Hoofdstuk 3: Genetica En Biologische Grondslagen Van Gedrag

Question 1

H3 - 1. Elementaire genetische mechanismen. Hoe beïnvloeden genen het gedrag?

Answer 1

Genen beïnvloeden nooit rechtstreeks het gedrag, ze kunnen ermee geassocieerd worden. Dus indirect. Genen die betrokken zijn bij motoriek, zenuwstelsel en sensorische dragen wel rechtstreeks bij tot het gedrag

Question 2

Hoe beïnvloeden genen indirect het gedrag door hun rol in het synthetiseren van eiwitten? En welke 2 soorten proteïnen bestaan er?

Answer 2

Genen leveren de code voor proteïnen. Biologisch gezien bestaan we dankzij onze proteïnen.

Structurele eiwitten: vormen de structuur van elke cel
Enzymen; controleren de chemische reacties in alle cellen

Question 3

Wat zijn genen? En wat doen ze?

Answer 3

Genen zijn een deel van het DNA. Een gen is dus een stukje DNA. Ze zijn terug te vinden in elke cel van ons lichaam. Ze coderen enerzijds het DNA (Coding genes) en 80% reguleert het DNA (activeren of deactiveren) via allerlei chemische systemen

Question 4

Waaruit bestaat elke proteïne molecule?

Answer 4

Uit een lange ketting van aminozuren. Er bestaat 20 verschillende aminozuren. Deze komen in verschillende sequenties voor.

Question 5

Wat zijn de 4 componenten van DNA?

Answer 5

G A T C

Question 6

Wat is RNA?

Answer 6

Een copie van het DNA

Question 7

Waarom kunnen genen enkel indirect het gedrag beïnvloeden? (Op uitzondering v zij die direct biologisch betrokken zijn). Geef een voorbeeld uit de dierenwereld

Answer 7

Genen interageren onlosmakelijk met de omgeving. Alles wat buiten het gen gebeurt. Dus in het lichaam = chemische stoffen. Genen bouwen de proteïnen die vervolgens spieren opbouwen (ook het brein) wat dan gedrag produceert.

Een gen produceert eiwitten die spieren opbouwen waardoor men een bepaalde morfologie krijgt en zich daarnaar gedraagt (zie schema). Op elk moment is er interactie met omgevingsfactoren. Het gedrag kan anderzijds ook een invloed hebben op de genen.

Reptielen zijn een fascinerend voorbeeld. De externe temperatuur bepaald het geslacht

Question 8

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype? Verklaar dit aan de hnd van identieke tweelingen.

Answer 8

Genotype: de set genen die geërfd zijn van de ouders
Fenotype: de waarneembare eigenschappen van het lichaam en gedrag. Een mooi voorbeeld hiervan zijn identieke tweelingen. Ze kunnen een ander fenotype hebben door omgevingsfactoren (bvb voeding in de baarmoeder door de positie) waardoor er bvb 1 groter is.

Genotype: DNA code
Fenotype: na omgevingsfactoren

Question 9

Samengevat: hoe beïnvloeden genen het gedrag?

Answer 9

1. Omdat zij de code leveren voor eiwitten (structurele en enzymen)
2. Ze werken alleen in interactie met de omgeving (alleen ze kunnen ze het gedrag mee bepalen)
3. Hierdoor krijgt men genotype en fenotype

Question 10

Hoe worden genen doorgeven? Verklaar hoe het geslacht bepaald wordt?

Answer 10

Door seksuele reproductie. DNA komt in onze cellen voor in chromosomen. Een menselijke cel heeft 23 chromosomen paren. 22 identieke voor zowel vrouw als man (allemaal X). Het 23ste paar bevat chromosomen verantwoordelijk voorbhet geslacht. XX is een vrouw. XY is man.

Question 11

Wat is mitose en meiose?

Answer 11

Mitose: identieke celdeling. Elke cel is een exacte kopie van zichzelf. Er kan dus enkel verschil zijn door activatie van genen.

Meiose: wanneer cellen delen om ei- en spermacellen te produceren en niet genetisch identieke cellen voortbrengen. Een ei-en spermacel draagt maar de helft van het genetisch materiaal (DNA) van beide ouders.

Meiose gebeurt dus enkel in de geslachtscellen

Question 12

Hoe worden genetisch verschillende ei en spermacellen door meiose geproduceerd?

Answer 12

Bij meiose deelt de cel 1 keer identiteit maar verdeelt zich vervolgens in 2 verschillende cellen (celsplising) waarbij het genetisch materiaal random verdeeld wordt. Iedere ei of spermacel draagt dus ander genetisch materiaal wat maar de helft van het aantal chromosomen bevat.

