Hlutapróf 1 Flashcards
Hver eru skipulagsstigin sem mynda líkamann okkar?
- Efnastig: frumeindir og sameindir
- Frumustig: Fruma sem er smæsta lifandi einingin
- Vefstig: kefir myndast mep hóp skyldra frumna ásamt millifrumuefna
- Líffærastig: líffæri eru úr tveimur eða fleiri vefjagerðum, líffæri hefur ákveðna lögun og skilgreinda starfsemi
- Líffærakerfisstig: myndað af líffærum sem starfa saman
- Lífverustig
Hver eru megin frumefni líkamans?
Súrefni (O) 65%
Kolefni (C)18,5%
Vetni (H) 9,5%
Nitur (N) 3,2%
Ca, P, K, S, Na, Cl, Mg, Fe um 3,6%
Al, Cr, F, I, Se, Zn um 0,4%
Hver eru líffærakerfin 11?
- Þekjukerfi - integumentary system
- Beinakerfi - skeletal system
- Vöðvakerfi - muscular system
- Taugakerfi - nervous system
- Innkirtlakerfi - endocrine system
- Hringrásakerfi - cardiovascular
system - Vessa- og ónæmiskerfi - lymphatic system
- Öndunarkerfi - respiratory system
- Meltingakerfi - digestive system
- Þvagkerfi - urinary system
- Æxlunarkerfi - reproductive system
Hvaða hlutverki gegnir Þekjukerfið - integumentary system
Hjálpa til við hitasstjórnun, vernda, losa út úrgang, D- vítamín framleiðsla, skynja umhverfi, geymir fitu og veitir einangrun
Hvaða líffæri tilheyra Þekjukerfinu?
Húð, hár, neglur, svita – og fitukirtlar
Hvaða hlutverki gegnir Beinakerfið?
Stuðningur, vernd. Veitir vöðvafestu, aðstoðar við hreyfingar, geymir frumur sem mynda blóðkorn, geymir steinefni og lípíð.
Hvaða líffæri tilheyra Beinakerfinu?
Bein, brjósk, liðir og bönd
Hvaða hlutverk gegnir vöðvakerfið?
Hreyfir hluta beinagrindarinnar, dælir blóði, hreyfir efni innvortis og myndar hita
Hvaða líffæri tilheyra vöðvakerfinu?
Beinagrindarvöðvar, hjartavöðvi og sléttir vöðvar
Hvaða hlutverk gegnir Vessa- og ónæmiskerfi?
Færir prótein og vökva aftur í blóðrás, flytur lípíð (fitur) frá þörmum í blóð, þroskun B og T eitilfrumna - ónæmisfrumur sem verja okkur gegn sýkingum baktería og veira
Hvaða líffæri tilheyra vessa- og ónæmiskerfi?
Vessi og vessaæðar, milta, hóstakritill, eitlar, brjóstgangur og eitlur
Hvaða hlutverki gegnir Taugakerfið?
Leiðni boða. Viðtakar áreitis frá umhverfi, úrvinnsla og svörun. Samhæfing líkamskerfa. Hreyfing vöðva og seyting kirtla
Hvaða líffæri tilheyra taugakerfinu?
Heili, mæna, taugar og skynfæri (augu og eyru)
Hvaða hlutverki gegnir Innkirtlakerfið?
Stýring líkamsstarfsemi með hormónum sem flutt eru með blóði til marklíffæra
Hvaða líffæri tilheyra innkirtlakerfinu?
Allir kirtlar og vefir sem framleiða efnaboð (hormón)
Heiladingull, undirstúka, heilaköngull, nýrnahettur, skjaldkirtill, kalkkirtill o.fl.
Hvaða hlutverki gegnir hringrásakerfið?
Hjartað dælir blóði sem inniheldur súrefni og næringu til frumna og vefja og flytur koldíoxíð og úrgangsefni.
Hjálpa til við að viðhalda réttu sýrustigi, hita og vatnsbúskap og sjúkdómavarnir
Hvaða líffæri tilheyra hringrásakerfinu
Hjarta, blóðæðar og blóð
Hvaða hlutverki gegnir öndunarkerfið?
