Hlutapróf 1 Flashcards
Hver eru skipulagsstigin sem mynda líkamann okkar?
- Efnastig: frumeindir og sameindir
- Frumustig: Fruma sem er smæsta lifandi einingin
- Vefstig: kefir myndast mep hóp skyldra frumna ásamt millifrumuefna
- Líffærastig: líffæri eru úr tveimur eða fleiri vefjagerðum, líffæri hefur ákveðna lögun og skilgreinda starfsemi
- Líffærakerfisstig: myndað af líffærum sem starfa saman
- Lífverustig
Hver eru megin frumefni líkamans?
Súrefni (O) 65%
Kolefni (C)18,5%
Vetni (H) 9,5%
Nitur (N) 3,2%
Ca, P, K, S, Na, Cl, Mg, Fe um 3,6%
Al, Cr, F, I, Se, Zn um 0,4%
Hver eru líffærakerfin 11?
- Þekjukerfi - integumentary system
- Beinakerfi - skeletal system
- Vöðvakerfi - muscular system
- Taugakerfi - nervous system
- Innkirtlakerfi - endocrine system
- Hringrásakerfi - cardiovascular
system - Vessa- og ónæmiskerfi - lymphatic system
- Öndunarkerfi - respiratory system
- Meltingakerfi - digestive system
- Þvagkerfi - urinary system
- Æxlunarkerfi - reproductive system
Hvaða hlutverki gegnir Þekjukerfið - integumentary system
Hjálpa til við hitasstjórnun, vernda, losa út úrgang, D- vítamín framleiðsla, skynja umhverfi, geymir fitu og veitir einangrun
Hvaða líffæri tilheyra Þekjukerfinu?
Húð, hár, neglur, svita – og fitukirtlar
Hvaða hlutverki gegnir Beinakerfið?
Stuðningur, vernd. Veitir vöðvafestu, aðstoðar við hreyfingar, geymir frumur sem mynda blóðkorn, geymir steinefni og lípíð.
Hvaða líffæri tilheyra Beinakerfinu?
Bein, brjósk, liðir og bönd
Hvaða hlutverk gegnir vöðvakerfið?
Hreyfir hluta beinagrindarinnar, dælir blóði, hreyfir efni innvortis og myndar hita
Hvaða líffæri tilheyra vöðvakerfinu?
Beinagrindarvöðvar, hjartavöðvi og sléttir vöðvar
Hvaða hlutverk gegnir Vessa- og ónæmiskerfi?
Færir prótein og vökva aftur í blóðrás, flytur lípíð (fitur) frá þörmum í blóð, þroskun B og T eitilfrumna - ónæmisfrumur sem verja okkur gegn sýkingum baktería og veira
Hvaða líffæri tilheyra vessa- og ónæmiskerfi?
Vessi og vessaæðar, milta, hóstakritill, eitlar, brjóstgangur og eitlur
Hvaða hlutverki gegnir Taugakerfið?
Leiðni boða. Viðtakar áreitis frá umhverfi, úrvinnsla og svörun. Samhæfing líkamskerfa. Hreyfing vöðva og seyting kirtla
Hvaða líffæri tilheyra taugakerfinu?
Heili, mæna, taugar og skynfæri (augu og eyru)
Hvaða hlutverki gegnir Innkirtlakerfið?
Stýring líkamsstarfsemi með hormónum sem flutt eru með blóði til marklíffæra
Hvaða líffæri tilheyra innkirtlakerfinu?
Allir kirtlar og vefir sem framleiða efnaboð (hormón)
Heiladingull, undirstúka, heilaköngull, nýrnahettur, skjaldkirtill, kalkkirtill o.fl.
Hvaða hlutverki gegnir hringrásakerfið?
Hjartað dælir blóði sem inniheldur súrefni og næringu til frumna og vefja og flytur koldíoxíð og úrgangsefni.
Hjálpa til við að viðhalda réttu sýrustigi, hita og vatnsbúskap og sjúkdómavarnir
Hvaða líffæri tilheyra hringrásakerfinu
Hjarta, blóðæðar og blóð
Hvaða hlutverki gegnir öndunarkerfið?
Loftskipti milli blóðst og ytra umhverfis (súrefni inn og koldíoxíð út)
Hvaða líffæri tilheyra öndunarkerfinu?
Lungu og öndunarvegurinn (kok, barkakýli, barki og berkjur)
Hvaða hlutverk gegnir meltingakerfið?
Viðtaka og melting á fæðu. Frásog næringaefna í blóðið.
