De metabole thermostraat: hypothalamus – hypofyse – bijnier as Flashcards
1
Q
Hoe heet het binnenste gedeelte van de bijnier?
A
medulla / merg
2
Q
Hoe heet het buitenste gedeelte van de bijnier?
A
cortex / bijnierschors
3
Q
Hoe heet het buitenste deel van het bijnierschors?
A
zona glomerulosa
4
Q
Hoe heet het middelste deel van het bijnierschors?
A
zona fasciculata
5
Q
Hoe heet het binnenste deel van het bijnierschors?
A
zona reticularis
6
Q
Welke hormonen worden aangemaakt in de zona glomerulosa?
A
mineraalcorticoiden zoals aldosteron
7
Q
Welke hormonen worden aangemaakt in de zona fasciculata?
A
glucocorticoiden zoals cortisol
8
Q
Welke hormonen worden aangemaakt in de zona reticularis?
A
bijnier androgenen, androstenedion en vooral DHEA
9
Q
Welke hormonen worden in de medulla aangemaakt?
A
(nor)adrenaline
10
Q
Welke hormonen worden aangemaakt bij acute stress?
A
(nor)adrenaline
11
Q
Welke hormonen worden aangemaakt bij langdurige stress?
A
glucocorticoiden, mineraalcorticoiden en androgenen
12
Q
Hoe zien de cellen van de zona fasciculata eruit?
A
langgerekt
13
Q
Hoe zien de cellen van de zona reticularis eruit?
A
kernachtig
14
Q
Waar zijn glucocorticoiden voor?
A
regulatie van suiker
15
Q
Waar zijn mineraalcorticoiden voor?
A
regulatie van zout
16
Q
Wat zijn androgenen?
A
sex hormonen
17
Q
Waardoor wordt de zona glomerulosa gestimuleerd?
A
angiotensine II (en een beetje door ACTH)
18
Q
Waardoor wordt de zona fasciculata gestimuleerd?
A
ACTH
19
Q
Waardoor wordt de zona reticularis gestimuleerd?
A
ACTH
20
Q
Wat is de beginstof voor de bijnierschors hormonen?
A
cholesterol
21
Q
Waarvoor is CYP17b5 voor nodig?
A
DHEA en androsteendion
22
Q
Welke enzymen zijn nodig voor de aanmaak van DHEA?
A
CYP11A
CYP17
CYP17 en b5 (cofactor)
23
Q
Welke enzymen zijn nodig voor de aanmaak van androsteendion?
A
CYP11A
HSD3
CYP17
CYP17 en b5 (co-factor)
24
Q
Welke enzymen zijn nodig voor de aanmaak van aldosteron?
A
CYP11A
HSD3
CYP21
CYP11B1
CYP11B2
25
Welke enzymen zijn nodig voor de aanmaak van cortisol?
CYP11A
HSD3
CYP21
CYP11B1
CYP17
26
Wat kan niet worden aangemaakt zonder CYP17 of b5?
DHEA en androsteendion
27
Wat kan niet worden aangemaakt zonder CYP17?
DHEA, androsteendion en cortisol
28
Wat kan niet worden aangemaakt zonder CYP11A?
aldosteron, cortisol, DHEA en aldosteron
29
Wat kan niet worden aangemaakt zonder HSD3?
aldosteron, cortisol en androsteendion
30
Wat kan niet worden aangemaakt zonder CYP21?
aldosteron en cortisol
31
Wat kan niet worden aangemaakt zonder CYP11B1?
aldosteron en cortisol
32
Wat kan niet worden aangemaakt zonder CYP11B2?
aldosteron
33
Wat is cholesterol side chain cleavage enzyme?
CYP11A
34
Wat is 3-b-hydroxysteroid dehydrogenase?
HSD3
35
Wat is 17-hydoxylase/C12-20 desmolase?
CYP17
36
Wat is 21-hydroxylase?
CYP21
37
Wat is 11-betahydroxylase?
CYP11B1
38
Wat is aldosteron synthase?
