GABAY NG PAMPAGKATUTO BLG.7 MGA URI NG KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO LINGGUWISTIK /SOSYOLINGGUWISTIK Flashcards
KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO
1.Kakayahang Gramatikal/Lingguwistik
- Kakakayahang Sosyolingguwistik
- Kakayahang Pragmatik
- Kakayahang Diskorsal
Ito ay nagbibigay-kakayanan sa nagsasalita kung paano bigkasin sa wastong kaayusan ang mga salita/pangungusap na kanyang ginagamit at kung angkop ang kanyang ginagamit na mga salita.
Kakayahang Gramatikal/Lingguwistik
Maaaring gamitin ng isang tagapagsalita ang lawak ng kanyang bokabularyo at pumili ng isang salita na angkop sa sitwasyon at kontekstong panlipunan ng lugar kung saan ginagamit ang wika
Kakakayahang Sosyolingguwistik
ang kakayahang maunawaan ang pagbigkas o pagkilos ng isang tao at kung ito ay angkop para sa isang partikular na sitwasyon.
kakayahang pragmatiko
Kakayahang makaunawa ng sinasaad o paggalaw ng tao at kung angkop sa nangyayaring sitwasyon.
Kakayahang Pragmatik
Kakayahan ng nagsasalita na mapalawak ang mensahe nang mabigyan ng wastong paliwanag upang mas maunawaan ang salita at maipahayag ang mas malalim na kahulugan nito.
Kakayahang Diskorsal
Abilidad ito ng isang tao na mabuo at maunawaan nang maayos at makabuluhang pangungusap. Ito ay angkop na paggamit ng mga pangungusap batay sa hinihingi ng isang interaksiyong sosyal.
KAKAYAHANG LINGGUWISTIK
Sino ang tumukoy sa kakayahang lingguwistik
Hymes 1972
MGA URI NG KAKAYAHANG LINGGUWISTIK
Ponolohikal
Morpolohikal
Sintaktika
Ponemang Segmental
Tumutukoy sa pamilyaridad sa tunog ng wika na makatutulong din sa pagpapakilala sa mga salita na bumubuo sa isang wika.
Ponolohikal
Kakayahan ito sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng mga iba’t ibang proseso na ipinahihintulot sa isang partikular na wika.
Morpolohikal
Kakayahan ng isang tao na makabuo ng mga makabuluhang pahayag mula sa pag-uugnay sa mga salita na nakakabuo ng mga parirala, mga sugnay, at mga pangungusap.
Sintaktika
Ang mga tunog na ito ay nirerepresenta ng mga simbolikong ponemiko na halos katulad din ng mga titik.
Ponemang Segmental
MGA PATINIG SA FILIPINO
a, e, i, o, at u
May isa pang tunog na prominente sa ibang wikain sa Pilipinas tulad ng ito sa wikang ilokano, ang /ₔ/ o tunog ng schwa.
MGA KATINIG SA FILIPINO
May labingsiyam (19) na katinig sa Filipino
b,d,f,g,h,j,k,l,m,n,ŋ,p,r,s,t,v,w,y,z
MGA DIPTONGGO SA FILIPINO
Mga tunog na nabubuo sa pamamagitan ng paguugnay nga mga patinig at malapatinig na /w/ at /y/.
ay ang pinagsamang tunog ng isang patinig (a, e, i, o, u) at isang malapatinig (w o y) sa loob ng isang pantig.
Ang sikwens ng mga tunog na ito ay tinatawag na diptonggoo. ● Sa wikang Filipino, kabilang ang mga ponemang
/aw/, /iw/, /ay/, /ey/, /iy/, /oy/, at /uy/
ay sikwens ng dalawang katinig ngunit may iisang tunog lamang
iisa lamang na tunog, kahit dalawang titik ang bumubuo rito.
digrapo
Panatilihin ang digrapong
halimbawa
chopsui, chips, chavez, charte
ay magkasunod na katinig sa isang patinig at naririnig pa rin ang indibiduwal na ponemang katinig.
indibidwal na tunog bawat katinig.
Klaster
halimbawa
Blanko, plantsa, twalya
ang pagiging hiwalay ng mga tunog. Ang mga ito ay mga pares ng mga salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkapareho ang kapaligiran maliban sa isa.
ay tumutukoy sa dalawang salita na magkaiba ang kahulugan ngunit magkatulad ang pagbigkas sa halos lahat ng bahagi maliban sa isang ponema (tunog). Sa madaling salita, ang ponema o tunog na ito ang nagiging dahilan ng pagkakaiba sa kahulugan ng dalawang salita.
pares-minimal
p at b - pula, bula
Ito ay nakatuon sa diin, tono, hinto, intonasyon o antala.
Tumutukoy din ito sa mga makahulugang yunit ng tunog na karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat.
