DALUMAT Flashcards
1
Q
Tinatawag din itong pagdadalumat o pagteteorya.
A
DALUMAT
2
Q
Tumutukoy sa paraan ng pag-iisip o pagpapaliwanag sa
mga bagay o pangyayari.
A
DALUMAT
3
Q
Ano ang dalawang kasing kahulugan ng dalumat?
A
Paglilirip/Paghihiraya
4
Q
Malalim na pagsusuri o pagninilay
A
Paglilirip
5
Q
Paggamit ng imahinasyon at malikhaing
pag-iisip.
A
Paghihiraya
6
Q
2 MGA KATANGIAN NG DALUMAT
A
Humihiwalay sa leksikal o literal na kahulugan ng salita.
Nilalapatan ng mas mataas na antas ng interpretasyon at
pag-unawa.
7
Q
Tatlong bumubuo sa dalumat
A
Konsepto
Ideya
Teorya
8
Q
Mga ideyang nabubuo mula sa masusing pagiisip.
A
konsepto
9
Q
Mga iniisip na bumubuo ng sistema ng kaalaman.
A
Ideya
10
Q
Mga paliwanag na inihain at sinuri ng mga iskolar.
A
teorya
11
Q
Nagpapahiwatig ng masusi, masinop, kritikal, at
analitikal na pag-iisip
A
pagdadalumat
12
Q
Kakayahan ng tao na mag-isip nang malalim.
A
pagdadalumat
13
Q
Ayon kanino “Filipino ang ating wika. Nararapat lamang na magamit ito
nang husto sa pinakamalalim at pinakamasaklaw na
pag-uusisa ng tao.”
A
EMERITA S. QUITO (1972)
14
Q
MGA DAHILAN KUNG BAKIT KAILANGAN ANG
FILIPINO SA PAGDADALUMAT
A
.Paglinang ng Wikang Pambansa:
Pag-unlad ng Kamalayang Pambansa:
Pagtataguyod ng Pambanllsang Pagkakakilanlan:
15
Q
Nakabatay sa literal na kahulugan ayon sa diksyunaryo
A
Denotatibo
16
Q
Kahulugan na lampas sa literal; nakabatay sa konteksto
A
Konotatibo
17
Q
patalinghagang pahayag
na hindi direktang naglalarawan sa isang bagay,
sitwasyon, o pangyayari.
A
Sawikain
18
Q
Karaniwang nagpapahayag ng damdamin o sentimyento
ng isa o grupo ng mga tao.
A
Sawikain
19
Q
Isang proyekto na nagtatampok sa pamimili ng
pinakamahalagang salita na namayani sa diskursong
Filipino sa nakalipas na taon.
A
Sawikaan
20
Q
Samaahan na nagsimula noong 2004 upang subaybayan
ang pag-unlad ng wikang Filipino batay sa umiiral na
gamit ng mga salita sa diskurso ng lipunan.
A
Sawikaan
21
Q
Layunin nito na Mamulat ang mga Pilipino sa mahahalagang usaping
politikal, sosyolohikal, kultural, at historikal.
Magkaroon ng mapanuring kamalayan tungkol sa
nagbabagong wika ng bansa.
A
Sawikaaan
22
Q
Paglalagom ng mga karanasan at tagumpay ng Sawikaan
bilang estratehiya.
A
Sawikaan
23
Q
Hindi lamang ito tungkol sa pamimili ng salita ng taon,
kundi sa pagpapalawak ng kamalayan sa pagbabago ng
wika.
A
Sawikaan
24
Q
4 MGA PAMANTAYAN SA PAGPILI NG SALITA
NG TAON
A
1.Bagong imbento.
2.Bagong hiram mula sa banyaga o katutubong wika.
3.Patay na salitang muling nabuhay.
4.Lumang salita ngunit may bagong kahulugan.
25
Kaugnay ng malawakang dayaan sa eleksyon noong
2004 sa pagitan nina Gloria Macapagal Arroyo at
Fernando Poe Jr.
2004: CANVASS
26
Isang ilegal na sugal na sumasalamin sa katiwalian sa
politika, ekonomiya, at kultura ng bansa.
2005: HUWETENG
27
Tumutukoy sa proseso ng maingat na pagsisiyasat sa
dokumento upang matiyak ang katunayan nito.
