Elfennau Trosianol uned 3.4

Question 1

Elfennau Trosiannol y bloc d

Answer 1

Metelau gyda orbital d rhannol llawn

• mwy na un cyflwr ocsidiad ganddo
  -lliwiau penodol
  -ffurfio ionau cymhlyg, gyda ligandau wedi eu bondio i’r ion metel
  -catalydd mewn diwidiant bioleg

Question 2

Cu a Zn

Answer 2

Cu -> ffurfio cyfansoddion Cu2+ sydd a 9e - Ar 3d9 4s0

Zn -> nid yw yn fetel trosianol Ar 3d10 4s2 (Zn2+) fwy sefydlog ion 2+

Question 3

Catalyddion

Answer 3

-gweithredu fel rhyngolion mewn adweithiau cemegol ac darparu llwybr arall a egni actifadu is (oherwydd orbital d rhannol llawn-galluogi i cyfuno a molecylau eraill)

• molecylau a parau unig yn bondio i creu bond cyd-drefnol ac gall cynhyddu adweithedd y moleciwl

Question 4

Catalydd Homogenaidd

Answer 4

yr un cyfwl ffisegol a’r adwaith, defnyddio cyflrau ocsidid amrywiol ( mwy adweithiol )

Question 5

Catalydd Hetrogenaidd

Answer 5

Cyfwl ffiesgol gwahanol i’r adwaith, ac yn darparu arwyneb i’r adwaith digwydd, fel gall moleciwlau cael eu hamsugno a dod at ei gilydd.

Question 6

Eithriadau i Adeiledd electronig yr elfennau

Answer 6

Cr- 24 llenwi 1 4s a 3d hanner a 5

Cu-29 llenwi 1 yn 4s ac 20 yn 3d

Mae’r eithriadau yn fwy sefydlog gan fod is-blisgynau’n llawn neu hanner llawn

Question 7

Cyflyrau ocsidiad elfennau trosianol

Answer 7

Ffurfio rhifau yma gan fod egni’r orbitalau s a d yn agos iawn
- mae’r egni sydd angen i ioneddio’r electronnau hyn yn cael ei gyd bwyso gan yr egni caiff ei rhyddhau wrth ffurfio bondiau hydrogen

Question 8

Cymhyligion o’r elfennau trosiannol

Answer 8

ffurfio ionau bach a gwefrau positif sylweddol

• Mae molecylau bach a dwysedd electronnau uchel yn medru defnyddio ei parau unig i ffurfio bondiau cyd-drefnol gyda’r ion metel trosianol

