Cukrzyca podział i rozpoznawanie Flashcards
Definicja cukrzycy
GRUPA chorób metabolicznych, która cechuje się hiperglikemią wynikającą z:
- upośledzenia wydzielania insuliny
- upośledzenia działania insuliny
- obu tych procesów
Przewlekła hiperglikemia związana jest z upośledzoną funkcją, trwałym uszkodzeniem lub niewydolnością różnych organów, w szczególności
- oczu
- nerek
- nerwów
- serca
- naczyń krwionośnych
Epidemiologia cukrzycy
Świat:
400mln, ok 85-90% to typ 2
Polska:
8-9% populacji (3mln, z czego nawet 1mln niezdiagnozowany)
Zapadalność na cukrzycę t.1 rośnie
Czynniki ryzyka chorób serca i naczyń modyfikowalne (6) i niemodyfikowalne (3)
Modyfikowalne:
- NTK
- palenie tytoniu
- zab. lipidowe
- cukrzyca
- otyłość brzuszna
- CRP
Niemodyfikowalne:
- wiek
- płeć męska
- wywiad rodzinny
Podział cukrzycy (4)
I. cukrzyca t.1 -wywołana czynnikiem immunologicznym -idiopatyczna (BARDZO rzadka) II. cukrzyca t.2 III. inne specyficzne typy cukrzycy IV. Cukrzyca ciążowa (GDM)
Inne specyficzne typy cukrzycy - podział (8)
- genetyczne zaburzenia funkcji komórek β trzustki
- genetyczne zaburzenia działania insuliny
- choroby zewnątrzwydzielniczej cz. trzustki
- endokrynopatie
- cukrzyca wywołana lekami i/lub chemikaliami
- infekcje
- rzadkie formy cukrzycy spowodowanej reakcją immunologiczną
- inne z. genetyczne czasami związane z cukrzycą
Cukrzyca monogenowa a wielogenowa
Monogenowa - genotyp w sumie silnie warunkuje wystąpienie cukrzycy (WYWOŁUJE), a czynniki środowiskowe nieznacznie modyfikują powstawanie tej formy
Wielogenowa - wiele różnych polimorfizmach genowych które PREDYSPONUJĄ do cukrzycy t.1 i t.2 + ważne czynniki środowiskowe
Upośledzenie wydzielania insuliny wyst. głównie w:
- cukrzycy t.1 (niedobór insuliny)
- cukrzycy MODY
- cukrzycy mitochondrialnej
- cukrzycy noworodkowej
i w t.2
Spadek wrażliwości na insulinę wyst. głównie w:
-z. insulinooporności (laminopatie np.)
i w t.2
Co zobaczymy pod mikroskopem w wyspie u chorego na cukrzycę t.1?
Masywny naciek limfocytarny (choroba z autoagresji)
Historia naturalna cukrzycy t.1
- Predyspozycja genetyczna
- czynnik wyzwalający (np. gluten, wirusy Coxsackie)
- insulitis, uszkodzenie komórek β
3a. Autoimmunologia limfocytów T, p/c ICA, IAA, anty-GAD65
3b. Utrata pierwszej fazy odpowiedzi insulinowej - “pre”-diabetes
4a. nietolerancja glukozy - cukrzyca - początek objawów klinicznych
Geny predysponujące do cukrzycy t.1 + czy badać czy nie?
Liczne geny:
-HLA na chromosomie 6
Badania genetyczne nie mają większego sensu bo one tylko predysponują a nie wywołują cukrzycę….