MGA PONEMANG SUPRASEGMENTAL
·Ito ay tumutukoy sa empasis ng salita o pahayag.
·Ito ay ang bigat ng pagbigkas ng pantig ng salita.
·Sa pag-iiba ng diin, karaniwang nagbabago ang kahulugan ng salita.
Diin
·Mahaba o bahagyang paghinto sa mga pahayag.
·Ang pagtigil sa ating pagsasalita upang higit na maging malinaw ang mensaheng nais ipabatid sa kausap.
·Ito ay maaaring maipakita gamit ang mga bantas na kuwit, tuldok, tutuldok atbp.
HINTO
Tumutukoy ito sa damdamin na may pahayag.
Pagtaas at pagbaba na iniuukol sa pantig ng isang salita o pangungusap upang higit na maging malinaw ang pakikipag-usap.
· Kasama din dito ang lakas o hina ng boses, kinis o gaspang ng
TONO
Ito ay tinatawag din na kauriang panleksiko
BAHAGI NG PANANALITA
9 NOMINAL
PANGNGALAN
PANGHALIP
PANDIWA
MGA PANURING
Mga Pangatnig
Mga Pang-ukol
Pang angkop
Mga Pananda
Mga Pantukoy
Mga salitang nagsasaad ng ngalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari at konsepto.
pambalana at pantangi
PANGNGALAN
Maaaring mahimay ang pangngalan nang ayon sa
1 kaurian,
2 katuturan,
3 kasarian,
4 kailanan,
5 kaanyuan,
6 kalikasan,
7 lapi
8 katungkulan.
Ito ay ang bahagi ng pananalita na nanghalili sa pangngalan.
PANGHALIP
Kabilang dito ang mga panghalip na
- panao o personal
- pamatlig o demonstratibo
- pananong o interogatibo
- panaklaw o indefinite
Mga salitang nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita.
PANDIWA
MGA PANURING
Pang-uri
Pang-abay
Ito ay bahagi ng pananalita na nagpapabago sa isang pangngalan, kadalasang naglalarawan o nagsasaad nito.
Pang-uri
mga salitang naglalarawan o nagbibigay-karapat-dapat sa isang pang-uri, pandiwa, o iba pang pang-abay
Pang-abay
Ito ay bahagi ng salitang nag-uuganay ng isang salita o kaispan sa isa pang salita o kaisipan sa isang pangungusap.
Mga Pangatnig
Ito ay ang mga katagang nag-uugnay sa mga salitang tinuturingan. Ito ay nagpapaganap lamang ng mga pariralang pinaggagamitan.
Mga Pang-angkop
Ito ay isang uri ng pang-ugnay na nagsasaad ng kuagnayan ng pangngalan o panghalip sa ibang salita sa
pangungusap. Halimbawa: Para sa, ukol sa, laban sa, alinsunod sa, labag sa, ayon sa, para kay/kina, ukol kay/ kina
Mga Pang-ukol
Ito ay nagbabadya o nagsisilbing tanda ng gamit na pambalarila ng isang salita sa loob ng pangungusap.
Mga Pananda
Katagang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip na ginagamit sa paksa. (Si, Sina, Ang, Ang mga)
Mga Pantukoy
Ito ay nag-uugnay sa simuno at panaguri
Mga Pangawing
Ay
Ang pangawing na “ay” ang pinakakaraniwang ginagamit sa mga pangungusap.
Halimbawa:
Si Juan ay masipag.
Ang aso ay tumakbo.
Nasa
Ginagamit upang ipakita ang lokasyon o kalagayan ng isang bagay.
Halimbawa:
Nasa bahay si Maria.
Nasa tabi ng kalsada ang bus.
Nilalagyan ng gitling ang maka pag sinusundan ng pangngalang pantangi at walang gitling kung pambalana
Maka-Diyos Pa-Cebu Maka-Korean/makabayan.makalola,makasining
Ginagamit sa pagsulat ng maraming anyo ng salita. mga painting, mga opisyal mga kompyuter.
Huwag gamitin ang hiram na salita na paintings - hindi “mga paintings” mga opisyal - hindi “mga opisyales”
Ang mga pangngalan at panghalip ay hindi ginagamit sa maramihan.
mga lalaki - hindi “mga kalalakihan” o “limang kalalakihan “
mga babae - hindi mga kababaihan o “tatlong kababaihan”
mga guro - hindi “mga kaguruan o ‘ hindi “tatlong kaguruan “
Ginagamit ang pang-uri sa salitang-ugat na hindi orihinal na pang-uri. Kultura - hindi “kultura” Linguistics / linguistics - mula sa “linguistics”
Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at nyang asawa.
Marian Rivera- Dantes Emely Magadatu-Refugio
Maramihan pagsulat ng mga salita.
