Kunst stromingen hoofdstuk 4

Question 1

Barok

Answer 1

Europese stijlperiode die begin zeventiende eeuw in Italië ontstaat en voortduurt tot in de eerste helft van de achttiende eeuw. Komt voor in alle kunstvormen. Kenmerkend is de overdadige vorm met veel versieringen die aanstuurt op heftige emoties bij de kijker of luisteraar. Internationaal gezien is de barok de stijl van de contrareformatie en het absolutisme. De laatbarok wordt ook wel rococo genoemd.

Question 2

Commedia dell’arte

Answer 2

Komisch en geïmproviseerd (volks)toneel in Italië vanaf eind vijftiende eeuw. Pantomime en acrobatiek vormen vaak een onderdeel van de voorstellingen. Binnen een eenvoudig scenario bouwen de beroepsspelers hun rol al improviserend uit. De toneelvorm kent vaste typen, zoals de zanni (de knechten), Il Capitano en de gierige Pantalone.

Question 3

Ballet komedie

Answer 3

Blijspel naar het voorbeeld van de klassieke komedie, waarbij het toneelspel wordt aangevuld met en onderbroken door ballet en muziek. Ontstaan aan het hof van Lodewijk XIV door de samenwerking van Molière en Lully.

Question 4

Ballet opera

Answer 4

Ontwikkeld door Lully aan het hof van Lodewijk XIV door elementen uit de klassieke tragedie te combineren met ballet de cour en de Italiaanse opera. Een ballet-opera is van begin tot eind ononderbroken op muziek gezet en heeft een vaste indeling waarin een proloog (met actuele inhoud) gevolgd wordt door vijf bedrijven. De onderwerpen zijn ontleend aan de Grieks-Romeinse mythologie. Dans (in de vorm van divertissements) is een vast onderdeel bij deze operavorm.

Question 5

Expressionisme

Answer 5

Algemene benaming voor kunst tussen 1900 en 1920 die de nadruk legt op een ongeremde uitdrukking van emotie en gevoel. Bij alle kunstdisciplines leidt expressionisme tot het loslaten van oude regels die het rechtstreeks uitdrukken van emotie alleen maar in de weg staan.

Question 6

Klassieke ballet

Answer 6

Danstechniek met vijf klassieke dansposities, vastgelegd door de Koninklijke Academie voor Dans (opgericht door Lodewijk XIV). In de romantiek aangevuld met dans op spitzen, grote zweefsprongen, lifts (tilwerk) en duetten. Wordt ook wel academisch ballet genoemd.

Question 7

Ausdruckstanz

Answer 7

Duitse expressionistische dans tussen 1920 en 1950. Academische regels worden genegeerd en pantomime geïntegreerd om de dans een grotere uitdrukkingskracht te geven.

Question 8

Worksongs

Answer 8

Werkliederen gezongen door slaven tijdens het werk. Om het werk te verlichten komen het ritme en tempo van de liederen overeen met de lichaamsbewegingen. Voorloper van de blues en jazzmuziek.

Question 9

Spirituals

Answer 9

Religieus lied van de zwarte Amerikaanse bevolking. Ontstaan in de negentiende eeuw op de plantages waar de zwarten als slaven werkten en beïnvloed door de psalmen van de witte bevolking. In vergelijking met de gospels ernstiger van toon en inhoud.

Question 10

Blues

Answer 10

Een van de oudste vormen van zwarte Amerikaanse muziek, ontstaan tegen het einde van de negentiende eeuw. De blues kent vaste regels, zoals het twaalfmatig akkoordschema, het vaak slepende tempo, de drieregelige coupletten en de droevige inhoud.

Question 11

Ragtime

Answer 11

Gecomponeerde pianomuziek met in het ritme verrassende en afwijkende accenten. De begeleiding heeft een strak metrum, de melodie speelt hier tegenin. ‘Ragged time’ betekent ‘verscheurde maat’.

Question 12

New Orleans Jazz

Answer 12

Muziek ontstaan in New Orleans tussen 1900 en 1920 door het samensmelten van witte en zwarte muziekstijlen zoals spirituals, worksongs, ragtime, blues, kerkmuziek en marsmuziek. De muziek wordt gekenmerkt door collectieve improvisatie.

Question 13

Dixieland

Answer 13

Jazzmuziek van orkesten waarin niet-zwarte muzikanten spelen, genoemd naar het (witte) orkest dat ooit de eerste jazzmuziek op de grammofoonplaat zette. Dixieland wordt gespeeld in vierkwartsmaat. De banjo, piano en slagwerk spelen meestal alle vier tellen van de maat. De basinstrumenten (contrabas of tuba, eventueel samen met de linkerhand van de piano) spelen afwisselend twee of vier tellen in de maat.

