Hoofdstuk 1

Question 1

Zorgde de overgang naar landbouw in Abu Hureyra in 11.000 v.C. voor een boerenbestaan bij alle volken?

Answer 1

Nee, de meeste volken gingen pas duizenden jaren na Abu Hureyra een boerenbestaan beginnen

Question 2

Wanneer en waar begonnen de andere volken met landbouwsamenlevingen?

Answer 2

Het Midden-Oosten begon tussen 9000 en 6000 v.C. , bij de Vruchtbare Halvemaan
Noord-Afrika begon rond 7000 v.C.
Europa begon rond 6000 v.C.

Question 3

In welk continent ontstonden de landbouwsamenlevingen als laatst?

Answer 3

In Europa ontstonden de landbouwsamenlevingen als laatst

Question 4

Hoe leefden de mensen voordat de landbouw ontstond?

Answer 4

Voordat de landbouw ontstond leefden de mensen met jagen en verzamelen, op een nomadische manier

Question 5

Hoe wordt de eerste mens genoemd?

Answer 5

De eertse mens wordt de homo habilis genoemd

Question 6

Hoe wordt onze soort mens genoemd?

Answer 6

Onze soort mens wordt de homo sapiens genoemd

Question 7

Waar ontstond onze soort mens en hoe gingen ze verder?

Answer 7

De homo sapiens ontstond in Afrika, trok later naar Azië en in de laatste tijd trokken ze naar Europa, waar het toen bestond uit veel gras en kale landen met bizons, mammoeten, paarden en rendieren als prooi - en later de hert bij het stijgen van de temperatuur

Question 8

Wat houdt een nomadisch bestaan in?

Answer 8

Een nomadisch bestaan betekend dat de jagers-verzamelaars steeds naar de volgende plek trokken als ze niet meer genoeg voedsel konden krijgen in hun huidige woonplaats, ze bleven dus nooit heel lang op één plek en ze woonden in hutten, grotten of tenten gemaakt van dierenhuid.

Question 9

Hoe groot waren de groepen van jagers-verzamelaars meestal?

Answer 9

De jagers-verzamelaars hadden groepen van ongeveer twintig tot dertig mensen, een klein groepje dus

Question 10

Hoe waren de sociale verschillen bij de jagers-verzamelaars?

Answer 10

De jagers-verzamelaars hadden niet echt grote sociale verschillen, en als er leiders waren waren deze niet heel erg te onderscheiden van de rest van de groep. Ze hadden wel een taakverdeling, maar we weten niet precies hoe deze in elkaar zat

Question 11

Op welke manier dreven de jagers-verzamelaars handel?

Answer 11

De jagers-verzamelaars dreven handel met elkaar door het ruilen van bijvoorbeeld vuursteen, schelpen en ivoor

Question 12

Wat hadden de homo sapiens en de homo habilis met elkaar gemeen?

Answer 12

De homo sapiens en de homo habilis maakten allebei wapens

Question 13

Wat heeft de homo sapiens als enige menssoort gedaan?

Answer 13

De homo sapiens heeft als enige menssoort afbeeldingen achtergelaten: de grotschilderingen

Question 14

Hoe noemen we de tijd waar in de mensen leefden die nog geen schrift kenden?

Answer 14

De tijd waar in de mensen leefden die nog geen schrift kenden noemen we de prehistorie

Question 15

Waar ontstond de eerste overgang naar landbouw waarschijnlijk?

Answer 15

De eerste landbouwsamenlevingen ontstonden waarschijnlijk in het Midden-Oosten

Question 16

Waarom ontstonden de eerste landbouwsamenlevingen in het Midden-Oosten?

Answer 16

De eerste landbouwsamenlevingen ontstonden in het Midden-Oosten omdat het aan de einde van de ijstijd vruchtbare grond kreeg omdat het er veel regende, soms ontstond er zo veel eten dat mensen heel lang in die buurt bleven.

Question 17

Waarom denken archeologen dat klimaatverandering een oorzaak is van het ontstaan van landbouw?