CYP11B2
39
Wat is cytochrome b5?
b5, de cofactor bij CYP17
40
Welk deel van het bijnierschors heeft geen CYP17?
zona glomerulosa
41
welk effect hebben bijnierschors hormonen op het centraal zenuwstelsel?
remt afgifte van CRH en vasopressine
42
Wat doen CRH en vasopressine?
stimuleren de hypofyse voorkwab om ACTH aan te maken
43
welk effect hebben bijnierschors hormonen op de hypofyse voorkwab?
remt afgifte van ACTH
44
Wanneer wordt er extra vasopressine aangemaakt?
bij stress
45
Wat is het effect van cortisol?
insuline gevoeligheid daalt
glucose spiegel stijgt
verlaging gebruik van glucose
vet
minder verestering van vetzuren
meer lypolyse
skeletspier
meer eiwit afbraak
minder eiwit synthese
lever
meer glycogenolyse
meer glyconeogenese
46
Waar is cortisol in de circulatie?
voor 95% gebonden aan transcortine (CBG) en albumine
47
Wat doet angiotensine I?
stimuleert ACE in de longen
48
Wat doet ACE?
stimuleert angiotensine II?
49
Wat is het effevt van angiotensine II op de bijnier?
stimuleert de aanmaak van aldosteron
50
Wat is het effect van een verhoogde k+ concentratie op de bijnier?
stimuleert de aanmaak van aldosteron
51
Wat is het effect van aldosteron op de nier?
lagere uitscheiding van natrium
lagere uitscheiding van water
hogere uitscheiding van kalium
aanmaak van renine
52
Wat doet renine?
stimuleert de aanmaak van angiotensine I
53
Waaruit wordt angiotensine I gemaakt?
angiotensinogeen
54
Waar wordt angiotensinogeen gemaakt?
de lever
55
Wat stimuleert de aanmaak van angiotensine I?
renine
56
Wat stimuleert ACE?
angiotensine I
57
Wat stimuleert angiotensine II?
ACE
58
Waardoor wordt de bijnier gestimuleerd om cortisol
te maken?
ACTH en angiotensine II
59
Waardoor wordt renine afgegeven?
juxtaglomerulaire cellen in de nier
60
Wat is de inactieve variant van cortisol?
cortisone
61
Wat stimuleert de omzetting van cortisol in cortisone?
HSD II
62
Wat stimuleert de omzetting van cortisol in cortisone en terug?
HSD I
63
Wat is het effect van prednison op de bijnier?
prednison remt ACTH en dus de uitscheiding van glucocorticosteroiden en bijnierandrogenen
64
Wanneer wordt cortisol niet meer voldoende omgezet in cortison?
als er een groot overschot aan cortisol is bv bij een tumor
65
Wat gebeurt er als cortisol niet meer voldoende wordt omgezet in cortison?
dan krijgt cortisol een mineraalcorticoide werking
66
Waardoor wordt de afgifte van (nor)adrenaline door de medulla gestimuleerd?
angst
boosheid
stress
bloedingen
hypoxie
hypoglycemie
67
Wat gebeurd er bij de ziekte van cushing?
te veel cortisol productie
68
Wat is het effect van noradrenaline en adrenaline?
verhoogde hartslag
sterkere contractiekracht van het hart
metabolisme versneld
69
Wat doet adrenaline anders dan noradrenaline?
adrenaline heeft een groter effect bij
- verwijden luchtwegen
- verhogen bloedsuiker
- 'reticular formation of brain
adrenaline; vasodilatatie
noradrenaline; vasoconstrictie
70
Welk soort hormonen maken gebruik van kernreceptoren?
vetoplosbare hormonen (vooral uit de bijnier en schildklier)
71
Welk soort hormonen maken gebruik van membraan receptoren?
wateroplosbare/geladen hormonen (vooral uit de hypofyse en hypothalamus)
72
Waar maken membraanreceptoren vaak gebruik van?
