etik Flashcards
çoğunluk tarafından herhangi bir
gerekçe gösterilmeden doğru kabul edilen
değerlerin ve düşüncelerin toplamıdır.
ahlak
…..ölçülerinin önemi ve önceliği toplumdan
topluma, kişiden kişiye, durumdan duruma hatta
belirli bir toplumda zaman içinde
değişebilmektedir.
ahlak
……ahlak değerlerini kapsar ve ahlak kurallarını
mantıklı olarak yorumlamaya çalışır. En bilinen
şekliyle; tüm insani eylemlerin ahlaksal iyiliği ve kötülüğü için sağlam, akılcı temeller sunmaktadır
….ahlâkın üzerinde yeniden düşünme olarak
tanımlamak da mümkündür.
etik
ahlaki mükemmellik
dürüstlük, adalet, saygı, sevgi, güven gibi değerlerin muhafaza edilmesi
erdem
etik bölümleri
uygulamalı etik
klinik etik
biyoetik
normatif etik
Etiğin, yalnızca kuramsal düzeyde, salt
düşünce temelinde kalmayıp, insan
yaşamının somut sorunlarına ve açmazlarına
da eğilmesi gerektiğini savunan anlayıştan
doğan bir etik biçimidir.
- …….., etiğin soyut ve kurgusal bir
akademik disiplin olmaktan çıkarılarak,
uygulamalı bir bilim kimliğine kavuşturulması
gerektiğini vurgular.
uygulamalı etik
Sağlık çalışanlarının hastalar, hasta aileleri ve
diğer sağlık personeli ile kurmak durumunda
olduğu mesleki ilişkileri sırasında karşılaştıkları
etik sorunları ;
i. fark etmelerine,
ii. tanımlamalarına,
iii. çözmelerine
yardımcı olabilen bir uygulamalı etik disiplinidir.
klinik etik
doğanda var olan tüm organizmaların yaşamını konu edinen etik türü
biyoetik
Etik normları sorgulayan ve belirleyen etik
öğretisidir.
Etik değerlere göre belirlenen ölçütleri
saptayıp uyulması zorunlu ilkeler
bildirdiğinden ötürü kural koyucudur; başka
bir deyişle, hangi etik ilkelerin, niçin kabul
edilmesi gerektiği üzerinde yoğunlaşır.
normatif etik
4 temel etik kural
ne ile gündeme geldi
1979 Belmont raporu
4 temel etik kural
özerklik
zarar vermeme
yararlılık
adalet
gerekli yetkinliğe ve yeterliliğe sahip olan hastanın, tedavisini seçme ya da reddetme hakkıdır.
özerklik
otonominin meşru sınırlandırmaları
Yehova şahitleri
Ashley vakası
mahkumların üreme özgürlüklerine dair mahkeme kararları
tarasoff vakası
terapist danışanının öldürme niyetini söylemedi
«Ebeveynin karar verme hakkı» ve «Yehova şahitliği yüzünden çocuğa zarar vermeme» arasındaki çatışma
«Çocuğu ihmal, suiistimal veya çocuğun bir hakkını ihmal teşkil etmedikçe ailenin çocuğu tedaviyi reddine saygı duyulmalıdır»
ayrıntılandırma
Tuskegee çalışmasında ne kanıtlandı
Toplum , bilimsel ilerleme ile bireysel hakların ‘dengelenmesini’ , bilimsel gruplara bırakmamalıdır.
özerklik
aydınlatılmış onam
mevcut sağlık sisteminin eksiklerini veya ihtiyaçlarını dile getirebilen doktorlar,
sebat
ilk hekim yemini
mısırlı hekim-rahip Imhotep
…..kişinin kişisel bilgisini, mülkünü ya da eylemlerini kontrol etme, paylaşma hakkına sahip olduğu anlamına gelir.
mahremiyet hakkı
Tıbbi gizlilik, her türlü bilgiyi içeren tıbbi kayıtların hastaya ait olduğu ve onun…… haklarıyla güvence altına alındığını
varsayar.