Question 9

Beth yw ligand

Answer 9

Moleciwl bach gyda par unig sydd yn medru ffurfio bond gyda elfen trosianol

Question 10

Ligand unddanhenog

Answer 10

ligand a un atom sydd yn gallu bondio ag ion metel
H2O

Question 11

Ligand Deuddanhenog

Answer 11

Ligand sydd a dau atom sydd yn gallu bondio a ion metel

e.e NH2 CH2 CH2 H2N

Question 12

Ionau Octohedrol

Answer 12

[Fe(H2O)6]2+ -> cymhylygn gwyrdd golau

[Fe(H2O)6]3+ -> cymhylygn melyn

[Cu(H2O)6]2+ -> cymhylygn glas

[Cr(H2O)6]3+ -> cymhylygn gwyrdd tywyll

[Co(H2O)6]2+ -> cymhylygn pinc

Question 13

Arsylwad [Fe(H2O)6]2+

Answer 13

-> cymhylygn gwyrdd golau

Question 14

Arsylwad [Fe(H2O)6]3+

Answer 14

cymhylygn melyn

Question 15

Arsylwad [Cu(H2O)6]2+

Answer 15

cymhylygn glas

Question 16

Arsylwad [Cr(H2O)6]3+

Answer 16

cymhylygn gwyrdd tywyll

Question 17

Arsylwad [Co(H2O)6]2+

Answer 17

cymhylygn pinc

Question 18

ionau tetrahedrol Cu a Co

Answer 18

[CuCl4]2- -> cymhylygn melyn/gwyrdd

[CoCl4]2- -> cymhylygn glas

Question 19

Eng o cymhylygn elfen trosianol copr a coblat

Answer 19

octahedrol [Cu(H2O)6]2+ (cymhylygn fwyaf cyfferdin Cu2+)
[Cu(NH3)4(H2O)2]2+

tetrhadrol [CuCl4]2-

Question 20

[Cu(NH3)4(H2O)2]2+

Answer 20

Os ychwanegi amonia at hydoddiant [Cu(H2O)6]2+ yn achosi 4 moleciwl NH3 i gyfnewid a moleciwl dwr

hydoddiant GLAS BRENHINOL

Question 21

2 math o ISOMER

Answer 21

TRANS -> dau moleciwl dwr ochr gwahanol yw gilydd

CIS ->dau moleciwl dwr ymyl ei gilydd

Question 22

Cyfnewid Ligandau egwyddor le chatelier ychwanegu amonio

Answer 22

Yn ol yr egwyddor mae ychwanegu gormodedd o amonia yn gwthio’r ecwilibriwm i’r dde gan ffurfio mwy o [Cu(NH3)4(H2O)2]2+ -> glas brenhinol
bydd ychwangeu dwr yna yn gwythio ecwilibriwm i’r chwith
-> gals

Question 23

Lliw mewn ionau cymhylyg yr elfennau trosiannol

Answer 23

1) Ligandau yn bondio yn achosi holltiad yn yr orbitalau

2) Electron o lefel egni is yn cael ei ddarchafu i lefel egni uwch drwy ennill egni

3) Ennill egni trwy amsugno lliw penodol o olau gweladwy sydd yn cyfateb i’r gwahaniaeth egni ( EGNI =HF)

4) Holl lliwiau golau eraill yn cael eu hadlewyrchu, lliwiau hyn sydd yn cael ei weld

Question 24

Beth sydd yn digwydd wrth i ligandau a metelau newid ?

Answer 24

Mae’r lliwiau yn newid gan fod lliwiau gwahanol yn cael ei amsugno

Question 25

Pam mae rhai ddim yn dangos lliw?

Answer 25

Cu2+ a orbital llawn ac dim d gwag i derbyn unrhyw electronau

Question 26

Defnyddio elfennau trosiannol

Answer 26

Fe-> adeiladu adeiladau ac isadleiledd
Cu-> gwifrau trydanol
Ti-> mewnblaniadau sgerbydol
TiO-> paent

Question 27

Elfennau Trosianol mewn Bioleg

Answer 27

Copr - cael egni o fwyd
Coblat - rhydwythydd biolegol
Hearn -cario ocsigen yn y gwaed
Hearn -storio a trosglwyddo o2 yn y cyhyrau

Question 28

Adwaith [Cr(H2O)6]3+ a OH- a gormodedd o oh-

Answer 28

ychydig o OH- = llwyd gwyrdd
gormodedd o OH- = hydoddiant gwyrdd

Question 29

[Fe(H2O)6]2+ a OH- a gormodedd o oh-

Answer 29

ychydig o OH- = gwyrdd tywyll
gormodedd o OH- = dim adwaith pellach i solid ond ocsidid yn ffurfio arwyneb gwyrdd

Question 30

[Fe(H2O)6]3+ a OH- a gormodedd o oh-

Answer 30

ychydig o OH- = brwon
gormodedd o OH- = dim adwaith pellach

Question 31

[Cu(H2O)6]2+ a OH- a gormodedd o oh-

Answer 31

ychydig o OH- = glas golau
gormodedd o OH- = dim adwaith pellach

Question 32

Pb2+ a OH- a gormodedd o oh-

Answer 32

ychydig o OH- = gwaddod gwyn
gormodedd o OH- = dadliaio

Question 33

Al3+ a OH- a gormodedd o oh-

Answer 33

ychydig o OH- = gwaddod gwyn
gormodedd o OH- = dadliwio