Glærur Flashcards
Á hvaða formi geyma fitufrumur í undirhúðinni mikla orku?
Triglycerids
Hvað er Leukemia
Hvítblæði
Eyðufylling: Húðin myndar _______ sem er mikilvægt fyrir calcium búskap og beinmyndun.
vítamín D3
Hvers konar kirtlar eru Brunnerskirtlar í skeifugörn?
Greinóttir pípukirtlar
Tekur blóð þátt í stjórn á homeostasis?
Já.
Hvert er ysta lag húðarinnar?
Epidermis (yfirhúð)
Hvað er hematocrit?
Rúmmál rauðra blóðkorna í blóðsýni.
Nefndu þrjár gerðir stoðkerfa í frumunni.
- Intermediate filament (hornþræðir)
- Aktín þræðir (örþræðir)
- Microtubuli (örpíplur)
Hvað er það sem stuðlar að hreyfanleika bifhára?
Motorpróteinin dynein sem tengja microtubuli bifháranna saman.
Hverju er verið að lýsa? - Allar frumurnar ná niður að grunnhimnunni en einungis sumar ná alla leið upp á yfirborðið.
Sýndarlagskiptri bifhærðri stuðlaþekju
Rétt/rangt: Krabbameinsfrumur nýta sér blóðið til ferðalaga milli líffæra.
Rétt.
Eyðufylling: _____ gefa frumunni mekanískan styrk þannig að hún þoli betur utanaðkomandi álag.
Intermediate filament (hornþræðir)
Í hvaða fjögur lög skiptist epidermis (yfirhúð)?
- Basal layer (stratum basale)
- Prickle cell layer (stratum spinosum)
- Granular layer (stratum granulosum)
- Keratin layer (stratum corneum)
Eyðufylling: ______ kirtlar ná ekki út á yfirborð en geta losað afurðir sínar (oftast hormón) út í blóðrásina.
Endocrine (innkirtlar)
Hvers konar þekja finnst í nýrnapíplum og kirtilgöngum?
Einföld teningsþekja.
Hvar má finna einfalda stuðlaþekju með bifhárum?
Í eggjaleiðurum
Interfasi samanstendur af þremur fösum, nefndu þá.
G1 + S + G2 = Interfasi
Rétt/rangt: Breytiþekja finnst í þvagblöðru og brisi.
Rangt, hún finnst eingöngu í þvagblöðru.
Nefndu 5 mismunandi gerðir RNA.
- mRNA: messenger RNA
- rRNA: ribosomal RNA
- tRNA: transfer RNA
- snRNA: small nuclear RNA
- snoRNA: small nucleolar RNA
Hvert er stærsta líffæri líkamans?
Húðin
Hvaða þekju er verið að lýsa? - Sérhæfð þekja sem þolir mikið álag og getur varist skaða frá eiturefnum í þvagi.
Breytiþekju
Lýstu frymisnetinu í einni setningu:
Himnubundnar píplur og pokar sem ná frá kjarna og út í umfrymið
Keratinocytar eru afkomendur hvaða fruma?
Basalfruma
Á hvaða formi eru slímkirtlar sem liggja út í þvagrásina, auk sebaceous glands (fitukirtlar í hársekk)?
Einfaldir acinar kirtlar
Eyðufylling: Goblet frumur eru _______ .
Einfrumukirtlar.
Skilgreindu apoptosis.
Stýrður frumudauði, undir skilvirkri genastjórnun.
Eyðufylling: Án hvatbera væru lífverur háðar ________ til myndunar á ATP.
loftfirrðri öndun
Hversu margir litningar eru í mannafrumum?
46 litningar, 23 litningapör.
Lýstu papillary layer dermis (leðurhúðar).
Lausgerður bandvefur sem inniheldur kollagen og elastíska þræði.
Nefndu tvær gerðir svitakirtla.
- Eccrine kirtlar
- Apocrine kirtlar
Eyðufylling: ______ ákvarða staðsetningu himnu-bundinna líffæra og stjórna innanfrumuflutningi.
Microtubuli (örpíplur)
Hvaða þættir eru það sem mynda saman hið eiginlega keratín (hornþræði)?
Tonofilament og keratohyaline
Eyðufylling: Þekja öndunarfæra og eggjaleiðara inniheldur _______.
Bifhár (cilia)
Hvers konar þekja finnst m.a. í munnholi, koki, vélinda, endaþarmi, leghálsi, leggöngum og húð?
Lagskipt flöguþekja
Hverju er verið að lýsa? - Frumulíffæri sem tekur við próteinum og fitusýrum frá frymisnetinu á leið þeirra út úr frumunni eða í frumuhimnuna. Þar fer fram sortering, sykrun og pökkun próteina og fitusýra.
Golgikerfinu
Skilgreindu: Frumulínur
Ódauðlegar (immortalized) frumur sem hægt er að nýta til ýmissa rannsókna
Hvaða frumur mynda keratínþræðina (tonofilament)?
Keratinocytar
Þekjuvefir - uppruni: Hvað tilheyrir ectoderm (útlagi)?
Húð, mjólkurgangar, op líkamans (munnur, nef, endaþarmsop)
Eyðufylling: ______ rauðra blóðkorna er ábyrg fyrir disklaga formi þeirra.
Stoðgrind
Eyðufylling: Lýsósóm innihalda ca. ___ mismunandi niðurbrotsensím sem virkjast við ________.
- 50
- lágt sýrustig.
Hvort eru það eccrine eða apocrine svitakirtlar sem framleiða svita með háu lípíð innihaldi?
Apocrine svitakirtlar
Hvert er hlutverk vöðvaþekjufrumna?
Samdráttur
Hverju er verið að lýsa? - Frumulíffæri sem aðskilur heilkjörnunga frá dreifkjörnungum. Inniheldur erfðaefnið (DNA) sem myndar litningana.
Kjarnanum
Nefndu allar gerðir lagskiptrar þekju.
- Lagskipt flöguþekja
- Lagskipt teningsþekja
- Breytiþekja
- (Sýndarlagskipt bifhærð stuðlaþekja)
Hverjir eru kostir frumuræktana úr ferskum vef (primary cell culture)?
- Endurspegla oft uppruna sinn
- Verða sjaldnast brenglaðar eða illkynja
Hvaða frumur eru af langstærstum hluta í yfirhúðinni?
Keratinocytar
Hver er helsta staðsetning ríbósóma?
- Frí ríbósóm í umfrymi
- Ríbósóm tengd frymisneti
Í hvaða þrjú megin lög skiptist húðin?
- Epidermis (yfirhúð)
- Dermis (leðurhúð)
- Hypodremis (undirhúð)
Gangakerfum útkirtla er hægt að skipta í tvo flokka, nefndu þá.
- Einfaldir gangar
- Greinóttir gangar
Úr hverju er keratohyaline myndað?
Próteinunum cysteine og involucrin
Hvaða lag í húðinni inniheldur stórar æðar og taugar, fitufrumur og virkar sem einangrun, orkkuforði og stuðpúði?
Undirhúðin (hypodermis)
Til hvers henta ljóssmásjár?
Til að skoða:
- uppröðun og tengsl frumna
- stærð og lögun frumna
- hlutfall kjarna og umfrymis
Hvaða prótein má finna í plasma?
t.d. albumin, globulin og fibrinogen.
Eyðufylling: ______ kirtlar losa afurðir sínar út á yfirborðið.
Exocrine (útkirtlar)
Hvaða kirtlar hafa ganga með lagskiptri teningsþekju sem opnast ofan til í hársekki?
Apocrine svitakirtlar
Hvert er hlutverk bifhára í öndunarvegi og eggjaleiðara.
Flytja slím upp öndunarveginn.
Flytja hið frjóvgaða egg í átt að leginu.
Reticulocytes eru forverar hvaða frumna?
Rauðra blóðkorna
Nefndu fjögur skynfæri húðar.
- Lausir taugaendar
- Pacinian corpuscle
- Meisner’s corpuscle
- Ruffinis corpuscle
Hver eru hlutverk undirhúðar (hypodermis)?
Einangrun, orkuforði, stuðpúði.
Nefndu tvær tegundir frumudauða.
Necrosis: ósértækur frumudauði
Apoptosis: stýrður frumudauði
Litni (chromatin) er samsett úr?
DNA og histónum
Hvers konar kirtla má helst finna í ristli og smáþörmum?
Einfalda pípukirtla
Hverju er verið að lýsa? - Langar örtítur, óhreyfanlegar. Byggðar af actinþráðum og tengipróteinum. Hjálpa til við frásog.
Stereocilia.
Fruman er í raun einungis tvílitna í einum fasa, hver er hann?
G1
Eyðufylling: _____ sjá um þýðingu mRNA í prótein.
Ríbósóm
Hvert er hlutverk taugaþekjufrumna?
