Félagsfræði Flashcards
1
Q
Sá skilningur sem maður kemur með að borðinu. Ekki endilega réttur skilningur, gefa jafnvel verið fordómar
A
Forskilningur
2
Q
Lýsir fyrirbæri
A
Lýsandi greining
3
Q
Tengir fyrirbæri saman
A
Skýrandi greining
4
Q
Ólíkir hagsmunir hópa og átök sem stafa af ólíkum hagsmunum
A
Átakakenningar
5
Q
Stéttir myndast innan samfélaga vegna ólíkrar stöðu hópa í efnahagslífinu. Í kapítalísku samfélagi ræðst stéttarstaða einkum af því hvort einstaklingur eigi framleiðslutæki efnahagslífsins (kapítalistar) eða selji kapítalistum vinnu sína (launamenn)
A
Karl Marx
6
Q
Ólík lífsgæði skýrast ekki bara af efnahag. Lífsgæðin ráðast af stöðu einstaklinga í lagskiptingu samfélagsins. Sú lagskipting er bæði efnahagsleg, pólitísk og menningarleg.
A
Max Weber
7
Q
Ganga útfrá því að samfélagið sé lífræn heild, þ.e. samhæft kerfi þar sem einstakir hlutar hafi ákveðna virkni til viðhalds samfélagsins.
A
Samvirknikenningar
8
Q
Skoða samfélagið út frá samskiptum og tengslum milli einstaklinganna
A
Boðskiptakenningar
9
Q
Heimilishópur með amk einum fullorðnum og einum á framfæri hins fullorðna þar sem hinn fullorðni (fullorðnu) gegnir samfélagslegum fjölskylduverkefnum
A
David Popenoe
10
Q
Að eiga margar eiginkonur
A
Fjölkvæni
11
Q
Að eiga marga eiginmenn
A
Fjölveri
12
Q
Hjón stofna til heimilis hjá foreldrum karlmannsins
A
Karlbýli
13
Q
Hjón stofna til heimilis hjá foreldrum konunnar
A
Kvenbýli
14
Q
Hjón stofna til sambúðar á nýju heimili
A
Nýbýli
15
Q
Karlmenn/fjölskyldufaðir með meiri völd en konur
A
Feðraveldi
16
Q
Kvenmenn hafa meiri völd en karlmenn
A
Mæðraveldi
17
Q
Fjölskyldunni hefur hnignað í þróuðum samfélögum
A
David Popenoe
18
Q
Talið er að til að viðhalda mannfjölda þurfi frjósemi á hverja konu að vera um
A
2,1 barn
19
Q
Á Íslandi er frjósemi hverrar konu um
A
1,72
20
Q
Þungungarrof ____% af þungunum á Íslandi
A
20%
21
Q
Líklegri til að fara í ófrjósemisaðgerðir
A
Karlar
22
Q
Skólaskylda aukin í 10 ár 6-15 ára
A
1990
23
Q
Hjónaband sem hefðbundin samfélagsstofnun, tengd ætt og sveitafélagi. Áhersla lögð á hefðir og félagslegar skyldur
A
Hefðarhjúskapur
24
Q
Hjónaband sem náinn félagsskapur og samstarf tveggja einstaklinga er vinna að sameiginlegum markmiðum
A
Samstarfshjúskapur
25
Hjónaband sem leið einstaklingsins til að ná markmiðum sínum. Áhersla lögð á sveigjanlegum hlutverkum og opin skoðanaskipti milli einstaklinga
Sjálfstæðishjúskapur
26
Virðast hafa meiri ávinning af hjúskap með tilliti til dauðsfalla
Karlar
27
Fólk, gjarnan á miðjum aldri, sem er enn að sinna börnum sínum (geta verið fullorðin) og eru á sama tíma að sinna ölduðum foreldrum sínum
Samlokuhlutverkið
28
Hugmyndafræði samfélagsins um sérkenni og ólíka stöðu aldurshópa, t.d. sérstöðu aldraðra. Tengist mismunun samfélagsins á einstaklingum á grundvelli aldurs
Aldurshyggja
29
Líklegri til að annast aldraða ættingja sem búa einn heima
Konur og stúlkur
30
Hugmyndafræði samfélagsins um sérkenni og ólíka stöðu kynjana
Kynhyggja
31
Rannsakaði sjálsvíg í Evrópu á 19. öld
Emile Durkheim
32
Rannsakaði samband milli niðursveiflna í efnahagslífi og aukinnar dánartíðni á ákveðnum svæðum í Bandaríkjunum og V-Evrópu á 20. öldinni. Rannsakaði einnig samband milli efnahagssveiflna og innlagna á geðspítala í NY á 127 ára tímabili.