Question 14

Chicago stijl

Answer 14

Jazzmuziek uit de jaren 20 waarin de gitaar en de contrabas belangrijke instrumenten zijn, naast drums, trompet, trombone en vleugel. De muzikanten hebben elk hun eigen solo-improvisaties.

Question 15

Swingstijl

Answer 15

Jazzvorm die zeer populair is van 1930 tot 1950. Swing is dansmuziek die wordt uitgevoerd door grote orkesten (bigbands), eventueel aangevuld met een zanger of zangeres. Het woord swing wordt ook wel gebruikt als werkwoord voor alle muziek die dansbaar klinkt.

Question 16

Dada

Answer 16

Internationale artistieke beweging tussen 1916 en 1924 op het gebied van literatuur, beeldende kunst, muziek en theater, ontstaan als reactie op de Eerste Wereldoorlog. Benadrukt toeval, spontaniteit, absurditeit en is afkerig van theorie, antiburgerlijk en anti-intellectueel.

Question 17

Readymade

Answer 17

Letterlijk: kant-en-klaar. Begrip in de beeldende kunst waarbij alledaagse voorwerpen tot kunst verheven worden. De bekendste kunstenaar die de readymade gebruikte is dadaïst Marcel Duchamp.

Question 18

Revue

Answer 18

Amusementstheater ontstaan in Frankrijk aan het einde van de negentiende eeuw. In de eerste jaren ligt het accent op grappige sketches waarin recente gebeurtenissen ‘de revue passeerden’. In de loop van de twintigste eeuw verschuift het accent naar de groots opgezette dans-, zang- en variéténummers.

Question 19

Surrealisme

Answer 19

Beweging in beeldende kunst, literatuur en film tussen 1920 en 1940. Roept op tot het verbeelden en uitbeelden van dromen, visioenen en erotische fantasieën als hogere realiteit achter de uiterlijke verschijningsvorm. Beroept zich op de psychoanalyse van Sigmund Freud.

Question 20

Cadavre exquis

Answer 20

Surrealistische techniek, toepasbaar in o.a. poëzie en de beeldende kunst, waarbij toeval bepaalt welke woorden en/of beelden gecombineerd worden. Het doel is om fantasieteksten of beelden te laten ontstaan die met gezond verstand nauwelijks voor te stellen zijn.

Question 21

Theater van wreedheid

Answer 21

Ruige theatervorm bedacht door Antonin Artaud. Door acteurs fysiek uit te putten probeert Artaud de rationele controle weg te nemen en hen te laten spelen vanuit het onderbewuste.

Question 22

Conceptuele kunst

Answer 22

Kunst waarbij niet de esthetiek of de vorm, maar het idee of het artistieke concept dat de kunstenaar wil overbrengen vooropstaat. Komt sterk op vanaf 1960.

Question 23

Overall compositie

Answer 23

In de beeldende kunst een compositie waarin de gelijksoortige beeldfragmenten zonder rangorde op het vlak geplaatst zijn waardoor een patroon ontstaat dat eindeloos, ook buiten het kader, herhaald kan worden.

Question 24

Boogiewoogie

Answer 24

Een pianospeelstijl vanaf 1900 in de Verenigde Staten. Het is een ritmische speelstijl waarbij de linkerhand een zeer strak ritme speelt en de rechterhand allerlei bluesloopjes in verschillende maatvoering mag spelen.

Question 25

Stille film

Answer 25

Film zonder direct opgenomen geluid. De eerste films worden bij vertoning vaak begeleid door livemuziek of een verteller. Wordt ook wel ‘stomme film’ of ‘zwijgende film’ genoemd.

Question 26

Variété theater

Answer 26

Ontstaan vanuit kroegen en cafés in de tweede helft van de negentiende eeuw. In vergelijking met de operahuizen en theaters heerst in de variété theaters een ongedwongen sfeer. Op het podium wisselen komische acts, pantomime en cabareteske zangnummers elkaar snel af (vandaar ‘gevarieerd theater’). De bloeitijd van de variété theaters, vooral in de Verenigde Staten (vaudeville), Engeland en Frankrijk (music hall), is aan het begin van de twintigste eeuw en komt ten einde na de komst van de geluidsfilm.

Question 27

Talkie

Answer 27

Geluidsfim

Question 28

Pianola

Answer 28

Zelfspelende piano, populair tussen 1900 en 1930. Muziekautomaten waarbij hamertjes met behulp van een pneumatisch systeem tegen de pianosnaren slaan, aangestuurd door verwisselbare papierrollen met gaatjes, volgens hetzelfde principe als de boeken van een draaiorgel. Pianola is aanvankelijk een merknaam, later soortnaam.