Skynjun
Hvað greina ruffinis corpuscle í húð?
tog og þrýsting
Hverstu stórt hlutfall er massi blóðs af líkamsmassanum?
7-8% líkamsmassans
Lýstu holocrine útskilnaðarmáta kirtilfruma.
Frumur rofna og deyja þegar seytunin losnar út úr frumunni.
Eyðufylling: Motorprótein sem kallast ______ tengja örpíplurnar saman og stuðla að hreyfanleika bifháranna.
dynein
Hvað er Carcinoma
Krabbamein í þekjuvef
Hvað er serum?
Plasma án storkuþátta.
Eyðufylling: _____ frumur framleiða slím og bifhærðu þekjufrumurnar flytja slímið upp eftir öndunarveginum.
Goblet (bikarfrumur)
Skilgreindu necrosis.
Tilviljunarkenndur dauði, ekki undir sérstakri genastjórn.
Rétt/rangt: kirtlar geta náð niður í undirhúðina.
Rétt.
Hverju er verið að lýsa? - Frumur með hemoglóbín, sérhæfðar til að flytja súrefni og CO2
Rauðum blóðkornum
Hvert er helsta hlutverk melanocyta?
Mynda melanin litarefni húðar og hárs sem verndar gegn útfjólublárri geislun.
Hvernig á myndun ATP sér stað í hvatberum? Lýstu með einföldum hætti.
Með rafeindaflutningi og oxun.
Hverjir eru gallar frumuræktana úr ferskum vef (primary cell culture)?
- Takmarkað aðgengi að vef úr mönnum
- Stuttur líftími kemur í veg fyrir notkun þeirra í langtíma rannsóknum
- Primary frumur sýna misleitni frá einu vefjasýni til annars
Hvað er plasma?
Vatnslausn sem inniheldur m.a. sölt og prótein (albumin, globulin, fibrinogen). 55% af rúmmáli blóðs
Eyðufylling: Í smáþörmum innihalda kirtlarnir m.a. ______ frumur sem framleiða lysozyme
Paneth frumur
Hvers konar kirtla má helst finna í maga?
Einfalda greinótta pípukirtla
Í hvaða vefjum er tilvist vefjastofnfruma best þekkt? Nefndu dæmi.
Í vefjum með hraða ummyndun:
- Blóðvefur
- Þarmar
- Húð/hársekkir
- Brjóskkirtill
Þýðing mRNA yfir í prótein gerist í þremur skrefum sem eru sífellt endurtekin. Hvert er þriðja skrefið?
- mRNA þráðurinn færist áfram um 3 núkleótíð og er nú tilbúinn að taka á móti nýrri tRNA sameind
Eyðufylling: Hvít blóðkorn eru einungis __% af rúmmáli blóðsýnis.
1%
Hvað líður langur tími frá því að basalfruma skiptir sér og myndar Prickle frumur, granular frumur og utanáliggjandi keratínlag? Hvað er tíminn langur hjá psoriosis sjúklingum?
50-60 dagar.
ca. 7 dagar
Með hvaða hætti geta frumulínur orðið til?
- Spontaneous immortalization
- Ectopic immortalization
Í hvaða þrjá flokka er hægt að flokka þekjuvefi eftir fjölda laga?
- Einföld þekja (simple)
- Sýndarlagskipt þekja (pseudostratified)
- Lagskipt þekja (stratified)
Hvað er breytiþekjan í þvagblöðru margra laga?
4-5 laga en þegar hún er þanin sýnist hún vera 2-3 frumulög.
Stoðkerfi frumunnar: Nefndu helstu hluterk.
- Dregur litninga í sundur við mítósu
- Sér um að flutningur á frumulíffærum gangi greiðlega og skipulega fyrir sig.
- Styður við frumuhimnuna sem annars yrði mjög brothætt
- Gerir frumum kleyft að synda eða skríða
Rétt/rangt: Gen geta verið mismunandi mikið tjáð.
Rétt
Hvers konar litun hentar vel til að sýna fram á tilvist gobletfruma?
PAS litun.
Í berkjum öndunarfæra má finna
Sýndarlagskipta bifhærða stuðlaþekju.
Hvað greina pacinian corpuscle í húð?
Þrýsting og titring
Hvaða efni gefa sebaceous glands (fitukirtlar) frá sér?
tríglýceríð og vaxefni
Húðin starfar sem skynfæri, hvaða þætti skynjar hún?
Snertingu, þrýsting, verki, hita og kulda.
Hvaða lög húðarinnar aðskilur grunnhimnan?
Epidermis (yfirhúð) og dermis (leðurhúð)
Nefndu fjórar aðferðir í vefjafræðirannsóknum.
- Frumuræktanir
- Smásjárskoðanir
- Vefjalitanir
- Mótefnalitanir
Hvaða frumur eru teningslaga og sitja á grunnhimnunni sem aðskilur epidermis og dermis?
Basal frumur (grunnfrumur)
Hvernig tengjast basal frumur grunnhimnunni annars vegar og aðliggjandi basalfrumum hins vegar?
Tengjast grunnhimnunni með hemidesmosomum..
Tengjast aðliggjandi basalfrumum með desmosomum.
Hverju er verið að lýsa? - Umlykur frumuna og aðskilur þar með umfrymi frá millifrumuefninu.
Frumuhimnunni
Hvert er helsta hlutverk microvilli (örtíta) og í hvaða frumum eru þær áberandi.
- Auka yfirborð frumunnar.
- Áberandi í frumum sem stunda frásog.
Hvaða frumur innihalda Birbeck granúlur?
Langerhansfrumur
Á hvaða stöðum finnst einföld flöguþekja?
Þar sem passívur flutningur efna og gastegunda þarf að geta átt sér stað.
Rétt/rangt: Hvít blóðkorn fara greiðlega úr blóðrás í vefi.
Rétt.
Í smáþörmum, gallblöðru og meltingarvegi neðan vélinda má finna hvers konar þekju?
Einfalda stuðlaþekju
Eyðufylling: ______ er aðskilinn með grunnhimnu frá undirliggjandi _____.
- Þekjuvefur
- stroma
Eyðufylling: ______ eru u.þ.b. 50% af heildarmassa frumuhimnunnar.
Fitusýrur
Krabbamein: Ef frumumassinn verður ífarandi inn í nálæga vefi er talað um?
Illkynja æxli
Nefndu fjóra útskilnaðarmáta kirtilfruma.
- Merocrine
- Apocrine
- Holocrine
- Endocrine
Eyðufylling: Gölluð prótein eru merkt í ______ og send til eyðingar í próteósomekerfi frumunnar.
Grófa frymisnetinu (ER)
Úr hverju eru frumuhimnan gerð?
Tvöföldu lípíðlagi og próteinum sem sinna samskiptum við umhverfið
Hvernig má lýsa seytunarhluta munnvatnskirtla?
Af þremur gerðum:
- Serous
- Mucus
- Serous/mucus
Hvers konar kirtlar eru exocrine hluti briskirtils og brjóstkirtlar?
Greinóttir acinar kirtlar.
Úr hvers konar þekjufrumum er epidermis (yfirhúðin) að mestu mynduð úr?
Keratínocytum.
Í hvaða frumum á algengasta húðkrabbameinið upptök sín?
Basal frumum - grunnfrumukrabbamein
Eyðufylling: Þrjú núkleótíð í mRNA röðinni eru lesin í einu og kallast _______.
Táknar
Frumuhringurinn og frumudauði
Í þroskaferlinu eru umfram/ónauðsynlegar frumur fjarlægðar með necrosis.
Rangt, umfram/ónauðsynlegar frumur eru fjarlægðar með apoptosis.
Húðin
Hvaða frumur í yfirhúð eru komnar frá monocytum og eru mikilvægar fyrir ónæmiskerfi húðarinnar?
Langerhansfrumur
Vefjafræði
Hvers konar þekja finnst í æðaþekju, mesotheli og lungnablöðrum?
Einföld flöguþekja.
Kirtlar
Eyðufylling: Slímið (mucin) í goblet frumum er gert úr _______.
Próteóglýkönum
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Helsta orkustöð frumunnar. Þar fer fram myndun ATP sem er helsta flutningsform orku í frumunni.
Hvetberum
Vefjafræði
Hvert er hlutverk þekjuvefjar í húð?
Vörn
Vefjafræði
Hvers konar þekja finnst nær eingöngu í efri öndunarfærum (berkjum)?
Sýndarlagskipt bifhærð stuðlaþekja.
Uppbygging frumunnar
Hvaða tvö frumulíffæri sérhæfa sig í myndun ATP og hafa tvöfalt himnukerfi?
Hvatberar og grænukorn
Uppbygging frumunnar
Hver er algengasti sjúkdómurinn sem tengist lýsósómum og niðurbrots ensímum og af hverju orsakast hann?