M. Harvey Brenner
33
Tilgáta úr rannsókn M. Harvey Brenner:
| Álag vegna röskunar á ytri aðstæðum einstaklinga stuðlar að geðrænum vandamálum sem geta leitt til innlagnar á spítala
Framköllunartilgátan
34
Tilgáta úr rannsókn M. Harvey Brenner
Þeir sem eru geðsjúkir fyrir eiga erfitt með að bjarga sér úti í samfélaginu þegar samdráttur verður í efnahagslífi og þurfa innlögn til að komast af
Afhjúpunartilgátan
35
Lífsstíll er samansafn athafna og viðhorfa sem tengjast innbyrðis og mynda eina heild. Heilsutengd hegðun er hluti af lífstíl einstaklinga
Lífstílsumræða John G. Bruhn
36
Samkvæmt lífsstílsumræðu John G. Bruhn má greina tvenns konar lífsstíl:
Veikindalífsstíl og heilsulífsstíl
37
Pólitísk hugmyndafræði og forvarnarstefna.
| Kom með gagnrýni á lífsstílssjónarhornið og setur fram umhverfissjónarhorn
Sylvia Noble Tesh
38
Rannsóknarsvið sem beinist að samskiptum einstaklinga og áhrifum félagslegra aðstæðna á persónuleika þeirra og atferli
Félagssálfræði
39
Hegðun einstaklinga gagnvart hvor öðrum og viðbrögð þeirra við hvor öðrum
Félagsleg samskipti
40
Notkun boða í formi merkja og tákna til að miðla merkingu í samskiptum
Boðskipti
41
Samansafn hlutverka sem einstaklingur hefur. Getur verið áskipuð eða áunnin
Staða
42
Samsafn viðmiða sem hegðun einstaklingsins fer eftir í ákveðnum félagslegum aðstæðum
Viðmið
43
Samansafn staða sem einstaklingur hefur
Stöðusveipur
44
Samansafn hlutverka sem einstaklingur hefur innan ákveðinnar stöðu
Hlutverkasveipur
45
Erfitt að uppfylla væntingar innan tiltekins hlutverk
Hlutverkaálag
46
Erfitt að uppfylla væntingar milli tveggja eða fleiri hlutverka
Hlutverkatogstreita
47
Gerði rannsókn á fylgispekt
Solomon Asch
48
Tilraun um hlýðni - þáttakendur héldu að þeir væru að gefa raflost
Tilraun Milgram
49
Fræðin um lýsingu og skýringu á útbreiðslu heilbrigðis og heilbrigðisfrávika meðal einstaklinga og hópa samfélagsins
Faraldsfræði
50
Sjúkdómur sem hefur viðvarandi tíðni á ákveðnu svæði eða í ákveðnum hóp
Endemic (landlægur sjúkdómur)
51
Vísar til útbreiðslu sjúkdóms umfram venjulega tíðni á ákveðnu svæði eða í ákveðnum hóp
Epidemic (faraldur)
52
Vísar til mikillar útbreiðslu sjúkdóms innan landsvæðis, meginlands eða alls heimsins
Pandemic (heimsfaraldur)
53
Heildardánartíðni og heildaralgengi er miðuð við
x1000
54
Dánartíðni fyrir ákveðinn sjúkdóm og algengi ákveðnis sjúkdóms er miðuð við
x100.000
55
Heildarfjöldi tilfella sjúkdóms eða annars heilsufarsvandamáls í hóp, sem hlutfall af fjölda einstaklinga í hópnum
Algengi
56
Fjöldi nýrra tilfella sjúkdóms eða annars heilsufarsvandamáls á tímabili (oftast ári) sem hlutfall af fjölda einstaklinga í hópnum
Nýgengi
57
Þáttur sem er orsök eða hefur áhrif á tilurð sjúkdóms eða annars heilsuvandamáls
Sjúkdómsvaldur
58
Þáttur sem tengist aukinni áhættu á sjúkdómi eða öðru heilsuvandamáli
Áhættuþáttur
59
Meðalævilengd karla á Íslandi
81 ár
60
Meðalævilengd kvenna á Íslandi
84,1 ár
61
Meðalævilengd á Íslandi hefur ekki breyst mikið frá árinu
1960
62
Ísland er í ____ sæti miðað við aldursstaðlaða dánartíðni
10.