Question 13

Wat is crossing over?

Answer 13

Chromosomen gaan op 1 lijn staan voor de celdeling.

Question 14

Wat is een zygoot?

Answer 14

Wanneer een ei en spermacel samensmelten = een nieuwe cel, zygoot, met 23 chromosomen paren, voor elk paar 1 chromosoom van elke ouder. Door mitose groeit de zygoot uit tot een nieuw uniek mens.

Question 15

Wat is het voordeel van het produceren van genetisch verschillende nakomelingen?

Answer 15

Door de herorganisatie van genen en het voortbrengen van unieke nakomelingen = beter aangepast en verhoogde overlevingskansen in een veranderende wereld.

Uitzondering: homozygote tweelingen

Question 16

Wat zijn allelen?

Answer 16

Twee genen die op dezelfde plaats (locus) op het chromosomen paar bevinden.

De allelen zijn verschillend.
- heterozygoot allel: 2 verschillende genen op een bepaalde locus.

Denk aan afbeelding met string van chromosomen in paren (2 strings naast elkaar). Locus: plaats waar 2 genen liggen. Allelen zijn loci met verschillende genen.

Allelen: is bvb het gen voor krullen en stijl haar op 1 locus op het chromosomen paar.

Question 17

Hoe uit een dominant en recessief gen zich?

Answer 17

Dominant gen: zowel tot uiting in het individu met het heterozygote en homozygote allel.
Recessief gen: komt enkel tot uiting bij personen met het homozygote genenpaar

Sommige paren blenden ook hun eigenschappen

Question 18

Wat is een locus?

Answer 18

Genen komen op lange DNA strengels, in paren. 2 genen die op dezelfde plek op het chromosoom liggen: locus. Deze genen kunnen identitiek of verschillend zijn. Identitiek = een individu met homozygote genen op een locus op het chromosomen paar. Verschillend = heterozygote genen op chromosomen paar = alllelen

Question 19

Verklaar het patroon van Mendel op genetische erfelijkheid

Answer 19

Wanneer een erwtenplant dat genetisch heterozygoot is voor gekrulde blaadjes gekruist wordt met een andere erwtenplant met dezelfde heterozygote genen, kunnen er 4 mogelijke genen paren uit voortkomen.
1 ouder: allel Rr
Anndere ouder: Rr

rr
RR
Rr
rR

3* R kenmerk (dominant)
1* r (recessief)

1 4de recessief

Question 20

Waarom kan een ziekte die gedragen wordt door 2 recessieve genen zich toch manifesteren? Zoals Sikkelcelanemie

Answer 20

Deze ziekte komt vooral in Afrika voor. De rode bloedcellen die zuurstof vervoeren zijn sikkelvormig. Dit kan blokkades veroorzaken in kleine bloedvaten wat resulteert in pijn en weefselschade. De ziekte treedt op wanneer beide ouders het recessief gen doorgeven. Waarom sterft dit gen dan niet uit? Het bezitten van 1 recessief gen voor sikkelcelanemie verkleint de kans op malaria. Nog dodelijker.

Question 21

SECTION REVIEW. Genen beïnvloeden het gedrag omdat ze de lichaams structuur betrokken bij gedrag beïnvloeden. Hoe doen zij dat? Wat bij meiose en seksuele reproductie? Vorming van genen paren. Verklaar.

Answer 21

1. De aard van genetische invloed op gedrag:
   - door hun invloed op de synthese van eiwitten (invloed op bouw lichaam en gedrag)
   - genen kunnen enkel interageren bij omgevings contact. In en buiten het lichaam. Het aan en uitzetten van genen.

Meiose en seksuele reproductie:
- meiose enkel in geslachtscellen
- zijn genetisch uniek. Bevatten de helft van chromosomen. Deze zijn random gecombineerd uit genen paar.
- hierdoor verhogen de overlevingskansen

Genen paren:
- paren op dezelfde locus. Identieke genen (homozygoot) en niet identiteit: heterozygoot - allel (in verschillende combinaties)
- Mendel bij kruisbestuiving: ratio 1:3 recessief
- sikkelcel anemie: risico’s en voordelen

Question 22

H3 - 2: DE ERFELIJKHEID VAN GEDRAGSEIGENSCHAPPEN. Verklaar het voorveeld van single-gen (Menseliaanse) gedragseigenschappen.