Question 29

Radiocantate

Answer 29

Korte compositie voor meerdere zangstemmen die is bedoeld om door de radio te worden uitgezonden.

Question 30

Lindy Hop

Answer 30

Zwarte swingdans ontstaan in New York in 1927 na de succesvolle solovlucht van Charles Lindbergh over de Atlantische Oceaan. Een van de vele dansrages, zoals ook de charleston en boogiewoogie-dans, die elkaar in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw snel opvolgen.

Question 31

Futurisme

Answer 31

Italiaanse brede artistieke stroming onder leiding van de publicist Marinetti rond de Eerste Wereldoorlog, met uitgangspunten voor alle vormen van kunst. De stroming provoceert doelbewust het publiek, wil dat de kunst zich richt op de dynamiek en snelheid die hoort bij het moderne leven en maakt gebruik van fragmentatie als artistiek middel.

Question 32

Kubisme

Answer 32

Stroming in de beeldende kunst, ontwikkeld door Picasso en Braque, waarin vormen in de natuur teruggevoerd worden tot geometrische basisvormen. Kenmerkend is de combinatie van verschillende gezichtspunten. Dit heeft tot gevolg dat objecten worden opgedeeld in een veelheid aan fragmenten of facetten.

Question 33

Suprematisme

Answer 33

Schilderstijl tussen 1915 en 1924, ontwikkeld door de Russische kunstenaar Malevich. Volledig abstracte kunst met geometrische figuren als vormelementen met als doel het opwekken van pure (niet aan de werkelijkheid gekoppelde) gevoelens.

Question 34

Fonograaf

Answer 34

Toestel om geluiden op te nemen met behulp van een wasrol.

Question 35

Dissonanten

Answer 35

Een samenklank die schril (niet harmonieus) klinkt.

Question 36

Dodecafonie (twaalftoonsmuziek)

Answer 36

Een compositietechniek ontwikkeld door Schönberg die uitgaat van een toonreeks, opgebouwd uit de twaalf tonen binnen het octaaf. Voordat een toon herhaald wordt moeten eerst de andere elf tonen in een door de muzikant te bepalen volgorde zijn gebruikt. Sinds het begin van de twintigste eeuw.

Question 37

Atonaal

Answer 37

Benaming voor muziek die niet in een bepaalde toonsoort is gecomponeerd. De samenhang tussen de melodietoon en de grondtoon van de toonladder, zoals dat volgens de harmonieleer hoort, wordt losgelaten.

Question 38

Labannotatie

Answer 38

Een notatiesysteem voor dans bedacht door Rudolf Laban. De gebruikte basissymbolen beschrijven de opeenvolgende posities van alle lichaamsdelen. De vorm en de arcering van de symbolen geven richting en intensiteit van de beweging aan, de lengte van de symbolen de timing (duur). Labannotatie wordt veel gebruikt in ballet.

Question 39

Graham dans

Answer 39

Inmiddels traditionele moderne danstechniek, ontwikkeld door Martha Graham voor haar expressionistische en dramatische dans, gebaseerd op de tegenstelling contraction - release.

Question 40

Modern dans

Answer 40

Verzamelnaam van danstechnieken gebaseerd op de Grahamdans, waarbij de regels van het klassieke ballet, zoals het buitenwaarts draaien en het ontkennen van de zwaartekracht, niet meer gelden

Question 41

Constructivisme

Answer 41

Kunststroming uit Rusland vanaf 1915. Abstracte, veelal ruimtelijke kunst met het accent op (experimenteel) materiaalonderzoek en constructie (fabrieksmatige productie). Vanaf 1917 vooral ontwerpen voor toegepaste kunst, zoals architectuur met veel staal en glas (voor transparantie), abstracte en geometrische vormen en zonder versieringen. Vanaf 1920 verspreidt de invloed van het constructivisme zich over de rest van Europa.

Question 42

Attractiemontage

Answer 42

Montagetechniek waarbij de betekenis van een filmbeeld wordt bepaald door meteen erna een ander beeld te laten zien. Dat andere beeld lijkt niets te maken te hebben met het eerste beeld, maar geeft het toch betekenis. Voor het eerst gebruikt door Eisenstein.

Question 43

Het nieuwe bouwen

Answer 43

Benaming die in Nederland tussen 1925 en 1940 gebruikt wordt voor moderne architectuur beïnvloed door Bauhaus en CIAM. De architecten die ertoe gerekend worden, introduceren in Nederland een functionele bouwstijl waarin voor glas, staal en beton een belangrijke rol is weggelegd. Aandacht voor industrialisatie van de bouw en stedenbouwkunde.

