Hoofdstuk 1 Systeem aarde

Question 1

Wat is het actualiteitsprincipe van Hutton en wat kan je er mee?

Answer 1

Het houdt in dat natuurwetten in het verleden hetzelfde zijn als die in het heden; de geschiedenis herhaalt zich.
Je kunt hierdoor het heden gebruiken om het verleden te verklaren.

Question 2

Hoe oud is de aarde en hoe is die ontstaan?

Answer 2

4,6 miljard jaar geleden is de aarde ontstaan door het samenkomen van een nevel van heet gas, stof concentratie van deeltjes en zwaartekracht. De grootste massa werd het begin van een ster, en daaromheen vormde botsende planeten die samengevoegd werden tot 8 planeten. Een sterrenstelsel (melkwegstelsel) is zo ontstaan.

Question 3

Waarom is onze aarde uniek?

Answer 3

Aardoppervlak bevat vloeibaar water.

De aarde bestaat niet uit een homogene massa elementen maar verschillende schillen.

Question 4

Wat is de chemische en de fysische samenstelling van schillen?

Answer 4

Chemisch: waaruit het bestaat
Fysisch: de hardheid

Question 5

Wat is de opbouw van de binnenkant van de aarde.

Answer 5

Kern: uit nikkel en ijzer. Binnenste deel hard en buitenste vloeibaar.
Aardmantel: Uit magnesium en ijzer. Binnenste vloeibaar, buitenste hard.
Aardkorst: Vast gesteente in twee vormen: continentale korst, met een dikte van 30-70 km. Bestaat uit licht gesteente: graniet, en oceanische korst: onder de oceanen met een dikte vanaf 7 km. Bestaat uit zwaar gesteente: basalt
Volgorde: vast, vloeibaar, vast, vloeibaar, vast

Question 6

Wat is de lithosfeer?

Answer 6

De harde, vaste buitenlaag van de aarde. Bestaande uit de aardkorst en de bovenste laag van de aardmantel (de buitenmantel). Onder de oceanen is de lithosfeer dunner dan op de continenten.

Question 7

Wat is de asthenosfeer? En waar ligt deze ten opzichte van de lithosfeer?

Answer 7

Ligt onder de lithosfeer. Het is een zachtere laag die soms magmahaarden heeft. Dit deel is hard gesteente dat onder invloed van druk en tijd stroperig is geworden, en het is zachter dan de lithosfeer. De asthenosfeer leunt op een harde binnenmantel die door hogere druk vaster is. Daaronder ligt vloeibare buitenkern en tenslotte de vaste en harde binnenkern.

Question 8

Hoe is het dat de aarde nog inwendig warm is?

Answer 8

Door aanslagen van meteorieten, het ontstaan van de aarde uit hete nevelgassen en stof; de warmte is opgeslagen in de aarde. Ook radioactiviteit van sommige gesteente geven nog steeds warmte af.
Een uitwendige bron is de zon, die het aardoppervlak warmte geeft.

Question 9

Wat is een mineraal?

Answer 9

Een vast bestanddeel die in de natuur voorkomt en bepaalde chemische eigenschappen heeft, bijvoorbeeld de kristalvorm. Ook hardheid van een materiaal is een eigenschap. Om grote mineralen te vormen zijn er tijd en bepaalde omstandigheden nodig.
Gesteenten bestaan uit mineralen en of organische stoffen uit de natuur.

Question 10

In welke typen en subtypen kan je een gesteente categoriseren?

Answer 10

Stollingsgesteente: dieptegesteente, uitvloeiingsgesteente en ganggesteente.
Sedimentgesteente: klastisch en chemische en organische
Metamorfe

Question 11

Wat is stollingsgesteente, hoe ontstaat het en welke soorten zijn er?

Answer 11

Stollingsgesteente ontstaat door afkoeling en stolling van magma.
Je hebt dieptegesteente: ontstaat als vloeibaar magma langzaam stolt. Er is genoeg ruimte en tijd, dus kunnen er grote kristallen vormen: graniet.
Uitvloeiingsgesteente: ontstaat als hete magma bij een vulkaanuitbarsting uit de krater over de hellingen stroomt. Door koude temperatuur stolt de magma. Snel, geen grote kristallen. Veel ijzer en magnesium: basalt.
Ganggesteente: tussenvorm van uitvloeiings- en dieptegesteente. Ontstaat door magma dat stolt in vulkanische gangen onder de aardkorst. Soms wel kirstallen, en soms niet. Andesiet.

Question 12

Wat is een sedimentgesteente, hoe ontstaat het en welke subtypen zijn er?

