Hoofdstuk 3 Flashcards
De waarneming: constructie van een aangepast wereldbeeld
De waarneming
Waarneming is een ingewikkeld proces –> meer en minder dan enkel registreren van prikkels
- meer: aanbrengen van structuur
- minder: selectie van prikkels
Zintuiglijke ervaring komt tot stand op het niveau van de hersenen en niet in de zintuigen zelf
Synesthesie is het neurologische verschijnsel waarbij een zintuiglijke waarneming ongewild ook één of meerdere andere zintuiglijke indrukken oproept
De lange weg van prikkel tot waarneming
Prikkel –> receptoren –> transductie –> waarneming
vb. visuele waarneming
De lange weg van prikkel tot waarneming: beeld wordt gecreëerd door de hersenen
Hoe de verbinding in de hersenen juist gebeurt is nog niet geheel duidelijk
–> verbindingsprobleem
De lange weg van prikkel tot waarneming: waarneming is een activiteit waar het hele individu bij betrokken is
- verbinden van informatie uit verschillende zintuigen (vb. proeven van een gerecht)
- motoriek
- geheugen
- fantasie en denken
- behoeften, interesses en emoties
De lange weg van prikkel tot waarneming: onderscheid tussen gewaarwordingen en waarnemingen
gewaarwordingen: sensaties
waarnemingen: percepten, het resultaat van meer diepgaande verwerkingsprocessen
vb. er staat niet wat er staat
Drie psychologische activiteiten
waarnemen is selecteren
waarnemen is structureren
waarnemen is interpreteren
deze drie processen lopen door elkaar en worden door elkaar beïnvloedt
Waarnemen is selecteren
elk moment zijn heel veel prikkels die belangrijke informatie kunnen bevatten
- slechts een deel wordt verwerkt tot bewustzijnsinhouden
- een deel kunnen we niet waarnemen
- een deel blijft steken
Waarnemen is selecteren: de verschillende zintuigen
Waarom hebben verschillende diersoorten en de mens verschillende zintuigelijke uitrustingen?
aangepast aan wat voor hen nuttig is om te overleven
Waarnemen is selecteren: de verschillende zintuigen
afstandszintuigen: waarnemingen niet dichtbij
- zicht
- gehoor
- reuk
nabijheidszintuigen: waarneming dichtbij
- tast
- smaak
Waarnemen is selecteren: het waarneembare spectrum
Wat is het voordeel om te beschikken over een beperkt
waarneembaar spectrum?
- de adequate prikkel: de energievorm waarvoor een receptor het meest gevoelig is
- het zichtbare spectrum: wat we kunnen zien (golflengte tussen ultraviolet en ultrarood licht)
- het hoorbare spectrum: geluidsgolven tussen 20 en 20.000 hertz (=het aantal trillingen per seconde)
efficiëntie in waarneming en verwerking, optimalisatie van biologische functies en vermijden van overbelasting
Waarnemen is selecteren: de minimumintensiteit van de prikkels
- de absolute drempel of detectiedrempel: de minimumintensiteit die een prikkel moet hebben om hem te kunnen waarnemen
- verschilt van persoon tot persoon
- afhankelijk van de leeftijd
- de pijndrempel: zeer intense prikkels kunnen we waarnemen maar ze veroorzaken pijn –> meestal hoger dan ontstaan van weefselschade
vb. (kolom 1 = zintuig, kolom 2 = waarnemingsdrempel)
zicht –> een kaarsvlam op vijftig meter tijdens een donkere, heldere nacht
gehoor –> het getik van een horloge op zes meter in een stille omgeving
smaakzin –> een theelepel suiker in tien liter water
reukvermogen –> een druppel parfum in een driekamerappartement
tastzin –> de vleugel van een bij die op je wang valt van een hoogte van één centimeter
Waarnemen is selecteren: de minimumintensiteit van de prikkels: De differentiële drempel of verschil drempel
De differentiële drempel