Gauchers’s disease. Hann orsakast af stökkbreytingu í geni sem skráir fyrir ensími sem tekur þátt í niðurbroti glycolípíða.
Uppbygging frumunnar
Teldu upp helstu hlutverk frumuhimnunnar.
- Einangrun
- Flutningur efna og rafeinda
- Innfrumun (endocytosis)
- Útfrumun (exocytosis)
- Samskipti við umhverfi
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Inniheldur ca. helminginn af öllum himnum frumunnar og ca. 10% af rúmmáli hennar.
Frymisnetinu
Inngangur
Krabbamein: Ef frumumassinn helst saman á þeim stað þar sem upphafsvöxturinn verður er talað um?
Staðbundið mein
Húðin
Nefndu tvö megin vefjalög sem finnast í dermis.
- Papillary layer
- Reticular layer
Vefjafræði
Í hvaða fjóra flokka er hægt að flokka þekjuvefi eftir formi fruma.
- Flöguþekja (squamous)
- Teningsþekja (cuboidal)
- Stuðlaþekja (columnar)
- Breytiþekja (transitional)
Kirtlar
Hvar er seytihluti eccrine svitakirtla yfirleitt staðsettur?
Á mörkum leðurhúðar og undirhúðar.
Húðin
Nefndu helstu hlutverk húðarinnar.
- Vörn
- Mekanískur stuðningur
- Viðheldur vökva- og varmajafnvægi
- Tekur þátt í efnaskiptum
- Skynfæri.
Inngangur
Skilgreindu: Vefjastofnfrumur
“Ósérhæfðar” frumur sem finnast í vefjum og geta endurmyndað sjálfa sig og flestar eða allar þær frumugerðir sem finnast í viðkomandi vef.
Húðin
Grunnhimnan tengist dermis í gegnum filament þræði m.a. kollagen VII. Hvaða sjúkdóm valda gallar í þessum festingum?
Epidermolysis bullosa
Uppbygging frumunnar
Rétt/rangt: Allar fitusýrur í frumuhimnunni hafa einn vatnssækinn og einn vatnsfælinn enda
Rétt
Blóðið
Hvaða efni má finna í plasma?
Vatn, prótein, jónir, niðurbrotsefni, gös, hormón, ensím, næringarefni
Húðin
Hvaða frumur mynda melanin?
Melanocytar
Kirtlar
Í stærri göngum í munnvatnskirtlum og svitakirtlum er yfirleitt hvers konar þekja?
Lagskipt teningsþekja
Frumuhringurinn og frumudauði
Eyðufylling: Þéttlitni (heterochromatin) er _____ við eftirmyndun og umritun
óvirkt
Blóðið
Hvaða niðurbrotsefni má finna í plasma?
Urea, creatine og fl.
Kirtlar
Eyðufylling: Í ristli er mikið um slímseytandi ______ frumur.
Goblet frumur
Húðin
Lýstu undirhúðinni (hypodermis)
Lausgerður bandvefur með fitufrumum.
Inngangur
Á hverju byggir notkun ljóssmásjáa?
Mismunandi litunareiginleikum frumu-og vefjahluta
Húðin
Hvað greina Meisner’s corpuscle í húð?
Látíðni titring í vörum og fingurgómum
Vefjafræði
Hvernig er kjarninn í einfaldri teningsþekju?
Hnöttóttur og liggur miðlægt.
Kirtlar
Hvaða kirtlar taka þátt í varmastjórnun líkamans?
Eccrine svitakirtlar
Uppbygging frumunnar
Hvert er stærsta frumulíffæri hverrar frumu?
Frymisnetið
Frumuhringurinn og frumudauði
Hverjir eru hinir tveir apoptósuferlar?
- Extrinsic (gegnum frumuviðtaka Fas og TNF-R)
- Intrinsic (hvatberaháður)
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? -Himnubundin frumulíffæri sem innihalda ensím sem taka þátt í niðurbroti próteina, kjarnsýra, kolvetna og lípíða.
Lýsósómum (meltiblöðrum)
Inngangur
Hverjir eru tveir helstu eiginleikar illkynja krabbameinsfruma?
Óheftar frumuskiptingar og ífarandi æxlisvöxtur
Húðin
Nefndu frumur yfirhúðar (epidermis)
Þekjufrumur: Basal frumur og keratinocytar
Melanocytar
Langerhans frumur
Merkel frumur
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Frumulíffæri sem inniheldur meltingarensím sem virkjast í hinu súra umhverfi sem finnst í því.
Lýsósómum
Kirtlar
Af hverju samanstendur seytihluti eccrine kirtla?
Seytifrumum og myoepithelial frumum
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: Prótein þýðing hefst í _______.
Grófa frymisnetinu (ER)
Vefjafræði
Hvar má finna einfalda teningsþekju?
- Safnpípum í nýrum
- Gangakerfi í munnvatnskirtlum
- Brisi
Frumuhringurinn og frumudauði
Þýðing mRNA yfir í prótein gerist í þremur skrefum sem eru sífellt endurtekin. Hvert er fyrsta skrefið?
- tRNA kemur inn í ríbósóm með nýja amínósýru og sest í A-sæti (amonoacyl tRNA)
Vefjafræði
Eyðufylling: Ytra borð lungna (pleura), hjarta (pericardium) og kviðarhols (peritoneal cavity) er þakið ______ frumum.
Mesothelial frumum.
Blóðið
Rétt/rangt: Rauð blóðkorn hafa stóran kjarna en engin frumulífæri.
Rangt. Rauð blóðkorn innihalda engan kjarna og engin frumulíffæri.
Kirtlar
Hvernig eru slímsekkir í apical hluta goblet fruma losaðir út á yfirborðið?
Með útfrumun.
Kirtlar
Hverju er verið að lýsa? -Himna seytikorna rennur saman við apical hluta frumuhimna og innihald losnar út með exocytosu (útfrumun).
Merocrine útskilnaðarmáta
Frumuhringurinn og frumudauði
Þýðing mRNA yfir í prótein gerist í þremur skrefum sem eru sífellt endurtekin. Hvert er annað skrefið?
- Það myndast peptíðtengi milli tveggja amínósýra með ensíminu peptidyl transferasa
Húðin
Hvert er ysta lag epidermis (yfirhúðar) og hver eru einkenni þess?
Stratum corneum (keratin layer) er ysta lagið og er þétt próteinlag myndað af keratíni (hornþráðum)
Vefjafræði
Þekjuvefur - uppruni: Hvað tilheyrir mesoderm (miðlagi)?
Æðaþekja, klæðning brjósthols og kviðarhols.
Frumuhringurinn og frumudauði
Eyðufylling: Dreiflitni (euchromatin) er ______ við eftirmyndun og umritun
virkt
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: _____ flyst inn í hvatbera og er oxað af súrefni yfir í CO2 og H2O. Þetta ferli myndar ___ sinnum meira ATP en myndast með glýkólýsunni einnin sér.
- Pyruvat
- 15
Kirtlar
Hvar finnast apocrine svitakirtlar helst?
Í holhöndum, við kynfæri, brjóst og kringum endaþarmsop.
Inngangur
Ef krabbbamein hefur dreifst frá stað þar sem upphafsvöxtur átti sér stað til fjarlægra líffæra er talað um?
Meinvarpandi æxli
Vefjafræði
Lýstu samsetningu bifhára.
Eru mynduð af örpíplum (microtubules) sem eru langir rörlaga strúktúrar og vaxa út úr microtubule organizing center MTOC í basal body.
Frumuhringurinn og frumudauði
Nefndu aðal svipgerðareinkenni apoptosis.
- Heterochromatin (þétt litni)
- Nuclear fragmentation (brotkjarnar)
- Plasma membrane blebbing (himnublöðrur)
- Samdráttur/rýrnun fruma
- Apoptoic bodies (upplausn frumunnar í litlar blöðrur)
Vefjafræði
Hverju er verið að lýsa? - Þekur venjulega smærri ganga sem sinna seytun eða upptöku efna.
Einfaldri teningsþekju.
Kirtlar
Seytunarhlutum útkirtla er hægt að skipta í þrjá flokka, nefndu þá.
- Pípu (rör) laga
- Acinar (perulaga)
- Pípuacinar
Inngangur
Á hverju byggir notkun rafeindasmásjáa?
Mismunandi rafeindagegndræpi frumu- og vefjahluta
Kirtlar
Í hvaða tvær megin gerðir má flokka kirtla?
- Exocrine (útkirtlar)
- Endocrine (innkirtlar)
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: Annar endi _____ er alltaf bundinn ______ sem kallast geislaskaut (centrosome).