63
Mesti munur á dánartíðni kynjana er hvar
Rússlandi
64
Minnsti munur á dánartíðni kynjanna er hvar
Íslandi - öðru sæti er Ísrael
65
Tíðni ungbarnadauða er hæst hvar
Indlandi
66
Tíðni ungbarnadauða er lægst hvar
Eistland (3 lægstu eru Ísland, Slóvenía, Eistland)
67
Helsta dánarorsök á Íslandi 2017
Hjarta- og æðasjúkdómar, 2.sæti krabbamein
68
Ungbarnadauði er lægri þar sem tíðni ______ er hærri
Þungunarrofs
69
Fjöldi barna sem deyja innan árs frá fæðingu á tilteknu ári sem hlutfall lifandi fæddra á árinu
Ungbarnadauði
70
Algengast dánarorsök 0-19 ára
1. Aðrar orsakir
| 2. Slysaáverkar
71
Algengast dánarorsök 20-39 ára
1. Slysaáverkar
| 2. Sjálfsvíg
72
Algengast dánarorsök 40-69 ára
1. Illkynja æxli
| 2. Hjartasjúkdómar
73
Algengasta dánarorsök 70+
1. Hjartasjúkdómar
| 2. Illkynja æxli
74
Einkenni, sjúkdómar eða kvillar sem fólk hefur í að lágmarki 3 mánuði
Langvinn einkenni
75
Kvillar sem ganga yfir á styttri tíma
Sammvinn einkenni
76
Helsta dánarorsökin fyrr á öldum
Smitsjúkdómar
77
Hafa hærri dánartíðni
Karlar
78
Fjöldi skammvinnra kvilla ______ eftir því sem fólk eldist
Lækkar
79
Glíma oftar við sjúkdóma og kvilla
Konur
80
Viðhorfum fólks má skipta í 5 hluta
Skoðun - afstaða - viðmið - tök - fyrirætlun
81
Þessi kenning eða líkan byggist að öllu leiti á þeirri forsendu að hegðun sé afleiðing af fyrirætlunum. Fyrirætlun fólks á svo að skýra hegðun samkvæmt þessu líkani
Kenning um ráðgerða hegðun
82
Rannsókn David C. Steward og Thomas J. Sullivan benti til þess ap skipta mætti sjúkdómsferli MS sjúklinga í þrennt:
Léttvæga stigið
Alvarlega stigið
Greiningarstigið
83
Rannsókn David C. Steward og Thomas J. Sullivan sýndi að MS sjúklingar fylgja ekki forskrift Parsons um sjúklingahlutverkið vegna þess að
- Sjúkdómseinkenni er oft óljós, einkanlega á fyrstu stigum
- Hegðun sjúklinga á einstökum stigum sjúkdómsferlisins er breytileg, en ekki einsleit eins og Parsons virðist gera ráð fyrir.
- Erfitt getur verið að fá rétta greiningu og meðferð heilbrigðisþjónustunnar vegna sjúkdómsins.
84
Samkvæmt rannsókn Kathy Charmaz um afleiðingar langveiki má greina áhrifin í þremur þrepum:
Truflun
Röskun
Yfirtaka
85
Einn af þekktari heilsufélagsfræðingum í heiminum, rannsakaði einkenni krónískra veikinda
Anselm Strauss
86
Fötlun er takmörkun á getu til að framkvæma athafnir á þann hátt sem talið er eðlilegt manninum, vegna sálrænnar, lífeðlislegrar eða líffræðilegrar röskunar,
Læknisfræðileg skilgreining WHO á fötlun
87
Skert geta til athafna sem tengist að miklu leyti félagslegu umhverfi og viðbrögðum við huga og líkama manna sem ekki uppfylla félagslegar væntingar
Félagsfræðileg skilgreining Rose Weitz á fötlun
88
Skv. Rose Weitz.
| Að fela, leyna eða gera hversdagsgera merki um fötlun
Hylming (passing)
89
Skv. Rose Weitz
| Að beina athygli annara að einhverju öðru en fötlun/sjúkdómi
Athyglisdreifing (covering)
90
Skv. Rose Weitz:
| Að undirstrika fötlunina til þess að fá samúð eða vera afsakaður
Lýsing (disclosure)
91
Skv. Rose Weitz
| Fötluninni hafnað og reynt að sannfæra aðra um að hinn fatlaði sé eins og aðrir eðlilegir einstaklingar
Höfnun (deviance disowal)
92
Skv. Rose Weitz:
| Að berjast gegn fordómum samfélagsins gagnvart fötluðum og fyrir jafnri stöðu og réttindum fatlaðra í samfélaginu
Andóf (challenging)
93
Tilgangur félagsfræðinnar er að miðla félagsfræðilegri vitund
C. Wright Mills
94
Lagði til að vísindalegri aðferð yrði beitt á félagslegan heim, ferli sem kallast positivsm
Auguste Comte
95
Annar upphafsmaður félagsfræðinnar. Hann taldi að félagsfræði ætti ekki að fela í sér félagslegar umbætur - félagslegur Darwinismi