- De wet van Weber: het juist waarneembare verschil tussen twee prikkels is een vaste verhouding ten opzichte van de uitgangsprikkel
- Aangeduid als de weberfractie
De selectieve aandacht
Aandacht-mechanisme zorgt voor een bijkomende actieve selectie van prikkels
- felle kleuren
- harde geluiden
- plotse aanrakingen
- sterke geuren
- sterke smaken zoals bitterheid
De selectieve aandacht: invloed van externe factoren
- intensiteit van de prikkel
- contrast
- verandering
- beweging
- indien geen verandering –> habituatie (= het proces waarbij een organisme minder sterk reageert op een prikkel na herhaalde blootstelling eraan, omdat de prikkel als onbelangrijk wordt ervaren)
De selectieve aandacht: invloed van interne factoren
- behoeften
- interesses
- verwachtingen
- emoties
De selectieve aandacht: een aantal fenomenen
Coctailpartyfenomeen
Onderzocht met een dichotische luistertaak
* Tekst in het ene oor (gevraagd om daar op te
focussen)
* Eenvoudige woorden in het andere oor
* Achteraf geen enkel woord herinneren
* Indien opdracht om te stoppen → niet gehoord
* Indien opdracht om te stoppen voorafgegaan door
naam → door 4 x zoveel proefpersonen opgemerkt
Subliminale waarneming –> het onbewust waarnemen van prikkels die onder de drempel van bewuste waarneming liggen
The Monkey Business Illusion –> een bekende demonstratie van ‘inattentional blindness’, waarbij mensen een belangrijke verandering of gebeurtenis (zoals een gorilla) niet opmerken omdat hun aandacht op een andere taak is gericht
Waarnemen is structureren: hoe verwerken we de vele prikkels die we gewaarworden tot een geheel?
- vooral onderzocht door gestaltpsychologen
- deze wetmatigheden zijn nu nog geldig en verder aangevuld vooral door de cognitief psychologen
Waarnemen is structureren: figuur en achtergrond: structurering binnen de visuele waarneming
Waarnemen is structureren: betekent dat we binnen visuele waarneming losse prikkels organiseren tot een betekenisvol geheel. Dit gebeurt via processen zoals groepering (bijvoorbeeld nabijheid, gelijkenis) en onderscheid maken tussen figuur en achtergrond
Figuur en achtergrond: een principe binnen visuele waarneming waarbij we objecten (figuren) onderscheiden van hun omgeving (achtergrond). Bijvoorbeeld: bij het zien van een vaas op een tafel, wordt de vaas de figuur en de tafel de achtergrond. Dit helpt ons focussen op belangrijke details.
Vaas van Rubin
- Als je de zwarte kleur als figuur ziet, neem je een vaas waar.
- Als je de witte kleur als figuur ziet, zie je twee gezichten die elkaar aankijken.
Hier laat het beeld zien hoe onze waarneming wisselt tussen wat we als figuur (belangrijk) en als achtergrond beschouwen. Het brein kan niet beide interpretaties tegelijk waarnemen, waardoor het steeds schakelt.
Waarnemen is structureren: figuur en achtergrond: structurering binnen de andere zintuigen
- opdeling ook aanwezig bij andere zintuigelijke modaliteiten
- vb. voorbijrijdende trein, kleding die ik aan heb, …
- toegepast in sommige relaxatietechnieken
Waarnemen is structureren: structureringsfactor
De bijdrage van de gestaltpsychologen
- wet van nabijheid
- wet van gelijkheid
- gemeenschappelijk lot
- wet van geslotenheid
- wet van continuïteit
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering
- gestaltpsychologen –> wet van de pregnantie: (ook wel de wet van goede voortgang) stelt dat we neigen om de simpelste, meest stabiele en gemakkelijkste interpretatie van een visueel patroon waar te nemen. Onze hersenen organiseren waarnemingen op een manier die de meeste structuur en duidelijkheid biedt.