G-eiwitten en stimulatie/remming van cAMP
73
wat is endocrien?
comunucatie via circulatie
74
wat is paracrien?
communucatie naar buurcel
75
hoe heet het als een cel communiceert met zichzelf?
autocrien
76
uit wat voor weefsel bestaat de hypothalamus?
zenuwweefsel
77
Wat is acromegalie?
een tumor met een groeihormoon
78
Wat is de ziekte van Addison?
een tekort aan bijnierschors hormoon
79
Wat is de ziekte van Graves?
overactieve schildklier
80
Wat is de ziekte van Hashimoto?
onderactieve schildklier
81
Welke hormonen worden door de hypofyse achterkwab uitgescheiden?
oxycotocine, ADH en vasopressine
82
Welke hormonen worden door de hypofyse voorkwab uitgescheiden?
TSH, ACTH, FSH, LH, GH, prolactine en endorfine
83
Waardoor word vasopressine uitgescheiden?
de hypofyse achterkwab en de hypothalamus
84
Hoe heet een cel die groeihormoon uitscheid?
somatotroop
85
Hoe heet een cel die prolactine uitscheid?
lactotroop
86
Hoe heet een cel die ACTH uitscheid?
corticotroop
87
Hoe heet een cel die TSH uitscheid?
thyrotroop
88
Hoe heet een cel die LH en FSH uitscheid?
gonadotroop
89
Welke cellen zitten in de hypofyse voorkwab (veel>weinig)?
somatotroop (50%)
corticotroop (20%)
lactotroop (15%)
gonadotroop (10%)
thyrotroop (5%)
90
Waardoor wordt de hypofyse voorkwab gestimuleerd om TSH aan te maken?
TRH
91
Waardoor wordt de schildklier gestimuleerd om schildklierhormoon aan te maken?
TSH
92
Wat doet schildklier hormoon T4 met het CZS en de hypofyse?
remt de produstie van TRH en TSH
93
Wat is de actieve vorm van schildklier hormoon T4?
schildklier hormoon T3 (perifeer omgezet)
94
Waardoor wordt de hypofyse gestimuleerd om groeihormoon aan te maken?
ghreline (uit het maag darmstelsel)
GHRH
95
Waardoor wordt de hypofyse geremd om groeihormoon aan te maken?
somatostatine
96
Welk effect heeft groeihormoon op de lever?
stimuleert de aanmaak van insulin like growfactor-I
97
wat wordt geremd door insulin like growfactor-I?
de productie van GHRH en groeihormoon
98
Wat doet LH?
stimuleert testosteron
99
Wat doet FSH?
stimuleert sperma productie
100
Waardoor word de aanmaak van LH en FSH gestimuleerd?
GnRH
101
welke hormonen worden gestimuleerd door LH en FSH?
progesteron
oestradiol
testosteron
102
Waardoor wordt de aanmaak van prolactine geremd?
dopamine
103
Wat doet oxicotocine?
zorgt voor samentrekking van spieren in de borst
baarmoeder contracties bij bevalling
gemoedshormoon
104
Wat is een ander woord voor vasopressine?
ADH
105
welke hormonen worden s'nachts meer afgegeven?
TSH, prolactine, groeihormoon
106
Welke hormonen worden s'nachts minder afgegeven?
ACTH
107
Wat gebeurd er met een hormoon dat aan een eiwit gebonden is?
het is minder actief en kan minder worden uitgescheiden, de hoeveelheid vrij hormoon wordt gelijk gehouden
108
Wat is het probleem bij de ziekte van cushing?
teveel cortisol productie
109
Wat zijn de oorzaken van het syndroom van cushing
ACTH afhankelijk
- hypofyse adenoom (zeer vaak)
- ectopische ACTH productie (zeldzaam)
ACTH onafhankelijjk
- bijnier adenoom (vaak)
- bilaterale bijnier hyperplasie
- bijnier carcinoom (zeldzaam)
110
Wat is de meest voorkomende oorzaak van ectopisch ACTH syndroom?
long neuroendocriene tumor
111
Wat zijn de symptomen van Cushing?
vetophoping bij gezicht, rug en romp
spier en huid atrofie
hematomen
osteoperosis
traag werkende schildklier
hypogonadisme
meer androgeen productie
depressie
psychose
geheugen verlies
slaapproblemen
neuropsychiatrische complicaties zijn blijvend
obesitas
hypertensie
diabetes mellitus
dyslipidemie (veel vet in het bloed)
veneuze trombose
longembolie
onderdrukt imuunsysteem
112
Wat is de onbehandelde 5 jaars overleving?