Answer 17

Archeologen denken dat klimaatverandering een oorzaak is van het ontstaan van landbouw omdat mensen zo gewend waren geraakt aan het aan lange tijd op één plek gevestigd zijn, dat ze niet meer terug wilden naar hoe het eerst was en toen het klimaat droog en koud begon te worden gingen ze zoeken naar een oplossing om alsnog eten te blijven krijgen op één plek, en die oplossing werd dus het eigenhandig produceren van graan: landbouw

Question 18

Waarom zeggen sommige archeologen dat bevolkingsgroei een oorzaak is van het ontstaan van landbouw?

Answer 18

Sommige archeologen zeggen dat bevolkingsgroei een oorzaak is van het ontstaan van landbouw omdat er op een gegeven moment te veel mensen op één gebied naar voedsel gingen zoeken, wat de omgeving uitputte en daardoor moesten mensen wel zelf dingen gaan verbouwen.

Question 19

Zorgde het ontstaan van landbouw ook meteen voor het einde van het nomadisch bestaan?

Answer 19

Het ontstaan van landbouw zorgde in de meeste landen niet meteen voor het einde van het nomadisch bestaan, dat was eigenlijk alleen in het Midden-Oosten zo; in andere landen bleven de jagers-verzamelaars lang genoeg op één plek om de oogst af te wachten, maar daarna trokken ze gewoon weer verder. De eerste dorpen ontstonden pas honderden, misschien zelfs duizenden jaren na het ontstaan van de landbouw

Question 20

Waarom wordt de agrarische revolutie een revolutie genoemd?

Answer 20

De manier van leven veranderde bij de agrarische revolutie zo ingrijpend, dat we het een revolutie kunnen noemen ondanks het feit dat het lang duurde voordat het echt veranderd was

Question 21

Wat is kenmerkend aan de agrarische revolutie?

Answer 21

Het is kenmerkend aan de agrarische revolutie dat mensen de natuur veel meer naar hun eigen wens gingen maken: grasvlakten werden graanvelden, bossen werden akkers, er kwamen steeds meer dorpen

Question 22

Wat zijn, in één of twee woorden per gevolg, de drie belangrijke gevolgen van de agrarische revolutie?

Answer 22

Bevolkingsgroei, veeteelt, nieuwe technieken

Question 23

Waarom was bevolkingsgroei een gevolg van de agrarische revolutie?

Answer 23

Bevolkingsgroei was een gevolg van de agrarische revolutie omdat ze 60 tot 100 keer zo veel mensen in leven konden houden en vrouwen konden meer kinderen in minder tijd krijgen

Question 24

Is de agrarische revolutie een vooruitgang?

Answer 24

De agrarische revolutie lijkt een vooruitgang, maar de mensen die overgestapt waren op landbouw leden aan ongezonde verschijnselen: infectieziekten, misvorming ruggengraat en ondervoeding

Question 25

Wat waren vier oorzaken van de achteruitgang in gezondheid bij de overgang naar landbouw?

Answer 25

De oorzaken van de achteruitgang in gezondheid bij de overgang naar landbouw zijn dat mensen dichter op elkaar gingen wonen waardoor ze meer kans hadden op infectieziekten, ze hadden maar een beperkt aantal gewassen om te verbouwen waardoor hun dieet veel minder gevarieerd was dan dat van de jagers-verzamelaars, de dieren die nu dichtbij hen woonden hadden ook ziekten en als de oogst mislukte ontstond er gelijk hongersnood

Question 26

Hoe ontstond de hiërarchie bij de landbouw?

Answer 26

De hiërarchie ontstond bij de landbouw doordat het voedsel niet meer gezamenlijk verdeeld werd zoals bij de jagers-verzamelaars, maar mensen gingen hun eigen voedsel verbouwen en als omdat bij de één de oogst succesvoller was dan bij de ander ontstond er uiteindelijk een verschil in macht, rijkdom en aanzien

Question 27

Welke stad was één van de eerste steden ter wereld?

Answer 27

Ur in Soemerië rond 3300 v.C. was één van de eerste steden ter wereld

Question 28

Waarom ontstond één van de eerste steden: Ur in Soemerië rond 3300 v.C.?