Losun úrgagns
Hvaða líffæri tilheyrir meltingakerfinu?
Meltingarvegurinn: munnur, kok, vélinda, magi, þarmar, ristill, endaþarmur og op, lifur, gallblaðra og bris
Hvaða hlutverki gegnir þvagfærakerfið?
Myndar, framleiðir og losar þvag.
Losar úrgagn, stillir rummál og efnasamsetningu blóðs. Hjálpar við að stilla sýrustig líkamsvökva, steinefnajafnvægi og framleiðslu rauðar blóðkorna.
Hvaða líffæri tilheyrir þvagfærakerfinu?
Nýru, þvagleiðarar, þvagblaðra og þvagrás
Hvaða hlutverki gegnir æxlunarkerfið?
Myndun og geymsla kynfrumna, æxlun, myndun hormóna og mjólkur
Hvaða líffæri tilheyra æxlunarkerfinu?
Eistu, eggjastokkar og tengd líffæri
(KK: eistu, eistalyppa, sáðblaðra, blöðruhálskirtill, sáðrás og reður)
(KVK: eggjastokkar, eggjaleiðarar, leg og leggöngu)
Hver eru helstu einkenni lífs?
allar lífverur hafa 6 ákveðin hæutverk sem aðgreinir þær frá lífvana hlutum
- Efnaskipti - öll efnaferli í líkamanum, bygging eða niðurbrot efna
- Viðbrögð við ytra og innra áreiti - geta til að nema og bregðast við breytingum í innra og ytra umhverfi. Taugafrumur nema og senda boð sem miðtaugakerfið vinnur úr sem vöðvar eða kirtla svara
- Hreyfing - hreynfing all líkamans, einstakra líffæra, frumna
- Vöxtur - líkaminn stækkar vegna stækkun og fjölgun frumna eða magni efnis umhverfis frumur.
- Sérhæfing - ferlið þar sem að ósérhæfar frumur verða sérhæfðar
- Æxlun - myndun nýrra frumna fyrir: vöxt, viðgerð, breytingar eða myndun nýseinstaklings
Hvað þýðir hugtakið Homeostasis (samvægi)?
Homestasis lýsir stöðuleika í innra umhverfi og sjálfkrafa bregst líkaminn við til að halda þessum stöðuleika. Í ákveðnum tilvikum getur komið fyrir að til að halda jafnvægi í innra umhverfi getur það haft áhrif á aðra þ´tti eins og ef okkur er mjög heitt og svitnum þá er mikilvægt að drekka vatn til að halda jafnvægi í vökva líkamans sem við mistum við að svitna
Ytra og innra áreiti getur raskað homestasis, ef raskan er smávæginleg eða tímabundin eru frumurnar fljótar að leita í fyrra jafnvægi en ef mikil röskun verðu egtur það reynst líkamanum of erfitt.
Hvað gerist við líkaminn okkar ef við náum ekki að viðhalda homeostasis?
Ef við náum ekki að viðhalda homeostasis getur afleiðingin verið sjúkdómur ef það stendur yfir í lengri tíma, annars ef það er stutt fáum við líklega verki.
Hvernig verður stjórnun á homeostasis með afturvirku kerfi?
Í afturvirku kerfi er nemi sem nemur breytingar á stjórnuðu ástandi. Stjórnstöð ákvarðar gildi. á hinu stjórnaða ástandi og tekur á móti upplýsingum og sendir viðeigandi svar þegar þörf er á. Svari tekur á móti skipun frá stjórnstöð. Frá honum kemur svar sem breytir hinu stjórnaða ástandi.
Hvernig virkar neikvæð afturvirkni?
Þegar stjórnstöð nemur boðinn og telur að það þurfi að laga ástandið
DÆMI: stjórnun á líkamshita, blóðsykur og blóðþrýstings. Kerfið vinnu þanning stöðugt í því að mæla, meta og leiðrétta.
Hvernig virkar jákvæð afturvirkni?
Þegar að stjónrstöð ýtir undir ástandið eins og við fæðingu, þegar að líkaminn þarf að auga teygjuna á leghálsinum til að koma barninu út.
Jákvæð afturvirkni viðheldur ekki homestasis en virkar sem mögnunarkerfi þegar að ferlin eiga að gerast á stuttum tíma.
Hvernig er anatómísk líkamsstaða?
