Filozofija matura Flashcards
Што значи зборот филозофија, што претставува филозофијата?
Филозофија – љубов кон мудроста (фило – љубов, софија – мудрост). Филозофијата претставува систематски и критички пристап кон истражувањето, користејќи рационални и логички методи за испитување концепти, аргументи и верувања.
Кои се основни проблеми во онтологијата, гносеологијата, етиката, логиката, естетиката, антропологијата и аксиологијата?
- Онтологија – наука за битието
- Гносеологија – теорија на спознанието.
- Етика – наука за моралот, моралните принципи и норми.
- Логика – наука која се занимава со проучување на човековото мислење.
- Естетика – наука за убавото
- Антропологија – наука за потеклото и развитокот на човекот.
- Аксиологија – теорија на учење за вредностите.
Кои се основни правци во онтологијата и гносеологијата, што е емпиризам, рационализам, агностицизам, скептицизам, догматизам, материјализам, објективен и субјективен идеализам, детерминизам и индетерминизам ?
- Онтологијата – материјализам, идејализам, монизам, дуализам, плурализам
- Гносеологија – догматизам, скептицизам, агностицизам, емпиризам, рационализам, сензуализам
- Емпиризам – правец според кој само со искуство се доаѓа до спознание.
- Рационализам – го признава само разумот како извор на вистинско знаење.
- Агностицизам – невозможно сознание
- Скептицизам – ја одрекува можноста за спознавање на објективна вистина.
- Догматизам – мислење засновано врз догми (Мислење, теорија што се прифаќа како апсолутна вистина без критичко проверување; цврсто изложено мислење или тврдење без докази.)
- Материјализам – материјата е почеток и основа на се.
- Објективен идеализам – темелот на се што постои е апсолутната идеја, светскиот дух, или бог.
- Субјективен идеализам – го признава материјалниот свет само како реалност на поединечната свест
- Детерминизам – верување дека се е предодредено
- Индетерминизам – ништо не е предодредено, постои слободна воља и случајност.
Кое е првото филозофско прашање и кои се основните проблеми во космолошкиот период?
Прво прашање во филозофијата е за праосновата, прапричината, праелементот (архе). Основни проблеми: светот надвор од нас, светот како целина
Што е архе?
Архе е праоснова,праелемент, причината за постоење на светот.
Кои се претставници на Милетската школа и што е архе за секој од нив?
- Талес – вода; Анаксимандар – Апејрон; Анаксимен – воздух
На кои филозофски правци припаѓа филозофијата на Милетските мислители?
Антички (наивен) материјализам, монизам, детерминизам, хилоизам.
Што е хилозоизам?
Хилозоизам е правец според кој сета материја е оживеана.
Што е апејрон?
Апејрон е квалитативно неопределена, квантитативно бесконечна, безгранична материјална супстанција, која е вечна во време и неограничена во простор
Што е архе за Питагора и питагорејците?
Архе за питагорејците е бројот
На кој филозофски правец припаѓа филозофијата на Питагорејците?
Рационализа, објективен идеализам, монизам.
Што претставува метемпсихоза?
Метампсихоза – селење на душата во друго тело по смрт се додека таа не се прочисти (стане совршена)
Како го поимаат материјалниот свет Питагорејците?
Материјалниот свет е минлив и менлив, нештата настануваат и нестануваат
Што е архе за Хераклит?
Архе за хераклит е огнот
Што претставува логосот за Хераклит?
Логос според Хераклит е универзален закон за сѐ што постои
На што се должи движењето во филозофијата на Хераклит?
Извор на сето движење во светот е борбата на спротивностите, промената на состојбите од една во друга.
На кои филозофски правци припаѓа филозофијата на Хераклит?
Детерминизам, монизам, материјализам, рационализам.
Кои се претставници На Елејската Школа?
Претставници на елејската школа се: Ксенофон, Парменид и Зенон
Каков став има Парменид за битието и небитието?
Битието е, Небитието не е
Кои се главните атрибути на битието за Парменид и Елејците?
Вечно, неподвижно, едно, совршено, неменливо, неделиво.
Каков е ставот на Парменид за движењето?
Движењето е илузија.
Кое е вистинско, а кое привидно сознание за Парменид?
Разумско - вистинско сознание. Сетилно – Привидно сознание
Каков метод користи Зенон за докажување на ставовите?
Индиректен метод (сведување на апсурд, апории)
Што е битие, а што небитие за Демоктит?
