Definicje Flashcards
Zarażenie
wniknięcie zarazka do organizmu (może się na tym skończyć)
Zakażenie
inaczej infekcja
- wniknięcie zarazka do organizmu
- usadowienie się w nim
- namnożenie
- oraz pobudzenie organizmu do odczynów obronnych
Przebieg zakażenia - z czego wynika
jest wypadkową:
- chorobotworczosci i zjadliwości patogenu
- dawki zarazka
- drogi wniknięcia
- cech gospodarza
choroba zakaźna
wystąpienie objawów chorobowych w następstwie zakażenia patogenem
zakażenie pierwotne
zakażenie zarazkiem danego organizmu po raz pierwszy
zakażenie ponowne
po zlikwidowaniu pierwotnego, ponowne zakażenie tym samym zarazkiem tego samego zwierzęcia
nadkażenie
podczas trwania zakażenia pierwotnego, zakażenie zwierzęcia tym samym gatunkiem zarazka
zakażenie mieszane
równoczesne zakażenie dwoma lub więcej gatunkami zarazków
zakażenie wtórne
w czasie pierwotnego zakażenia, zakażenie innym gatunkiem zarazka (zakażenie powikłane)
zakażenie terminalne
wniknięcie zarazków warunkowo chorobotwórczych do organizmu pod koniec choroby lub przed jego śmiercią
samozakazenie
zakażenie własną mikroflorą wskutek jej uzjadliwienia lub obniżenia odpornosci gospodarza
zakażenie bezobjawowe
= subkliniczne
zarazek się namnaża i jest wydalany, ale nie daje objawów klinicznych (nosiciel + stały lub okresowy siewca). Bez badań laboratoryjnych nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy dane zwierzę jest siewcą
zakażenie poronne
ze słabymi lub atypowymi objawami choroby
zakażenie latentne
= utajone
długotrwałe, bezobjawowe bytowanie zarazka w organizmie, często bez siewstwa (bez namnażania) i odpowiedzi immunologicznej, ale z możliwą reaktywacją - namnażaniem i siewstwem
zakażenie przetrwałe
= długotrwałe
jest to I strategia patogenów, kiedy to wpływają one na układ odpornościowy żywiciela immunosupresyjnie (ogólnie lub swoiście wobec patogenu (gruźlica człowieka))
łańcuch epizootyczny
3 elementy konieczne i wystarczające do powstania choroby zakaźnej:
1. źródło zakażenia
2. dyspozycja - zwierzęta podatne na zakażenie
3. ekspozycja - zespół czynników środowiskowych umożliwiających kontakt patogenu z organizmem wrażliwym
Są to czynniki pierwszorzędowe (niezbędne) do powstania choroby zakaźnej
czynnik zaraźliwy
czynnik mogący wywołać chorobę zakaźną, pochodzący z organizmu chorego zwierzęcia
zakażenie endogenne
czynnik zakaźny pochodzi z organizmu chorego (np. E.coli)
zakażenie egzogenne
czynnik zakaźny pochodzi ze środowiska zewnętrznego
od czego zależy łatwość szerzenia się choroby drogą kontaktu bezpośredniego
- podatności zwierząt
- długości narażenia
- zjadliwości zarazka
źródło zakażenia
miejsce stałego lub okresowego przebywania i NAMNAŻANIA zarazków, z którego mogą się wydostawać, rozprzestrzeniać i zarażać wrażliwe zwierzęta
na jakiej podstawie określa się źródło zakażenia
- wywiad
- objawy kliniczne
- badania laboratoryjne
pierwotne źródło zakażenia
- zwierzę, od którego zakażają się inne zwierzęta + zanieczyszcza zarazkami środowisko + z niego zarazki przedostają się do wektorów (zwierzęta chore, nosiciele, siewcy, ozdrowieńcy)
- zwłoki zwierząt padłych na choroby zakaźne
wtórne źródło zakażenia
miejsce skupienia zarazka poza organizmem, z niego dochodzi do zakażenia (np. zanieczyszczona gleba, woda)
nosicielstwo pierwotne
= nosicielstwo bez chorowania
zwierzęta zdrowe, które nie chorowały (nie mają wrażliwości na dany zarazek), ale mają w organizmie patogeny chorobotwórcze dla zwierząt podatnych
pierwszorzędowe źródła zakażenia
gatunek zwierzęcia, od którego w danej chorobie zdrowe zwierzę zakaża się najczęściej
drugorzędowe źródło zakażenia
inne, poza głównym, gatunki zwierząt będące źródłem zakażenia
cechy zjadliwości zarazka (co wpływa na zjadliwość zarazka) - wymienić
- zakaźność (inwazyjność)
- zaraźliwość (rozsiewalność)
1+2 = napastliwość - tropizm
- toksyczność
zakaźność
zdolność do wnikania do organizmu żywiciela przez wrota zakażenia
zaraźliwość
zdolność wydostawania się z zakażonego organizmu i zakażania innych
napastliwość
= zakaźność + zaraźliwość zarazka
chorobotwórczość (patogenność)
zdolność do wywołania choroby. Stopień chorobotwórczości określa zjadliwość.