Question 44

Functionalisme

Answer 44

Denkwijze in de 20ste-eeuwse architectuur en vormgeving waarbij de functie van een object, bouwonderdeel of gebouw als uitgangspunt wordt genomen voor de vormgeving. Alleen functionele aspecten bepalen het uiterlijk: ‘form follows function’. Alle decoraties kunnen worden weggelaten: ‘less is more’

Question 45

Musical film

Answer 45

Genre films waarin het verhaal deels verteld wordt door muziek, zang en dans uitgevoerd door de filmpersonages zelf als onderdeel van hun rol. De musicalfilm ontstaat in Hollywood na de introductie van de talkie in 1927. Veel musicals zijn bedacht als filmproductie en pas later als theaterstuk opgevoerd. Bollywood, de filmindustrie in India, draait op musicalfilms.

Question 46

Technicolor

Answer 46

Merknaam, maar later ook meer algemene benaming voor complexe bewerkelijke techniek tussen 1925 en 1950 om kleurenfilms te vervaardigen. Technicolor staat bekend om zijn verzadigde kleuren. In de jaren 40 van de vorige eeuw verdringt de kleurenfilm de zwart-witfilms.

Question 47

Streamlining

Answer 47

Designstroming en stijl uit de jaren 1930-1950, afkomstig uit de Verenigde Staten. De stijl dankt de benaming aan de aerodynamische, ronde, glad afgewerkte druppelvormen van auto's, treinen, interieurs en zelfs huishoudelijke apparatuur, die een sterke suggestie van snelheid geven.

Question 48

Episch theater

Answer 48

Theatervorm, ontwikkeld door Bertolt Brecht, die in de jaren twintig in Duitsland ontstaat met een duidelijke politiek-maatschappelijke achtergrond. Maakt gebruik van vervreemding om ervoor te zorgen dat het publiek zich niet door emotie laat meevoeren maar kritisch en met verstand blijft kijken.

Question 49

Vierde wand

Answer 49

Speelwijze waarbij de voorzijde van het toneel wordt opgevat als een denkbeeldige wand tussen het publiek en het podium. Acteurs spreken niet rechtstreeks tot het publiek, maar in realistische dialogen tot elkaar. Voor het eerst breed toegepast in het naturalistisch theater. Het effect wordt nog versterkt door de introductie van elektrisch licht, omdat acteurs door het frontlicht uit de zaal het publiek minder goed kunnen zien.

Question 50

Entartete kunst

Answer 50

Benaming die door fascistische leiders wordt gebruikt voor modernistische kunst die zij ‘ontspoord’ vinden. Uit in beslag genomen werk wordt de tentoonstelling ‘Entartete Kunst’ samengesteld.

Question 51

Modernisme

Answer 51

Verzamelnaam voor nieuwe ontwikkelingen in de westerse kunsten in de eerste helft van de twintigste eeuw parallel aan snelle politieke, technologische en economische veranderingen in die periode. Kenmerkend is een radicale breuk met bestaande tradities en regels in de verschillende kunstdisciplines.

Question 52

Operette

Answer 52

Luchtige vorm van muziektheater met zang, dans en gesproken dialoog. De melodieën liggen gemakkelijk in het gehoor. Componisten: o.a. Jacques Offenbach en Johan Strauss

Question 53

Scat

Answer 53

Zingen van woorden zonder betekenis, met name in de jazz. Dit geeft de zanger de mogelijkheid om te improviseren op een wijze zoals instrumentalisten dat doen. Artiesten: o.a. Ella Fitzgerald.

Question 54

Bigband jazz

Answer 54

Groot muziekensemble bestaande uit 12 tot 25 muzikanten, vooral geassocieerd met jazz. Populair tussen 1930 en 1950, de jaren van de swing. Belangrijke instrumenten voor de bigband zijn saxofoons, trompetten, trombones en een ritmesectie.

Question 55

Bepop

Answer 55

Rauwe, snelle jazzstijl met veel improvisatie, meestal uitgevoerd in een kleine bezetting van drums, bas, piano, saxofoon en trompet. Artiesten: o.a. Charlie Parker.

Question 56

Uptempo

Answer 56

Muziekterm die duidt op muziek met een hoog tempo.

Question 57

Cool jazz

Answer 57

Tegenhanger van de bebop, ontstaan rond 1950. Cool jazz klinkt helder, de puurheid van klank staat voorop. Artiesten: o.a. Miles Davis.

Question 58

Freejazz

Answer 58

Avant-gardistische jazzmuziek, ontstaan in de jaren vijftig. Kenmerkend is het bewust afwijken van de conventies binnen de jazzmuziek, zoals vaste akkoordopvolgingen, tonale harmonie of een vast metrum. Artiesten: o.a. Ornette Coleman.