- cognitief psychologen –> waarnemen is een actief proces –> verwerking van de gegevens
- twee soorten processen
- bottom-up processen
- top down processen
- twee soorten processen
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering - bottom-up verwerking
Bottom-up verwerking is een proces waarbij onze hersenen eenvoudige, basale zintuiglijke informatie gebruiken om complexere kennis en betekenis te construeren. Hier is een korte uitleg van hoe dit werkt in ons waarnemingssysteem:
- Inputgegevens omzetten in complexe kennisgehelen: Ons waarnemingssysteem ontvangt basisinformatie (zoals licht, kleuren, lijnen) via de zintuigen. Deze eenvoudige gegevens worden vervolgens verwerkt en gecombineerd om meer complexe percepties te vormen.
- Kenmerkdetectoren: Bepaalde gespecialiseerde cellen in onze hersenen (zoals visuele kenmerkdetectoren) reageren op specifieke visuele eigenschappen, zoals kleur, lijnrichting of hoeken. Ze detecteren deze elementen in de omgeving.
- Eenvoudige elementen herkennen en samenvoegen: Eerst worden de eenvoudigste visuele kenmerken zoals kleuren en lijnen herkend. Deze basiskenmerken worden vervolgens samengevoegd tot complexere patronen en vormen.
- Objecten in zijn geheel identificeren: Door het combineren van deze kenmerken kunnen we uiteindelijk complete objecten of scènes identificeren en begrijpen.
Bottom-up verwerking is dus een proces van het “opbouwen” van perceptie, te beginnen bij de basisinformatie en het eindigend met de herkenning van complexe objecten en patronen.
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; bottom-up verwerking; Theorie van David Marr - verwerkingsproces van visuele beelden
- Primaire schets: Detectie van basale visuele kenmerken zoals lijnen en randen.
- Perceptuele organisatie: Groeperen van deze kenmerken om diepte en ruimtelijke relaties te begrijpen.
- Patroon- en objectherkenning: Creëren van een 3D-model voor de herkenning van objecten en scènes.
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering - top down verwerking
Verwijst naar het proces waarbij onze verwachtingen, kennis, ervaringen, behoeften en emoties invloed hebben op hoe we waarnemen. In plaats van alleen op basis van zintuiglijke input te reageren (zoals bij bottom-up verwerking), gebruiken we eerdere ervaringen en context om de waarneming te sturen en betekenis te geven aan wat we zien. Bijvoorbeeld, als we in een donkere kamer zijn, kunnen we denken dat we een object zien dat er eigenlijk niet is, doordat onze verwachtingen en emoties onze waarneming beïnvloeden.
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering - top down verwerking; pareidolie
Pareidolie is de tendens van onze hersenen om betekenisvolle patronen te zien in willekeurige of onduidelijke stimuli, zoals gezichten in wolken, op rotsen of in andere objecten. Het is een vorm van ‘top-down verwerking’, waarbij onze verwachtingen en ervaringen ons helpen om bekende vormen, zoals gezichten, te herkennen, zelfs wanneer ze niet echt aanwezig zijn.
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering - top down verwerking; Jerome Bruner (1973): verwachtingstheorie van de perceptie
Jerome Bruner’s verwachtingstheorie van de perceptie stelt dat we percepties baseren op hypothesen die we toetsen over wat we denken waar te nemen. Onze verwachtingen en de context beïnvloeden hoe we dezelfde figuren of prikkels anders interpreteren.
Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering - predictieve coding
Predictive coding is een theorie die stelt dat ons brein voortdurend voorspellingen maakt over wat we gaan waarnemen. Het proces bestaat uit het herhaaldelijk heen en weer sturen van informatie, waarbij ons brein beelden continu controleert en bijwerkt op basis van nieuwe zintuiglijke input.
Waarnemen is structureren: herkennen van gestalten en gestaltkwaliteiten
Herkennen van gestalten verwijst naar het vermogen om visuele informatie te organiseren in betekenisvolle eenheden. Een gestalt is meer dan de som van afzonderlijke indrukken; het is een geheel dat onze hersenen als zodanig waarnemen.