Answer 28

Één van de eerste steden, Ur in Soemerië rond 3300 v.C., ontstond daar omdat er in dat gebied veel vruchtbare grond was door de jaarlijkse overstromingen van Tigris en de Eufraat. Dit zorgde voor grotere gemeenschappen die op dat gebied samen kwamen en uiteindelijk uitgroeiden tot echte steden

Question 29

Welke rivieren zorgden voor de vruchtbaarheid van de grond in Mesopotamië?

Answer 29

De rivieren de Tigris en de Eufraat zorgden voor de vruchtbaarheid van de grond in Mesopotamië

Question 30

Hoe ontstonden beroepen in stedelijke gemeenschappen en wat zijn een vier voorbeelden van deze beroepen?

Answer 30

De beroepen in stedelijke gemeenschappen ontstonden omdat de oogsten zo rijk waren dat mensen zich niet zo veel meer met de landbouw bezig hoefden te houden en zich daarom gingen specialiseren in andere activiteiten. Zo ontstonden beroepen als pottenbakker, smid, kleermaker en leerlooier.

Question 31

Hoe ontstond het beroep van de koopman?

Answer 31

Het beroep van de koopman ontstond doordat er allemaal handelswaar beschikbaar kwam, zoals sesam, aardewerk en dadelwijn, die hij kon ruilen met andere mensen voor hout, steen en metalen. Deze kooplieden waren een welvarende en invloedrijke groep

Question 32

Waarom hadden steden goede bestuurders nodig?

Answer 32

Steden hadden goede bestuurders nodig die de irrigatiesystemen konden onderhouden, de stad konden beschermen tegen vijanden en die de orde moesten handhaven.

Question 33

Hoe zorgde de behoefte voor leiderschap voor een aristocratie en uiteindelijk voor een monarchie?

Answer 33

De behoefte voor leiderschap zorgde er voor dat de stad bestuurd werd door de beste leiders die daardoor veel macht hadden, dat noem je een aristocratie. Uiteindelijk werden deze leiders benoemd tot koning en de positie werd erfelijk, waardoor de monarchie ontstond.

Question 34

Waar voor hadden koningen een ambtenaar nodig?

Answer 34

Koningen hadden een ambtenaar nodig voor het regelen van begrafenissen, zorgen dat belastingen betaald werden, het bijhouden van de administratie en het opstellen van wetten

Question 35

Welke rivier zorgde in Egypte voor de vruchtbare grond?

Answer 35

De Nijl was de rivier die in Egypte zorgde voor een vruchtbare grond

Question 36

Waarom ging het ontstaan van het schrift hand in hand met het ontstaan van de steden?

Answer 36

Het ontstaan van het schrift ging hand in hand van de steden omdat het schrift handig was voor het administreren en bijhouden van bijvoorbeeld wie wel en niet belasting had betaald, wie loon had gekregen en welke soldaten ze in dienst hadden

Question 37

Noem met korte woorden de volgorde van het ontstaan van het schrift

Answer 37

Kleivoorwerpen registratie voorwerpen -> symbolen kerven in klei registratie voorwerpen -> symbolen voor letters registratie namen -> abstracte tekens, spijkerschrift -> Egyptenaren hiërogliefen en hiëratische schrift ->

Question 38

Hoe ontstond de eerste literatuur ter wereld?

Answer 38

De eerste literatuur ter wereld ontstond rond 2600 v.C. toen het spijkerschrift in Soemerië zo goed ontwikkeld was dat het voor andere zaken gebruikt ging worden, zoals brieven en contracten en uiteindelijk dus ook literatuur: lofzangen, mythen en heldendichten

Question 39

Waarom kon slechts een klein deel van de samenleving het Soemerische en Egyptische schrift lezen?

Answer 39

Slechts een klein deel van de samenleving kon het Soemerische en Egyptische schrift lezen omdat het heel moeilijk was om deze te leren, het spijkerschrift had ongeveer 600 tekens en het hiërogliefenschrift 750 zelfs

Question 40

Waarom is het schrift een essentieel deel van de menselijke cultuur geworden?

Answer 40

Het schrift is een essentieel deel geworden van de menselijke cultuur omdat het er voor zorgde dat mensen hun kennis en gevoelens makkelijker aan de volgende generaties over konden dragen

Question 41

Wat was de eerste staat ter wereld?

