki
Cholinomimetyki
Substancje hamujące układ przywspółczulny (nazwa)
Parasympatykolityki
Cholinolityki
Bezpośredni agoniści receptora M (bezpośrednie cholinomimetyki)
Estry choliny: metacholina, karbachol, betanechol
Pilokarpina, acetyl- betametacholina
Pośrednie cholinomimetyki - odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Fizostygmina
Neostigmina
Pirydostygmina
Antagoniści receptorów M pochodzenia naturalnego
Nieselektywnie blokują rec. M
Atropina, skopolamina, hioscyjamina
Syntetyczni antagoniści o działaniu atropinopodobnym (8)
Metylatropina, metylskopolamina, homatropina, oksyfenonium, oksybutynina, pirenzepina, telenzepina, ipratropium
Acetylocholina
Działa bardzo silnie, lecz krótkotrwale, szybko rozkładana przez AChE
Obecnie stosowana jedynie w okulistyce w postaci 1% roztworu wodnego przygotowywanego ex tempore jako środek zwężający źrenicę
W terapii stosowane estry choliny o dłuższym okresie działania farmakologicznego (są wolniej inaktywowane od ACh)
Acetyl-beta-metylocholina
bardzo rzadko stosowana jako lek znoszący częstoskurcz napadowy oraz w celu pobudzenia perystaltyki w atoniach pooperacyjnych
Karbachol
- U zwierząt stosowany zazwyczaj podskórnie lub domięśniowo
-Silnie pobudza funkcje wydzielnicze gruczołów przewodu pokarmowego i gruczołów potowych oraz błonę mięśniową żołądka, jelita i pęcherza moczowego
-Stosowany u koni w leczeniu niestrawności i kolki spowodowanej atonią jelita i wzdęciem, zatrzymania moczu, poporodowej atonii macicy
U bydła, owiec i kóz jest używany w przypadku uwięźnięcia ciała obcego w przełyku, atonii żwacza, zatkania jelita, zatrzymania moczu, przy zbyt słabych bólach porodowych, w poporodowej atonii macicy
U świń stosuje się leczeniu zatkania przełyku i jelita, przeładowania żołądka, zatrzymania moczu
U psów, kotów i norek stosuje się w leczeniu zatkania przełyku i jelita, dyspepsji, w słabych bólach porodowych, w ropnym zapaleniu macicy, przeładowaniu żołądka, zatrzymaniu moczu
Betanechol
Działa krócej i słabiej od karbacholu, stosowany u małych zwierząt w leczeniu atonii pęcherza moczowego. U dużych zwiększa motorykę przewodu pokarmowego (w atonii jelit)
Pilokarpina
Stosowana w atonii przewodu pokarmowego, zaparciach, porażeniu żwacza, wzdęciach, ochwacie.
NIE należy stosować u owiec i kóz - nadwrażliwość gatunkowa
Arekolina
Była stosowana jako środek przeciwrobaczycowy.
PW: dychawica oskrzelowa, rozedma, zapalenie oskrzeli, choroby serca.
Działanie inhibitorow acetylocholinoestrazy
Inhibitory AChE pobudzają zakończenia włókien przywspółczulnych pośrednio poprzez zahamowanie aktywności enzymu rozkładającego Ach – efektem jest zwiększenie stężenia uwolnionej ACh i przedłużenie czasu jej działania w synapsie
Wskazania używania fizostygminy, neostygminy i pirydostygminy
atonia żwacza, atonia pooperacyjna jelit i pęcherza moczowego, miastenia (nużliwość mięśni)
Przeciwskazania używania fizostygminy, neostygminy i pirydostygminy
dychawica oskrzelowa i stany skurczowe jelita
Fizostygmina
Mechanizm:inhibitor acetylocholinoestrazy
Alkaloid indolowy z bobu kalabarskiego
Łatwo przenika przez barierę krew-mózg powodując pobudzenie OUN
Bywa stosowana w okulistyce oraz jako antidotum w zatruciu atropiną i związkami kurarynowymi
Neostygmina
Mechanizm:inhibitor acetylocholinoestrazy
Pobudza motorykę przewodu pokarmowego i powoduje skurcze mięśni pęcherza moczowego, słabiej wpływa na wydzielanie gruczołów ślinowych, śluzowych i łzowych
- Jest mniej toksyczna od fizostygminy, nie przechodzi przez barierę krew-mózg
- Stosuje się ją w zatruciu związkami kurarynowymi i parasympatykolitykami
- W leczeniu jaskry, w pooperacyjnych atoniach jelita, pęcherza moczowego oraz w leczeniu nużliwości mięśni szkieletowych.