mülkiyet
gizliliği bozan istisnai durumlar
- Hasta, verdiği bilginin açıklanması için onam vermişse,
Ör: Covid19 aşı çalışmaları - Gizliliğin bozulması hastanın kendi yararı için ise (açıklanması
hastanın tedavisini olumlu etkileyecekse), - Sır, hekimin topluma karşı olan ödevini çiğnemesine neden
oluyorsa (bildirimi zorunlu hastalıklarda olduğu gibi), - Tıbbi araştırmalar için kurumun etik kurulu onay vermişse, sınırlı olarak
- Sır olan bilgi yasal bir işlem için gerekli ise, hekim, sır olan bilgiyi açıklama kararı verebilmektedir.
WMA (dünya tıp birliği) Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi
özgürce hekim seçimi
önerilen tedaviyi ret/kabul
özel hayatın gizliliğine saygı
onurlu bir şekilde ölme hakkı
dini temsilci yardımı
WHO Amsterdam Bildirgesi
-sağlık hizmetlrinde insan hak ve değerlerinin gözetilmesi
-bakım/tedavi hakkı
-bilgilendirilme/onam
-mahremiyet
yasal ya da kurumsal bir izin belgesi imzalamak gibidir
bu iznin özerkçe verilmiş olması bile şart değildir
kesinlikle gerçek bilgilendirilmiş onam değildir
kurumsal aydınlatılmış onam
soru *****
bilgilendirilmiş onamın 7 bileşeni
Başlayabilmek için gerekenler (ön koşullar)
a. Anlayabilecek ve karar verebilecek zihinsel yeterlilikte olmak
b. Özgür irade (kararlarını baskı altında olmaksızın alacak olmak)
II. Bilgilendir(il)menin bileşenleri;
c. Önemli bilgileri hastayla/denekle paylaşmak
d. (İzlenecek yol haritası) önermek
e. (c ve d maddelerinde anlatılanları) hasta/deneğin anlaması, anladığının denetlenmesi
III. Onamın bileşenleri
f. Hasta/deneğin bir karar vermesi
g. Hasta/deneğin işlemler için izin ve yetki vermesi
aydınlatılmış onam anlık?
anlık değildir
onam yalnızca ……
aydınlatılan konu üzerinde geçerlidir. her bir tıbbi uygulama için aydınlatılmış onam gereklidir
bir işlem için alınan aydınlatılmış onam yapılacak diğer işlemler için de kullanılamaz
aydınlatılmış onamda amacımız
imzasının alınmasından farklıdır (amaç imza değil)
temel amaç bilgi vermek ve anlamasını sağlamak
broşürler, kitapçıklar onam alma süreci
yerine geçmez
muhakkak yüz yüze görüşme yapılmalı
Devletlerin vatandaşlarına verdiği haklar değildir
Devletler bu hakları tanımak, korumak ve düzenlemekle yükümlüdür.
İnsan hakları temelde bireyin lehine devlet gücünü sınırlar, hem yasal hem de ahlaksal düzenlemelerin kapsamına girer.
Tanımı ve sınırları tartışmalı olsa da özünde genel ve evrenseldir.
insan haklarının nitelikleri
Mevzuat ile belirlenmiş sevk sistemine uygun olmak şartı ile hasta sağlık kuruluşunu değiştirebilir. Ancak, kuruluşu değiştirmenin hayati tehlikeye yol açıp açmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaşıp ağırlaşmayacağı hususlarında hastanın tabip tarafından aydınlatılması ve hayati tehlike bakımından sağlık kuruluşunun değiştirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır.
Acil vak’alar dışında, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olup da mevzuatın öngördüğü sevk zincirine uymayanlar aradaki ücret farkını kendileri karşılar.
sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı
tıbbi özen gösterilmesi
Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde dahi, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur.
sağlık durumu ile ilgili bilgi alma hakkı
a) Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği,
b) Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini süresi,
c) Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri,
ç) Muhtemel komplikasyonları,
d) Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri,
e) Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,
f) Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri,
g) Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği,
hususlarında bilgi verilir.