Answer 22

De Menseliaanse erfelijkheid van angst bij honden.

In 1965 deden John Paul Scott en John Fuller een onderzoek naar het gedrag van Basenji honden, Cocker en gemengd ras nakomelingen.

Basenji: timide
Cocker: weinig angst

Na kruising: F1 allemaal angstig, ongeacht opvoeding

Na nieuwe kruising tussen volbloed cocker en mixed: F2 1/2 angstig. Dus angst = 1 gen.

Question 23

Waarom kan men niet stellen dat angst enkel gekenmerkt wordt door enkel 1 gen?

Answer 23

Verschillende complexe neurale structuren zijn nodig om angst te voelen. De honden van S en F werden ook allemaal in dezelfde omgeving opgevoed. Zo zullen puppies die de eerste 4 maanden van geen mensen zien, angstig zijn

Question 24

Hoe interageren genen met de omgeving bij mensen met PKU?

Answer 24

Kinderen die beide recessieve genen erfen zullen een aangepast dieet krijgen om niet blootgesteld te worden aan phenylaline. Het zijn dus niet de genen zelf maar de opname van de stof die ziek maakt

Question 25

Wat zijn categorische en polygenetische karaktereigenschappen?

Answer 25

Die heb je wel of niet. Komen voort uit genen op 1 locus. Single gene

Polygenetisch: eigenschappen meetbaar in graad. Meestal zitten deze in een normale distributie- de score zit rond het gemiddelde in de range. De frequentie neemt op naarmate een karaktereigenschap extremer wordt. (Curve)

Question 26

Hoe gebeurt selectief fokken op bepaalde karaktereigenschappen bij dieren?

Answer 26

Bvb vossen in Rusland. Vriendelijker maken. Constant over de generaties fokken met dieren met uitgesproken extreme karakteristieken. Voor polygenetische eigenschappen duurt dit meerdere generaties. Bij single gen gaat dit onmiddellijk

Question 27

Leg het onderzoek van Tyron uit?

Answer 27

Selectief fokken voor doolhof leren. Tyron testte een genetische diverse groep ratten op hun vermogen om een bepaald doolhof te leren. Kruising slimste ratten. En kruising domste ratten (meeste fouten). Door opeenvolgend selectief fokken; slimme ratten maakten steeds minder fouten, en de domme steeds meer. Dit bleek achteraf niet correct. Andere factoren speelden mee.

Question 28

Hoe zit het met polygenetische eigenschappen bij mensen?

Answer 28

De meeste metingen die interessant zijn voor psychologen zijn continue/gematigd en normaal verdeeld. Er wordt niet selectief gefokt met mensen

Question 29

H3 - 3: EPIGENETICA. Wat zijn epigenetische effecten?

Answer 29

Verschillen bij identieke tweelingen kunnen niet verklaard worden door hun genen. Dit komt door epigenetische effecten: veranderingen in debm gen functie die de onderliggende DNA structuur niet aantast, maar resulteert in het aan en uitzetten van genen (dit proces is omkeerbaar).

Question 30

Wat bestudeert de epigenetica?

Answer 30

Hoe genetisch materiaal onder verschillende omstandigheden geactiveerd of gedeactiveerd wordt

Question 31

Wat is DNA methylering?

Answer 31

Dit loopt sterk gereguleerd en gelijkaardig voor mensen. Bvb in een vroeg stadium vd ontwikkeling zullen genen die verantwoordelijk zijn voor de bouw van het oog methyleren en uitschakelen in alle weefsels behalve diegene die uiteindelijk het oog zullen vormen

Question 32

Kan methylering door ervaring geïnduceerd worden?

Answer 32

Ja. Het blijkt het belangrijkste mechanische gen activatie en dus gedrag beïnvloedt. Bv mishandelde kinderen tonen een hogere methylering in een gen geassocieerd met stress.

Question 33

Kunnen epigenetische markers die gecreëerd werden door methylering overgeërfd worden?

Answer 33

Ja. Vroege ervaringen kunnen het gedrag beïnvloeden en overgegeven worden aan verdere generaties.

Question 34

Welk proces ligt aan de basis van hoe mensen reageren op stress?

Answer 34

Complexe interacties tussen het hormoon cortisol, hersenactiviteit en ervaringen tijdens de ontwikkeling

Question 35

Geef een voorbeeld van epigenetische over erving?