Question 59

Overall compositie

Answer 59

In de beeldende kunst een compositie waarin de gelijksoortige beeldfragmenten zonder rangorde op het vlak geplaatst zijn waardoor een patroon ontstaat dat eindeloos, ook buiten het kader, herhaald kan worden.

Question 60

Abstract expressionisme

Answer 60

Amerikaanse stroming in de beeldende kunst die opkomt vanaf 1946. Kenmerkend zijn expressiviteit, improvisatie en grote formaten. Kunstenaars: o.a. Jackson Pollock, Mark Rothko.

Question 61

Screwball comedy

Answer 61

Komisch liefdesverhaal. Genre uit de Golden Age van de Hollywoodfilm.

Question 62

Suspense

Answer 62

Suspense betekent ‘spanning’, maar in de film is de term verbonden met regisseur Alfred Hitchcock. Suspense ontstaat als de kijker meer informatie krijgt dan de spelers.

Question 63

Rythm and blues

Answer 63

Afro-Amerikaanse dans- en amusementsmuziek waarin jazz, gospel en blues samensmelten. Wordt gezien als voorloper van de rock-’n-roll.

Question 64

Soul

Answer 64

Zwarte popmuziek ontstaan uit gospelzang en rhythm-and-blues. Vaak bestaande uit leadzanger, achtergrondzangers, blazers en een ritmesectie. Artiesten: o.a. Ray Charles, Aretha Franklin, James Brown.

Question 65

Popart

Answer 65

Kunststroming die ontstaat rond 1950 in o.a. Groot- Brittannië en de Verenigde Staten. Kenmerkend zijn het gebruik van bronnen uit de populaire cultuur, zoals reclames en stripverhalen en het gebruik van ‘onpersoonlijke’ technieken, zoals de zeefdruk. Kunstenaars: o.a. Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Richard Hamilton en Marisol.

Question 66

Zeefdruk

Answer 66

Grafische druktechniek waarbij drukinkt door een fijnmazige zeef gedrukt wordt, veel gebruikt voor het bedrukken van verpakkingen en textiel.

Question 67

Existentialisme

Answer 67

Twintigste-eeuwse stroming in de filosofie die leert dat de mens de zin van het leven niet kent. Het feit dat hij bestaat (existeert) is op zich al zinvol. Filosofen: o.a. Jean-Paul Sartre en Albert Camus.

Question 68

Absurdistische theater

Answer 68

Toneelgenre ontstaan na de Tweede Wereldoorlog, dat de irrationele aspecten van het leven benadrukt, vaak om de doelloosheid van het bestaan aan te tonen. Theatermakers: o.a. Samuel Beckett.

Question 69

Sober theater

Answer 69

Theatervorm, ontwikkeld door Jerzy Grotowski, zonder decor, kostuums, licht en grime. De acteur dient alles af te leren wat hij over theater heeft geleerd en door middel van fysieke oefeningen ‘blokkades’ op te heffen om ‘zuiver’ te acteren.

Question 70

Vlakke vloer theater

Answer 70

Theater zonder verhoogd podium, waarbij het publiek meestal vanaf een oplopende tribune op het speelvlak kijkt.

Question 71

Lijsttheater

Answer 71

Type theaterzaal waarbij het vaak verhoogde podium omlijst wordt, waardoor er een scheiding ontstaat tussen het (verhoogde) podium en het publiek. Het publiek kijkt door de lijst in een soort kijkdoos. Deze scheiding verhoogt de illusie dat wat zich op het podium afspeelt een andere werkelijkheid betreft dan die van het publiek. Vanaf de negentiende eeuw wordt een toneelgordijn gebruikt dat met het openen en sluiten deze illusie versterkt.

Question 72

Locatietheater

Answer 72

Theatervoorstelling die wordt gespeeld op een andere plaats dan een theatergebouw.

Question 73

Conceptuele kunst

Answer 73

Kunst waarbij niet de esthetiek of de vorm, maar het idee of het artistieke concept dat de kunstenaar wil overbrengen vooropstaat. Komt sterk op vanaf 1960.

Question 74

Pure dans

Answer 74

Moderne dansvorm waarbij de dansbewegingen zelf zowel inhoud als onderwerp zijn en dus niet iets anders uitdrukken. Grondlegger is Merce Cunningham, verder ontwikkeld door o.a. Judson Dance Theatre.

Question 75

Performance

Answer 75

Kunstwerk dat in de vorm van een (theatrale) actie aan het publiek wordt gepresenteerd. Meestal is de handeling niet verhalend, vaak kan het publiek in en uit lopen. Kunstenaars: o.a. Yoko Ono, Marina Abramović.

