Deyimler ve Atasözleri

Question 1

dört başı mamur

Answer 1

1. sıfat, mecaz Her bakımdan istenildiği gibi olan:
”Ülkemizde, elbette yüz binlerce mutlu, sıhhatli, şen, dört başı mamur çocuk var.” - Talât Sait Halman
2. sıfat, mecaz Eksiksiz, kusursuz:
”Dört başı mamur bir muhalefet gazetesi çıkarırız.” - Hıfzı Topuz

Question 2

mal canın yongasıdır

Answer 2

insan, malına gelen zarardan, canına gelmişçesine acı duyar anlamında kullanılan bir söz.

Question 3

aman dilemek

Answer 3

önce direnirken zor karşısında boyun eğip canının bağışlanmasını dilemek:
”Bir düzine kadarı, aman dilemeye bile vakit bulamadan devrildi.” - Tarık Buğra

Question 4

baskısız tahtayı yel alır, yel almazsa sel alır

Answer 4

kontrol altında bulundurulmayan veya gereği gibi korunmayan gençler kötü yollara sürüklenebilirler anlamında kullanılan bir söz.

Question 5

yandan çarklı

Answer 5

1. sıfat Her iki yanında birer çarkı bulunan ve bu çarklarla ağır hareket eden (vapur):
”Ada vapuru yandan çarklı / Bayraklar donanmış cafcaflı” - Melih Cevdet Anday
2. sıfat Bir yanına eğilerek yürüyen.
3. isim, argo Şekeri yanına konulmuş olan kahve veya çay.
4. isim, argo Çaçaron.

Question 6

yaya kaldın tatar ağası

Answer 6

istediğini elde edemeyen, başarısızlığa uğrayan kimseler için kullanılan bir söz.

Question 7

ipin ucunu kaçırmak

Answer 7

teklifsiz konuşmada
yönetimde veya bir şeyi kullanmada gereken ölçüyü yitirmek:
”Bu kadar çalıştığım hâlde, ölçülerim pek mi aykırıdır nedir, yine ipin ucunu kaçırıveririm.” - Orhan Veli Kanık

Question 8

(bir şeyden) el ayak (veya etek) çekmek

Answer 8

uzaklaşmak, kaybolmak:
“Tarzının, yönteminin piyasadan el ayak çekmek zorunda kalacağını açık seçik kavrıyorsunuz.” - Selim İleri
“Bazı meddahlar da Karagöz oynatmış, şahbaz, hayalbaz veya hayalî isimleriyle yaşadıktan sonra temaşa hayatımızdan el etek çekmişlerdir.” - Samiha Ayverdi

Question 9

beyninden vurulmuşa dönmek

Answer 9

beklenmedik bir durum karşısında olağanüstü bir üzüntü ve şaşkınlığa uğramak:
”Bu satırları okuyunca Mustafa beyninden vurulmuşa döndü.” - Erhan Bener

Question 10

dünyasından geçmek

Answer 10

her şeye karşı ilgisiz duruma gelmek.

Question 11

neye uğradığını bilememek (veya anlamamak veya şaşırmak)

Answer 11

ansızın üzücü, sıkıcı, neşeli, güzel veya hoş bir durumla karşılaşmak:
”Martı gibi, şiirli, duygu dolu bir oyunla karşılaşınca neye uğradığını şaşırır.” - Necati Cumalı

Question 12

misk yerini belli eder

Answer 12

değerli kişi nerede olsa varlığını gösterir anlamında kullanılan bir söz.

Question 13

körle yatan şaşı kalkar

Answer 13

değersiz, kötü kimselerle ilişki kuranlar kötü huylar edinirler anlamında kullanılan bir söz.

Question 14

kerameti kendinden menkul

Answer 14

sahip olduğu nitelikleri abartarak söyleyen kimse için kullanılan bir söz:
”Kerameti kendinden menkul şeyhler gibi bu armağanlar onların eksik olan kabiliyetlerinin bir çeşit icazeti oluyor.” - Haldun Taner

Question 15

keramet buyurdunuz (veya keramette bulundunuz)

Answer 15

çok doğru söylediniz, çok güzel yaptınız anlamında kullanılan bir söz.

Question 16

kılı kırk yarmak

Answer 16

titiz ve ayrıntılı bir biçimde incelemek, önemle üstünde durmak:
”Senin gibi kılı kırk yaran bir kıza name beğendirme başarısından dolayı sevgiliniz beyefendiyi kutlarım.” - Hüseyin Rahmi Gürpınar

Question 17

ezilip büzülmek

Answer 17

güç bir duruma düşüp davranışlarıyla utandığını belli etmek:
”Etrafındakiler hanımefendiye karşı bir suç işlemiş gibi ezilip büzülüyorlar.” - Halide Edip Adıvar

Question 18

in cin top oynamak

Answer 18

hiçbir canlı varlık bulunmamak:
”Adam inlerle cinlerin top oynadığı yolda mezarlığın yıkık duvarına sıçradı.” - Çetin Altan

Question 19

insan kıymetini insan bilir

Answer 19

bir kimsenin ne kadar değerli olduğunu ancak o kimsenin değerini ölçebilecek nitelikteki insanlar anlar anlamında kullanılan bir söz.

Question 20

balon uçurmak

Answer 20

ilgililerin ne diyeceklerini ve nasıl davranacaklarını anlamak amacıyla aslı olmayan bir haber yaymak.

Question 21

hangi akla hizmet ediyor?

Answer 21

ne gibi bir düşünce ile böylesine olmayacak, mantıksız bir iş yapıyor? anlamında kullanılan bir söz.

Question 22

dört ayak üstüne düşmek

Answer 22

1. tehlikeli bir durumdan zarar görmeden kurtulmak.
2. işi rast gitmek:
”Yüze gülücü, her dönemde dört ayak üstüne düşen Efruz’un hayat hikâyesini sergileyen piyesim, yurtta bini aşkın defa oynadıktan sonra, televizyon oyunu hâline getirilince yasaklandı.” - Haldun Taner

Question 23

teşbihte hata olmaz (veya olmasın)

Answer 23

yeri geldiği zaman çirkin, kaba bir benzetme ile anlatıma daha etkili bir hava verilmesi, saygısızca bir davranış değildir, kimse bundan alınmamalıdır anlamında kullanılan bir söz.

Question 24

İki el bir baş için

Answer 24

“ancak kendi geçimini sağlayabilenler, başkalarına yardım edecek bir durumda değildir” anlamında kullanılan bir söz:
“Başlı başına kalsın. İki el bir baş için olduğunu düşünsün.” - Ahmet Midhat Efendi