2004: Canvass
28
Talakayang nagaganap bilang bahagi ng pagtatasa sa
katunayan ng dokumento.
2004: Canvass
29
Ito ay isang realidad na kumukwestyon sa umiiral na
politika ng bansa na pinakikilos ng limpak-limpak na
salapi mula sa isang ilegal na sugal at ugat ng mas
malalim na katiwalian na nagsisimula sa indibidwal, sa
pamilya, hanggang sa lipunang Pilipino sa pangkalahatan
(Komisyon sa Wikang Filipino, 2006).
2005: Huweteng
30
Orihinal na salitang "low battery" na tumutukoy sa
pagkaubos ng enerhiya ng selpon.
2006: LOBAT
31
Simbolo ng technological dehumanization o epekto ng
modernong teknolohiya sa tao
Di namamalayang epekto ng m
2006: LOBAT
32
Di namamalayang epekto ng makina sa buhay ng isang
tao na dulot umano ng salimuot ng modernong
pamumuhay sa sarili at nagagawa niyang ihambing ang
sarili sa isang makina gaya ng selpon.
2006: LOBAT
33
Paraan ng pagpaparamdam o pagmamayabang gamit
ang missed call.
2007: MISKOL
34
Tumutukoy sa kakaibang paraan ng pagbaybay at
pakikipag-usap sa text o social media.
2010: JEJEMON
35
a siren that is very important for people
to acquire knowledge whether they ride unescorted or as
a part of a convoy; this sound is a sign that the usual
(traffic) rules do not apply to VIPs. They are obviously
too important."
2012: WANGWANG
36
Simbolo ng pang-aabuso ng kapangyarihan, ayon sa
talumpati ng dating pangulo.
2012: WANGWANG
37
Kalimitang isinasagawa ng mga taong may kakayahang
bumili ng smartphone at magbayad ng koneksyon sa
internet.
2014: SELFIE
38
Instrumento ng pagtatampok ng kabuhayan at
propesyon, at selfie bilang pamamaraan sa pag-uulat ng
iba't ibang pangyayari sa lipunan gaya ng masasayang
pangyayari, aksidente, kalamidad at trahedya.
2014: SELFIE
39
Tumutukoy sa kontrobersya ng gusaling high-rise Torre
de Manila bilang "Pambansang Photobomber" sa
monumento ni Jose Rizal.
2016: FOTOBAM
40
Isang simbolo ng kawalan ng respeto sa historikal at
kultural na kayamanan ng mga Pilipino.
2016: FOTOBAM
41
Mula sa salitang Bisaya na "toktok" (katok) at "hangyo"
(pakiusap).
2018: TOKHANG
42
Kaugnay ng kampanya kontra droga ng administrasyong
Duterte.
2018: TOKHANG
43
ang nag-ugat sa lahat ng salitang isinali sa
Sawikaan ng taong 2020.
2020: PANDEMYA
44
Ayon kay Santos, socially at medically relevant ang salita
dahil sa pandemya umikot ang mundo at nagpahinto ng
maraming bahay sa buhay ng tao hindi lamang sa
Pilipinas
2020: PANDEMYA
45
Tumaguyod sa salita ng taon
Filipinas Institute of Translation, Inc. (FIT).
46
Komperensyang nagsimula noong 2009 mula sa
konseptwalisasyon ni Galileo Zafra.
Ambagan
47
Sino ang nag konseptuwalisya ng ambagan
galileo zafra
48
Layunin nito na Pagyamanin at palaganapin ang wikang Filipino gamit ang
iba’t ibang wika at diyalekto sa Pilipinas na malaki ang
posibilidad na maging ganap na bokabularyo ng wikang
Filipino.
Ambagan
49
“Sa pagpasok ng ambag ng salita mula sa ibang wika sa
Pilipinas, higit na makikilala ang iba’t ibang kultura ng
mga Pilipino, at sa proseso, kolektibo ring nabibigyanghugis ang ating pagka-Filipino at ang ating pagkabansa.”
