College 1 back to basics de rechtstaat Flashcards
Omschrijf Brain Tamanaha’s blik op de rechtsstaat
In zijn bijdrage ‘‘on the rule of law’’ stelt hij dat de rechtsstaat een veelzijdig en soms tegenstrijdig concept is.
Tamanaha betoogt dat de formele benadering van de rechtsstaat voornamelijk gaat over de aanwezigheid van wetten en juridische procedures die consequent worden toegepast.
Wat is de dunste opvatting van formele rechtsstatelijkheid? Leg uit
Rule by law
Dit houdt in dat de overheid wetten gebruikt om te regeren, zonder dat deze hoeven te voldoen aan formele of inhoudelijke eisen. Alles wat de overheid beslist krijgt het etiket ‘‘wet’’ ongeacht de kwaliteit, rechtvaardigheid of legitimiteit ervan.
Omschrijf Lon Fullers blik op de rechtsstaat
Hij benaderd rechtstatelijkheid in de vorm van ‘‘formele legaliteit’’.
Volgens hem is er sprake van een rechtsstaat als de wetten voldoen aan acht voorwaarden:
1 algemeenheid
2 kenbaarheid
3 verbod op retroactiviteit
4 duidelijkheid
5 interne consistentie
6 mogelijkheid om na te leven
7 stabiliteit
8 regelmatigheid in toepassing en naleving
Een rechtsstaat is een staat die moet voldoen aan de inner morality of law: de rechtsstaat zelf is een moreel goed, omdat het de autonomie van het individu versterkt. (zodat je als persoon ook iets uitmaakt in de samenleving)
Deze voorwaarden dragen bij aan gelijkheid en voorspelbaarheid binnen wetgeving.
Wat maakt Fuller uniek
Zijn nadruk op de intrinsieke moraliteit van de wet. Hij stelt dat de naleving van de door hem genoemde formele kenmerken niet alleen bijdragen aan een goed functionerende rechtsorde, maar ook aan de menselijke waardigheid en individuele autonomie. Hij spreekt daarom van de innerlijke moraliteit van het recht, waarbij hij betoog dat de rechtsstaat zelf een moreel goed is, omdat het de autonomie van het individu versterkt.
Omschrijf Joseph Raz’s blik op de rechtsstaat
Zijn definitie van de rechtsstaat richt zich voornamelijk op de formele aspecten van het recht en is daarmee een dunne of procedurele benadering.
Hij noemt daarbij de volgende rechtsstaatsprincipes:
1 Openbaar en voorspelbaar recht
2 stabiliteit
3 kenbare regels
4 onafhankelijke rechterlijke macht
5 naleving van natuurlijke rechtvaardigheid
6 toetsingsrecht voor rechters
7 toegang tot de rechter
8 beperking en beleidsvrijheid bij vervolging
Mark Bovens vergelijkt de moderne rechtsstaat met een herenhuis dat in 3 eeuwen in opgebouwd, waarbij elke verdieping symbool staat voor een specifieke eeuw en een bepaald accent. Uit welke verdiepingen bestaan deze en leg kort uit
Begane grond 18e eeuw –> Liberaal accent; vrijheidsrechten; trias politica; onafhankelijke rechter; legaliteit
Eerste verdieping 19ᵉ eeuw –> Democratisch accent; kiesrecht; parlementair stelsel; scheiding tussen politiek en bestuur
Tweede verdieping 20ᵉ eeuw –> Sociaal accent; sociale rechten (bv. recht op onderwijs); behoorlijk bestuur
Zolder 21ᵉ eeuw –> Focus op de digitale rechtsstaat (veel rechten moeten gedigitaliseerd worden)
Welke 3 formele opvattingen zijn er van de rechtsstaat van dun naar dik?
Rule by law
formele legaliteit
democratie en legaliteit
Welke 3 materiële opvattingen zijn er van de rechtsstaat van dun naar dik?
- Individuele rechten
- recht op menselijke waardigheid en eerlijk proces
- sociaal-economische rechten
Wat is het gevolg indien het begrip rechtsstaat te breed wordt opgevat?
Dan verdwijnen inherente spanningen zoals die tussen non-discriminatie en vrijheid van meningsuiting. Deze spanningen kunnen verduidelijkt worden door de ideeën van verschillende rechtstheoretici terug te brengen tot 3 hoofdbenaderingen.