Cechy cukrzycy t.1 (9)
- Bezwzględny niedobór insuliny przez zniszczenie komórek β
- Obecność markerów immunologicznych
- Kliniczna insulinozależność
- Wczesny początek: 1-2 dekada
- Typowo bez otyłości
- Gwałtowny początek, krótki wywiad
- Nasilone objawy polidypsji, poliurii, utraty masy ciała
- Skłonność do kwasicy ketonowej
- Częstsze występowanie niektórych alleli HLA
Patogeneza cukrzycy t.2
Geny + środowisko predysponują do otyłości, która powoduje insulinooporność - ona stanowi wyzwanie dla komórek β:
- prawidłowe komórki β dają radę, wydzielają dużo insuliny -> mimo insulinooporności NIE ZACHORUJE na cukrzycę
- nieprawidłowe komórki β, za mało insuliny -> CUKRZYCA T.2
Geny predysponujące do cukrzycy t.2 - 2 typy + czy oznaczamy
Geny komórki β - większość genów
Geny tkanek obwodowych
Nie oznaczamy bo one tylko PREDYSPONUJĄ
Typ 2 cukrzycy - cechy (8)
- Współistnienie insulinooporności i względnego deficytu insuliny
- Kliniczna insulinoniezależność (=nie muszą dostawać insuliny żeby przeżyć)
- Początek: wiek średni/późny
- Bardzo często otyłość
- Objawy kliniczne umiarkowane/nieobecne
- Możliwa kwasica ketonowa, ale raczej jej nie ma….
- Nieobecność markerów immunologicznych
- Brak związku z HLA
Najczęstsza cukrzyca monogenowa - jaka + tradycyjne kryteria
MODY (1% cukrzyków w PL)
- diagnoza <25 lat
- insulinoniezależna
- 1 rodzic z cukrzycą
Jakie mutacje wywołują cukrzycę MODY?
Mutacje czynników transkrypcyjnych w jądrze komórki β - MODY1, 3-6:
- HNF-4
- HNF-1
- IPF-1
- neuroD1
+ mutacja glukokinazy
(G-x->G6P) - MODY2, dość łagodna forma
MODY2 (GCK-MODY) a inne MODY
MODY2 - wcześniej się ujawnia ale hiperglikemia jest taka w miarę niska i dość łagodnie rośnie, łagodna forma
MODY1 i 3-6: później się pojawia (2-3 dekada), glikemia szybko rośnie
MODY2 (GCK-MODY) - leczyć czy nie?
W zasadzie na jedno wychodzi więc jej nie leczymy
MODY1 i 3-6: czy leczyć i czym?
Leczyć:
1. pochodne sulfynylomocznika!! bardziej skuteczne od metforminy w tym przypadku… (szczególnie MODY3 = HNF1A MODY)
Różnicowanie MODY a t.1 cukrzycy:
MODY:
- (+) wywiad rodzinny!!: w jednej, dwóch, trzech generacjach
- peptyd C po 3 latach choroby: ++++ (świadczy o tym że insulina jest wydzielana)
Cukrzyca t.1:
- peptydu C po 3 latach choroby praktycznie nie ma
Różnicowanie MODY a t.2 cukrzycy:
MODY:
-wywiad rodzinny dotyczy osób głównie po jednej stronie (matczynej/ojcowskiej)
T.2:
-otyłość!!
Cukrzyca mitochondrialna - cechy (jakie dziedziczenie, epidemiologia, kiedy początek, jaki mechanizm, leczenie, objawy towarzyszące)
- matczyny sposób dziedziczenia!!
- 1-2% cukrzyków
- początek w dzieciństwie/wczesnej młodości
- mechanizm związany z upośledzeniem wydzielania insuliny
- metformina NIEZALECANA
- leczymy pochodną sulfynylomocznika lub insuliną
- zwykle towarzyszy głuchota
Monogenowe formy cukrzycy związanej z insulinoopornością - w jakich zespołach?
=geny tkanek obwodowych:
- mutacja rec. insulinowego w:
- krasnoludkowatości
- z. Rabson-Mendenhalla
- typie A insulinooporności - mutacja PKBβ (AKT2) w z. ciężkiej insulinooporności
- mutacje laminy w rodzinnej częściowej lipodystrofii
Wspólne cechy kliniczne mutacji w genach laminy, rec. insuliny, PPARgamma, AKT2 (PKBβ) (monogenowych formach cukrzycy związanych z opornością na insulinę)
- oporność na insulinę
- hiperinsulinemia
- wczesny początek
- nieprawidłowości ilości i rozkładu tk. tłuszczowej
Leczenie w monogenowych formach cukrzycy związanej z insulinoopornością
- insulina (mocne leczenie hiperglikemii)
- mocna terapia hipolipemizująca (bo mają wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe)
Kryteria rozpoznania cukrzycy:
Glikemia na czczo 2x >125 mg/dl (7 mmol/l)
OGGT w 120min. >200 mg/dl (11,1 mmol/l)
CDN