ZAFRA (2014; SA COROZO 2014)
50
Sino ang nagpalaganap ng Kankanaey: Salita ng Cordillera
RUTH M. TINDAAN (2011)
51
Sino ang nagpalaganap ng Kinaray-a: Mga Salitang Pang-Agrikultura
GENEVIEVE L. ASENJO (2011)
52
TATLONG MGA DAHILAN NI GENEVIEVE L. ASENJO( Bakit dapat mapasama ang Kinaray-a na may
kinalaman sa agrikultura sa wikang Filipino:
(Ang Bigas ng Lamigas at Bigas)
Pagtatanghal sa “Kaluluwa ng Lugar”
Kultural na Pagkakaugnay
Pagpapayaman ng Kahulugan
53
Konstitusyon
Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
SEKSYON VI NG 1987 KONSTITUSYON NG PILIPINAS
54
taon na Gabay sa Pagsasalin ng UP-Sentro ng Wikang
Filipino
1994
55
Apat na Hakbang ng Proseso ng Pagsasalin
1. PAGTUTUMBAS NG SALITA
2. PAGHIHIRAM NG SALITA SA ESPANYOL
3. PAGHIHIRAM NG SALITA SA INGLES
4. PAGLIKHA NG BAGONG SALITA
56
Apat na Hakbang ng Proseso ng Pagsasalin
Sa ganitong hakbang nabibigyang-pagkakataon, hindi
lamang ang paghahanap ng katumbas sa Tagalog o korpus
ng wikang Filipino, kundi maging sa pagtuklas ng mga
panumbas mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas
bago sumangguni sa wikang Espanyo at Ingles.
PAGTUTUMBAS NG SALITA
57
Apat na Hakbang ng Proseso ng Pagsasalin
Pagsasa-Filipino ng Baybay
Pagsasaayos ng baybay ng mga hiniram na salita upang
umayon sa tuntunin ng wikang Filipino.
PAGHIHIRAM NG SALITA SA ESPANYOL
58
Apat na Hakbang ng Proseso ng Pagsasalin
Pagpapanatili ng baybay sa wikang Ingles kapag walang
angkop na katumbas.
PAGHIHIRAM NG SALITA SA INGLES
59
Apat na Hakbang ng Proseso ng Pagsasalin
Isang mahalagang hakbang upang mas palawakin ang
wikang Filipino.
. PAGLIKHA NG BAGONG SALITA
60
Wika ng orihinal na teksto
SL
61
Wika ng isinaling tekst
TL
62
Sino ang sa pagsasalin sa diksyunaryo
Batnag at Petras noong
2009.
63
Isang wika lamang ang sangkot.
Diksyunaryong Monolinggwal
64
Dalawang wika ang ginagamit.
Diksyunaryong Bilinggwal
65
Tatlong wika ang sangkot, ngunit limitado ang
pagpapaliwanag
Diksyunaryong Trilinggwal
66
Nakatuon sa isang tiyak na larangan
.Diksyunaryong Espesyalisado
67
- Bagong salita, katawagan, o parirala na
nalikha upang ipahayag ang bagong konsepto o bigyan ng
bagong kahulugan ang isang lumang salita.
Neolohismo
68
San galing ang salitang neolohismo
Neo (bago) + Logos (salita) + hulaping ismus
69
ay isang mahalagang kasangkapan sa
pagpapaunlad ng Wikang Filipino.
Pagsasalin
70
ay mahalaga sa patuloy na pagbabago
at pag-unlad ng wika upang makasabay sa makabagong
panahon.
Neolohismo
71
Tapsilog (tapa + sinangag + itlog)
Amboy (American + Boy)
FilAm (Filipino + American)
.Kombinasyon ng mga bahagi ng salita
72
USB - Universal Serial Bus
CCTV - Closed Circuit Television
DPWH - Department of Public Works and
Highways
.Pagbuo ng akronim o pagdadaglat
73
Hugot
Noon: Simpleng paghugot ng bagay
Ngayon: Pagpapahayag ng damdamin
Bato
Noon: Produkto ng kalikasan
Ngayon: Shabu (droga)
Lumang salita, bagong kahulugan
74
DDS - Duterte Diehard Supporters (ipinangalan sa
mga tagasuporta ni Pangulong Duterte)
Orwellian - Mula kay George Orwell,
nangangahulugan ng estadong mahigpit na
kontrolado ng gobyerno
Paggamit ng pangngalang pantangi bilang paglalarawan
75
Sino ang nag wika ng ANG PAGSASALIN BILANG PAMBANSANG
TUNGKULIN
Almario (sa Santiago, 2003)
76
Sino nag wika ng (Ang pagsasalin ay) Isang napakahalaga’t pambansang
tungkulin ngayon sa larangang pangkultura’t pangedukasyon.