Answer 12

Sedimentgesteente is ontstaan door samenpersing, door druk.
Klastisch sedimentgesteente: zand en klei in de zee, meren of riviervlakten die in dikke lagen op elkaar liggen. Door druk van bovenliggende lagen kan er bijvoorbeeld zandsteen ontstaan.
Organisch (chemisch) sedimentgesteente: ontstaan door bijvoorbeeld een weekdiertje dat doodgaat waarvan het schelpje zakt naar de bodem van de zee. Zo ontstaan er lagen van de skeletjes van de diertjes en slakjes (verharding) of door planten die op elkaar liggen (steenkool)

Question 13

Wat is metamorf gesteente en hoe ontstaat het?

Answer 13

Metamorfe gesteenten zijn gesteenten die veranderen.
Een gesteente is voor langere tijd onder invloed van druk en hoge temperatuur. Hierdoor verandert het gesteente heel erg. Bijvoorbeeld marmer ontstaat uit kalksteen bij hoge druk en temperatuur, en schalie of kleisteen kan leisteen worden.

Question 14

Wat is de gesteentekringloop?

Answer 14

Het laat zien dat elk gesteente een ander soort gesteente kan worden, door hitte, druk of erosie.
Een steen kan stollingsgesteente worden door te smelten en te stollen.
Het kan een sedimentgesteente worden door verwering, erosie en sedimentatie.
En het kan een metamorf gesteente worden door hitte en druk.

Question 15

Wat zijn twee conclusies die geologen hebben bevonden?

Answer 15

1. Dat alle sedimenten horizontaal worden afgezet en wanneer lagen geplooid zijn komt dat ze door druk op verschillende plekken vervormd of ingedeukt zijn.
2. Superpositie: sedimenten liggen opgestapeld, dus het onderliggende sediment is ouder dan het daar boven liggende.

Question 16

Hoe kan je de relatieve en de exacte oudheid van gesteenten vaststellen?

Answer 16

Relatief door superpositie (maar soms liggen onderliggende lagen toch bovenop te liggen). Exact door de hoeveelheid radioactief verval. De oudste is 4,4 miljard jaar oud.

Question 17

Wat zijn de bevindingen van Bacon?

Answer 17

De schuivende continenten van Wegener. Hij ontdekte dat Zuid-Amerika en Afrika perfect in elkaar paste. De flora en fauna van beide continenten kwamen overeen; de zoetwaterreptiel verspreid zich op beide continenten. De gesteenten sluiten op elkaar aan. Grenzen tussen gebergteketens lopen op elkaar over. Gelijktijdige vergletsjering, wat erop wijst dat beide continenten in dezelfde periode onder een koud klimaat heeft geleden. Conclusie: Ooit zaten ze aan elkaar en vormden ze Pangea.

Question 18

Wat is paleomagnetisme?

Answer 18

Een onderzoeksmethode waarbij de richting van het aardmagnetisch veld in oude gesteenteformaties wordt vastgesteld. Het aardmagnetische veld wijst nu naar de noordpool. Als het naar het zuiden wijst, is het oud. (uit een andere periode)

Question 18

Wat is paleomagnetisme?

Answer 18

Een onderzoeksmethode waarbij de richting van het aardmagnetisch veld in oude gesteenteformaties wordt vastgesteld. Het aardmagnetische veld wijst nu naar de noordpool. Als het naar het zuiden wijst, is het oud. (uit een andere periode)

Question 19

Wat is seafloor spreading?

Answer 19

Dat platen zich verder van de rug bewegen, doordat magma dat omhoogkomt en stolt bij de breuklijn het oude gesteente aan de kant duwt.

Question 20

Wat is platentektoniek en wie is de grondlegger.

Answer 20

Wegener wordt gezien als de grondlegger van de platentektoniek, om dat het ontstaan van nieuwe oceaanbodem de beweging van continenten kan verklaren

Question 21

Wat is het hypocentrum en het epicentrum?

Answer 21

Het hypocentrum is de plaats van de beving in de aardkorst, het epicentrum daarboven.

Question 22

Wat geeft de schaal van richter en de schaal van mercalli aan?

Answer 22

Richter: kracht van een aardbeving
4 is 10 keer zo sterk als 3 (magnitude)
Mercalli: schade

Question 23

Welke soorten breuklijnen zijn er?

Answer 23

Divergent: dat platen van elkaar af bewegen;
o - o = magma duwt oceanische plaat omhoog en duwt het oude gesteente naar de zijkanten om plaats te maken voor nieuw gestold magma: ridge push. Nieuwe korst wordt gevormd.
c - c = diepe vallei. Bodem zakt jaarlijk, enorme sleuf.
Convergent: platen botsen tegen elkaar. Waar platen uit elkaar bewegen moeten platen ook tegen elkaar botsen.
o - c = oceanische plaat is zwaarder (basalt), subductie treed op (oceanische plaat onder continentale). Convectiestromen trekt de diepte in. Door deze slab pull word ook een deel van de rand van de continentale plaat meegetrokken, en er onstaat een sleuf = trog. Oceanische lithosfeer smelt in de diepte. Deel van het magma gaat omhoog en vormt een stukje vanaf de kust vulkanen en bergketens.
o - o = oudste oceanische plaat is zwaarder, heeft langer tijd gehad af te koelen. Beving kan een vloedgolf (tsunami) veroorzaken.
c - c = Allebei zelfde gewicht, platen verfrommelen en maakt een gebergte. Wrijvingen kunnen voor aardbevingen zorgen.
Transversale breuklijnen:
oceaanbodem, dwars op mid-oceanische ruggen. Ook continentale platen schuiven langs elkaar. Zorgt niet voor vulkanisme want daar is het duiken van platen onder elkaar nodig. Wel heftige aardbevingen

Question 24

Hoe kun je de verschillende vulkanen herkennen?