- microtubuli (örpípla)
- microtubule-organizing center (MTOC)
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: Flokkun próteina og umbrot hefst í
______.
Grófa frymisnetinu (ERI
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Kerfi próteinþráða í umfrymi sem ræður svipgerð frumunnar og stjórnar hreyfingu hennar.
Stoðkerfi frumunnar
Kirtlar
Hvaða kirtlar tæmast einkum undir adrenergu álagi?
Apocrine svitakirtlar
Húðin
Hverju er verið að lýsa? - Frumurnar í þessu lagi mynda mikið af keratinþráðum sem mynda svokölluð tonofilament.
Stratum spinosum í epidermis (yfirhúð)
Uppbygging frumunnar
Hvernig á myndun ATP sér stað í grænukornum?
Með ljóstillífun
Uppbygging frumunnar
Ríbósóm eru gerð úr tveimur einingum, nefndu hlutverk þeirra.
- Stærri einingin hvatar myndun peptíðtengja milli amínósýra.
- Minni einingin bindur mRNA þráðinn og tRNA
Blóðið
Eyðufylling: Plasma er ___% af rúmmáli blóðs.
55%
Frumuhringurinn og frumudauði
Rétt/rangt: Apoptosis er hluti af eðlilegri starfsemi líkamans.
Rétt
Kirtlar
Skilgreindu goblet frumur.
Goblet frumur eru umbreyttar stuðlaþekjufrumur sem mynda og seyta slími.
Húðin
Hvar finnast langerhans frumur helst?
Í stratum spinosum (prickle cell layer)
Kirtlar
Eyðufylling: Svitakirtlar eru oft _________kirtlar
Einfaldir hlykkjóttir pípukirtlar
Vefjafræði
Eyðufylling: - efst í microvilli eru ______ sem hindra affjölliðun actinþráðanna.
Bindiprótein (myosin og spectrin)
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: ______ taka meðal annars þátt í aðskilnaði litninga við mítósu.
Microtubuli (örpíplur)
Húðin
Hvað greina lausir taugaendar í húð?
Fína snertingu, hita og kulda
Kirtlar
Hvers konar kirtlar eru sebaceous glands (fitukirtlar) hvernig er útskilnaðarmáta þeirra háttað?
Greinóttir acinar kirtlar og hafa holocrine útskilnaðarmáta.
Vefjafræði
Hvar má finna breytiþekju?
Í þvagblöðru
Blóðið
Eyðufylling: Plasma er ____% vatn.
91-92%
Blóðið
Hvert er hlutverk blóðs?
- Flutningur á næringu og súrefni til vefja/fruma
- Flutningur á úrgangi og koldíoxíð frá vefjum
- Inniheldur storkuþætti
- Tekur þátt í varmaskiptum
- Stjórn á homeostasis
- Flutningur á homrónum og frumum ónæmiskerfisins.
Vefjafræði
Eftir hvaða tveimur þáttum er hægt að flokka þekjuvefi?
- Fjölda laga
- Form fruma
Frumuhringurinn og frumudauði
Eyðufylling: Stjórn frumuhrings er ákvörðuð með ______.
Vaxtarþáttum
Húðin
Eyðufylling: _______ sitja basalt í yfirhúð og eru komnir frá nerual crest frumum í fósturþroska.
Melanocytar
Vefjafræði
Nefndi allar gerðir einfaldrar þekju.
- Einföld flöguþekja
- Einföld teningsþekja
- Einföld stuðlaþekja
- Einföld stuðlaþekja með bifhárum
Húðin
Hvað kallast granúlurnar (seyti blöðrurnar) sem frumur í stratum granulosum innihalda?
keratohyaline granules
Kirtlar
Stuðlaþekjufrumur sem framleiða HCL sýru og einnig pepsín má finna í _________ kirtlum sem finnast aðallega í ______.
- Einföldum greinóttum pípukirtlum
- maga
Kirtlar
Rétt/rangt: Flest frumulíffæri eru staðsett apical í goblet frumunum.
Rangt, þau eru staðsett basalt.
Kirtlar
Hverju er verið að lýsa? - Kirtlar sem opnast sem útvöxtur frá ERS ofan til í hársekk.
Sebaceous glands (fitukirtlum)
Vefjafræði
Hvernig er kjarninn í einfaldri stuðlaþekju?
ílangur og liggur basalt.
Blóðið
Hver er líftími rauðra blóðkorna?
Um 120 dagar
Vefjafræði
Þekjuvefir - uppruni: Hvað tilheyrir endoderm (innlagi)?
Klæðning öndunarfæra og meltingarvegs, kirtlar tengdir þessum líffærakerfum.
Blóðið
Hvar er rauðum blóðkornum eytt?
Í milta, lifur og beinmerg.
Kirtlar
Lýstu apocrine útskilnaðarmáta kirtilfruma.
Apical hluti umfrymis lonsar með seytuninni.
Inngangur
Skilgreindu: Glioma
Krabbamein í heila
Frumuhringurinn og frumudauði
Hvað gerist ef skortur er á vaxtarþáttum í G1 fasa?
Þá fer fruman í G0 fasa
Vefjafræði
Hvert er hlutverk þekjuvefjar í þörmum?
Vörn og frásog.
Uppbygging frumunnar
Nefndu helstu hlutverk slétta frymisnetsins.
- Framleiðsla lípíða
- Framleiðsla fituleysanlegra sterahormóna
- Blöðruflutningur yfir til golgi
Kirtlar
Hver er helsta afurð innkirtla?
Hormón
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: Sykrun próteina hefst í ______.
Grófa frymisnetinu (ER)
Húðin
Skilgreindu basal layer (stratum basale) epidermis (yfirhúðar).
Teningslaga frumur sem sitja á grunnhimnunni og sjá um endurnýjun annarra keratinocyta.
Uppbygging frumunnar
Á hvaða þrjá vegu innlima lýsósóm efni til niðurbrots?
- Frumuát (phagocytosis)
- Innfrumun (endocytosis)
- Sjálfsát (autophagy)
Inngangur
Skilgreindu: Sarcoma
Krabbamein í stoðvef
Blóðið
Eyðufylling: Lágt _______ bendir til blóðleysis (anemia)
Hematocrit
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Frumulíffæri í umfyrmi heilkjörnunga þar sem fitusýrur eru nýmyndaðar. Ennfremur eru himnupróteinum og próteinum sem seytt eru út úr frumunni mynduð þar.
Frymisnetinu
Húðin
Hvaða lag húðarinnar inniheldur hársekki, fitukirtla, svitakirtla og neglur.
Epidermis (yfirhúðin)
Kirtlar
Hvar finnast goblet frumur helst?
Í öndunarfæra- og meltingarfæraþekjunni.
Uppbygging frumunnar
Með hvaða bindipróteinum eru actinþræðirnir í microvilli bundnir saman og við frumuhimnuna?
Mysosin og spectrin
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Meltingarlíffæri frumunnar. Meltir bæði efni innlimuð utanfrá sem og efni frumunnar sjálfrar.
Lýsósómum (meltiblöðrum)
Húðin
Lýstu reticular layer dermis (leðurhúðar).
Þéttur óreglulegur bandvefur. Kollagen I og elastískir þræðir áberandi.
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: Þegar glúkósa er breytt í ______ losnar aðeins smá partur af þeirri fríu orku sem í glúkósanum býr.
Hvaða ferli er verið að lýsa hér að ofan?
- pyruvat
- glýkólýsu
Vefjafræði
Hvar má helst finna stereocilia?
Í þekjufrumum í eystnalyppum, sáðrás, innra eyra.
Uppbygging frumunnar
Hverju er verið að lýsa? - Frumulíffæri sem ásamt hvatberum sér um oxunarferli frumunnar og er þar með hluti af orkustöðvum frumunnar. Er jafnframt afeitrunarstöð frumunnar.
Peroxisomes
Kirtlar
Lýstu eccrine svitakirtlum. Hvar finnast þeir helst?
Einfaldir hlykkjóttir pípukirtlar, sem opnast út á yfirborð. Þeir finnast alls staðar á líkamanum.
Húðin
Fyrir hvaða utanaðkomandi áreiti getur húð varið líkamann?
T.d. Bakteríusýkingum, geislun og kemískum efnum.
Blóðið
Nefndu þrjár gerðir blóðleysis (anemia).
- Hypochromic anemia - járnskortur
- Hemolytic anemia - afbrigðilegt form/gallar í stoðgrind.
- Sickle cell anemia - sigðkornablóðleysi.
Uppbygging frumuhimnunnar
Hvaða fitusýrur eru algengastar í frumuhimnunni? Eru þær flestar ómettaðar eða mettaðar?
Fosfórfitusýrur - flestar ómettaðar.
Húðin
Hvernig er frumutengslum í stratum spinosum (Prickle cell layer) háttað?
Tonofilament tengjast við desmosmomes sem mynda tengsl milli fruma.