Question 76

Beatmuziek

Answer 76

Britse rock-’n-roll-variant die ontstaat rond 1963. Mix van rock-’n-roll, rhythm-and-blues en soul. Artiesten: o.a. The Beatles.

Question 77

Psychedelische rock

Answer 77

Benaming voor progressieve rockmuziek die ontstaat vanaf 1960, waarin geëxperimenteerd wordt met afwijkende instrumenten en met geluidstechnische foefjes. ‘Psychedelisch’ verwijst naar de drugsroes waar de muzikanten door beïnvloed zijn of die ze willen uitdrukken. Artiesten: o.a. Jimi Hendrix.

Question 78

Minimal art

Answer 78

Stroming in de beeldende kunst ontstaan in de jaren 1960 in de VS, als reactie op het in die tijd invloedrijke abstract expressionisme. Maakt vaak gebruik van spaarzame middelen of eenvoudige geometrische vormen. Kunstenaars: o.a. Donald Judd.

Question 79

Minimal music

Answer 79

Stroming in de eigentijdse klassieke muziek ontstaan eind jaren zestig in de VS. Kenmerkend is het gebruik van herhaling van korte ritmische motieven, vaak met subtiele variaties of verschuiven. Componisten: Steve Reich, Terry Riley, Philip Glass.

Question 80

Gamelanmuziek

Answer 80

Indonesische muziekstijl waarbij er een hoofdrol is weggelegd voor slaginstrumenten zoals drums, xylofoons en gongs.

Question 81

Grooves

Answer 81

Muzikale term voor een voortstuwend ritme dat aanzet tot dansen, meestal gespeeld door de ritmesectie van een band. In jazzmuziek ook wel swing genoemd.

Question 82

Funk

Answer 82

Soulvariant waarbij het accent ligt op de ritmesectie en de dansbare herhaling van muzikale elementen. Artiesten: o.a. James Brown.

Question 83

Disco

Answer 83

Dansmuziekgenre ontstaan in de jaren zeventig in discotheken. Disco heeft een hoog tempo en vaak een glad geproduceerd geluid, met pakkende zanglijnen en synthesizers. Artiesten: o.a. Donna Summer.

Question 84

Hiphop

Answer 84

Culturele beweging ontstaan in de jaren zeventig in New York, waarvan rap, dj’en, breakdance en graffiti de vier basiselementen vormen.

Question 85

House

Answer 85

Elektronische dancemuziek die opkomt in Chicago rond 1980. Typerend voor house is de basdrum op elke tel van de vierkwartsmaat (four on the floor).

Question 86

Afrobeat

Answer 86

Muziekgenre ontstaan eind jaren zestig in Ghana en Nigeria uit een kruisbestuiving tussen jazz, funk en West-Afrikaanse muziek. Wordt gekenmerkt door lange grooves met complexe ritmes, met afwisselend vocalen, koortjes en blazers. Artiesten: o.a. Fela Kuti.

Question 87

Punk

Answer 87

Muziekstroming, ontstaan rond 1974 in de VS en Groot-Brittannië als reactie op de populaire commerciële popmuziek. Kenmerkend zijn een ongepolijste sound, een eenvoudig instrumentarium en simpele akkoordenschema’s. Artiesten: o.a. The Ramones, Sex Pistols. In breder verband: benaming voor jongerencultuur die zich, wat betreft ideeën en uiterlijk, afzet tegen burgerlijkheid.

Question 88

Postmodernisme

Answer 88

Stijlaanduiding in de kunsten die geldt als tegenhanger of opvolger van het modernisme. Postmodernisten combineren vaak stijlen en stellen ‘modernistische’ waarden als originaliteit, vernieuwing en het bestaan van één enkele waarheid ter discussie, vaak met humor en ironie. Kunstenaars: o.a. Robert Venturi (architectuur), Jeff Koons (beeldende kunst), Quentin Tarantino (film).

Question 89

Modernisme

Answer 89

Verzamelnaam voor nieuwe ontwikkelingen in de westerse kunsten in de eerste helft van de twintigste eeuw parallel aan snelle politieke, technologische en economische veranderingen in die periode. Kenmerkend is een radicale breuk met bestaande tradities en regels in de verschillende kunstdisciplines.

Question 90

Deconstructivisme

Answer 90

Architectuurstijl ontstaan in de jaren tachtig, die de indruk geeft dat de constructie van het gebouw gefragmenteerd is, door afwezigheid van harmonie. De benaming is een samenvoeging van de woorden constructivisme en deconstructie.

Question 91

Blob-architectuur

Answer 91

Architectuurstijl ontstaan in de jaren negentig met grillige of golvende vormen, ontworpen met behulp van computerprogramma’s. Naar binary large object, het dataformat waarin dergelijke computerontwerpen worden opgeslagen.