Pirydostygmina
Mechanizm:inhibitor acetylocholinoestrazy
Pobudza motorykę przewodu pokarmowego i powoduje skurcze mięśni pęcherza moczowego, słabiej wpływa na wydzielanie gruczołów ślinowych, śluzowych i łzowych
- Działa nieco dłużej od neostygminy
- Stosuje się ją w zatruciu lekami hamującymi płytkę motoryczna wywołującymi niedepolaryzacyjny blok nerwowo-mięśniowy (np. pankuronium) i parasympatykolitykami oraz przy porażennej niedrożności jelit i pęcherza moczoweg
Nieodwracalne inhibitory acetylocholinesterazy (związki fosforoorganiczne)
(Przykłady)
Gazy bojowe (tabun, sarin, soman)
Środki owadobójcze (pestycydy):
Chlorotion, malation, fosteks
Paration, systoks, tiometon, bidrin, EPN
Nieodwracalne inhibitory acetylocholinesterazy - objawy zatrucia
Objawy zatrucia: silne zwężenie źrenic, łzawienie, wzmożone wydzielanie z nosa i śliny z jamy ustnej, zwolnienie czynności serca, bóle brzucha, wzmożenie napięcia mięśni szkieletowych (rigor) oraz ich drżenie (tremor), bezsenność, drgawki kloniczno-toniczne, porażenie oddechu i zapaść krążeniowa
Działanie parasympatykolitykow
Blokada receptorów muskarynowych wywołuje:
- Ośrodkowe pobudzenie lub zahamowanie
- Przyspieszoną czynność serca, tachykardię zatokową, tachyarytmie, wzrost zapotrzebowania serca na tlen
- Zmniejszoną sekrecję gruczołów przewodu pokarmowego
- Zmniejszone wydzielanie łez, śliny i potu
- Zmniejszenie wydzielanie śluzu w górnych i dolnych drogach oddechowych
- Zwiotczenie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowodów i pęcherza moczowego (pośrednie działanie spasmolityczne)
- Rozszerzenie źrenicy dzięki porażeniu mięśnia zwieracza źrenicy, w następstwie czego występuje światłowstręt i podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego
- Zaburzenie akomodacji oka
Kiedy stosujemy leki parasympatykolityczne?
- Skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych (np. zaparcia spastyczne, skurcz odźwiernika, kolki wątrobowe i nerkowe, nadpobudliwość pęcherza moczowego)
- Zaburzenia rytmu serca ze zwolnieniem akcji serca (bradykardia)
- W celu wyłączenia odruchu błędnego, a także do zmniejszenia wydzielania śluzu w drogach oddechowych w czasie znieczulenia ogólnego (premedykacja przedoperacyjna)
- Choroba lokomocyjna (skopolamina)
- Astma oskrzelowa, stany spastyczne układu oddechowego
- Leczenie choroby wrzodowej
- Zatrucia grzybami i związkami fosforoorganicznymi
- Rozszerzenie źrenicy - badanie dna oka, stany zapalne tęczówki
Leki nieselektywnie blokujące receptory cholinergiczne typu M
Naturalne: alkaloidy tropanu
Atropina i hioscyjamina, skopolamina
Syntetyczne leki cholinolityczne Propantelina Oksyfenonium Adifenina Homatropina Oksybutynina
Leki selektywnie blokujące receptory cholinergiczne typu M1
+ 1 cel użycia
Pirenzepina
Telenzepina
W leczeniu choroby wrzodowej
Leki selektywnie blokujące receptory cholinergiczne typu M2
+ cel użycia
Bromek: ipratropium
- tiotropium
- aklidynium
- glikopironium
W leczeniu dychawicy oskrzelowej, Leczenie astmy u kotów, RAO koni
Atropina
Mechanizm działania
Mechanizm działania: nieselektywne blokowanie receptora typu M
Atropina stosowanie
Stosowanie W bradyarytmiach stosuje się atropinę w sposób podobny jak w zatrzymaniu serca W biegunkach, zaparciach skurczowych W kolce żółciowej, nerkowej, jelitowej W zatruciu grzybami
Antidotum atropiny
Fizostygmina
Objawy zatrucia atropiną
- porażenie mięśni
- suchość błon śluzowych
- wstrzymanie oddawania kału i moczu
- zamroczenie
- temperatura
Skopolamina
Blokuje receptory muskarynowe
W dawkach leczniczych działa krócej niż atropina, na OUN działa depresyjnie
Przeciwwymiotne – silniejsze od atropiny
Słabsze działanie spazmolityczne
Buscopan compositium vet
Preparat złożony o działaniu spazmolitycznym i przeciwbólowym
Stosowany u koni i cieląt
Wskazania:
Stany spastyczne przewodu pokarmowego (kolka spastyczna)
Zatkanie przełyku
Leczenie wspomagające przy leczeniu biegunek u cieląt
Propantelina
Lek synetyczny - pochodna czwartorzędowej aminy, która wykazuje działanie nieselektywne względem receptorów muskarynowych
Działanie propanteliny:
Blokuje receptory muskarynowe
Duże dawki blokują także płytkę motoryczną
Stosowana jako lek zmniejszający wydzielanie soków trawiennych oraz w celu zniesienia skurczu odźwiernika; działa też na jelito grube
Oksybutynina
Znosi działanie ACh w obrębie synaps układu parasympatycznego poprzez blokowanie receptora muskarynowego
Stosowana jest w celu zwiększenia pojemności pęcherza moczowego i obniżenia kurczliwości dróg moczowych
Nie działa na mięśnie szkieletowe, zwoje autonomiczne i naczynia krwionośne