Herbert Spencer
96
Hún gaf út Society in America (bók) þar sem hún greindi siði þessarar nýju þjóðar - fjölskyldu, kynþátt, kyn, stjórnmál og trúarbrögð
Harriett Martineau
97
Fyrsti afríski ameríski maðurinn sem fékk doktorsgráðu frá Harvard
W.E.B. Du Bois
98
Hann þróaði óhlutbundin samfélagslíkön sem höfðu áhrif á kynslóð félagsfræðinga
Talcott Parsons
99
Félagsleg tengsl sem koma til vegna erfðafræðilegra tengsla , hjónabands eða ættleiðingar
Fjölskyldutengsl - kinship
100
Ferli þegar hjón eru sammála um að skilja
Leyfi til skilnaðar að borði og sæng - 6 mánuðir - lögskilnaður
101
Ferli þegar hjón eru ósammála um að skilja
Leyfi til skilnaðar að borði og sæng - 12 mánuðir - lögskilnaður
102
Ferli þegar hjón skilja vegna ósamlyndis
2já ára samvistarslit - lögskilnaður
103
Ferli skilnaðar vegna hjúskaparbrots
Lögskilnaður
104
Ferli skilnaðar vegna tví/fjölkvænis
Lögskilnaður
105
Ferli skilnaðar vegna líkamsárasar eða kynferðisbrots gegn maka/barni
Lögskilnaður
106
Samsetning stétta á ísl. vinnumarkaði marxísk
| Borgarastétt/kapítalistar
2,3%
107
Samsetning stétta á ísl. vinnumarkaði marxísk
| Litlir atvinnurekendur
8%
108
Samsetning stétta á ísl. vinnumarkaði marxísk
| Stjórnendur
25,4%
109
Samsetning stétta á ísl. vinnumarkaði marxísk
| Smáborgarar
2,9%
110
Samsetning stétta á ísl. vinnumarkaði marxísk
| Hálf-sjálfstæðir launamenn
25,9%
111
Samsetning stétta á ísl. vinnumarkaði marxísk
| Launamenn
36,3%
112
samfélagið tekið miklum breytingum, umrót í samfélagin,
maður verður óviss um hvaða tilgang maður eigi að hafa í þessum ruglingslegu aðstæðum sem hafa skapast, óvissa um hvaða leið maður eigi að velja í lífinu til að ná einhverjum tilgangi – í þessu ástandi skapast jarðvegur fyrir sjálfsvíg, menn hafa ekki tilgang og gefast upp á lífinu
Siðrofsvíg
113
einstaklingar félagslega einangraðir lenda í
| vanda þá hafa þeir hvorki aðhald né stuðning og það verður til þess að þeir gefast upp
Sjálfhverfuvíg
114
einstaklingur oftengdur samfélaginu, verður ofurseldur hópnum sem hann tilheyrir. Dæmi: Eiginkona sem fremur sjálfsvíg eftir að missa mann sinn, hefur engar sjálfstæðar forsendur til að lifa.
Hollustuvíg
115
Víg sem eiga sér stað undir þannig kringumstæður að einstaklingurinn upplifir sig kúgaðan, upplifir kúgun og ofbeldi og sér enga leið út úr því. Kemst ekki út úr sínum aðstæðum. Dæmi: heimilisofbeldi.
Forlagavíg
116
Komu með afvirkjunarkenninguna
Cumming og Henry
117
Komu með rannsókn um Hjúskaparstöðu, langvinna erfiðleika og þunglyndi
Pearlin og Johnson
118
Kom með virknikenninguna
Robert Havighurst
119
Kom með rannsókn á dánartíðni eftur kynferði og hjúskaparstöðu
Petra Kolip
120
Komu með Samvirknikenningu um lagskiptingu
Davis og Moore
121
Skiptu starfstéttum á Íslandi í 6 stéttir
Sigurjón Björnsson og Wolfgang Edelstein
122
Framkvæmdu rannsókn: 7 hegðunarþættir sem hafa áhrif á líkamlega heilsu
Belloc Brelow
123
Framkvæmdi rannsókn: Unglingar drekka frekar áfengi ef þeir eru ekki í nánum tengslum við vini sem drekka, ef unglingar eru í sterkari og nánari tengslum þá hefur hegðun vinana minni áhrif en búast mætti við
Rúnar Vilhjálmsson
124
Benti á að stundum væri ávinningur af því að fara í sjúklingshlutverkið. Fjallaðu um hlutverk sjúklingsins
Talcott Parsons
125
Skrifuðu greinina um Brad
Maggie Callanan og Patricia Kelley
126
Rannsökuðu veikindahegðun og sjúklingshlutverk MS sjúklinga
Steward og Sullivan
127
Kall:
| Efasemdahyggja. I think therefore I am
Descartes
128
Kall:
| The whole is greater than the sum of its parts.
Aristóteles
129
Kall:
| Kom með vísindalegar aðferðir , frelsi til að nota eigin skynsemi
Isac Newton
