geologia Flashcards
eguzkia energia iturri
- eguzkia: guztietan eragin
- fotosintesi
- fenomeno meteo/ zonazio klimatiko
- uraren zikloa
- lurrazala modelatzen duten kanpo eragile geologiko
interfasea
atmos + hidrosfera nahasten diren eremua
bertan interakzioak: materia / energia elkartruke
grabitatea dinamika
sistema desberdinen egituraketa eragin
-atmosferako geruzen banaketa
- hidrosfera banatu dentsitatearen arabera
- geosferaren geruzak = material dentsoenal lurraren zentrorantz
barne beroa dinamika
lurraren sorrerako hondar-beroa
elem erradiaktiboen desintegratzearen ondorioa
mantuko konbekzio korronteak eragin = plaka tektonikoak mugitu
bolkanismo,orogeniak,sismoak….
HIDROSFERAREN jatorria
asteroide gerrikoko asteroide hidratatuetatik
hidrosfera likidoa
- eguzkitik distantzia egokia
- magnetosferak atmosfera mantendu =eguzki haizea ekidi= ur guztia ez da lurruntzen
- berotegi gasek tenperatura egokia mantendu
hidrosfera egitura
97,5 gazia
2,5 geza
* glaziar
* lur azpiko
* ibai lakuak
* atmosfera
* biosfera
Hidrosfers lurreko tenperatura erregulatu
OZEANOEN DINAMIKARI ESKER
1. bero espezifiko handia : ura airea epeldu
2. itsaslasterrek ekuatoretik poloetara bero kantitate handiak = lur t erreg
3. ur laster termohalino
UR LASTER TERMOHALINOAK
tenperatura & gazitasuna : uraren dentsitatea aldatu= planeta mailako ur lasterrak
oreka garrantzitsua
atomosferaren jatorria
A ) erreduktorea
1. kanpo meteorito lurra bonbardatu
2. inpaktuek -> lurrikara eta sumendiak
3. gasen kanporaketan UR LURRUNA
4. planeta hoztu
5. ur lurruna kondentsatu
6. euria = ozeanoak
B)** OXIDANTEA**
zianobakterioek fotosintesia
O2 atmosferara
atmos konposizioa
78 N2
21 O2
0.9 Ar
0.037 CO2
atmosferaren egitura bertikala
troposfera 0-10
tropopausa
estratosfera 10-50
estratopausa
mesosfera 50-80
mesopausa
IONO/termosfera 80-300/700
termopausa
exosfera 300/700-10.000
ATMOSFERAREN FUNTZIOAK
- BIOSFERA BABESTU
(GELDITU)
- erradiazioa ( X eta gamma)
- UV
- eguzki haize partikulak
- meteoritoak - SISTEMA KLIMATIKOAK ERREGULATU** (BEROA)**
* berotegi efektu naturala
* lur gainazal-altitude handien arteko bero desorekak konpentsatu
* ozeanoekin bero -trukeak
berotegi efektua
- eguzki erradiazioa lurrera heldu : argia + IR+ UV
- atmosferak energia zati bat islatu
- lurrazalak energia gehiena xurgatu = berotu
- lurrak erradiazio infragorria igorri
- **berotegi gasek **erradiazio zati bat xurgatu = atmosfera berotuz
atmosfera funtzioa
lur gainazal-altitude
bero desoreka konpentsatu
konbekzio korronte
+
hodeien eraketa
EXOSFERA
eguzki haizea> grabitatea:
zabalera desberdina eremu desberdinetan
* T desberdina eguzki alde/ kontra (0-1700)
* definitu gabeko mugak
* H2 + He (arinak , d txikia urrunduz gero)
termosfera/ ionosfera
- D txikiko geruza
- X eta gamma xurgatu / ionizatu =e galdu
- T igo energia askatzean
- aurora polarrak ( austral & boreal
- sateliteak orbitatu
aurora polarrak
austral/ boreal
eguzki haizea eta nukleo metalikoaren korronteek = MAGNETOSFERAren ondorioz
mesosfera
- espaziotik meteorito gehienak desintegratu = IZAR USO
- igo = T jeitsi
ESTRATOSFERA
- altitudea = T gora
- No konbekziorik (aire horiz)
- ozono geruza (20-50)
OZONOSFERA
UV izpi gehienak xurgatu
1. O2 -fotolisi- 2 O at disoziatu
2. O - talka O2 rekin = O3 = ozono
3. UV izpiek- O3 apurtu-