Gestaltkwaliteiten zijn de eigenschappen die de perceptie van een geheel bepalen, zoals vorm, structuur en samenhang. Deze kwaliteiten kunnen zichtbaar zijn in subjectieve contouren, waarbij we vormen of randen zien die er fysiek niet zijn, maar door onze hersenen als onderdeel van een patroon worden geïnterpreteerd.
Waarnemen is structureren: herkennen van gestalten; visie van de gestaltpsychologen
De visie van de gestaltpsychologen is dat waarneming niet slechts de optelsom is van afzonderlijke zintuiglijke indrukken, maar dat het geheel meer is dan de som van de delen.
Waarnemen is structureren: herkennen van gestalten; visie van de gestaltpsychologen - aanvullingen vanuit de cognitieve psychologie
Herkennen van gestalten wordt in de cognitieve psychologie verder aangevuld door het idee dat we als informatieverwerkers actief proberen iets bruikbaars te herkennen in het aangeboden prikkelmateriaal. Ons brein zoekt naar herkenbare patronen en structuren in de stimuli die we ontvangen.
Beelden die steeds vanuit een andere positie waargenomen worden, zijn moeilijker te herkennen, omdat onze hersenen vaak gewend zijn objecten vanuit een specifieke invalshoek te interpreteren. Verandering in perspectief maakt het lastiger om een object als hetzelfde te identificeren, omdat de vertrouwde visuele cues ontbreken.
Waarnemen is structureren: waarnemingsconstanties
Hoewel prikkels op ons netvlies door variaties in afstand, hoek of lichtinval steeds anders zijn, ervaren we objecten toch als constant. Dit komt door verschillende constantie-effecten, die ervoor zorgen dat we objecten consistent waarnemen, ondanks veranderingen in de manier waarop ze op het netvlies vallen.
We onderscheiden:
- Grootteconstantie
- Plaatsconstantie
- Vormconstantie
- Helderheids- en kleurconstantie
Deze constancies worden beïnvloed door de context (de omgeving waarin een object zich bevindt) en onze ervaring (onze eerdere kennis en verwachtingen van objecten).
Waarnemen is structureren: waarnemingsconstanties; grootteconstantie
Grootteconstantie: We schatten de grootte van objecten op basis van de afstand en gebruiken context en ervaring om die schattingen te maken.
- Context: De grootte van andere objecten in de omgeving helpt bij het inschatten van de werkelijke grootte van een object.
- Ervaring: Onze eerdere kennis van hoe groot objecten normaal zijn, helpt ons om hun werkelijke grootte te behouden, zelfs wanneer ze kleiner of groter op het netvlies verschijnen.
- Grenzen: In uitzonderlijke omstandigheden (zoals een luchtballon of vliegtuig hoog in de lucht) kunnen de waarnemingssignalen zo vertekend zijn dat de grootteconstantie moeilijk te handhaven is.
Waarnemen is structureren: waarnemingsconstanties; plaatsconstantie
Plaatsconstantie zorgt ervoor dat we de positie van objecten als constant ervaren, zelfs als we bewegen of de kijkhoek verandert. Dit gebeurt door:
- Correctie in de hersenen: De hersenen gebruiken signalen van de oogspieren, zoals bij saccadische oogbewegingen (snelle oogbewegingen), om te corrigeren voor bewegingen van het netvlies.
- Interpretatie van beweging: Wanneer het hele netvliesbeeld verschuift, gaan de hersenen ervan uit dat de oorzaak van de verschuiving bij onze eigen beweging ligt, zoals lopen of fietsen.
- Automatisme: Onze hersenen zijn geconditioneerd om verschuivingen in het beeld toe te schrijven aan bewegingen van ons lichaam, zodat we de omgeving als stabiel ervaren, ondanks de verandering in onze kijkhoek.
Waarnemen is structureren: waarnemingsconstanties; vormconstantie
Vormconstantie is het vermogen om de vorm van een object als constant te ervaren, zelfs wanneer de hoek van waaruit we het object bekijken verandert en het beeld op ons netvlies vervormd wordt.