zarazki bezwarunkowo chorobotwórcze
wywołują chorobę u wielu osobników wrażliwego gatunku, o ile nie nabyły odporności (wskutek np. szczepienia) - np. wścieklizna
zarazki warunkowo chorobotwórcze
= drobnoustroje oportunistyczne
wywołują chorobę w organizmie wrażliwym pod jakimś warunkiem (np. w stresie)
widmo zakaźne
liczba gatunków zwierząt wrażliwych na zakażenie danym gatunkiem zarazka
rezerwuar zarazka - definicja epidemiologiczna
każde zwierzę, w którego organizmie JEST czynnik zakaźny, NAMNAŻA się i PRZYCZYNIA SIĘ DO ROZPRZESTRZENIENIA choroby
- zwykle są to nosiciele, wektory biologiczne, żywiciele pośredni, parateniczni (ale mogą być to zwierzęta z pełnymi objawami choroby, np. lisy dla wścieklizny)
rezerwuar zarazka - definicja epizootyczna
teren obejmujący źródła zakażenia, gdzie zarazki rozmnażają się i przeżywają
przykład zarazka namnażającego się w środowisku zewnętrznym
kulorzęsek - pasożyt nr 1 ryb
nosicielstwo
bytowanie zarazków w organizmie zwierzęcia, bez objawów klinicznych, ale z możliwością namnażania, wydostawania się i zakażania innych zwierząt przez zarazek:
- przed wystąpieniem choroby
- nosicielstwo pierwotne (bez choroby, zwierzęta niepodatne)
- po przechorowaniu (ozdrowieńcy)
- zakażenia latentne
siewstwo
wydalanie zarazków przez żywiciela:
- w okresie inkubacji choroby (nosiciel)
- po przechorowaniu (nosiciel)
- w okresie choroby (źródło)
drogi szerzenia się chorób
- poziome (horyzontalne):
- bezpośrednio
- pośrednio - pionowe (wertykalne)
bezpośrednie szerzenie się choroby
to przykład horyzontalnego!