50%
113
Wat zijn sensitieve symptomen van het syndroom van cushing?
spieratrofie en hematomen
114
Wanneer moet je screenen voor het syndroom van cushing?
- aanwezigheid van meerdere progresieve symptomen
- ongebruikelijke symptomen voor leeftijd
- therapie resistente diabetes meltius en/of hypertensie
- patienten met een bijnierincidentaloom
- kinderen die veel aankomen en weinig groeien
115
Hoelang duurt het gemiddeld voordat de diagnose cushing wordt gesteld?
2,8-4,8 jaar
116
Wat is het verschil tussen de cortisolspiegel van een cushing patient en een gezond persoon?
Normaal is cortisol in de ochtend hoog (500 nmol/L) bij het syndroom van cushing de hele dag
117
Welke 3 testen worden gebruikt om cushing te diagnostiseren?
cortisol in 24h urine
1 mg dexamethason suppressie test
middernacht speeksel concentratie
2/3 positief voor diagnose
118
Wat is het nadeel van de 24h urine test voor het syndroom van cushing?
2-3 verzamelingen nodig
beperkte sensitiviteit
119
Wat is de cut off waarde voor de dexamethason suppressie test?
55nmol/l (1,8 ug/dl)
120
Wat zijn de voordelen van de middernachts speeksel cortisol test?
wordt niet beinvloed door CBG waarden
hoge sensitiviteit en specificiteit
maakt als enige onderscheid tussen cushing en pseudo cushing
121
Wat zijn de nadelen van de middernacht speeksel cortisol test?
bloedcontaminatie
shiftwerk
leeftijd
co-morbiditeit
122
Welke tests doe je bij ACTH afhankelijke cushing?
MRI (voor afwijkingen aan de hypofyse)
bilaterale sinus petrosus inferior sampling (BSPIS) (als er geen afwijkingen te zien zijn aan de hypofyse of deze kleiner zijn dan 6 mm)
123
Wat test je met de BSPIS?
Het verschil tussen de afvloed van cortisol aan twee kanten van de hypofyse en perifieer
124
Wat zijn de complicaties van een acuut ectopisch ACTH syndroom?
Hogere cortisol spiegels
infecties
- sepsis
- opportunistische infecties
tromboembolitische complicaties
hypertensie en hyperkaliaemie
psychiatrische complicaties
125
Wat gebeurd er bij de BSPIS bij ectopisch ACTH syndroom?
links en rechts verschillen niet veel
126
Wat is de behandeling van de ziekte van cushing?
Transphenoidale adenomectomie is de eerste keus behandeling
radiotherapie
bilaterale bijnierextirpatie
127
Wat is primaire bijnierschors insufficientie?
- oorzaak ligt bij de bijnier
- meestal ziekte van addison
- hoog ACTH weinig cortisol
128
Wat is secundaire bijnier insufficientie?
laag ACTH, laag ACTH
oorzaak ligt niet bij de bijnier
129
wat is de oorzaak van primaire bijnierschors insuficientie bij pasgeborene?
bijnierhypoplasie
130
wat is de oorzaak van primaire bijnierschors insuficientie bij jongeren?
autoimuun
X-gebonden
adrenoleukodystrofie
TBC
131
wat is de oorzaak van primaire bijnierschors insuficientie bij volwassenen?
autoimuun (meest voorkomend)
TBC
metastases
bloedingen
AIDS
132
wat is de oorzaak van secundaire bijnierschors insuficientie?