- Invloed van context en ervaring: Onze hersenen gebruiken kennis van bekende objecten en de omgeving om de ware vorm te interpreteren.
- Voorbeeld: Een deur blijft rechthoekig voor ons, zelfs als we deze onder een schuine hoek zien, waarbij het op ons netvlies een trapezium lijkt.
- Doel: Dit helpt ons objecten betrouwbaar te herkennen, ongeacht de kijkhoek.
Waarnemen is structureren: waarnemingsconstanties; helderheids- en kleurconstantie
Helderheids- en kleurconstantie zorgt ervoor dat we de helderheid en kleur van objecten als constant ervaren, ondanks veranderingen in belichting of omgevingsomstandigheden.
Helderheidsconstantie: Een object lijkt dezelfde helderheid te behouden, ongeacht of het wordt verlicht door fel zonlicht of zwak licht. Dit gebeurt doordat onze hersenen rekening houden met de lichtintensiteit in de omgeving.
Voorbeeld: Een wit papier blijft wit, zowel in helder daglicht als in een donkere kamer.
Kleurconstantie: De kleur van een object lijkt constant, zelfs als het licht dat erop valt van kleur verandert (bijvoorbeeld door schaduw of kunstlicht).
Voorbeeld: Een rode appel blijft rood, zelfs onder een groenachtig licht.
Onze hersenen corrigeren voor deze variaties door rekening te houden met de context en eerdere ervaringen.
Waarnemen is structureren: waarnemingsillusies
Waarnemingsillusies zijn fouten in onze waarneming die ontstaan doordat de normale verwerkingsmechanismen in onze hersenen niet goed werken onder ongewone omstandigheden.
Normale verwerkingsprogramma’s: Onze hersenen passen gebruikelijke processen toe, zoals context en ervaring, om prikkels te interpreteren.
Ongewone omstandigheden: Als prikkels op een onverwachte of misleidende manier worden aangeboden, kan dit leiden tot een verkeerde interpretatie.
Voorbeeld: In optische illusies lijkt een rechte lijn gebogen door de omliggende context.
Waarnemen is structureren: waarnemingsillusies; voorbeelden
- De Ponzo-illusie: een visuele illusie waarbij twee lijnen van gelijke lengte als verschillend worden waargenomen door de context van convergerende lijnen (zoals spoorrails).
- De Kamer van Ames:
De Kamer van Ames is een optische illusie waarbij een speciaal ontworpen kamer mensen misleid over de grootte van objecten of personen in de ruimte.
Ontwerp: De kamer lijkt rechthoekig, maar heeft in werkelijkheid een trapeziumvorm, waarbij de vloer en muren schuin lopen.
Illusie: Wanneer mensen door een kijkgat naar de kamer kijken, lijken objecten of personen aan de ene kant veel groter dan aan de andere kant, zelfs als ze in werkelijkheid even groot zijn.
Oorzaak: Dit komt doordat onze hersenen aannemen dat de kamer een normale vorm heeft, waardoor de werkelijke verhoudingen verkeerd geïnterpreteerd worden.
De illusie toont hoe sterk onze waarneming wordt beïnvloed door context en aannames.
- De Müller-Lyer illusie: De Müller-Lyer illusie is een optische illusie waarbij twee lijnen van gelijke lengte verschillend lijken door de toevoeging van pijlpuntachtige uiteinden.
Een lijn met pijlen die naar binnen wijzen (“<–>”) lijkt korter.
Een lijn met pijlen die naar buiten wijzen (“>–<”) lijkt langer.
Oorzaak: Onze hersenen interpreteren de pijlen als perspectief- of diepteaanwijzingen, waardoor de lijnen optisch vervormd worden.
De illusie toont hoe context en visuele aanwijzingen onze perceptie van lengte beïnvloeden.
- De maanillusie:
De maanillusie is een optische illusie waarbij de maan aan de horizon groter lijkt dan wanneer deze hoog aan de hemel staat, hoewel de grootte op het netvlies hetzelfde blijft.
