Hjúkrun sjúklinga með blóðrásartruflanir Flashcards
Helstu áhættuþættir fyrir slagæðasjúkdóma
Reykingar- nikótín notkun
Háþrýstingur
Háar blóðfitur
Sykursýki
Offita
Streita
Kyrrseta
Karlmenn>Konur
Hækkandi aldur
Ættarsaga um æðakölkun
Atherosclerosis
Meingerðin sjálf er æðakölkun(Atherosclerosis) sem veldur æðasjúkdómum.
Æðakölkun eru skellur sem verða á æðaveggnum, því meiri stífla sem er því meiri eru einkenni í sambandi við það.
Þetta eru skellur samstendur úr fitu, kólesteróli og kalki og ef þetta fer að ágerast þá getur farið að myndast algjörar stíflur í æðinni.
Æðaveggurinn verður þykkur og stökkur og skellur myndast innan á æðavegginn.
Sjúkdómar í útlægum slagæðum
Oftast í iliaca, fermoralis eða popliteal slagæðum
Einkenni eru í beinu sambandi við alvarleika þrenginganna í slagæðunum.
Ef vefir fá ekki fullnægjandi súrefni og næringarefni vegna skerts blóðflæðis getur það valdið drepi í viðkomandi líkamsparti.
Einkenni útlægra slagæðasjúkdóma
Intermittent claudication (heltiköst) (12-15% 65 ára og eldri)- mjög oft vangreint/misgreint
-Verkur / krampi við göngu
-Hættir 1-2 mínútum eftir að sjúklingur stoppar
Hvíldarverkur
-Kemur yfirleitt að nóttu til, skánar við að láta fótinn hanga
Dofi og tilfinningaleysi?
Þunn, glansandi og hárlaus húð
Svöl húð (kaldur fótur)
Þykkar hæðóttar táneglur
Einkenni frh.
Húðin verður fölgrá þegar fætur eru hækkaðir yfir hjartastað en dimmrauðir eftir að fætur eru lækkaðir
Daufir eða engir púlsar (nota doppler)
Sáramyndun og jafnvel drep (necrosis) þegar sjúkdómurinn ágerist, byrjar yfirleitt á tám.
Ankle-brachial index: <0,9
Minnkuð hreyfigeta
Upplýsingasöfnun og líkamsmat sjúklinga með útlæga slagæðasjúkdóma
Upplýsingasöfnun:
Verkir
-Í hvíld
-Við göngu
Reykingarsaga
Hreyfing
-Göngugeta
Áhrif á daglegt líf
svefn
kyngeta
Líkamsmat
Húð:
Hiti, litur, púlsar, skyn, sáramyndun, hár, bjúgur, háræðafylling
Mæla ökklaþrýsting
Meta púlsa (nota doppler ef þarf)
Meta mun milli útlima
Athuga hvort þau ná að sofa og spyrja hvort þau byrja að sofa í rúminu en þurfa að færa sig í stól eða ekki.
Athuga hversu oft þau þurfa að stoppa ef mjög oft – verra ástand.
Reyna þreifa púlsa og mikilvægt að mæla ökklaþrýsting.
Hvernig á að meta púlsa?
Popliteal púls- hnésbót
Dorsalis pedis púls- ofan á rist
Tibialis posterior púls- innan á ökkla
Meta báða fætur
Ökkla-upphandleggs þrýstingsmælingar
ABI= Systolískur ökklaþrýstingur/Systolískur upphandleggsþrýstingur
>1.3 er óeðlilegt, kalkmyndun, sykursýki?
0.9-1.3 er eðlilegt
0,9 og lægra – claudicatio, útæðavandi?
0,5 og lægra - hvíldarverkir (krítísk ischemia)
0,4 og lægra - hætta á gagnreni
Eftir því sem ABI er lægri þeim mun alvarlegri sjúkdómurinn!
Hvenær megum við vefja?
Ef það er mikill munar á systólískri ökklaþrýstingi og systolískri upphandleggsþrýstingi þá er skert slagæðablóðflæði til fótleggi.
Ef 0,9 og lægra þá getum við farið að sjá heltiverki.
Heltiverkir oft fyrsta vísbendingin um að það sé einhver vaxandi vandi.
0,5 og lægra þá förum við að sjá hvíldarverki sem bendir til krítískar ischemiu og er merki um alvarlegna æðasjúkdóm.
0,4 og lægra þá er hætta á drep myndum á fremstu punktum á tám eða á hæl.
Yfirleitt talið verið óhætt ef það er 0,8 og yfir til að vefja en ef það er einhver grunur er á slagæðavandamál í fótum þá skal ekki vefja nema með ráðgjöf æðaskurðlæknis eða heimilslæknis
Meðferðir við slagæðavandamálum
Lyfjagjafir- blóðþynning, blóðfitulækkandi lyf, blóðþrýstingslækkandi lyf
Hreyfing- hvetur til nýmyndunnar á smáæðum
Æðaþræðing og innæðaaðgerð
Skurðaðgerð
Æðaþræðingar
U.þ.b. 300 manns fara í æðaþræðingar á ári
Til greiningar á æðaþrengingum
Oft er hægt að gera innæðaaðgerð
-Blásning (PTA, percutaneus transluminal angioplasty)
-Stent
Hjúkrun sjúklinga sem fara í æðaþræðingu
Undirbúningur fyrir rannsókn
-Mikil áhersla lögð á nauðsyn rúmlegu
-Rakstur í báðum nárum
-Fastandi í 4 klst fyrir rannsókn
-Grænn æðaleggur
Varúðarráðstafanir vegna blæðingarhættu
Nákvæmt eftirlit með lífsmörkum og stungustað
-15 mín fresti – fyrstu 60 mín
-30 mín fresti – þar til þrýstingi er aflétt
Rúmlega með þrýsti-umbúðir í amk 6 klst, flöt lega í sólarhring ef mikið inngrip.
Kunna viðbrögð við sturtblæðingu- slagæðablæðingu
Sturtblæðing, viðbrögð úr gæðaskjölum LSH.
Sjúklingur er lagður flatur og honum steypt í rúminu.
Stungustaður er skoðaður, læri, kviður og síða m.t.t blæðingar.
Sé blæðing á stungustað er haldið beinum þrýstingi með fingrum eða hnefa á stungustað. Ekki má sleppa þrýstingi og kallað er á annan starfsmann til aðstoðar.
Hringt fyrst í kandidat/deildarlækni á æðaskurðdeild, annars í vakthafandi æðaskurðlækni, eða röntgenlækni sem framkvæmdi æðaþræðinguna.
Innrennslishraði vökvagjafar í æð er aukinn ef blæðing er veruleg.Önnur græn nál er settí olnbogabót ef þarf.
Lífsmörk eru mæld með stuttu millibili þar tilástand sjúklings er stöðugt.
Hemoglobin er mælt.
Hjúkrun sjúklinga eftir æðaþræðingu frh.
Eftirlit með þvagútskilnaði
-Setja upp þvaglegg hjá þeim sem hafa sögu um þvagtregðu
-Tappa af sjúklingum sem geta ekki losað þvag eftir rannsókn
Þrýstingi á húð aflétt
-Nota “góðar” dýnur
-Verja hæla
Útskriftarfræðsla
Femostop
Setur beinan þrýsting á slagæðina, sem er trappaður niður hægt og rólega.
Ekki nota eins mikið í dag.
Helstu slagæðaaðgerðir
Hjáveituaðgerðir
Trombendarterectomy (TEA)
Embolectomy, thombolysis.
AV fistlar
Viðgerð á abdominal aorta aneurysma (AAA)