Answer 35

Zwangere vrouwen tijdens WO2 kregen babies met een normaal gewicht die een hoger risico op obesitas hadden op latere leeftijd. Wanneer hun dochters zwanger werden, bleken die babies een hoger geboortegewicht te hebben. De ervaring vd zwangerschap vd moeder had dus een invloed op de ontwikkeling van de kleinkinderen

Question 36

H3 - 4. EVOLUTIE DOOR NATUURLIJKE SELECTIE. Wat zijn de 4 kernconcepten van Darwin’s theorie v natuurlijke selectie?

Answer 36

1. Er is overproductie van nakomelingen in iedere generatie
2. Er is variatie van eigenschappen of trekken tussen de leden van 1 generatie
3. Individuele verschillen worden overgeerfd van de ene op de andere generatie
4. Individuen met eigenschappen die beter passen bij hun omgeving zullen beter aangepast zijn om te overleven en voort te planten

Question 37

Welk inzicht bracht Darwin tot zijn theorie?

Answer 37

Naast artificiële selectie (door mensen gecontroleerd kweken) is er ook een natuurlijke selectieve voortplanting. Deze is in functie vd omgeving

Question 38

Natuurlijke selectie gebeurt door genetische variatie. Wat zijn de 2 belangrijkste oorzaken voor variatie?

Answer 38

1. De herorganisatie van genen bij meiose
2. Mutaties van genen: fouten die vrijwillig voorkomen bij DNA replicatie

Question 39

Wat is de definitie van evolutie?

Answer 39

Genetische veranderingen tussen populaties en individuen, waarbij de verandering in genen de aanleiding zijn voor het ontstaan van nieuwe soorten

Question 40

Hoe beïnvloedt verandering in de omgeving de richting en de snelheid van evolutie?

Answer 40

Darwin beschouwde evolutie als gestaag en continu maar deze blijkt afhankelijk vd omgeving. Verandering in de omgeving versnellen evolutie, niet door de juiste mutaties te voorzien, maar door de bevordering van natuurlijke selectie

Question 41

Wat is waarneembare evolutie?

Answer 41

Wanneer de evolutie zo snel plaatsvindt dat het kan waargenomen worden. Dit kan enkel bij kleine verandering over een paar generaties

Question 42

Evolutie is niet voorspelbaar. Verklaar.

Answer 42

Er wordt niet in de toekomst gekeken voor evolutie. Die gebeurt op het moment zelf, voor de omgeving op dat moment

Question 43

Wzt zijn de 3 misvattingen over evolutie? Allen vanuit het idee dat evolutie voorspelbaar is, afgestemd op toekomstige noden

Answer 43

Er is geen vooropgesteld pad voor evolutie
3. Natuurlijke selectie is niet moreel of goed (naturalistic fallacy)

Question 44

H 3 - 5. NATUURLIJKE SELECTIE ALS BASIS VOOR FUNCTIONALITEIT. Hoe wordt dit op de psychologie betrokken?

Answer 44

Door het proberen te verklaren van gedrag vanuit de vraag wat het opbrengt voor het individu. Dit idee vormt de basis voor psychologische benadering vet functionalisme.

Question 45

Op welke 2 manieren kunnen gedrag funcioneel verklaard worden?

Answer 45

1. Distale verklaring.
2. Proximale verklaring.

Beiden zijn nodig om gedrag te verklaren

Functionele evolutie vb: giraf.

Question 46

Wat betekent distale en proximale verklaring van gedrag?

Answer 46

(Distant) - distaal: waarom?
Waarom zingen mannetjes vogelsin de lente? Wat is de functie? Om zo overleving en reproductie over de tijd te bevorderen.

Proximale verklaring: dit gaat niet over de functie maar het mechanisme. Hoe doen ze dat? Fysiologische mechanisme

Question 47

Wat zijn de 4 redenen van bestaan van eigenschappen en karaktertrekken die geen functie hebben?

Answer 47

1. Vestigalr karaktereigenschappen: nodig voor voorouders maar nu niet meer. Bvb grijpreflex babies
2. Sommige eigenschappen zijn nevenwerkingen vd natuurlijke selectie voor andere eigenschappen. Bvb navelstreng
3. Sommige eigenschappen ontstaan door toeval. Heeft niets met natuurlijke selectie te maken. Bvb de vorm vd neus bij verschillende mensen. Variaties die geen enkele evolutionaire meerwaarde hebben = genetische drift
4. Zelfs ontwikkelde eigenschappen hebben niet altijd nut bvb schuldgevoel

Question 48

H3 - 6 NATUURLIJKE SELECTIE ALS BASIS VOOR SOORT SPECIFIEKE GEDRAGINGEN. Wat is soort specifiek gedrag

Answer 48

“Instincten” bvb miauwen - doch niet gedetermineerd vanaf de geboorte.