Според Демокрит: Битие - атоми; небитие – празен простор во кој се движат атомите
Кои се својствата на атомите, по што се разликуваат атомите меѓу себе за Демокрит?
Се разликуваат според големина, форма, квалитет, положба и тежина.
Какво е движењето на атомите во празниот простор?
Праволиниски по строго определени патеки (сé е нужно и законито, причински-последично поврзано.)
Што се еидоли?
Еидоли – мали сликички кои се одвојуваат од предметите и ги примаме преку сетилата, претставуваат претстава и мислење.
Какви видови сознанија постојат за Демокрит, кое е вистинско, а кое привидно?
Демокрит разликува: Темно - сетилно и Вистинско – разумско сознание
На кои правци припаѓа филозофијата на Демокрит?
Материјализам, детерминизам, рационализам, атомизам.
Кој е основниот етички идеал за Демокрит?Да се објасни.
Евтимија – духовна ведрина, животна радост, благост на душата. Главен метод за постигнување Евтимија е мерата
Во што се состои разликата во атомистичкото учење на Демокрит и Епикур?
Демокрит смета дека атомите се движат по однапред детерминирани патеки, а Епикур декаа нивното движење и соединување е непредвидливо.
Што се софистите, на кој период припаѓаат?
Софисти – платени учители и припаѓаат на антрополошки период.
Какво е сознанието за Протагора?
Сознаен сензуализам – сознанието е релативно и зависи од нашите сетила.
Која е најпознатата мисла на Протагора?
“Човекот е мера на сѐ она што е, дека е, на она што не е, дека не е.”
Кои се трите тези на Горгија?
Трите тези на Горгија: Ништо не постои; Доколку нешто постои тоа не може да се сознае; И да може да се сознае не може да се пренесе тоа сознание на друг.
На кои филозофски правци припаѓа филозофијата на Протагора, а на кои на Горгија?
Протагора - сознаен сензуализам и релативизам, Горгија - скептицизам и нихилизам
Кои антички филозофи ги критикуваат софистите и зошто?
Сократ, Платон и Аристотел бидејќи ги наплаќале своите услуги и не ја барале вистината (пробувале да го победат аргументот со вртење на факти)
Кон кои проблеми е насочен филозофскиот интерес на Сократ?
Етиката и Епистемиологијата.
Каков метод во филозофијата развива Сократ, кои се двата дела на Сократовиот метод и објасни ги.
Метод на дијалог составен од два дела: Иронија - да прашуваш правејќи се невешт, Маевтика – бабичка вештина
Кој е основниот лозунг на Сократ?
Спознај се себеси.
Каков е односот на доблеста (добродетелта) и знаењето за Сократ?
Доблеста е еднаква на знаењето.
Кои се основните поими во филозофијата на Хераклит?
Движење, оган, логос, детерминизам…
Кои филозофи ги создале првите филозофски системи ?
Платон и Аристотел
На кој филозофски правец припаѓа филозофијата на Платон и зошто?
Објективен идеализам бидејќи според него вистински е светот на идеите, трајните суштини, светот на поимите, на непроменливото совршенство, достапно само на разумот, скриено од сетилата, но онолку вечно колку што е вечна било која математичка вистина или геометриска аксиома.
Каков е светот на идеите за Платон, а каков материјалниот (сетилно достапниот свет)?
Светот на идеите е трансцедентен, вечен, неменлив, објективен, вистинска реалност. Материјалниот свет е иманентен, менлив, субјективен, сенка на вистинскиот свет.
Која е врвна идеја за Платон?
Идеја на доброто.
Кои се најзначајните дела на Платон?
“Држава или за праведноста“ „Гозба или за љубовта“ „Федар или за убавината“ „Федон или за душата“ „Сократова одбрана“ „Протагора“ „Горгија“ „Критон“ „Ијон“, „Парменид“, „Закони“.
Кои се деловите на душата за Платон и кои се нивните доблести?
Рационален дел-мудрост, волев дел-храброст, страствен дел-умереност.
Кои се сталежите во Платоновата идеална држава?
Владетели - филозофи, војници – бранители, произведувачи – земјоделци, занаетчии, трговци.
Која е функцијата на образованите во Платоновата идеална држава?
Платон смета дека секој човек има прородни предиспозиции за извршување на одредени активности. Образованието треба да овозможи откривање на тие таленти и да ги насочи младите да ги развиваат оние способности за кои природно се предиспонирани. // Образованите т.е. филозофите треба да владеат со државата.