- líkaminn uppréttur
- nef og tær vísa fram
- handleggir niður með síðum og lófar snúa fram
Hægri
Dexter
Vinstri
Sinister
efri - í átt að efri hluta
Superior
neðri - í átt að neðri hluta
Inferior
fram - nær framhlið líkamans
Anterior
aftur - nær bakhlið líkamans
Posterior
kviðlægur - nær kvið (framar)
Ventral
baklægur - nær baki (aftar)
Dorsal
miðlægur - nær miðlínu líkamans
Medial
hliðlægur - fjær miðlínu líkamans
Lateral
á milli - milli tveggja hluta
Intermedius
sömu megin
Ipsilateral
hinum megin
Contralateral
nærlægur - nær upptökum
Proximal
fjarlægur - fjær upptökum
Distal
grunnlægur - nær yfirborði
Superficial
djúplægur - fjær yfirborði
Profundus
ytri - nær yfirborði
Externus
innri - fjær yfirborði
Internus
Hvernig er röntgenmyndataka?
Ein geislahrina röntgengeisla
framleiðir 2D á filmu
aðalega notuð fyrir skoðun á beinum, léleg upplausn á mjúkvef
Hvernig er tölvusneiðmyndataka?
Hreyfanlegur röntgengeisli
Myndlampi og stafrænn móttakari snúast um sjúklinginn
Byggir upp þrívíða mynd
sýnir fleiri smáatriði mjúkvefsins heldur en venjuleg röntgen
Hvernig er Digital Subtraction Angiography (DSA)
Notað til að sjá æðar sem umlykja bein eða aðra þéttvefi
Skuggaefni er sprautað í æðar til að mynda flúrljómun eða skugga
Sýnir truflun á blóðflæði
Hvernig er Segulómun?
Segulsvið og útvarpsbylgjur múa til myndir af líkamanum
Gefur góða mynd af mjúkvefjum
Tækið tekur þunnar sneiðmyndir af líkamspartinum
Hvernig er ómskoðun?
Myndgreiningarpróf sem notar hljóðbylgjur til að búa til mynd af líffærum, vefjum og öðru
Engar rafsegulbygljur né röntgengeislar
Notað í fósturskoðanir
Hvernig er Jáeindaskanni - Positron Emission Tomography (PET)
Nýjasta tækninn
samruni tölvusneiðmynds og röntgentæknis
Mælir breytingar á efnaskiptaferlum og lífeðlisfræðilegri starfsemi
DÆMI blóðflæði, frásog og svæðisbundin efnasamsetning
Í hvaða 9 svæði er kviðar og grindarholinu skipt í?
Right/Left hypochondriac region - hægra/vinstra neðanrifjasvæði
Right/Left lumbar region - Hægra/vinstra lendasvæði
Right/left inguinal (iliac) region - Hægra/vinstra mjaðmasvæði
Epigastric region - ofanmagasvæði
Umbilical region - naflasvæði
Hypogastric region - neðanmagasvæði
hægra/vinstra neðanrifjasvæði
Right/Left hypochondriac region
Hægra / vinstra lendasvæði
Right / left lumbar region
Hægra / vinstra mjaðmasvæði
Right / left inguinal (iliac) region
Ofanmagasvæði
epigastric region
Naflasvæði
umbilical region
hypogastric region
neðanmagasvæði
Í hvaða 4 “gróf” svæði er kviðar og grindarholinu skipt í?
Right/left upper quadrant - Efri hægri/vinstri ferningur
Right/Left lower quadrant - Neðri hægri/vinstri fernigur
Efri hægri/vinstri ferningur
Right / Left upper quadrant
Neðri hægri/vinstri ferningur
Right /left lower quadrant
hvaða líffæri eru staðsett í hægra neðanrifjasvæðinu (right hypochondriac region)?
Hægra lifrablaðið og hluti af gallblöðrunni
hvaða líffæri eru staðsett í vinstra neðanrifjasvæðinu (left hypochondriac region)?
milta og hluti af maganum
hvaða líffæri eru staðsett í ofanmagasvæðinu (epigastric region)
Maginn, vinstra lifrablaðið, þverristill og gallblaðran
hvaða líffæri eru staðsett í hægri lendarsvæðinu (right lumbar region)?
Risristillinn
hvaða líffæri eru staðsett í vinstri lendarsvæðinu (left lumbar region)?
Fallristillinn
hvaða líffæri eru staðsett í naflasvæðinu (umbilical region)?
Smáþarmarnir
hvaða líffæri eru staðsett í hægri mjaðmasvæðinu (right iliac region)?
Botnristill
hvaða líffæri eru staðsett í vinstra mjaðmasvæðinu (left iliac region)?
Fallristillinn
Hvaða líffæri eru staðsett í neðanmagasvæðinu (hypogastric region)?