hypofysepathologie
hoofdtrauma
geisoleerde ACTH deficientie
ontrekken van corticosteroiden na lang gebruik (zoals prednison)
133
Wat gebeurd er bij ontrekking van cortico steroiden?
atrofie van cellen die CRH en ATCH produceren
134
Wat is de klinische toepassing van corticosteroiden?
substitutie (bij bijnierinsufficientie)
anti-inflammatoire therapie (autoimuun ziekten, allergieen, post transplantatie)
135
Wat is het werkingsmechanisme van corticosteroiden?
supressie van cytokine productie
inhibitie van lymfocyten proliferatie
inhibitie antistof productie
inhibitie phagocytose
136
Wat zijn bijwerkingen van corticosteroiden?
ontregeling DM
vochtretentie
ulcus/gastritis
psychose
obesitas
huid en spier atrofie
hirsutisme (overbeharing)
hemorrhogische diathese (versterkte bloedingsneiging)
menstruatie stoornissen
oedeem
depressie
hypertensie
diabetes mellitus
osteoporose
glaucoom (beschadigde oogzenuw)
137
Wanneer treed suppressie van de hypofyse bijnier as op bij prednison gebruik?
20 mg > 3 weken
grijs gebied; 10-20 > 3 weken
138
Wat zijn de symptomen van zowel primaire als secundaire bijnier insufficientie?
gewichtsverlies
moeheid
spierzwakte
anorexie
psychische klachten
misselijkheid en braken
buikpijn
anemie
hypercalciemie
lymfocytose
139
Welke symptomen komen bij primaire maar nier bij secundaire bijnierinsufficientie voor?
hypotensie
orthostatische hypotensie
zouthonger
hyperpigmentatie
vitiligo (ontkleuring van de huid)
140
waardoor ontstaat hypotensie bij primaire bijnierschorsinsufficientie?
veel ACTH zorgt voor te veel alsosteron
141
waardoor ontstaat hyperpigmentatie bij primaire bijnierschorsinsufficientie?
a-MSH (melanine stimulerend hormoon) wordt geproduceerd bij ACTH productie
142
waardoor ontstaat vitilligo bij primaire bijnierschorsinsufficientie?
autoimmuun reactie tegen de melanotocyten
143
Wat zijn bij ziekte symptomen van bijnierinsufficientie?
onverklaarde circulatoire collaps
onvoldoende respons op inotropica
koorts zonder reactie op antibiotica
onverklaarde apathie
vitiligo
hypothyreoidie, hypogonadisme
hypoglycaemie
hypo natriaemie, hyperkaliaemie
easinofilie
144
Waar om wordt CRH niet gemeten?
het wordt in pulsen afgegeven
145
Welke test voor primair bijnier insufficientie?
synacthen test
146
Wanneer is een synachten test afwijkend?
bij primair en langer bestaand secundair bijnier insufficientie
147
Wat is een normale respons bij de synacthen test?
> 525 nmol/L cortisol
of
delta cortisol > 190 nmol/L
148
Wat is een synacthen test?
je geeft ACTH en meet cortisol
149
Welke tests worden gebruikt om secundaire bijnierschors insufficientie aan te tonen?
insuline tolerantie test
metopirontest
150
hoe werkt een insuline tollerantie test?
insuline > hypoglycemie > cortisol > insuline resistentie
151
Welke hormonen worden aangemaakt bij hypoclycemie?
catecholamines (noradrenaline/adrenaline)
glucagon
cortisol
groeihormoon
152
Hoe werkt een metopyron test?
metopyron remt het enzym voor de laatste stap in de cortisol productie
bij voldoende werking van de bijnier hoopt hierdoor 11-desoxycortisol op
153
Wat is de behandeling van bijnierschors insufficientie
15-30 mg hydrocortison (of equivalent) in 2 a 3 doses met hoogste dosis in de ochtend om cortisol dagritme na te bootsen
bij vrouwen met restklachten; 5o mg DHEA per dag
bij primaire bijnierschors insufficientie; 0,1mg 9a-fludrocortison (aldosteron)