Oorzaak:
Vergelijking met objecten: Aan de horizon wordt de maan vergeleken met gebouwen, bomen of andere objecten, wat het groter doet lijken.
Afstandsinterpretatie: Onze hersenen interpreteren de maan aan de horizon als verder weg en compenseren dit door de grootte groter te waarnemen.
De illusie toont hoe context en afstand onze perceptie beïnvloeden.
- de treinillusie: wanneer de trein naast de jouwe zich in beweging zet, lijkt het alsof je eigen trein de andere richting uitgaat
Waarnemen is structureren: culturele verschillen in het waarnemingsproces
Culturele verschillen in het waarnemingsproces beïnvloeden hoe we visuele informatie interpreteren en verwerken.
Anders omgaan met onmogelijke figuren: Sommige bevolkingsgroepen, vooral in niet-westerse culturen, kunnen beter omgaan met onmogelijke figuren zoals de Penrose-driehoek. Dit komt doordat hun waarneming minder afhankelijk is van standaard diepte-indicatoren.
Diepte-indicatoren: In westerse culturen zijn we gewend om met lineair perspectief en diepte aanwijzingen te werken, wat onze interpretatie van dergelijke figuren bemoeilijkt.
Tekenen van onmogelijke figuren: Bevolkingsgroepen die minder blootgesteld zijn aan lineaire perspectieven, zoals in traditionele kunst en architectuur, hebben vaak minder moeite met het begrijpen of natekenen van onmogelijke figuren.
Dit laat zien hoe ervaring en cultuur invloed hebben op ons waarnemingsproces.
Waarnemen is interpreteren
Waarnemen is interpreteren, waarbij we objecten en situaties niet alleen zien, maar er ook betekenis aan geven. Dit gebeurt op twee niveaus:
Denotatieve betekenis: De objectieve, louter aanwijzende betekenis. Bijvoorbeeld, een rode roos is een bloem.
Connotatieve betekenis: De subjectieve, meer gevoelsgeladen betekenis, die afhankelijk is van persoonlijke associaties en culturele context. Bijvoorbeeld, een rode roos symboliseert liefde of romantiek.
Dit onderscheid benadrukt dat waarneming meer omvat dan het registreren van feiten; het gaat ook om interpretatie en emotionele betekenis.
Waarnemen is interpreteren: de rol van vroegere ervaringen
De rol van vroegere ervaringen in waarnemen speelt een belangrijke rol in hoe we de wereld om ons heen interpreteren. Dit proces gebeurt vaak automatisch en is sterk verbonden met ons geheugen:
Link met het geheugen: Onze vroegere ervaringen beïnvloeden direct hoe we nieuwe informatie verwerken. Bijvoorbeeld, het beeld van “besmeurde brillenglazen” kan een negatieve ervaring oproepen, wat de waarneming van de situatie beïnvloedt, zelfs zonder dat we het direct doorhebben.
Culturele verschillen: Onze waarneming en interpretatie van bepaalde signalen worden ook beïnvloed door culturele context. Bijvoorbeeld, in Griekenland kan het opsteken van de hand een andere betekenis hebben dan in andere landen, of het begroeten van iemand kan variëren tussen mannen en vrouwen, afhankelijk van culturele normen en waarden.
Dit toont aan dat waarneming niet alleen afhankelijk is van wat we zien, maar ook van onze ervaringen, achtergrond en cultuur.
Waarnemen is interpreteren: de affectieve ingesteldheid
De affectieve ingesteldheid verwijst naar hoe onze verlangens, gevoelens en verwachtingen onze waarneming beïnvloeden. Dit betekent dat onze emoties en behoeften vaak de manier waarop we de wereld zien, kleuren.
Projectie: Dit is het proces waarbij we onze eigen gevoelens, verlangens of eigenschappen projecteren op anderen of situaties. We zien vaak in anderen wat we zelf voelen of verwachten.
Complementaire projectie: Hierbij projecteren we kenmerken op anderen die ons aanvullen. We kunnen bijvoorbeeld iemand als vriendelijk beschouwen omdat we zelf behoefte hebben aan vriendelijkheid.
