HC.1; Secundaire preventie - screening Flashcards
Definitie screening
Screening is het onderzoeken van een in principe gezonde populatie om asymptomatische gevallen van een ziekte of aandoening op het spoor te komen, in de veronderstelling dat deze aandoening in een vroeg stadium misschien beter te behandelen is.
Doel van screening
Verhogen van (gezonde) levensverwachting / kwaliteit van leven in de populatie
- Bij screening op ziekte door vroege behandeling
- Bij screening op erfelijke aanleg en risicofactoren door verandering van levensstijl en/of intensieve screening
Screening versus patiëntenzorg
Populatie versus individu
Asymptomatisch versus symptomatisch
Screening vraagt om andere afwegingen dan klinische praktijk
- Klinische praktijk draait om detectie van ziekte (van belang om niets te missen) → hoge sensitiviteit
- Screening richt zich op gezonde gezonde mensen (van belang om de nadelen te beperken) → hoge specificiteit
Geüpdate WHO criteria voor screening
- The screening programme should respond to a recognized need
- The objectives of screening should be defined at the outset
- There should be a defined large population
- There should be scientific evidence of screening programme effectiveness
- The programme should integrate education, testing, clinical services and programme management
- There should be quality assurance, with mechanisms to minimize potential risks of screening
- The programme should ensure informed choice, confidentiality and respect for autonomy
- The programme should promote equity and access to screening for the entire target population
- Programme evaluation should be planned from the outset
- The overall benefits of screening should outweigh the harm
Lead time bias
Eerdere diagnose leidt automatisch tot langere survival, ook als er geen voordeel is voor het individu
Length bias
Screening detecteert, vooral langzaam groeiende tumoren met langere survival
Effect van screening op incidentie en sterfte
Eerste jaren na start screening
- Stijging / hogere incidentie
- Nog geen effect zichtbaar op mortaliteit
Lange termijn
- Incidentie stabiliseert (mogelijk daling als er gescreend wordt op voorstadia)
- Daling / lagere mortaliteit
Bewijs voor effectiviteit van screening
Gerandomiseerde studies met als uitkomst ziekte-specifieke sterfte zijn de enige manier om effectiviteit screening onomstotelijk aan te tonen. Bewijs effectiviteit alleen onvoldoende, afwegen tegen harms van screening.
Voordelen van screening
Voorkomen sterfte
Voorkomen morbiditeit van de ziekte en behandeling
Gerechtvaardigde geruststelling
Positief beïnvloeden van risicogedrag
Nadelen van screening
Belasting / complicaties van screening en diagnostische test
Overdiagnose / overbehandeling van ziekte
Fout-positieven: onnodige diagnostische testen en behandelingen
Fout-negatieven: onterechte geruststelling, potentieel uitstel van diagnose
Onbedoelde nevenbevindingen
Vroege ontdekking zonder gezondheidswinst
Psychologische belasting / stress
Negatief beïnvloeden van risicogedrag
Vormen van screening
Georganiseerde screening
- Population-based screening
- Mass screening
Opportunistische screening
- Case-finding
Georganiseerde screening
Hoge investeringen
- Bereiken van de doelgroep
- Registratie
- Kwaliteitscontrole
Betere kwaliteit van screening
- Grotere coverage
- Minder vals-positieven
- Minder lost to follow-up
- Praktijk meer in overeenstemming met richtlijn
Georganiseerde kankerscreening programma’s in Nederland
Baarmoederhalskanker
Borstkanker
Dikke darmkanker
Vereisten voor screening
Geschikte test
Veilig
Betaalbaar
Acceptabel