Ang layunin nito ay makabuo ng mga makabuluhang parirala, pangungusap at pangungusap.
KAALAMAN SA SINTAKSIS
Dalawang istruktura ng pangungusap.
ayon sa kaalamang sintaksis
Pamantayang pagkakasunud-sunod (Karaniwang Ayos)
Natatanging pagkakasunud-sunod (di-karaniwang ayos)
- Pamantayang pagkakasunud-sunod (Karaniwang Ayos)
Nagpasa na ng pamanahong papel si Rowena
Paksa: si Rowena
Panaguri: nagpasa na ng pamanahong pape
Natatanging pagkakasunud-sunod (di-karaniwang ayos)
Si Rowena ay nagpasa na ng pamanahong papel
Paksa: si Rowena
Pangawing: ay
Panaguri: nagpasa na ng pamanahong papel (Bernales et al., 2016 p.117-150)
Pag-unawa ng mensahe ng isang tao batay sa pagtukoy sa sino, paano, kailan, saan, at bakit nangyari ang sitwasyong komunikatibo.
KAKAYAHANG SOSYOLINGGUWISTIK
mga nakapaloob sa kakayahang sosyolingguwistiks
- SETTING – (Saan nag-uusap? )
- PARTICIPANTS-(Sino ang nag-uusap?)
- ENDS – ( Ano ang layunin sa pag-uusap?)
- ACT SEQUENCE – (Paano ang takbo ng usapan?)
- KEYS – (Pormal ba o impormal ang usapan?)
- INSTRUMENTALITIES – (Ano ang midyum ng usapan)
- NORM –( Ano ang paksa ng usapan )
- GENRE
Sa pag -uusap, isinasaalang -alang ang lugar o ibinabagay upang maging maayos ang komunikasyon. Maaaring ito ay sa paaralan sa loob ng bahay o sa labas ng bahay
- SETTING – (Saan nag-uusap? )
Ito ay tumutukoy sa nagsasalita o mga kabilang sa komunikasyon. Ang paraan ng ating pakikipag-usap ay dapat na iba-iba rin depende sa kung sino ang nasa harap natin o para kanino tayo nagsusulat.Ito ay kung ano ang paraan ng pakikipag-usap sa mga magulang, matanda, magkaibigan.
- PARTICIPANTS-(Sino ang nag-uusap?)
Ito ay patungkol sa layunin ng nagsasalita. halimbawa: sa paggamit ng wika isaalang- alang ang layunin o bakit ka nakikipag- usap nang makamit mo ang iyong kailangan
- ENDS – ( Ano ang layunin sa pag-uusap?)
Ito ay tumutukoy sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Ang komunikasyon ay dinamiko, ang pag-uusap ay nagbago rin
- ACT SEQUENCE – (Paano ang takbo ng usapan?)
Ito ay ang pormal o kaya impormal ang usapan Nakapaloob dito ang paraan ng pananalita sa pamamagitan ng tono o intonasyon ng boses ng nagsasalita.
- KEYS – (Pormal ba o impormal ang usapan?)
Ito ay daluyan o paraan sa pag-deliver ng talumpati o uri ng pananalita.
- INSTRUMENTALITIES – (Ano ang midyum ng usapan)
tumutukoy sa paksa ng usapan o mga alituntunin na sinusunod sa ang lupon / lipunan.
- NORM –( Ano ang paksa ng usapan )
Nagsasalaysay ba? Nakikipagtalo/Nagmamatuwid /Naglalatawan o Nagpapaliwanag /Naglalahad?). Upang malaman kung anong _____ ang ginagamit, mahalagang malaman kung anong _____ ang ginagamit at kadalasang nagkakaroon ng hindi pagkakaunawaan sa pagitan ng dalawang tao dahil sa kakulangan ng komunikasyon sa _____ na ito.
- GENRE
Kailangang maunawaan nila ang proseso ng komunikasyon.
o Nagpapadala ng mensahe
o Tsanel o Daluyan ng mensahe
o Tagatanggap ng mensahe
o Tugon o Pidbak
o Potensyal Na sagabal sa komunikasyon
Kailangang may positibong persepsyon siya sa kanyang sarili, sa tagatanggap ng kanyang mensahe, sa kanyang mismong mensahe at sa kabuuan ng prosesong pang komunikasyon.
Kailangang may kasanayan sa paggamit at pagpapakahulugan ng mga simbolong di-berbal sa pakikipagkomunikasyon.
Kailangang mauunawaan niya ang mga batayang konsepto at simulain ng komunikasyon at kailangang alam niya kung paano gagamitin ang mga iyon sa mga partikular na sitwasyon at sa iba’t ibang antas o uri ng komunikasyon (Bernales et al., 2016 p.171-174).