Answer 41

De eerste staat ter wereld was Aboe Simbel rond 3100 v.C. in Egypte

Question 42

Wat is een staat?

Answer 42

Een staat is een afgebakend gebied met een centraal bestuur, wat betekend dat het vanuit één gebied bestuurd wordt

Question 43

Leg uit uit welke twee onderdelen een staat ook bestaat

Answer 43

Bij een staat is ook sprake van een rechtssysteem: de farao was de hoogste rechterlijke macht en hij wist wat juist was, en er is een geweldsmonopolie: alleen de overheid mag mensen arresteren, opsluiten en fysiek straffen

Question 44

Wat was de rol van de ambtenaar in Egypte? Noem drie dingen die de ambtenaren deden

Answer 44

De ambtenaren moesten na een overstroming van de Nijl het land opmeten en het opnieuw verdelen aan de boeren, ze moesten het irrigatiesysteem onderhouden en ze moesten er voor zorgen dat de boeren een deel van hun oogst afstonden aan de farao.

Question 45

De farao beloonde zijn ambtenaren goed. Waarom kon dit soms gevaarlijk zijn?

Answer 45

Omdat de farao zijn ambtenaren heel goed behandelde konden deze zich soms als vorsten gaan gedragen, waardoor bij een zwakke farao het gevaar was dat hij zijn plek op de troon zou verliezen

Question 46

Ontstond de staat in Mesopotamië vlak na Egypte?

Answer 46

Nee, de staat in Mesopotamië ontstond pas duizend jaar na Egypte.

Question 47

Waarom werd Mesopotamië pas zo laat een staat?

Answer 47

Mesopotamië werd pas laat een staat omdat een groot deel van het gebied verovert werd door de Babylonische koning, aangezien Mesopotamië een stuk lastiger te verdedigen is door de veel minder duidelijke overgang tussen landbouwgrond en woestijn

Question 48

Wat betekend polytheïsme?

Answer 48

Polytheïsme betekend dat meerdere goden tegelijk worden vereerd

Question 49

Wat geloofden de Egyptenaren dat er na de dood zou gebeuren?

Answer 49

De Egyptenaren geloofden dat je na de dood bij de god Osiris kwam, die beoordeelde of je goed of slecht geleefd had. Had je goed geleefd, dan mocht je naar het dodenrijk en was je van een goed en eeuwig leven verzekerd. Was dit niet het geval, dan werd je door een monster verslonden

Question 50

Hoe laten de pyramides zien dat de Egyptenaren het heel belangrijk vonden dat de farao in het dodenrijk werd binnengelaten?

Answer 50

De pyramides laten door de ongelooflijke inspanning die de bouw met zich mee droeg zien hoe belangrijk zij het vonden dat de farao het dodenrijk werd binnengelaten; de pyramide zou zorgen dat de farao’s makkelijker op zouden kunnen stijgen naar het dodenrijk van Osiris

Question 51

Wat is de Maät?

Answer 51

De Maät is de kosmische orde, de stabiliteit en de harmonie in de samenleving

Question 52

Waarom was het zo belangrijk dat de farao de Maät handhaafde? Gebruik voorbeelden.

Answer 52

Het was belangrijk dat de farao de Maät handhaafde omdat zonder de Maät de wereld in chaos zou storten: Maät betekende bijvoorbeeld de opkomst van de zon, de jaarlijkse overstroming van de Nijl, de terugkeer van de seizoenen, en ook waarheid en gerechtigheid

Question 53

Hoe moest de farao de Maät handhaven?

Answer 53

De farao moest de Maät handhaven door “zijn autoriteit op de juiste wijze te laten gelden” en door de goden met rituelen en gebeden tevreden te houden.

Question 54

Hoe zorgde de farao er voor dat de Maät overal heerste, ook als hij er niet was?

Answer 54

De farao zorgde er voor dat de Maät overal heerste door de priesters de rituelen voor hem in zijn naam uit te laten voeren

Question 55

Wat is de reden dat de farao zo ontzettend machtig was?