Þvagblaðra og botnlanginn
Höfuð
cephalic
höfuðkúba
cranial
andlit
facial
enni
frontal
gagnauga
temporal
auga
orbital eða ocular
eyra
otic
kinn
buccal
nef
nasal
munnur
oral
haka
mental
háls
cervical
handakriki
axillary
handleggur
brachial
fremri olnbogi
antecubital
framhandleggur
antebrachial
úlnliður
carpal
lófi
palmar eða volar
fingur
digital eða phalangeal
þumall
pollex
hendi
manual
læri
femoral
hné
pattelar
leggur / sköflungur
crural
Fótur
pedal
ökkli
tarsal
tær
digital or phalangeal
rist
dorsum
stóra tá
hallux
bringa
thoracic
brjóstbein
sternal
brjóst
mammary
kviður
abdominal
nafli
umbilical
mjöðm
coxal
nári
inguinal
mjaðmagrind
pelvic
kynfærasvæði
pubic
hnakki
occipital
herðablað
scaplar
mæna
vertebral
aftan á olnboga
olecranal eða cubital
spjaldhryggur
sacral
rass
gluteal
bak
dorsal
lendarsvæði
lumbar
endaþarmsop og ytri kynfæri
perineal
aftan á hné
popliteal
kálfi
sural
il
plantar
hæll
calcaneal
handabak
dorsum
öxl
acromal
miðjulangskurður sem skiptir í jafn stóra hægri og vinstri hluta
Midsagittale
miðjulangskurður sem skiptir í ójafna vinstri og hægri hluta
parasagittale
breiðskurður sem skiptir í fram og afturhluta
frontale
Þverskurður sem skiptir í efri og neðri hluta
transverse
skáskurður
oblique plane
Hvað aðskilur brjósthol frá kviðarholi?
þindinn
Hvað gera himnur?
vernda líffærin og minnka núning
hvaða himna tengist lungum?
fleiðrur - pleura
hvaða himna tengist hjartanu?
gollurshús - pericardium
hvaða himna tengist kviðarholinu?
lífhimnan - peritoneum
Hvað eru líkamshol og hvert er hlutverk þeirra?
líkamshol eru holrými innan líkaman sem vernda, styðja og aðskilja líffæri
Í hvaða 2 meginhólf skiptast líkamsholin í?
Afturhol - cavum dorsalis
Framhol - cavum ventralis
Hvaða minnihol eru í afturholinu (cavum dorsal)?
Kúpuholið - cranial cavity
Hrygggöng - vertebral canal
afturhol
cavum dorsalis
framhol
cavum ventralis
kúpuholið
cranial cavity
hrygggöng
vertebral canal
Hvaða minnihol eru í framholinu (cavum ventralis)?
brjósthol - thoracic
kviðgrindarhol - abdominalpelvic
gollurhússhol - pericardial cavity
tvö fleiðruhol - pleural cavity
miðmæti (milli lungna) - mediastinum
segðu frá Kúbuholi (cranial cavity)
myndað úr beinum höfuðkúbunar
verndar heilann
Segðu frá Hrygggöng (vertebral cavity)
myndað úr beinum hryggjaliðanna
verndar mænuna
þrjú lög af heilahimnu klæðir holið að innan
segðu frá bjóstholinu (thoracic)
ofan þindar
umlykur rifbeininn, bringubeininn, hrygginn og vöðva
skiptis í gollurhússhol, tvö fleiðruhol og miðmætið
gollurhússhol
pericardial cavity
tvö fleiðruhol
pleural cavity
miðmæti (milli lugna í miðju brjóstholi)
Mediastinum
segðu frá gollurshússhol?
Umlykur hjartað
segðu frá fleiðruholunum?
umlykur hægra og vinstra lungað
segðu frá miðmætinu?
er á milli lungna í miðju brjóstholi
vefjamassi sem nær frá bringubeini að hrygg frá hálsi að þind
í miðmæti eru öll líffæri bjósthols nema lungu
hjartað og stórar æðar, vélinda, barki og skjaldkirtill
í hvað skiptist kviðar og grindarholið?
efra kviðarholið - abdominal cavity
grindarhol - pelvic cavity
Efra kviðarhol
abdominal cavity
grindarhol
pelvic cavity
Segðu frá efra kviðarholinu?
þar er maginn lifur, briskirtill, nýru, milta, gallblaðra, smáþarmar og mesti hluti ristilsins
Segðu frá grindarholinu?
þar er þvagblaðra, hluti ristils og innri æxlunarfæri
