Eindexamen begrippen Globalisering Flashcards
Alle personen tussen de 15 en 65 jaar die betaald werk hebben of zoeken
Beroepsbevolking
Het (gemiddelde) aantal inwoners per km² in een regio
Bevolkingsdichtheid
De absolute of procentuele toename van het aantal bewoners van een gebied
Bevolkingsgroei
Verdeling van de woonplaatsen van de inwoners over een gebied
Bevolkingsspreiding
Organisatie van landen, vooral op economisch, en/of politiek gebied
Blokvorming
De totale geldwaarde van alle in een regio geproduceerde goederen en diensten (per jaar) per hoofd van de bevolking
Bruto regionaal product per inwoner (brp/inw)
De totale geldwaarde van alle in een regio geproduceerde goederen en diensten (per jaar) per hoofd van de bevolking
Bruto regionaal product per inwoner (brp/inw)
(Macro)regio met gemeenschappelijke cultuurkenmerken
Cultuurgebied
Mate waarin de politieke, economische en sociale macht verdeeld is over de bevolking van een land
Democratisch gehalte
De verhouding tussen de productieve leeftijdsgroep en de niet-productieve leefdtijdsgroepen
Demografische druk
De overgang van een niveau van hoge geboorte- en sterftecijfers naar een laag niveau van geboorte- en sterftecijfers
Demografische transitie
Verspreiding van een verschijnsel van gebied tot gebied of binnen bevolkingsgroepen
diffusie (ruimtelijke en sociale diffusie)
De machtsverhoudingen tussen landen of gebieden in de wereld
Geopolitiek
Gebied dat steeds meer met andere gebieden overal ter wereld te maken heeft via allerlei sociale netwerken
Global village
Het doorgaande proces van politieke, sociale en culturele samenhang tussen bedrijven, gebieden of landen over de hele wereld, waardoor landsgrenzen vervagen.
Globalisering / mondialisering
Een unieke combinatie van culturele kenmerken
Identiteit
Het aantal kinderen dat voor hun vijfde verjaardag is overleden (in % of %0)
Kindersterfte
Hoeveelheid goederen en diensten die een bevolking kan kopen voor een bepaalde hoeveelheid geld
Koopkracht
De samenstelling van de bevolking op basis van leeftijd en geslacht
Leeftijdsopbouw
Een derde taal die nodig is wanneer verschillende culturele groepen niet direct in hun eigen taal met elkaar kunnen communiceren
Lingua franca
De rechten waarop ieder mens aanspraak kan maken, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging, geslacht, wettelijke status, of andere kenmerken
Mensenrechten
Landen die economisch gezien in korte tijd ontwikkelden tot geïndustrialiseerde landen.
Newly industrializing countries (NIC’s) (gen1: Zuid-Korea, Singapoure, Hong Kong, Taiwan) // nieuwe industrielanden
Verschillen in het ontwikkelingspeil tussen gebieden, die als onrechtvaardig worden ervaren
Regionale ongelijkheid
Het streven naar een zekere mate van autonomie, dan wel afscheiding in een deel van een land door een groep mensen met een eigen identiteit
Regionalisme
Groep van landen of organisaties die regelmatig overleg met elkaar hebben
Samenwerkingsverband
Sociale verschillen tussen bevolkingsgroepen, die als onrechtvaardig worden ervaren
Sociale ongelijkheid
Aandeel van de stedelijke bevolking in de totale bevolking
Verstedelijkingsgraad / urbanisatiegraad
Snelheid waarmee de verstedelijkingsgraad (per jaar) verandert (in procenten)
Verstedelijkingstempo / urbanisatietempo
Het gemiddelde aantal kinderen dat een vrouw krijgt
Vruchtbaarheid
Afstand die hemelsbreed wordt gemeten in kilometers
Absolute afstand
Ligging van een plaats op aarde, vastgelegd in een coördinatenstelsel
Absolute ligging
De afname (van de intensiteit) van een verschijnsel naarmate de afstand ten opzichte van een centraal punt toeneemt
Afstandsverval
Overname van Amerikaanse waarden en normen, maar ook economische elementen, in andere cultuurgebieden
Amerikanisering