elkartu eta banatuz
* UV energia termiko bihurtu = estratosfera berotu
ESTRATOSFERAN
TROPOSFERA
- airearen %80 - grabitateagatik
- altitudea = presio atm - = T -
- konbekzio korronteak (T aldaketagatik)
- ONDORIOAK
1. kanpo eragile geologiko: olatu , ibai , haize
2. fenomeno meteorologiko: prezipitazio (URAREN ZIKLOA)
KONBEKZIO HIGIDURA arruntak
aire masa beroak = V + / D - =flotatu =** BORRASKAK**
aire masa hoztu = V - / D + = jeitsi = ANTIZIKLOI
haizea
airea antizikloietatik borrasketara mugitzean
borraskak
presio erlatibo txikiko guneak
antizikloi
presio erlatibo handiko gunea
konbekzio higidurak
eskala handikoak
poloetako haire hotza ekuatorera
berotu eta poloetarantz bueltatu
lurraren errotazioak korrontea desbideratu = konbekzio zelula desberdinetan zatitu
konbekzio zelulak
- poloko zelula
- zelula epela/ FERREL
- zelula tropikala/ HADLEY
aire masa handiek
ez nahastu
baina elkar eragin
7 konbergentzia zona definitzen dira
hauek zona klimatikoak eratu
geosfera azterketa metodo zuzenak
- sumendi laba,gas,materialak aztertu
- Zundaketa/meategi laginak aztertu (tope 11)
-
Mineral/harrien konposizio+ egitura aztertu
(mineralografia eta petrografia) ( mikros elek + espektrografia)
METODO MAGNETIKOA
magnetometro= eremu magnetikoak neurtu= azpiko harrien konp ondorioztatu
METEORITOEN AZTERKETA
lurra sortutako gai berekoak
konposizioa ondorioztatu
METODO GRABIMETRIKOA
material dentso = grabitate handiagoa sortu
material arin = - grabitate
**mantuko konbekzio korronte **detektatu
METODO SISMIKO
materialek konposizio/ egoeraren arabera
uhin sismikoak modu desberdinean garraiatu
METODO SISMIKOA
- uhin sismiko desberdin+ abiadura desberdinean hedatu = egoera/konposizio arabera
- islatu / errefraktatu material banaketa mugetan
P uhinak
- konprimatu-zabaldu (trikitixa)
- solido + likido
- materiala zurrunago = azkarrago
- solidotik likidora errefraktatu
S uhinak
- zeharkako ( gora-behera)
- solido
- kanpo nukleora heldu : desagertu / pixka bat islatu
EREDU GEOKIMIKOA
- LURRAZALA : mohorovicic+kontinental+ozeaniko
- MANTUA: gutenberg+peridotita+dentsitate
- NUKLEOA: konposizioa+ zentroa
LURRAZAL KONT
- 30-70
- %85 granitoz
- D txiki ( mantuan hondoratu ez)
- harri oso zaharrak (4000 ma)
geokimikoa
LURRAZAL OZEANIKO
ozeano hondoak
- 10 km
- basaltoz +sedimentu geruzaz estalia
(lodiera aldakorra)
- D handia (hondoratu)
- harri gazteak (200 ma)
MANTUA
- gutenberg 2900
- konposizio homogeneo: peridotita
- dentsitate ez homogeneo: sakonago = d+++ = presioagatik
NUKLEOA
- konposizio: 80 Fe + 10 Ni+ 10 (C,S,O2)
- zentroa lurrazaletik 6371 km
GEODINAMIKOA
- LITOSFERA
- ASTENOSFERA
- BEHE MANTUA
- KANPO NUKLEO
- BARNE NUKLEO
LITOSFERA
- geruza zurrun + hauskor
- lurrazala +goi mantua
1. kontinental : granitoz 100-200 km
2. ozeaniko: basaltoz 30-50 km
ASTENOSFERA
litosfera-Repetti (670)
- dentsitate desberdineko harriak banatu
- arrokek joera plastikoa
BEHE MANTUA
mesosfera
Repetti-Gutenberg (2900)
- astenosfera baino dentsoago
- sakonera handitu = azkar berotu
KANPO NUKLEOA
Gutenberg - Lehman (5150)
- P handia + Konp metalikoa = D ++++
- likido T +++
- NO S uhin
- korronte gogorrak = errotazio + konbekzio korronteak = magnetosfera sortu
BARNE NUKLEOA
- konposizio = kanpo nuk antzeko
- P handiak = SOLIDO
- lurra bezala errotatu
ENDOSFERA
kanpo + barne nukleo