- przez bezpośredni kontakt zwierzęcia chorego (źródła) ze zdrowym - np. kopulacja, obwąchanie, kąsanie, droga kropelkowa
- zakażenia fekalno-oralne - kontakt z odchodami
pośrednie szerzenie się chorób
przykład horyzontalnego;
szerzenie przez kontakt wrażliwego osobnika ze:
- środowiskiem zanieczyszczonym czynnikami zakaźnymi
- przedmiotami zanieczyszczonymi wydalinami i wydzielinami zwierząt chorych
- wodą, glebą, paszą zanieczyszczonymi
- kurzem lub jądrami kropelkowymi (drogą powietrzną = aerogenną)
- skażonym środowiskiem medycznym / nieprzestrzeganiem aseptyki / słabej jakości lekami i szczepionkami (zakażenie jatrogenne)
- wektorami (bierne i czynne)
wektor mechaniczny
inaczej bierny
- fizycznie przenosi czynnik zakaźny, bez udziału w jego cyklu życiowym i bez choroby (foreza)
wektor biologiczny
w jego ciele patogen może realizować część cyklu życiowego lub namnażać się (np. ŻP u pasożytów); wektor ten jest jednocześnie przenosicielem i żywicielem zarazków
- często uznawane za rezerwuary danego czynnika
wrota zakażenia
brama wniknięcia zarazka do organizmu (np. rana dla laseczek tężca)
- układ pokarmowy (droga alimentarna)
- układ oddechowy (droga aerogenna)
- układ powłokowy (droga skórna) -> bez uszkodzenia / przez uszkodzenie / wszczepienie (np jatrogennie / przez wektora) / błony śluzowe
co przyczynia się do przenoszenia chorób na duże odległości
- transport zwierząt
- przeniesienie czynnika zakaźnego
- przeniesienie wektora (np. przez wiatr, migracje ptaków)
- brak kwarantanny zwierząt po zakupie
przenoszenie pionowe chorób
przenoszenie czynnika zakaźnego z pokolenia na pokolenie, obejmuje okresy:
- przed zapłodnieniem (na etapie gamet)
- w czasie rozwoju prenatalnego (choroby wrodzone) - droga transplancentarna lub zakażenie wstępujące
- w późniejszym czasie - poród, droga laktogenna
również obejmuje zwierzęta jajorodne, kiedy zarazek przedostaje się przez osłonki jajowe
Strategie obronne patogenów
- Unikanie przedostania się do środowiska przez: przenoszenie pionowe, drogą płciową, wektorami
- formy przetrwalnikowe
- zwiększenie kręgu żywicieli
- skrócenie cyklu życiowego
- zdolność do zakażeń przetrwałych
monofagi
najmniej liczna grupa patogenów, infekująca jeden gatunek, wytwarzająca szereg przystosowań do przetrwania okresów, kiedy ten jeden żywiciel nie jest dostępny (np. przetrwalniki, ciałka wtrętowe)
oligofagi i polifagi
oligofagi - patogeny zakażające gatunki ze sobą spokrewnione
polifagi - patogenne dla licznych gatunków żywicieli
Mogą mieć jednego żywiciela głównego i kilku paratenicznych / zastępczych / rezerwowych / przypadkowych
strategie wykorzystywane przez patogeny w zakażeniach przetrwałych
- brak pierwotnej odpowiedzi immunologicznej -> zjawisko tolerancji na patogen (np. przy prenatalnym zakażeniu mało zjadliwymi patogenem)
- zmienność antygenowa (zmieniają Ag lub opłaszczają się Ag gospodarza)
- wykorzystywanie narządów lub komórek gospodarza niedostępnych lub słabo dostępnych dla układu immunologicznego (np. mózg, gałka oczna)
- wewnątrzkomórkowe ukrywanie się patogenu (np. w leukocytach)
- stan latencji -> całkowita integracja genomu wirusowego z gospodarza
- długi okres inkubacji (np. HIV)
- długotrwałe siewstwo
- różne przystosowania u wektorów (np. przenoszenie transstadialne)
rodzaje zakażeń (11)
- pierwotne
- nadkażenie
- ponowne
- mieszane
- wtórne
- terminalne
- jawne
- bezobjawowe
- przetrwałe
- samozakażenie
- latentne
zjadliwość
określa stopień chorobotwórczości patogenu - jak się będzie kształtować, uzewnetrzniac choroba i jaki będzie jej przebieg
czynniki usposabiające do zakażenia drogą alimentarną
- uszkodzenia błony śluzowej
- zastój treści
- nagła zmiana diety -> namnożenie się mikroflory oportunistycznej
na czym koncentrują się zadania epizootiologów
- likwidacji lub ograniczeniu źródła zakażenia
- przerwaniu drog szerzenia się choroby
- zmniejszenie dyspozycji przez stymulację odpornosci nieswoistej i swoistej zwierząt