Persoon die deel uitmaakt van een politieke beweging die de globalisering in zijn geheel of op belangrijke onderdelen afwijst vanwege de negatieve gevolgen op bijvoorbeeld de democratische besluitvorming, de duurzaamheid of sociale ongelijkheid
Andersglobalist
De rechten en plichten die voortvloeien uit de nationaliteit van een persoon, zoals zijn politieke rechten en het recht op onderwijs of medische voorzieningen
Burgerschap
Land in een hoogontwikkelde, rijke regio van het wereldsysteem, waarin de economische en politieke macht is geconcentreerd
Centrumland / kernland
Het staatkundig soeverein worden van een vroegere kolonie
Dekolonisatie
Overname van Europese waarden en normen, maar ook van politieke en economische elementen, in andere cultuurgebieden
Europeanisering
Het naast elkaar voorkomen van moderne en traditionele economische activiteiten in hetzelfde gebied
Fragmentarische modernisering
De verschuiving van het economische zwaartepunt in de wereld
Global shift
Staat die met economische, financiële, politieke en militaire middelen een dominerende rol speelt in het wereldsysteem
Hegemoniale staat
Proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren
imperialisme
De techniek die wordt ingezet voor de verzending of uitwisseling van informatie
Informatietechnologie
De verdeling van de agrarische, industriële en dienstverlenende activiteiten over de landen van het wereldsysteem
Internationale arbeidsverdeling
De verplaatsing van geldstromen die te maken hebben met investeringen in de productiecapaciteit van een andere land
kapitaalstroom
Systeem waarin vooral Europese landen (overzeese) gebieden bezetten uit economische en/of strategische overwegingen of als potentieel vestigingsgebied
Kolonialisme
Economisch en/of sociaal netwerk van bedrijven, instellingen en personen, dat zich over een groot aantal landen (wereldwijd) uitstrekt
Mondiaal transationaal netwerk
Onderneming met vestigingen in landen verspreid over de hele wereld.
Multinationale ondernening
Wereldsystemen met meerdere economische en politieke machtscentra
Multipolaire wereld
Veranderende verdeling van economische activiteiten over de landen van het wereldsysteem
Nieuwe internationale arbeidsverdeling
Een economisch snelgroeiend land, dat zijn politieke invloed in de wereld sterk zou kunnen uitbreiden. De term wordt onder meer toegepast op BRICS landen
Opkomende grootmacht
Regio’s of landen rondom de Grote Oceaan die een snelle economische groei doormaken
Pacific Rim
Regio in het wereldsysteem waar de economische activiteiten sterk zijn afgestemd op de belangen van kernlanden. Er is een lage productiviteit en een laag inkomen per inwoner, een eenzijdige economische structuur en een fragmentarische ontwikkeling
Periferie
Alle schakels in het productieproces, vanaf het winnen van de delfstoffen of het voortbrengen van de landbouwproducten tot aan de verkoop van eindproducten
Productieketen
Afstand die wordt uitgedrukt in tijd, moeite of kosten
Relatieve afstand
Ligging ten opzichte van andere locaties uit het oogpunt van bereikbaarheid en toegankelijkheid
relatieve ligging
Regio die qua economische en politieke macht een middenpositie inneemt tussen centrum en periferielanden. Wordt gekenmerkt door een behoorlijke industrialisatiegraad en een behoorlijke afzet van de productie in de kernregio’s van het wereldsysteem
Semieperiferie
Begrensd gebied (territorium) waar de bewoners soeverein zijn en dat bestuurd wordt door een gezaghebbend orgaan
Staat
Proces van afnemende relatieve afstanden, vooral als gevolg van de technologische ontwikkeling en nieuwe vormen van infrastructuur
Tijd-ruimte compressie
Netwerk van vervoersstromen met hubs (knooppunten) en spokes (de verbindingen daartussen)
Transportnetwerk
Technische middelen die gebruikt worden voor het vervoer van goederen, mensen en informatie
Transporttechnologie
Driedeling van het wereldsysteem, waarbij de delen aangestuurd worden vanuit Noord-Amerika, Europa en Japan.