Almario (sa Santiago, 2003)
77
Sino nag wika ng "Kaya nga habang ganito ang umiiral na pakikipagugnayan ng Pilipinas sa kanyang dating mananakop,
habang patuloy na pumapasok sa ating bansa ang mga
sangguniang-aklat sa pagtuturo sa iba’t ibang disiplina o
lawak ng karunungan, patuloy na magiging bahagi ng
proseso ng pagtuturo ang pagsasaling-wika, maging ito’y
pormal o di pormal. ”
Santiago 2003
78
Tinatawag din na "paglilipat."
PAGSASALIN
79
Hindi lang mismong salita ang inililipat, kundi ang
kahulugan o mensahe.
PAGSASALIN
80
San nanggaling ang salitang translation
"bearing across."
81
Mga Simulain sa Pagsasalin
Ang bawat wika ay nakaugat sa kultura ng mga taong
gumagamit nito.
. ANG WIKA AY UGAT NG KULTURA
82
Mga Simulain sa Pagsasalin
Walang dalawang wikang magkapareho.
Bawat isa ay may sariling sistema at estruktura.
MAY NATATANGING KAKANYAHAN ANG
BAWAT WIKA
83
Mga Simulain sa Pagsasalin
Mahalaga ang emotional impact ng salin.
Kung ano ang damdaming nakuha sa orihinal, dapat ganon
din sa salin.
DAPAT MAGING KATANGGAP-TANGGAP SA
BAGONG MAMBABASA
84
Mga Simulain sa Pagsasalin
Laging nagbabago ang Filipino: baybay, alpabeto, at mga
tuntunin.
Leksikon ay yumayabong (lumalawak ang bokabularyo).
Dapat gamitin ang karaniwang salita upang
magmukhang natural ang salin.
ISAALANG-ALANG ANG NAGBABAGONG
ANYO NG FILIPINO
85
Mga Simulain sa Pagsasalin
Iwasan ang labis na pagpapaliwanag o dagdag na salita
kung hindi kinakailangan.
Magpakatipid ngunit malinaw pa rin.
PAGTITIPID SA SALITA
86
Mga Simulain sa Pagsasalin
Ang salita ay may tiyak na kahulugan lamang kung nasa
pahayag o pangungusap.
Maaaring mag-iba ang kahulugan base sa kasamang
salita.
KAHULUGAN NG SALITA AY NAKASALALAY
SA KONTEKSTO
87
Mga Simulain sa Pagsasalin
Hindi dapat isalin dahil maaaring magdulot ng kalituhan.
DAGLAT, AKRONIM, AT PORMULANG
UNIBERSAL AY HINDI ISINASALIN
88
Mga Simulain sa Pagsasalin
May mga pahayag sa Ingles na kapag isinalin sa Filipino,
mas mainam gamitan ng eupemismo (mahinahong
pananalita) upang hindi maging bastos o masakit
pakinggan
GAMIT NG EUPEMISMO
89
Mga Simulain sa Pagsasalin
Malaki ang pagkakaiba ng wikang pasalita sa pasulat.
Ang tinatanggap sa pagsasalita ay maaaring hindi
tanggap sa pagsusulat.
PAGKAKAIBA NG PASALITA AT PASULAT
SA FILIPINO
90
5 na dapat isa alang alang sa pagsasalin
layunin
mambabasa
anyo
paksa
pangangailangan
91
5 na dapat isa alang alang sa pagsasalin
Dapat tumugma ang layunin ng orihinal sa layunin ng
salin
layunin
92
5 na dapat isa alang alang sa pagsasalin
Dapat malinaw kung para kanino ang salin bago ito
isagawa.
mambabasa
93
5 na dapat isa alang alang sa pagsasalin
Kailangang panatilihin ang anyo ng orihinal sa salin
anyo
94
5 na dapat isa alang alang sa pagsasalin
Dapat lubos na nauunawaan ng tagasalin ang paksang
isasalin.
paksa
95
5 na dapat isa alang alang sa pagsasalin
Maraming mahahalagang akda ang naisulat sa ibang wika
na karapat-dapat isalin upang maunawaan ng mas
maraming tao.
pangangailangan