Inngangur
Rétt/rangt: Krabbameinsfrumur brjóta allar hegðunarreglur eðlilegra frumna
Rétt
Inngangur
Hvers konar litun hentar vel til að sýna fram á microvilli (örtítur)?
PAS litun
Kirtlar
Hvaða kirtlum er lýst? - Kirtlarnir framleiða hlutlausa/súra vatnslausn sem inniheldur ýmis sölt.
Eccrine svitakirtlum
Blóðið
Nefndu þrjár mismunandi gerðir blóðfruma.
- Rauð blóðkorn (erythrocytes)
- Hvít blóðkorn (leucocytes)
- Blóðflögur (thrombocytes)
Kirtlar
Lýstu endocrine útskilnaðarmáta kirtilfruma.
Exocytosis basalt og seytið flyst yfir í blóðrásina.
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: ______ eru nauðsynlegir fyrir útlit frumunnar og aðstoða við frumuskrið.
Aktín þræðir
Húðin
Eyðufylling. Ofan á efstu flöguþekju húðarinnar er þykkt laf af __________.
Keratín próteinum.
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: _______ liggja um alla frumuna eins og reipi.
Intermediate filament (hornþræðir)
Húðin
Eyðufylling: _______ finnast í yfirhúð (epidermis) og teljast mikilvægar fyrir ónæmiskerfi húðarinnar. Þær meðhöndla sýkla og kynna það fyrir B og T frumum í eitlum.
Langerhansfrumur
Vefjafræði
Hverju er verið að lýsa? - Himnuklæddar totur með aktín þráðum sem ganga út á yfirborð fruma.
-Microvilli (örtítum)
Uppbygging frumunnar
Eyðufylling: _______ eykur stífleika frumuhimnunnar
Kólesteról
Húðin
Rétt/rangt: Þekjan í epidermis (yfirhúð) er einföld.
Rangt, hún er marglaga flöguþekja.
Inngangur
Til hvers henta rafeindasmásjár?
Til að skoða innri byggingu frumna (örgerð)
Húðin
Hvað einkennir efstu frumurnar í stratum granulosum?
Þær hafa misst kjarnann og umfrymið.
Vefjafræði
Í hvaða þekju gerist eftirfarandi: Frumufjölgun fer fram í basal frumum (grunnþekjufrumum) sem liggja að grunnhimnunni.
Lagskiptri flöguþekju.
Vefjafræði
Hvert er hlutverk þekjuvefjar í öndunarvegi og lungnablöðrum?
Gasskipti/leiðslukerfi og vörn.
Kirtlar
Hvers konar kirtlar eru munnvatnskirtlar?
greinóttir pípuacinar kirtlar.
Blóðið
Rétt/rangt: Disklaga form rauðra blóðkorna hámarkar súrefnisflutning.
Rétt.
Blóðið
Hvaða gös má finna í plasma?
O2, CO2 og N2
Húðin
Í hvaða fyrirbæri hleðst melanin upp?
Í melanósómum
Blóðið
Hvaða næringarefni má finna í plasma?
Glúkósa, amínósýrur og vítamín.
Vefjafræði
Hver eru helstu hlutverk grunnhimnu?
- Festir þekjuvef við stoðvef.
- Filter. Stjórnar m.a. filtrun í nýrum og æðum.
- Stuðlar að gasskiptum í lungum
- Stjórn á frumuvexti
Uppbygging frumunnar
Hvert er lykilskrefið í umbreytingu prótina á leið þeirrra í gegnum Golgi kerfið?
Breyting á sykrun
Húðin
Hvert er helsta hlutverk basal fruma?
Sjá um endurnýjun húðarinnar
Inngangur
Nefndu þrjár gerðir smásjáa.
- Ljóssmásjá
- Rafeindasmásjá
- Flúrljómandi smásjá
Frumuhringurinn og frumudauði
Hver eru mikilvægustu ensímin í apoptósuferlinu?
Caspasar
Kirtlar
Hvernig kirtlar eru oft á formi einfaldra hlykkjóttra pípukirtla.
Svitakirtlar
Kirtlar
Hvert er hlutverk þekjuvefjar í kirtlum?
Seytun
Húðin
Hvernig tengist grunnhimnan dermis?
Í gegnum filament þræði m.a. kollagen VII
Kirtlar
Hvernig seytun á sér stað í einföldum acinar kirtlum, svo sem slímkirtlum sem liggja út í þvagrsásina og sebaceous gland (fitukirtlum í hársekkjum)?
Holocrine seytun.
Húðin
Eyðufylling: ________ tengjast við desmosomes sem mynda tengsl milli fruma í stratum spinosum (Prickle cell layer)
-Tonofilament
Uppbygging frumunnar
Hver eru núkleótíðin fjögur og hversu margar eru mögulegar samsetningar á táknum?
A, U, G, C og mögulegar samsetningar eru 444=64
Blóðið
Nefndu fimm gerðir hvítra blóðkorna..
- Neutrophils
- Eosinophils
- Basophils
- Lymphocytes
- Monocytes
Blóðið
Hverjar eru tvær algengustu gerðir hvítra blóðkorna?
Neutrophils og lymphocytes
Blóðið
Hversu stórt hlutfall eru neutrophils af hvítum blóðkornum?
60-70%
Blóðið
Hvaða granúlur innihalda neutrophilar (tegund hvítra blóðkorna)?
- Primary granúlur
- Secondary granúlur
- Tertiary granúlur
Blóðið
Hverju er verið að lýsa? - Kleyfkirndar frumur - 3 eða fleiri lobar í kjarna. Innihalda 3 gerðir af granúlum og mikið glycogen en lítið af öðrum frumulíffærum.
Neutrophils - Kleifkyrningar
Blóðið
Hverju er verið að lýsa? - Kjarni venjulega tveggja loba. Inniheldur azurophil granúlur og stórar sértakar granúlur sem geta deytt sníkjudýr (frumdýr og orma).
Eosinophils
Blóðið
Eosinophilar gegna hlutverki við varnir gegn sníkjudýrum auk þess að draga úr ónæmisviðbrögðum. Hvernig gera þessar frumur það?
Þær innihalda stórar sértakar granúlur sem geta deytt sníkjudýr og sem innihalda histaminasa sem draga úr ónæmisviðbrögðum.
Blóðið
Hverju er verið að lýsa? - Kjarni venjulega tveggja loba. Innihalda azurophil granúlur og stórar sértakar granúlur sem valda útvíkkun og auknu gegndræpi smárra æða. Hafa viðtaka fyrir IgE og taka þátt í ónæmisviðbrögðum.
Basophils
Blóðið
Hversu stórt hlutfall af hvítum blóðkornum eru lymphocytar - eitilfrumur?
20-50%
Blóðið
Nefndu þrjár gerðir lymphocyta - eitilfruma.
- B eitilfrumur
- T eitilfrumur
- Natural killer frumur (NK)
Blóðið
Hvaða lymphocytar framleiða mótefni sem eru mikilvæg í vessabundum ónæmissvörunum og lokaþroskastig þeirra eru plasma frumur sem eru sérhæfðar til að seyta mótefnum.
B-eitilfrumur
Blóðið
Hvaða lymphocytar eru mikilvægar í frumubundum ónæmissvörunum og hversu stórt hlutfall af eitilfrumum eru þær?
T-eitilfrumur, ca. 70%
Blóðið
Hvaða lymphocytar eru sérhæfðar til að eyða frumum sem sýktar eru með veirum og æxlisfrumum?
Natural killer frumur
Blóðið
Eyðufylling: T-eitilfrumur: Virkjuð fruma gefur frá sér ________ sem virkja fleiri T frumur, B frumur og NK frumur.
Lymphokine
Blóðið
Nefndu þrjár gerðir T-eitilfruma.
- Cytotoxic (CD8+) frumur
- Hjálpar (CD4+) frumur
- Bæli (CD8+) frumur
Blóðið
Hlutverk Natural killer fruma og hvaða T-eitilfruma er svipað?
-Cytotoxic (CD8+) fruma
Blóðið
Hvaða T-eitilfruma gefur frá sér lymphokine sem virkjar fleiri T frumur, B frumur og NK frumur þegar hún er virkjuð?
-Hjálpar (CD4+) fruma
Blóðið
Hvaða T-eitilfrumur hafa bælandi áhrif á virkni B og T fruma?
Bæli (CD8+) frumur
Blóðið
Hverjar eru stærstu blóðfrumurnar?
Monocytar
Blóðið
Hverju er verið að lýsa?
- Stærstu blóðfrumurnar, mikið umfrymi með azurophil granúlum. Gegna phagocyta hlutverki - dragast að dauðum og sýktum vef. Mikilvægar fyrir apoptósuferlið.
Monocytum
Blóðið
Hvaða granúlur innihalda blóðflögur?