Question 92

Breaks

Answer 92

Korte onderbreking van het lopende ritme in een pop- of jazznummer, vaak door een drumfill. Breaks van bestaande platen vormen vaak de basis voor hiphopmuziek.

Question 93

Mc

Answer 93

Afkorting van master of ceremonies. Aanvankelijk iemand in de hiphop die de dj aankondigt en het publiek aanmoedigt om te dansen. Later wordt de afkorting mc synoniem voor rapper.

Question 94

Breakdance

Answer 94

Acrobatische dansstijl, vormt samen met rap, dj’en en graffiti de vier basiselementen van hiphop.

Question 95

Scratchen

Answer 95

Techniek uit de hiphopcultuur waarbij een platenspeler als muziekinstrument wordt gebruikt. Door het ritmisch met de hand heen en weer bewegen van een grammofoonplaat kan de scratcher korte stukjes muziek of geluid ritmisch herhalen.

Question 96

R&B

Answer 96

Hedendaags muziekgenre met invloeden uit de rhythm-and-blues, soul, funk en hiphop. Artiesten: o.a. Beyoncé.

Question 97

Headspin

Answer 97

Basisbeweging uit de breakdance waarbij de danser ronddraait op zijn hoofd.

Question 98

Windmill

Answer 98

Basisbeweging uit de breakdance waarbij de danser met de rug op de grond cirkels draait en de benen gespreid als molenwieken door de lucht zwaaien.

Question 99

Techno

Answer 99

Elektronische dansmuziek die tegelijkertijd (rond 1980) opkomt met de house, in de stad Detroit. Techno klinkt minimalistischer en industriëler dan house.

Question 100

Mediakunst

Answer 100

Kunstvorm die opkomt aan het einde van de twintigste eeuw waarbij kunstenaars nieuwe media tot onderwerp nemen en/of gebruikmaken van computertechnologie.

Question 101

Social art

Answer 101

Kunst die ingaat op lokale sociaal-maatschappelijke vragen en problemen.

Question 102

Community art

Answer 102

Kunst die wordt gemaakt voor, met of door een groep mensen uit een bepaalde gemeenschap of buurt, vaak rondom een sociaal vraagstuk.

Question 103

Documentair theater

Answer 103

Theater gebaseerd op feitenmateriaal of documentair materiaal uit de werkelijkheid.

Question 104

Pieces

Answer 104

Term uit de graffiti voor een grote muurschildering.

Question 105

Street art

Answer 105

Term voor (vaak ongevraagd aangebrachte) visuele uitingen in de openbare ruimte.

Question 106

Stencils

Answer 106

Graffititerm voor muurschilderingen die gemaakt zijn met behulp van sjablonen.

Question 107

Simulacra

Answer 107

Beelden (foto’s, films, computerbeelden) die afgeleid zijn van de werkelijkheid, of daar zelfs helemaal los van staan. Filosoof Jean Baudrillard stelt dat we leven in een ‘hypperrealiteit’ waarin we de werkelijkheid baseren op simulacra.

Question 108

Bio-art

Answer 108

Kunstvorm die opkomt vanaf 1997, waarbij kunstenaars en ontwerpers flora en fauna als basismateriaal gebruiken bij biotechnologische ontwerpprocessen. Kunstenaars: o.a. Gavin Munro.

Question 109

Retorica

Answer 109

De kunst om goed te spreken in het openbaar.

Question 110

Palazzo

Answer 110

In Italië is een palazzo een groot prestigieus gebouw als woon-en werkpaleis voor gezaghebbende families of als hoofdkwartier van instellingen.

Question 111

Amfitheater

Answer 111

Ovaal theater met oplopende zitplaatsen (tribune).

Question 112

Mecenas

Answer 112

Persoon die geld beschikbaar stelt voor het maken of behouden van kunst, bijvoorbeeld door het verstrekken van opdrachten, het verzamelen van kunst, het financieren van opleidingen, etc.

Question 113

Coulissen

Answer 113

Verplaatsbaar zijstuk van toneeldecor, vaak een doek, dat spelers van het publiek afschermt.

Question 114

Traktaat

Answer 114

Verhandeling of verklaring over een afgebakend onderwerp, bijvoorbeeld op het gebied van kunst, filosofie of religie, in de vorm van een pamflet of als onderdeel van een boek.

Question 115

Gotiek

Answer 115

Laat-middeleeuwse stijl in de architectuur en beeldende kunst. Kenmerkend voor de bouwkunst zijn luchtbogen, spitsbogen en grote raampartijen. Kenmerkend voor de beeldende kunst is het streven naar gedetailleerdheid en realisme.