Question 49

Soort specifiek gedrag bij de mens. Wat zijn de 5 universele emo expressies.

Answer 49

Onderzoek in 1975

• verrast
  -angst
  -afschuw
  -boosheid
  -verdriet
  -vrolijkheid

Andere expressie zoals het opheffen vd wenkbrauwen wordt aangeleerd en is afhankelijk per cultuur

Question 50

Wat is de rol van ervaring (leren) n de ontwikkeling v soort-specifiek gedrag?

Answer 50

Bvb lopen op 2 benen. Moet aangeleerd worden en veel oefenen
Ook taal

Question 51

Wat is de graad van biologische preparedness? Paraatheid

Answer 51

Alle biologische en fysiologische mogelijkheden hebben om iets aan te leren

Question 52

Waarom is soorteigen gedrag relatief?

Answer 52

Omdat geen enkel gedrag enkel stamt uit biologische paraatheid. Er is altijd een vorm van leren uit de omgeving bij betrokken. Doch blijft er een de beperking vd biologische capaciteit van dat individu

Question 53

Hoe beoordeelt men of gedrag soort specifiek is? 4 punten

Answer 53

1. Welke omgevingsfactoren zijn nodig voor de volle ontstaan van het gedrag?
2. Welke fysiologische mechanischen zijn betrokken bij het uiten van dat gedrag?
3. Welke gevolgen heeft het gedrag in het dagelijks leven van het individu?
4. Waarom werden de genen aan de basis van het gedrag door de evolutie gefavoriseerd?

Question 54

De waarde van het cross vergelijken van soort eigen gedrag. Wat zijn de 2 vormen?

Answer 54

1. Homologie: gelijkenis die ontstaan door gelijke voorouders
2. Analogie: gelijkenis die voortkomt uot convergente evolutie. Omwille van gelijke habitat of levenswijze vergelijkbare karaktereigenschappen ontwikkelen bvb vliegen bij vogels, insecten en vleermuizen

Question 55

Wat is de waarde van homologieën en analogieeën bij de studie in psychologie?

Answer 55

Het helpt bij het studeren van gedrag maar het is belangrijk om zich te blijven vergewissen van de verschillen

Analogieeen zijn niet nuttig voor het volgen van evolutionaire oorsprong maar wel voor verbanden te leggen over distale functies van soort specifiek gedrag

Question 56

Welke 4 categorieën van paringsgedrag bestaan er?

Answer 56

1. Polygynie: 1 mannetje paart met meerdere vrouwtjes
2. Polyandrie: 1 vrouwtje met meerdere mannetjes
3. Monogamie: 1 vrouwtje met 1 mannetje
4. Promiscuiteit: leden van een groep met elkaar

Question 57

Gebaseerd op de theorie van Trivers: wat is de link tussen ouderlijke investering en morfologie tussen mannetjes en vrouwtjes?

Answer 57

Volgens Trivers zal de sekse die meer tijd in de ouderlijke zorg steekt, selectiever zijn bij partnerkeuze. De minst investerende partij doet het meest moeite (agressie en jaloezie)

Moeite, minst investeren: fysiek meest opzichtelijk en groter

Question 58

Hoe zit die investering bij mensen?

Answer 58

Den mzn investeert in het algemeen iets minder tijd en energie in de ouderlijke zorg. De mens is hoofdzakelijk monogaam en polygynie

Seksueel overspel en trouw kunnen evolutionair verschillend zijn, afhankelijk vd condities

Question 59

Wat is agressie? Waaraan wordt dit gedrag hoofdzakelijk gelinkt?

Answer 59

Gedrag met de bedoeling een ander lid vd zelfde soort schade toe te brengen. Vaak gelinkt aan seks

Mannetjes zijn veelal agressiever
Genen die agressie bevorderen worden vaak doorgeven

Question 60

Agressie bij vrouwtjes

Answer 60

Vaker voor het beschermen vd jongen, of eten - territorium

Question 61

Wat is het patroon van helpen? Welke 2 vormen bestaan er?

Answer 61

Helpen: elk gedrag dat de overlevingskansen vergroot

1. Coöperatie: een ander helpen om zichzelf te helpen
2. Altruïsme: helpen ten nadele van zichzelf.

Dit laatste is moeilijker te verklaren maar kan enerzijds om andere genetische soortgenoten te laten overleven
Of reciprociteit: later terug geholpen worden