Triade
Verplaatsing van economische activiteiten vanuit een economisch verder ontwikkeld gebied naar gebieden met lagere lonen
Uitschuiving
Organisatie die gericht is op het liberaliseren van de wereld economie
World Trading Organisation (WTO) / Wereldhandelsorganisatie
Samenhangend geheel van landen met hun onderlinge politieke, culturele en economische relaties, bestaande uit kernlanden, perifere en semiperifere gebieden
Wereldsysteem
Buitenlandse investering tussen de landen die gerekend worden tot de periferie en de semiperiferie
Zuid-Zuidinvestering
Mate waarin analfabeten in een samenleving voorkomen, uitgedrukt in een percentage van de bevolking die ouder is dan 15 jaar
Analfabetisme
Economisch en sociaal nadelig effect in een gebied als gevolg van een ontwikkeling in een ander gebied
Backwasheffect
Economisch en sociaal positief effect in een gebied als gevolg van de ontwikkeling in een ander gebied
Spreadeffect
De index van de menselijke ontwikkeling (imo) of de human development index (hdi-index) is een samengestelde indicator die het bnp-per-inwoner, en analfabetisme, het onderwijs en de levensverwachting in een land weergeeft
VN-onwikkelingsindex
Gebied dat een belangrijke functie heeft voor een knooppunt of mainport als het gaat om de aan- of afvoer van goederen
Achterland
Het centrale zakencentrum in een stad met (financiële) bedrijven, kantoren, maatschappelijke instellingen, uitgaansgebied en winkels.
cbd (central business district)
Stad met een relatief sterke vertegenwoordiging van de creatieve sector, als mode, architectuur, design en de game-industrie
creatieve stad
Een samenhangende groep bedrijven en instellingen, die nauw aan elkaar gerelateerd zijn en in de nabijheid van elkaar voorkomen
(economisch) cluster
Concentratie van wonen, werken, voorzieningen en recreëren buiten een traditioneel stadscentrum in wat voorheen alleen een woongebied of ruraal gebied was. De nieuwe stad is in functioneren nauwelijks meer afhankelijk van de centrale grote stad.
Edge city
Stadsdeel dat door een muur of een hekwerk afgesloten is van de openbare ruimte.
Gated community / ommuurde woonwijk
Het proces van opwaardering van een verarmde wijk op sociaal, cultureel en economisch gebied door instroom van kapitaalkrachtige nieuwe bewoners, waarbij de armlastige bewoners uit het stadsdeel worden verdreven
gentrificatie
Wijk of buurt waar etnisch minderheden (gedwongen) bij elkaar wonen en informele groepjes vaak maatschappelijke macht bezitten.
Getto
Samenhangend geheel van verkeers- en communicatieknooppunten (hubs) en de onderlinge verbindingen als spoorlijnen als spoorlijnen, wegen en pijpleidingen (spokes)
Hub en spokennetwerk
De ontwikkeling en succesvolle invoering van nieuwe of verbeterde producten, diensten, productie- en distributieprocessen.
Innovatie
De diensten tussen landen onderling
Internationale dienstverlening
Het gevoel van verbondenheid met de mensheid in het algemeen, dat sterker is dan enig gevoel voor nationale of regionale identiteit (wereldburgerschap)
kosmopolitisme
De functionele regio waarvoor de mainport de belangrijkste hub vormt
Mainportregio
Aaneengegroeid, stedelijk gebied met een groot aantal sterk met elkaar verbonden steden, metropolen en agglomeraties
Megalopolis
Wereldstad waarin alle stedelijke functies vertegenwoordigd zijn en die een belangrijke functie vervult voor een uitgestrekt gebied of land
Metropool
Netwerk van migranten die sterke onderlinge contacten houden
Migrantennetwerk
Financiële markt die van groot belang is voor de wereldeconomie
mondiale financiële markt
Ruimtelijke scheiding van kansarme en kansrijke (etnische) groepen in een stad of gebied
ruimtelijke segregatie
Toename van de sociaaleconomische tegenstellingen tussen groepen mensen met verschillende sociaal-economische achtergronden
Sociale polarisatie
Groep steden die onderling sterk met elkaar verbonden zijn door contacten tussen bedrijven, overheden en instellingen
Stedelijk netwerk
De ruimtelijke verdeling van de verschillende soorten wijken of functies over het stedelijke grondgebied
Stedelijke geleding
Stad die binnen het wereldsysteem op economisch, cultureel en/of politiek gebied een toonaangevende leidende rol heeft
Wereldstad