Answer 24

Schildvulkanen: lage, brede vulkaan met vlauwe hellingen
Stratovulkanen: steile hellingen die opgebouwd zijn uit lagen lava en pyroclastisch materiaal
Caldeira: zeer grote vulkaankrater, ontstaan door instorten van het dak van een leeggelopen magmakamer

Question 25

Hoe ontstaat en explodeert een schildvulkaan?

Answer 25

Bij divergente breuklijnen stroomt gesteente omhoog, en vloeit de dan geworden lava uit over de kratermond die bestaat uit basalt. De lava verspreid zich gemakkelijk en is erg vloeibaar. Effusieve uitbarstingen.

Question 25

Hoe ontstaat en explodeert een schildvulkaan?

Answer 25

Bij divergente breuklijnen stroomt gesteente omhoog, en vloeit de dan geworden lava uit over de kratermond die bestaat uit basalt. De lava verspreid zich gemakkelijk en is erg vloeibaar. Effusieve uitbarstingen.

Question 26

Hoe ontstaat en explodeert een schildvulkaan?

Answer 26

Bij divergente breuklijnen stroomt gesteente omhoog, en vloeit de dan geworden lava uit over de kratermond die bestaat uit basalt. De lava verspreid zich gemakkelijk en is erg vloeibaar. Effusieve uitbarstingen.

Question 27

Hoe ontstaat en explodeert een stratovulkaan?

Answer 27

Bij subductiezones waar de oceanische plaat onderduikt gaat er ook water mee onder het aardoppervlak. Dit water wordt heet en de smelttempertauur van de omliggende gesteenten omlaag. De oceanische plaat smelt en een deel van de meegesleurde continentale plaat. De continentale plaat brengt stroperige magma die langzaam omhoog kruipt en stolt in de buurt van het aardoppervlak. De kraterpijpen raken verstopt en dat zorgt voor hoge druk, wat in een explosieve uitbarstingen zorgt.

Question 28

Wat is een caldeira en hoe ontstaat het?

Answer 28

Bij een heftige uitbarsting kan het bovenste gedeelte van de magmakamer leeglopen, waardoor het dak instort. Er ontstaat een grote krater. Behalve centrale barstingen zijn er ook spleeterupties, waar lava via scheuren in de aardkost komt.

Question 29

Wat zijn mantelpluimen?

Answer 29

Stukjes waar vanuit het binnenste van de aardkern en aardmantel grote massa gesteente met zeer hoge temperatuur naar het aardoppervlak stijgt. Bij het oppervlak komt de aardkorst omhoog en scheurt het. Via de lange breuken kunnen enorme hoeveelheden gesmolten basalt naar buiten stromen via spleeterupties. Deze basaltstromen stollen en er ontstaan honderden meters aan dikke lagen lava.

Question 30

Wat is een hotspot?

Answer 30

Beetje magma wat overblijft uit de mantelpluim. Dit vormt een vulkaan. De aardplaat met vulkaan beweegt over mantelpluim heen en de gedoofde vulkaan schuift dus op. Boven de hotspot vormt er weer een vulkaan. Een rij aan vulkanen haaks op de breuklijn onstaat.

Question 31

Wat zijn black smokers?

Answer 31

Schoorstenen die opgebouwd zijn uit mineralen die heet, zwart water uitstoten. Ontstaan door zeewater, dat door breuken in de lithosfeer in de mid-oceanische ruggen terecht komt. Het wordt verwarmt door heet gesteente. Water wordt naar buiten geperst door hoge druk. Zodra het water in contact komt met het koude zeewater worden de mineralen afgezet in de vorm van een schoorsteen. Dit proces herhaalt zich telkens en de schoorstenen breken af en worden opgebouwd in mineralen.

Question 32

Waarom zijn er zoveel vulkanen in IJsland?

Answer 32

De ligging van een mantelpluim en een hotspot onder IJsland. Toen Pangae uiteenviel, lag er in de diepte een mantelpluim. Het vloeibare magma brak met veel spleeterupties door de lithosfeer, en vormde een divergente breukzone. Pangae viel uiteen en ontsond het begin van de Atlantische Oceaan. Laag voor laag werd het eiland IJsland opgebouwd uit lava. De hotspot ligt op dit moment onder een grote ijskap. Door de enorme hoeveelheden magma kan er veel verschillende typen vulkanen ontstaan.