- Alfa granúlur
- Dense granúlur
Blóðið
Eyðufylling: _______ eru alltaf til staðar í beinmerg. Senda sprota út í nálægar æðar þar sem blóðflögur brotna af á endunum.
Megakaryocytes
Blóðið
Hverju er verið að lýsa? - Staður blóðmyndunar eftir fæðingu.
Blóðmyndandi stofnfrumum í beinmerg.
Taugavefur
Með tilliti til starfsemi er hægt að skipta taugakerfinu í tvo hluta. Hverjir eru þeir?
Viljastýrða taugakerfið (somatic nervous system)
Ósjálfráða taugakerfið (autonomic nervous system)
Taugavefur
Í hvaða tvo hluta er hægt að skipta ósjálfráða taugakerfinu í?
- Sympatíska taugakerfið
- Parasympatíska taugakerfið
Taugavefur
Í hvaða hluta skiptast taugafrumur?
- Frumubol (perikaryon)
- Griplur (dendrites)
- Síma (axon): axon hillock (upphaf), terminal boutons/end plate
Taugavefur
Hvað eru synapsar?
Frumumót sem miðlar samskiptum milli taugafruma og effector (starfs) fruma
Taugavefur
Eyðufylling: Gróft frymisnet og polyribosome í miklu magni í perikaryon og stærri dendritum kallast _______.
Nissl bodies
Taugavefur
Í hvaða þrjá flokka er hægt að skipta taugafrumum eftir svipgerð og hvers konar taugafrumur eru það yfirleitt?
- Multipolar: Hreyfitaugafrumur
- Bipolar: Millitaugafrumur (Interneurons)
- Pseudounipolar: Skyntaugafrumur
Taugavefur
Í hvaða þrjá flokka er hægt að skipta taugafrumum eftir starfi?
- Skyntaugafrumur, afferent (aðlægt)
- Millitaugafrumur
- Hreyfitaugafrumur, efferent (frálægt)
Taugavefur
Hvað eru stærstu taugafrumur líkamans langar?
Allt að 1 m að lengd
Taugavefur
Hvað er það sem orsakar boðspennu í traugafrumum?
Spennustýrð jónagöng
Taugavefur
Eyðufylling: Það á sér stað afskautun á frumuhimnunni, það er himnuspennan verður minna ______.
Neikvæð
Taugavefur
Eyðufylling: Boðefnin bindast _______ á “postsynaptic” frumu sem leiðir til þess að þau opnast og ________ myndast.
- jónagöngum
- boðspenna
Taugavefur
Hverju er verið að lýsa? - Sérstök gerð af frumutengslum sem stýra samskiptum taugafruma við “target” frumur.
Synapses
Taugavefur
Nefndu helstu taugaboðefni.
- Acetylcholine
- Adrenalin og noradrenalin
- Dopamin
- Gamma amino butyric acid (GABA)
- Glycin
Taugavefur
Einangrun taugaþráða er mynduð af myelíni sem myndað er af stoðfrumum. Hvaða stoðfrumur er átt við í MTK annars vegar og ÚTK hins vegar?
- Oligodendrocytes í MTK
- Schwann frumur í ÚTK
Taugavefur
Lýstu myndun myelíneringar.
- Scwann fruma umlykur axonþráð og myndar mesaxon.
- Mesaxon snýst um axonþráðinn og vefur frumuhimnu Schwann frumanna utan um axoninn.
- Umfrymi þrýst út og rinnri byrði frumuhimnunnar falla saman.
Taugavefur
Hvað kallast bilið á milli myelín bútanna á axon þræði?
Nodes of Ranvier.
Taugavefur
Hvað er Ganglion (taugahnoð)?
Samsafn af cell bodies (autonomic og sensory) í ÚTK.
Taugavefur
Eyðufylling: Úttaugakerfið er samansafn af ______ sem mynda taugar.
Axonum.
Taugavefur
Eyðufylling: _______ inniheldur nánast alla taugaboli og axonþræði sem tengjast þeim.
Gránan
Taugavefur
Eyðufylling: ______ inniheldur búnt af myelíneruðum taugaþráðum.
Hvítan
Taugavefur
Nefndu fjórar gerðir neuroglia stoðfruma í MTK.
- Astrocytes
- Oligodendrocytes
- Microglial frumur
- Ependymal frumur
Taugavefur
Hvaða stoðfrumur í miðtaugakerfinu mynda platform fyrir aðrar frumur og eru mikilvægar í myndun blood brain barrier?
Astrocytes
Taugavefur
Hvaða stoðfrumur í miðtaugakerfinu myelinera taugaþræði?
Oligodendrocytes
Taugavefur
Hvaða stoðfrumur í miðtaugakerfinu eru átfrumur?
Microglial frumur
Taugavefur
Hvaða stoðfrumur í miðtaugakerfinu mynda þekjulag sem klæðir holrúm í heila og mænu
Ependymal frumur
Taugavefur
Hvaða frumur í miðtaugakerfinu hafa eftirfarandi hlutverk?
- Mynda platform fyrir skrið nýmyndaðra taugaþráða í fósturþroska.
- Mynda stuðning við taugaþræði í fullvaxta einstakling.
- Flytja vökva og jóniir frá mllifrumuefni umhverfis taugaþræði og yfir í blóðrásina.
- Eru mikilvægar fyrir myndun og starfsemi blood-brain barrier.
Astrocytes
Taugavefur
Hvaða tvær týpur af astrocytum eru í heila?
- Protoplasmic astrocytes í gránu.
- Fibrous astrocytes í hvítu
Taugavefur
Hvaða frumur framleiða myelín í MTK þar sem hver fruma umliggur nokkra aðlæga axonþræði.
Oligodendrocytes
Taugavefur
Hvaða frumum er verið að lýsa? - Eru ónæmisfrumur
miðtaugakerfis - átfrumur
Microglial frumum
Taugavefur
Hvaða frumur í MTK eru skautaðar,
- apical endi með bifhárum
- basal endi liggur upp að astrocytum.
Ependymal frumur
Taugavefur
Hvað heita heilahimnurnar þrjá og í hvaða röð koma þær fyrir, yst, mið og innst?
Dura mater, yst
Arachnoid, í miðju
Pia mater, innst.
Taugavefur
Hverju er verið að lýsa? - Sterkt kollagen lag sem myndar ytri kápu miðtaugakerfisins.
Dura mater
Taugavefur
Eyðufylling: Mænuvökvinn er í _______ space.
Subarachnoid space
Taugavefur
Hverju er verið að lýsa? - Frumuríkur vefur með lausum stoðvef. Inniheldur mikið af æðum. Liggur á grunnhimnu umlykur allt miðtaugakerfið.
Pia mater
Taugavefur
Hverju er verið að lýsa? - Floskenndur vefur í heilahólfum, myndar heila og mænuvökva
Choroid plexus.
Taugavefur
Eyðufylling: Heilinn fær blóð frá stórum slagæðum sem liggja í subarachnoid space og _______ space.
perivascular space.
Taugavefur
Nefndu 6 taugasjúkdóma.
- Motor neuron disease (MND)
- Multiple sclerosis
- Gliosis
- Parkinson disease
- Alzheimer disease
- Glioma, krabbamein í heila.
Hjarta og æðakerfið
Nefndu fjögur lög hjartaveggjarins.
- Endocardium
- Myocardium
- Epicardium
- Pericardium
Hjarta og æðakerfið
Hvað heitir þykkast lag hjartaveggjarins sem er gert úr hjartavöðvafrumum sem tengjast saman í gegnum intercalated disk?
Myocardium
Hjarta og æðarkerfið
Í hvaða hluta hjartans er myocardium lagið, sem er gert úr hjartavöðvafrumum, þykkast?
Í vinstri slegli vegna þess að hann þarf að pumpa með mestum krafti þar sem blóðið fer út um ósæðina og til flestra vefja líkamans.
Hjarta og æðakerfið
Hvað tvær gerðir æðakerfa er í líkamanum?
Blóðæðar og sogæðar.
Hjarta og æðakerfið
Nefndu dæmi um fjögur efni sem eru flutt með blóði.
- O2 og CO2 til og frá lungum.
- Næring og úrgangsefni
- Ónæmisfrumur
- Hormón
Hjarta og æðakerfið
Hverju er verið að lýsa? - Tekur við vökva frá millifrumuefninu og er hluti ónæmiskerfsisins.
Sogæðakerfinu
Hjarta og æðakerfið
Nefndu þrjár gerðir blóðrásarkerfa.
- Kerfisblóðrásin
- Lungnablóðrásin
- Portal blóðrásin
Hjarta og æðakerfið
Nefndu tvær mikilvægar og stórar slagæðar sem greinast út frá ósæðinni.