Wat is de benadering van Thomas Hobbes van een rechtsstaat?
Hij beschouwd de rechtsstaat als een georganiseerde rechtsorde, met als tegenhanger de anarchistische of rechteloze staat (wanorde). Het uitgangspunt van Hobbes is dat in een natuurtoestand iedereen vrij en gelijk is.
Het uitgangspunt van Hobbes is dat in een natuurtoestand iedereen vrij en gelijk is. Maar als we allemaal vrij en gelijk zijn, gaan we elkaar bedriegen, vermoorden en oorlog. Hoe denkt Hobbes dit te kunnen oplossen? Leg uit
Hij vindt dat ieder zich moet verenigen in een entiteit: de rechtsstaat. Die rechtsstaat gunnen we de soevereiniteit en kan bepalen welke orde geldt en die wordt gehandhaaft. Deze staat is groter en sterker dan de natuurlijke mens en moet hem beschermen en verdedigen.
Wat is de benadering van John Locke van een rechtsstaat?
Locke ziet de rechtsstaat als een door het recht begrensde staat; als een gebonden staatsmacht, met als tegenhanger de ongelimiteerde staatsmacht (de absolute staat). In tegenstelling tot Hobbes, die de natuurtoestand als een oorlog van allen tegen allen beschouwd, ziet Lock deze als een toestand van vrijheid en gelijkheid waarin mensen hun eigen rechten en eigendommen kunnen beschermen. De staat ontstaat doordat mensen hun rechten vrijwillig overdragen, maar Locke benadrukt dat dit recht niet volledig wordt overgedragen aan de staat; bescherming van lijf en goed blijft belangrijkst doel. Staat mag niet ingrijpen op het eigendom of leven van burger en burgers behouden altijd het recht om de situatie in natuurrecht en vrijheden terug in handen te nemen
Bij wie vind de benadering van de rechtsstaat als een rechtvaardige staat zijn oorsprong
Augustinus en ook radbruch en Ballin
Hoe zien Augustinus, radbruch en Ballin de rechtsstaat
Binnen een rechtsstaat moet rechtvaardigheid bestaan. Alleen een staat die gebonden is aan het recht is niet voldoende.
Sociale rechtvaardigheid moet gerealiseerd worden door het behartigen van sociale grondrechten.
We hebben eerst sociale grondrechten nodig voor we van onze klassieke grondrechten kunnen genieten.
Waarom is er in dit vak gekozen voor de volgende definitie van rechtsstaat: legaliteit + rechtszekerheid +rechtsgelijkheid?
-Politieke neutraliteit: deze formule is de minst politieke benadering, waardoor het moeilijker wordt om het begrip te politiseren of te gebruiken voor specifieke politieke agendas
-vergelijkbaarheid: de formule biedt een duidelijke, kale definitie die het mogelijk maakt om staten met elkaar te vergelijken. Dit maakt empirisch onderzoek haalbaar en consistent, wat essentieel is voor de evaluatie van rechtsstatelijkheden.
- maatschappelijke betekenis: dit ligt in de waarden van legaliteit, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid, die fundamenteel zijn voor een rechtvaardige samenleving
Hoe ziet Dicey de rechtstaat en welke drie kenmerken heeft de rechtstaat volgens hem
- discretionaire macht tot willekeur
- niemand mag boven de wet staan. alle klassen moeten gelijk zijn onderworpen aan de wet
- de rechtsstaat moet niet uitgaan van een gedreven grondwet maar van een gemeenschappelijke wet
Wat is de Venice Comission en wat is haar band met de Britse rechtsgeleerde Dicey?
Dit is een onafhankelijk adviesorgaan en heeft het concept ‘rule of law’ gekoppeld aan Dicey.
Welke noodzakelijke elementen definieert de Venice Commission om te kunnen spreken van een rechtsstaat?
- legaliteit
- rechtszekerheid
- verbod op willekeur
- toegang tot recht
- respect voor mensenrechten
- gelijke behandeling
Het begrip rechtsstaat is evocatief, wat houdt dit in?
In de praktijk blijken de drie kernbegrippen van het rechtsstatelijk basisprincipe in de werkdefinitie nogal op verschillende manieren kunnen worden ingevuld; het roept verschillende beelden op