Question 116

Aquaduct

Answer 116

Waterleiding ondergronds of bovengronds waarmee de Romeinen over grote afstanden water naar de steden voerden.

Question 117

Madrigaal

Answer 117

Een meerstemmig lied voor een groep zangers, al dan niet met begeleiding, uit de renaissance of barok op een wereldlijke tekst. Ontstaan in Italië in de veertiende eeuw, populair in de zestiende en zeventiende eeuw.

Question 118

Affectenleer

Answer 118

Muziektheorie uit de late barok die beschrijft hoe muzikale middelen, toonsoorten en instrumenten kunnen worden ingezet om gevoelens uit te drukken.

Question 119

Recitieven

Answer 119

Onderdeel van een opera of oratorium waarin de solist een verhaal vertelt (reciteren betekent voorlezen). De melodie is sober, met weinig toonhoogteverschillen en kleine intervallen. De begeleiding bestaat uit ondersteunende harmonieën op de belangrijkste woorden.

Question 120

Aria

Answer 120

Lied voor één zangstem met orkestbegeleiding als onderdeel van een opera, cantate of oratorium. Een aria is wat betreft muziek en tekst ook zelfstandig, los van de opera of andere context, de moeite waard om te beluisteren. Voor solisten biedt de aria de mogelijkheid om te excelleren. Beroemd voorbeeld: La donna è mobile uit Verdi’s Rigoletto.

Question 121

Prima pratica

Answer 121

Muziekstijl uit de zestiende eeuw die teruggrijpt op de regels uit de renaissance. Gebruikt de kerktoonladders (modi) en vermijdt overdaad in muzikale uitingen en gebruik van instrumenten.

Question 122

Seconda pratica

Answer 122

Muziekstijl uit de zestiende eeuw die afstand neemt van de muziekstijlregels uit de renaissance. Tegenhanger van de prima pratica met meer compositievrijheid bij het gebruiken dissonantie en contrapunt.

Question 123

Dissonanten

Answer 123

Een samenklank die schril (niet harmonieus) klinkt.

Question 124

Pilasters

Answer 124

Decoratieve, rechthoekige halfzuil die een stukje uit een gevel naar voren komt. Verwijst meestal naar de klassieke bouworden.

Question 125

Clair obsur

Answer 125

Een groot licht-donkercontrast in een schilderij of tekening waarmee een driedimensionale vorm op een dramatische wijze geaccentueerd wordt. Veel toegepast in de barok.

Question 126

Baldakijn

Answer 126

Afscherming als ‘hemel’dak boven een troon, altaar en dergelijke.

Question 127

Relieken

Answer 127

Overblijfselen van een heilige

Question 128

Grotesken

Answer 128

Benaming voor een overdaad aan opeengestapelde en symmetrische versieringen die in de veertiende eeuw zijn aangetroffen bij opgravingen in Rome van resten van het Paleis van Nero. Het woord is afgeleid van ‘grot’ (onder de grond).

Question 129

Chanson

Answer 129

In de middeleeuwen de benaming voor de niet- religieuze liederen van de Franse troubadours. Tegenwoordig een meer algemeen benaming voor Franstalige (literaire) liederen.

Question 130

Moresque

Answer 130

Snelle, beweeglijke dans in twee- of driedelige maat. Oorspronkelijk een zwaarddans. De mannelijke dansers zijn vaak verkleed als ‘Moren’ met kleurrijke kostuums met belletjes eraan. Populaire volksdans van vijftiende tot achttiende eeuw.

Question 131

Minaret

Answer 131

Slanke toren van een moskee, soms losstaand. Vanaf de minaret roept de moëddzin op tot het gebed.

Question 132

Metherbands

Answer 132

Korps dat het Turkse leger met muziek (Mehter Marschi) ondersteunt. Ontstaan in het Ottomaanse Rijk. Maakt gebruik van verschillende soorten slagwerk, klarinetten en koperinstrumenten.

Question 133

Zurna

Answer 133

Dubbelriets hobo die veel in de Turkse muziek wordt gebruikt, vaak in combinatie met slagwerk. Het instrument heeft een scherpe, harde toon en is geschikt als instrument om in de buitenlucht te bespelen.

Question 134

Figuurdansen

Answer 134

Dansen waarbij de (horizontale) patronen (figuren) die de groep dansers samen vormen een belangrijk onderdeel zijn. Alleen interessant wanneer dans van bovenaf wordt bekeken, zoals tot de zeventiende eeuw aan de hoven in Italië en Frankrijk.

Question 135

Ouverture

Answer 135

Letterlijk: opening. Instrumentale inleiding van een cantate, oratorium, opera of suite.

Question 136

En dehors

Answer 136

Het met de klok mee naar buiten draaien van de benen vanuit de heupen