Supplementaire projectie: Hierbij projecteren we eigenschappen die we zelf bezitten, maar vaak niet bewust erkennen. Dit gebeurt wanneer we bijvoorbeeld in anderen kenmerken zien die we zelf ook hebben, maar deze niet altijd bewust van onszelf herkennen.
Deze vormen van projectie beïnvloeden dus hoe we anderen en situaties waarnemen, vaak op basis van onze eigen interne gemoedstoestand.
Waarnemen is interpreteren: de affectieve ingesteldheid; testen
Projectieve testen zijn gebaseerd op het principe van projectie, waarbij mensen onbewust hun eigen gevoelens, verlangens of eigenschappen projecteren op neutrale stimuli. Dit helpt psychologen om meer inzicht te krijgen in de onderliggende gedachten en emoties van een persoon.
Rorschachtest: Dit is een bekende projectieve test waarbij de deelnemer geïnterpreteerde inktvlekken moet beschrijven. De manier waarop iemand deze vlekken interpreteert, kan aanwijzingen geven over hun innerlijke wereld en onbewuste processen, omdat ze vaak projecteren wat zij zelf voelen of denken.
Gekleurde brillenglazen: Dit verwijst naar hoe onze persoonlijke gevoelens of verwachtingen de manier waarop we de wereld waarnemen beïnvloeden, vergelijkbaar met het dragen van een gekleurde bril die onze perceptie verandert. Wat we zien wordt gekleurd door onze emoties en verwachtingen.
Deze testen maken gebruik van de neiging van mensen om hun eigen psychologische kenmerken op onduidelijke of vage stimuli te projecteren, wat nuttig kan zijn voor psychologische evaluaties.
Waarnemen is interpreteren: invloed vanuit de bredere situatie - invloed van de prikkels zelf
Toepassingen in kunst en marketing: De manier waarop we prikkels zoals kleuren en vormen waarnemen, wordt vaak gebruikt om specifieke reacties uit te lokken.
Kleur van een afwasproduct: De kleur van een product, zoals groen voor een afwasmiddel, kan associaties oproepen met reinheid of natuur.
Kleur van medicatie: Kleuren in medicatie kunnen onze perceptie van effectiviteit beïnvloeden. Bijvoorbeeld, blauwe pillen kunnen worden geassocieerd met kalmerende effecten.
Waarnemen is interpreteren: invloed vanuit de bredere situatie - invloed van de omgeving
Contrastfenomeen: Dit is de waarneming van een object anders dan het daadwerkelijk is, afhankelijk van de omringende objecten. Bijvoorbeeld, een grijze bal lijkt lichter wanneer deze naast een zwarte bal ligt, en donkerder naast een witte bal.
Assimilatiefenomeen: Hierbij lijkt een object meer op zijn omgeving dan het in werkelijkheid is. Bijvoorbeeld, een witte bal lijkt witter wanneer deze naast een veel lichtere achtergrond ligt.
Deze fenomenen worden vaak gebruikt in advertenties om producten aantrekkelijker te maken of om een gewenste emotionele reactie op te roepen.
Waarnemen is interpreteren: invloed vanuit de bredere situatie - waarnemingsillusies
Ebbinghaus-illusie: Een middelgrote cirkel lijkt kleiner wanneer deze omgeven is door grotere cirkels, en groter wanneer omringd door kleinere cirkels.
Titchener-illusie: Vergelijkbaar met de Ebbinghaus-illusie, maar het effect wordt sterker bij grotere verschillen in de grootte van de omliggende objecten.
Delboeuf-illusie: De grootte van een centrale cirkel wordt beïnvloed door de grootte van de omringende cirkel, zelfs als de centrale cirkel daadwerkelijk dezelfde grootte heeft.
Deze principes tonen aan hoe omgevingsfactoren en context de perceptie van objecten kunnen beïnvloeden, wat een belangrijk aspect is in marketing, kunst en psychologie.