Answer 55

De reden dat de farao zo ontzettend machtig was is omdat de Egyptenaren er sterk in geloofden dat hij verantwoordelijk was voor alle orde in het land

Question 56

Op welke manier had de farao een strakke grip op de samenleving?

Answer 56

De farao had een strakke grip op de samenleving doordat het priesterschap en vrijwel de hele economie onder leiding van zijn ambtenaren was

Question 57

Waarom moesten de boeren het grootste deel van hun oogst aan de farao afstaan?

Answer 57

De boeren moesten het grootste deel van hun oogst aan de farao afstaan omdat al het land eigendom van de farao was

Question 58

Waarom ontstonden er in Egypte geen beroepsgroepen van handelaren, zoals dat in Mesopotamië wel gebeurde?

Answer 58

Er ontstonden in Egypte geen beroepsgroepen van handelaren omdat alle belangrijke ondernemingen in opdracht waren van de farao, er was geen ruimte voor eigen initiatief of zelfstandige ondernemingen

Question 59

Wat is een verschil tussen Mesopotamië en Egypte?

Answer 59

In Mesopotamië ontstond wel een beroepsgroep van handelaren en in Egypte niet

Question 60

Wat is het verschil tussen de heerser van Mesopotamië en die van Egypte? (Op religieus gebied)

Answer 60

Het verschil tussen de heerser van Mesopotamië en die van Egypte is dat in Mesopotamië de koning niet als god wordt beschouwd, zoals dat bij de farao in Egypte wel gebeurd. Wel geloven de Mesopotamiërs dat de koning gekozen werd door de goden

Question 61

Wat is een overeenkomst in de soort religie van de Mesopotamiërs en die van de Egyptenaren?

Answer 61

Een overeenkomst in de soort religie van de Mesopotamiërs en die van de Egyptenaren is dat ze allebei polytheïstisch zijn: ze geloven allebei in meerdere goden tegelijk. Zo geloven de Mesopotamiërs in de goden Anu (hemel), Enlil (wind) en Enki (water), en de Egyptenaren in de goden Re (zon) en Osiris (dood)

Question 62

Wat is het verschil in de kijk op het leven na de dood van de Mesopotamiërs en dat van de Egyptenaren?

Answer 62

Het verschil in de kijk op het leven na de dood van de Mesopotamiërs en dat van Egyptenaren is dat de Mesopotamiërs geloofden dat het leven na de dood stoffig, somber en grijs was in de onderwereld, terwijl de Egyptenaren geloofden in een kans op een gelukkig, eeuwig leven

Question 63

Wat is een overeenkomst in de kijk van Mesopotamiërs op wat er na de dood gebeurd en dat van de Egyptenaren?

Answer 63

Een overeenkomst in de kijk van Mesopotamiërs op wat er na de dood gebeurd en dat van de Egyptenaren is dat ze beiden geloven in een leven na de dood

Question 64

Hoe laten de begraafplaatsen van de Mesopotamiërs zien dat hun kijk op de dood verschild van dat van de Egyptenaren?

Answer 64

De begraafplaatsen van de Mesopotamiërs laten zien dat hun kijk op de dood verschild van dat van de Egyptenaren omdat je kan zien dat er vele malen minder moeite in de bouw gestoken is dan de grote graftombes en pyramides van de Egyptenaren

Question 65

Waarom hebben de Mesopotamiërs minder monumentale gebouwen neergezet dan de Egyptenaren?

Answer 65

De Mesopotamiërs hebben minder monumentale gebouwen neergezet dan de Egyptenaren omdat er in Mesopotamië minder gesteente voorkwam waardoor ze het bouwmateriaal er voor niet echt hadden, en omdat het staatsbestuur minder sterk gecentraliseerd was dan in Egypte.

Question 66

Waarom was het staatsbestuur in Mesopotamië minder sterk gecentraliseerd dan in Egypte?

Answer 66

Het staatsbestuur in Mesopotamië was minder sterk gecentraliseerd dan in Egypte omdat de koning in Mesopotamië wat minder belangrijk werd gezien dan de farao in Egypte, waar over gedacht werd dat hij verantwoordelijk was van alle orde in de wereld en wie als god vereerd werd