Loftskipti milli blóðst og ytra umhverfis (súrefni inn og koldíoxíð út)
Hvaða líffæri tilheyra öndunarkerfinu?
Lungu og öndunarvegurinn (kok, barkakýli, barki og berkjur)
Hvaða hlutverk gegnir meltingakerfið?
Viðtaka og melting á fæðu. Frásog næringaefna í blóðið.
Losun úrgagns
Hvaða líffæri tilheyrir meltingakerfinu?
Meltingarvegurinn: munnur, kok, vélinda, magi, þarmar, ristill, endaþarmur og op, lifur, gallblaðra og bris
Hvaða hlutverki gegnir þvagfærakerfið?
Myndar, framleiðir og losar þvag.
Losar úrgagn, stillir rummál og efnasamsetningu blóðs. Hjálpar við að stilla sýrustig líkamsvökva, steinefnajafnvægi og framleiðslu rauðar blóðkorna.
Hvaða líffæri tilheyrir þvagfærakerfinu?
Nýru, þvagleiðarar, þvagblaðra og þvagrás
Hvaða hlutverki gegnir æxlunarkerfið?
Myndun og geymsla kynfrumna, æxlun, myndun hormóna og mjólkur
Hvaða líffæri tilheyra æxlunarkerfinu?
Eistu, eggjastokkar og tengd líffæri
(KK: eistu, eistalyppa, sáðblaðra, blöðruhálskirtill, sáðrás og reður)
(KVK: eggjastokkar, eggjaleiðarar, leg og leggöngu)
Hver eru helstu einkenni lífs?
allar lífverur hafa 6 ákveðin hæutverk sem aðgreinir þær frá lífvana hlutum
- Efnaskipti - öll efnaferli í líkamanum, bygging eða niðurbrot efna
- Viðbrögð við ytra og innra áreiti - geta til að nema og bregðast við breytingum í innra og ytra umhverfi. Taugafrumur nema og senda boð sem miðtaugakerfið vinnur úr sem vöðvar eða kirtla svara
- Hreyfing - hreynfing all líkamans, einstakra líffæra, frumna
- Vöxtur - líkaminn stækkar vegna stækkun og fjölgun frumna eða magni efnis umhverfis frumur.
- Sérhæfing - ferlið þar sem að ósérhæfar frumur verða sérhæfðar
- Æxlun - myndun nýrra frumna fyrir: vöxt, viðgerð, breytingar eða myndun nýseinstaklings
Hvað þýðir hugtakið Homeostasis (samvægi)?
Homestasis lýsir stöðuleika í innra umhverfi og sjálfkrafa bregst líkaminn við til að halda þessum stöðuleika. Í ákveðnum tilvikum getur komið fyrir að til að halda jafnvægi í innra umhverfi getur það haft áhrif á aðra þ´tti eins og ef okkur er mjög heitt og svitnum þá er mikilvægt að drekka vatn til að halda jafnvægi í vökva líkamans sem við mistum við að svitna
Ytra og innra áreiti getur raskað homestasis, ef raskan er smávæginleg eða tímabundin eru frumurnar fljótar að leita í fyrra jafnvægi en ef mikil röskun verðu egtur það reynst líkamanum of erfitt.
Hvað gerist við líkaminn okkar ef við náum ekki að viðhalda homeostasis?
Ef við náum ekki að viðhalda homeostasis getur afleiðingin verið sjúkdómur ef það stendur yfir í lengri tíma, annars ef það er stutt fáum við líklega verki.
Hvernig verður stjórnun á homeostasis með afturvirku kerfi?
Í afturvirku kerfi er nemi sem nemur breytingar á stjórnuðu ástandi. Stjórnstöð ákvarðar gildi. á hinu stjórnaða ástandi og tekur á móti upplýsingum og sendir viðeigandi svar þegar þörf er á. Svari tekur á móti skipun frá stjórnstöð. Frá honum kemur svar sem breytir hinu stjórnaða ástandi.