- Hálsslagæðin (carotid artery)
- Viðbeinsslagæðin (subclavian artery)
Hjarta og æðakerfið
Nefndu lögin þrjú sem blóðæðar eru byggðar úr.
- Tunica intima
- Tunica media
- Tunica adventita
Hjarta og æðakerfið
Hvaða lag í veggjum blóðæða inniheldur smáar æðar og taugar ósjálfráða taugakerfisins?
-Tunica adventita
Hjarta og æðakerfið
Rétt/rangt: Slagæðlingar eru minni en 1 mm í þvermál.
Rangt, þeir eru minni en 0,5mm í þvermál.
Hjarta og æðakerfið
Nefndu þrjár gerðir háræða.
- Continous “samfelldar” háræðar
- Fenestsrated “gloppóttar” háræðar
- Sinusoidal háræðar
Hjarta og æðakerfið
Hvar má helst finna continous “samfelldar” háræðar?
Víða, m.a. í vöðvavef, bandvef, útkirtlum og taugavef.
Hjarta og æðakerfið
Hvar má helst finna fenestrated “gloppóttar” háræðar?
Á stöðum þar sem hraður efnaflutningur fer fram
-m.a. í nýrum, mjógirni og í innkirtlum.
Hjarta og æðakerfið
Hvar má helst finna sinusoidal háræðar?
M.a. í lifur, beinmerg, milta, eitlum, heiladingli og nýrnahettum.
Hjarta og æðakerfið
Nefnu leið í gegnum æðarnar frá háræðum til hjartans.
Háræðar - post capillary bláæðlingar - söfnunar bláæðlingar - vöðva bláæðlingar - bláæðar - hjarta.
Hjarta og æðakerfið
Hvaða æðar líkjast háræðum en hafa fleiri pericyta í kringum sig?
Bláæðlingar.
Hjarta og æðakerfið
Eyðufylling: Bláæðlingar líkjast háræðum en hafa fleiri ______ í kringum sig.
Pericyta
Hjarta og æðakerfið
Eyðufylling: Eftir því sem bláæðlingarnir verða stærri þá er _______ skipt út fyrir sléttvöðvafrumur.
Pericytum
Hjarta og æðakerfið
Hvort hafa bláæðar eða slagæðar af sambærilegri stærð stærra holrými?
Bláæðar hafa stærra holrými en slagæðar af sambærilegri stærð.
Hjarta og æðakerfið
Í hvaða líffærum finnst ekki sogæðakerfi?
Í miðtaugakerfi, beinmerg og beinum.
Hjarta og æðakerfið
Af hverju samanstendur sogæðakerfið?
Sogæðum og eitlum.
Hjarta og æðakerfið
Hverju er verið að lýsa? - Eru klæddar æðaþeli, engin þéttitengi, sléttvöðvafrumur til staðar, óþroskuð grunnhimna og innihalda blöðkur sem hindra bakflæði.
Sogháræðum.
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða vefir styðja við formbyggingu og starfsemi annarra vefja og innihalda æðar, sogæðar og frumur ónæmiskerfisins?
Stoðvefir/bandvefir
Stoðvefur og fituvefur
Nefndu tvær megin gerðir stoðvefja.
- Laus stoðvefur
- Þéttur stoðvefur
Stoðvefur og fituvefur
Millifrumuefni stoðvefja - samsetning. Nefndu þrjá megin flokka.
- Glycoaminoglýkön (GAG)
- Tefjaprótein
- Glycoprótein
Stoðvefur og fituvefur
Skilgreindu glycoaminoglycan, GAG.
Fjölsykrukeðjur byggðar úr endurteknum röðum af tvísykrum.
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: GAG sameindirnar eru mjög neikvætt hlaðnar og binda því mikið af _______ og ______.
Na+ og vatni
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: ______ sameindir stýra sveimi efna í gegnum millifrumuefnið í stoðvef.
Glycoaminoglýkön GAG sameindir
Stoðvefur og fituvefur
Hverjir eru fjórir megin flokkar glycoaminóglýkan (GAG) sameinda?
- Hyaluronic acid
- Chondroitin sulfate og Dermatan sulfate
- Keratan sulfate
- Heparan sulfate.
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða þrír flokkar glycoaminoglýkana (GAG) mynda próteóglýkön?
- Chondroitin sulfate og Dermatan sulfate
- Keratan sulfate
- Heparan sulfate
Vefjafræði
Hver er skilgreiningin á æðaþeli (endothelium)?
Einfaldur flöguþekjuvefur sem myndast úr miðlægi (mesoderm) fósturs og klæðir æðar og hjarta að innan
Stoðvefur og fituvefur
Nefndu þrjár gerðir trefjapróteina og úr hverju þau eru gerð.
- Kollagen: kollagen prótein
- Reticular þræðir: kollagen prótein, próteóglýkön og glycoprótein
- Elastískir þræðir: Elastín og fibrillin
Stoðvefur og fituvefur
Hvað eru glycoaminoglýkön (GAG)?
Fjölsykrukeðjur
Stoðvefur og fituvefur
Hvert er helsta trefjaprótein í líkamanum?
Kollagen
Stoðvefur og fituvefur
Hvers vegna er kollagen lykilprótein í stoðvefjum?
Því það þolir mikið álag
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: Því er seytt út úr frumum sem _______, sem fjölliðast síðan í __________ og myndar kollagen.
- Tropocollagen
- millifrumuefninu
Stoðvefur og fituvefur
Hverju er verið að lýsa? -Uppbyggðir af kollagen III sem er í tengslum við glycoprótein og próteóglýkön.
Reticular þráðum
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: _____ er vatnsfælið prótein sem myndar þræði.
Elastín
Stoðvefur og fituvefur
Samsetning hvaða efna mynda elastískar trefjar?
elastín og fibrillin
Stoðvefur og fituvefur
Hverju er verið að lýsa? - Finnast í vefjum sem þurfa á miklum teygjanleika að halda.
Elastískum trefjum
Stoðvefur og fituvefur
Í hvaða vefjum finnst mikið af elastískum trefjum?
Í vefjum sem þurfa á miklum teygjanleika að halda
- Lungum
- Húð
- Þvagblöðru
- Æðum
Stoðvefur og fituvefur
Hvað eru glycoprótein?
Prótein með stuttum sykrukeðjum
Stoðvefur og fituvefur
Hverju er verið að lýsa? - Er mjög útbreitt í bandvef. Stórt glycoprótein með bindiset fyrir frumur, kollagen og GAG.
Fibronectin glýkópróteini
Stoðvefur og fituvefur
Hvar finnst chondronectin glycoprótein aðallega?
Í brjóski
Stoðvefur og fituvefur
Hvar finnst laminin glycoprótein aðallega?
Í grunnhimnu
Stoðvefur og fituvefur
Nefndu þrjú algeng glycoprótein.
- Fibronectin
- Chondronectin
- Laminin
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: _______ er netlaga himna sem aðskilur starfsvef og stoðvef.
Grunnhimnan
Stoðvefur og fituvefur
Úr hverju er grunnhimnan samsett?
Úr GAG og próteinum
Stoðvefur og fituvefur
Hvað er samsett úr eftirfarandi efnum?
- Heparan sulfate
- Kollagen IV
- Glycopróteinum
- Laminin, tenascin, fibronectin og entactin
Grunnhimnan
Stoðvefur og fituvefur
Í hvaða þrjú lög skiptist grunnhimnan?
- Lamina lucida
- Lamina densa
- Fibroreticular lamina
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: _______ er glycoprótein í grunnhimnunni sem hefur gríðarlega mikla líffræðilega virkni tengt frumuskriði, frumusérhæfingu og frumudauða.
Laminin
Stoðvefur og fituvefur
Hvað eiga þessir sjúkdómar sameiginlegt?
- Alports disease (nýrnasjúkdómur)
- Sykursýki
- Congenital muscular distrophy (vöðvasjúkdómur)
- Junctional Epidermolysis Bullosa (húðsjúkdómur)
- Goodpastures syndrome (glomeruli og lungu)
Þeir tengjast grunnhimnunni
Stoðvefur og fituvefur
Nefndu tvær helstu gerðir bandvefsfruma
Fibroblasts og fibrocytes
Stoðvefur og fituvefur
Hverju er verið að lýsa? - Spólulaga frumur sem mynda trefjaþræði, próteóglýkön og glýkóprótein
Fibroblöstum
Stoðvefur og fituvefur
Hvert er yfirheiti eftirfarandi fruma:
- Fibroblasts og fibrocytes
- Myofibroblasts
- Adipocytes
- Chondroblasts og chondrocytes
- Osteoblasts, osteocytes og osteoclasts
- Bandvefsfrumur
- Vöðvabandvefsfrumur
- Fitufrumur
- Brjóskfrumur
- Beinfrumur
Stoðvefur og fituvefur
Hvað frumur er átt við? - Seyta frá sér helstu byggingarpróteinum í millifrumuefni flestra vefja s.s. collagen og elastín, framleiða auk þess collagenasa.