Hvernig virkar neikvæð afturvirkni?
Þegar stjórnstöð nemur boðinn og telur að það þurfi að laga ástandið
DÆMI: stjórnun á líkamshita, blóðsykur og blóðþrýstings. Kerfið vinnu þanning stöðugt í því að mæla, meta og leiðrétta.
Hvernig virkar jákvæð afturvirkni?
Þegar að stjónrstöð ýtir undir ástandið eins og við fæðingu, þegar að líkaminn þarf að auga teygjuna á leghálsinum til að koma barninu út.
Jákvæð afturvirkni viðheldur ekki homestasis en virkar sem mögnunarkerfi þegar að ferlin eiga að gerast á stuttum tíma.
Hvernig er anatómísk líkamsstaða?
- líkaminn uppréttur
- nef og tær vísa fram
- handleggir niður með síðum og lófar snúa fram
Hægri
Dexter
Vinstri
Sinister
efri - í átt að efri hluta
Superior
neðri - í átt að neðri hluta
Inferior
fram - nær framhlið líkamans
Anterior
aftur - nær bakhlið líkamans
Posterior
kviðlægur - nær kvið (framar)
Ventral
baklægur - nær baki (aftar)
Dorsal
miðlægur - nær miðlínu líkamans
Medial
hliðlægur - fjær miðlínu líkamans
Lateral
á milli - milli tveggja hluta
Intermedius
sömu megin
Ipsilateral
hinum megin
Contralateral
nærlægur - nær upptökum
Proximal
fjarlægur - fjær upptökum
Distal
grunnlægur - nær yfirborði
Superficial
djúplægur - fjær yfirborði
Profundus
ytri - nær yfirborði
Externus
innri - fjær yfirborði
Internus
Hvernig er röntgenmyndataka?
Ein geislahrina röntgengeisla
framleiðir 2D á filmu
aðalega notuð fyrir skoðun á beinum, léleg upplausn á mjúkvef
Hvernig er tölvusneiðmyndataka?
Hreyfanlegur röntgengeisli
Myndlampi og stafrænn móttakari snúast um sjúklinginn
Byggir upp þrívíða mynd
sýnir fleiri smáatriði mjúkvefsins heldur en venjuleg röntgen
Hvernig er Digital Subtraction Angiography (DSA)
Notað til að sjá æðar sem umlykja bein eða aðra þéttvefi
Skuggaefni er sprautað í æðar til að mynda flúrljómun eða skugga
Sýnir truflun á blóðflæði
Hvernig er Segulómun?
Segulsvið og útvarpsbylgjur múa til myndir af líkamanum
Gefur góða mynd af mjúkvefjum
Tækið tekur þunnar sneiðmyndir af líkamspartinum
Hvernig er ómskoðun?
Myndgreiningarpróf sem notar hljóðbylgjur til að búa til mynd af líffærum, vefjum og öðru
Engar rafsegulbygljur né röntgengeislar
Notað í fósturskoðanir
Hvernig er Jáeindaskanni - Positron Emission Tomography (PET)
Nýjasta tækninn
samruni tölvusneiðmynds og röntgentæknis
Mælir breytingar á efnaskiptaferlum og lífeðlisfræðilegri starfsemi
DÆMI blóðflæði, frásog og svæðisbundin efnasamsetning
Í hvaða 9 svæði er kviðar og grindarholinu skipt í?
Right/Left hypochondriac region - hægra/vinstra neðanrifjasvæði
Right/Left lumbar region - Hægra/vinstra lendasvæði
Right/left inguinal (iliac) region - Hægra/vinstra mjaðmasvæði
Epigastric region - ofanmagasvæði
Umbilical region - naflasvæði
Hypogastric region - neðanmagasvæði
hægra/vinstra neðanrifjasvæði
Right/Left hypochondriac region
Hægra / vinstra lendasvæði
Right / left lumbar region
Hægra / vinstra mjaðmasvæði
Right / left inguinal (iliac) region
Ofanmagasvæði
epigastric region
Naflasvæði
umbilical region
hypogastric region
neðanmagasvæði