-Bandvefsfrumur (fibroblasts og fibrocytes)
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumur er átt við? - Geyma lípíð og eru uppspretta orkuforða?
-Fitufrumur
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumur er átt við? - Seyta frá sér þáttum millifrumuefnis, hafa samdráttar hlutverk og eru áberandi í mörgum þekjuvefskrabbameinum.
Vöðvabandvefsfrumum, myofibroblasts
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumur er átt við? -mynda millifrumuefni í brjóski
Brjóskfrumur, chondroblasts og chondrocytes
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumur eru átt við? -mynda/eyða millifrumuefni í beinum
Beinfrumur, osteoblasta, osteocyta og osteaoclasta
Stoðvefur og fituvefur
Nefndu tvær gerðir fituvefja.
- Hvít fita
- Brún fita
Stoðvefur og fituvefur
Hverju er verið að lýsa?
- Orkuuppspretta
- Einangrari
- Hindrar mekanískt álag á líffæri
Hvítri fitu
Stoðvefur og fituvefur
Hverju er verið að lýsa?
- Kemur fyrst og fremst fyrir í nýfæddum einstaklingum
- Stýrir líkamshita
Brúnni fitu
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: ______ er hormón sem seytt er af fitufrumum. Binst viðtaka í undirstúku á svæði sem kallast mettunar center. Stökkbreytingar í ______ geninu veldur offitu.
- leptin
- leptin
Stoðvefur og fituvefur
Nefndu fjórar frumugerðir í stoðvef sem vinna að varnarviðbrögðum.
- Macrophagar - átfrumur
- Mast frumur
- Plasma frumur
- Hvít blóðkorn (granulocytar, lymphocytar-eitilfrumur)
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða tvær gerðir hvítra blóðkorna vinna að varnarviðbrögðum í stoðvef?
Granulocytar og lymphocytar (eitilfrumur)
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumum er verið að lýsa? - Ferðast greiðlega úr blóði í bandvef, þar sem þau taka þátt í ónæmis-og bólgusvörunum.
Hvít blóðkorn (granulocytar, lymphocytar-eitilfrumur
Stoðvefur og fituvefur
Eyðufylling: Hlutverk macrophaga-átfruma í bandvef er ________ og niðurbrot agna og uppleystra efna.
Phagocytosis
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumum er verið að lýsa? - Eiga þátt í bráðum ofnæmissvörunum í bandvef og hefur fjölda basophil granula í umfrymi sínu.
Mast frumur
Stoðvefur og fituvefur
Hvaða frumum er verið að lýsa? - Hlutverk í bandvef er myndun og seytun mótefna.
Plasma frumur
Vöðvar
Hvað eru vöðvar stórt hlutfall líkamsmassans?
30-50%
Vöðvar
Hver eru helstu hlutverk vöðva?
- Framköllun hreyfinga
- Stuðningur, viðhald réttrar líkamsstöðu
- Geymsla efna innan líkamans með hringvöðvum
- Færsla á efnum í meltingarvegi
- Hitaframleiðsla
Vöðvar
Lýstu útliti beingrindarvöðva.
- rákóttir
- fjölkjarna
- þræðir samsíða
Vöðvar
Lýstu útliti hjartavöðva
- rákóttur
- einn miðlægur kjarni
Vöðvar
Lýstu útliti sléttra vöðva
- engar rákir
- miðlægur kjarni
Vöðvar
Hvernig verða beinagrindavöðvar til?
Við samruna margra forverafruma
Vöðvar
Lýstu uppbyggingu vöðva frá smæstu einingu til stærstu.
Vöðvatrefjar
Vöðvaþræðir/vöðvafrumur, umluktar endomysium
Vöðvaknippi, umlukið perimysium
Vöðvi, umlukinn epimisum
Vöðvar
Eyðufylling: ______, ______ og _______ liggja djúpt í bandvefsreifum (fascia) á milli vöðva í lærinu.
Bláæðar, slagæðar og taugar
Vöðvar
Eyðufylling: Vöðvafrumuumfrymið (sarcoplasm) er stútfullt af samdráttarpróteinum sem er raðað saman í ________.
Vöðvatrefjar
Vöðvar
Hvað heita stjórnpróteinin sem fela bindisetin á aktín í vöðva í hvíld?
Troponin og tropomyosin
Vöðvar
Eyðufylling: Skilyrðin fyrir því að samdráttur í vöðvafrumu geti átt sér stað er að nóg sé af _____ og styrkur _____ sé hár í sarcoplasm.
- ATP
- Calcium
Vöðvar
Skilgreindu hreyfieiningu.
Hreyfieining samanstendur af hreyfitaug og öllum þeim vöðvafrumum sem hún ítaugar.
Vöðvar
Í beinagrindavöðva eru frumur af tveimur megin gerðum, hverjar eru þær?
- Slow oxidative
- Fast glycolitic
Vöðvar
Lýstu því hvernig slow oxidative taugafrumur í beinagrindavöðva dragast saman.
Dragast hægt saman, nota loftháð efnaskipti
Vöðvar
Lýstu því hvernig fast glycolitic taugafrumur í beinagrindavöðva dragast saman.
Dragast hratt saman, nota loftfirrð efnaskipti.
Vöðvar
Hvar eiga upptök samdráttar hjartavöðvans sér stað?
Í SA node
Vöðvar
Lýstu samdrætti hjartans.
- Upptök samdráttar í SA node
- Boðin berast um gáttir
- Ná niður til AV node sem ber þau áfram
- Boðspennan leidd niður fyri slegla, svo samdráttur þeirra dæli blóði í rétta átt.
Vöðvar
Skilgreindu agonista.
Ráðandi vöðvi, sá sem er að valda hreyfingunni.
Vöðvar
Skilgreindu antagonista
Mótvöðvi við vöðva sem er að valda hreyfingu.
Vöðvar
Hvert er hlutverk synergista?
Vöðvar sem hjálpa til við að halda liðamótum sem vöðvar liggja yfir stöðugum.
Vöðvar
Hvert er hlutverk festa (fixator)?
Koma í veg fyrir óþarfa hreyfingu nálægt upptökum vöðva.
Axlarvöðvar halda öxl stöðugri þegar framhandleggur hreyfist.
Brjósk og beinvefur
Hvert er innihald brjósks?
Vatn Kollagen Próteóglýkön Glýkóprótein Frumur
Brjósk og beinvefur
Hvað eru próteóglýkön?
Sameindir sem samanstanda bæði af próteinum og sykrum.
- Prótein veita styrk
- Sykrur draga til sín vatn, auka rúmmál og minnka viðnám.
Brjósk og beinvefur
Nefndu fjórar gerðir próteóglýkana.
- Aggrecan
- Versican
- Decorin
- Syndecan
Brjósk og beinvefur
Hvaða próteóglýkan er algengast í brjóski?
Aggrecan
Brjósk og beinvefur
Eyðufylling: _______ er GAG sem tengist mörgum próteóglýkönum og myndar risavaxna strúktúra í millifrumuefninu.
Hyaluronan
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks má gjarnan finna í liðum, nefi, barkanum og í fósturþroska?
Glærbrjósk
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks er ósérhæfðari en hinar gerðirnar, er umlukið brjóskhimnu, inniheldur mikið vatn og gefur sveigjanleika og þrýstiþol?
Glærbrjósk
Brjósk og beinvefur
Eyðufylling: Í fóstrinu þroskast mörg bein frá líkani úr ______.
Glærbrjóski
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks má m.a. finna í barkakýlisloki og ytra eyra?
Fjaðurbrjósk
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks er umlukið brjóskhimnu, inniheldur teygjanlegar trefjar, og kalkar ekki með aldri.
Fjaðurbrjósk
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks getur skemmst við högg, t.d. “cauliflower ear”
Fjaðurbrjósk
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks er ekki umlukið brjóskhimnu?
Trefjabrjósk
Brjósk og beinvefur
Hvaða gerð brjósks samanstendur af þéttum reglulegum bandvef, gefur gríðarlega mikinn styrk og finnst í hryggþófum, kjálkalið og klyftarsambryskju.
Trefjabrjósk
Brjósk og beinvefur
Eyðufylling: Ef glær- eða fjaðurbrjósk skemmist er ______ sett í staðinn.
Trefjabrjósk
Brjósk og beinvefur
Teldu upp helstu hlutverk beina og beinagrindar.
- Stuðningur
- Vernd
- Hjálp við hreyfingar
- Geymsla og losun steinefna
- Framleiðsla blóðfruma
- Geymsla fituefna
Brjósk og beinvefur
Hvaða beinfrumur eru um 95% fruma í beinum?
Osteocytar
