Belangrike wetgewings Flashcards
Hooofstuk 2 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996.
Handves van Regte - Opsomming
📜 Wat is Hoofstuk 2 van die Grondwet?
Hoofstuk 2 is die Handves van Regte, wat die menseregte van alle mense in Suid-Afrika beskerm. Dit verseker gelykheid, vryheid, regverdige behandeling en toegang tot basiese dienste.
✅ 1. Gelykheid (Art. 9) – Geen diskriminasie op grond van ras, geslag, godsdiens, of ander faktore nie.
✅ 2. Menswaardigheid (Art. 10) – Reg op respek en waardigheid.
✅ 3. Reg op Lewe (Art. 11) – Geen arbitrêre doodstraf of moord nie.
✅ 4. Vryheid en Sekuriteit (Art. 12) – Beskerming teen geweld, marteling en dwang.
✅ 5. Geen Slawerny of Dwangarbeid (Art. 13) – Geen uitbuiting of mensehandel.
✅ 6. Privaatheid (Art. 14) – Beskerming teen onwettige deursoeking en bespieding.
✅ 7. Vryheid van Geloof en Spraak (Art. 15 – 16) – Mag geloof beoefen en opinies vrylik uitspreek (geen haatspraak).
✅ 8. Vryheid van Vereniging en Vergadering (Art. 17 – 18) – Reg op vreedsame protes en om organisasies te stig.
✅ 9. Beweging en Burgerskap (Art. 21 – 22) – Vryheid om te reis en burgerskap te behou.
✅ 10. Arbeidsregte (Art. 23) – Reg op vakbonde en regverdige werksomstandighede.
✅ 11. Omgewingsregte (Art. 24) – Reg op ‘n skoon en gesonde omgewing.
✅ 12. Eiendomsreg (Art. 25) – Beskerming van eiendom, maar met voorwaardes vir onteiening.
✅ 13. Behuising, Gesondheid, Kos en Water (Art. 26 – 27) – Basiese regte tot hierdie noodsaaklikhede.
✅ 14. Onderwys (Art. 29) – Reg op basiese en toegang tot hoër onderwys.
✅ 15. Kulturele, Godsdienstige en Taalregte (Art. 30 – 31) – Reg om eie taal en kultuur te beoefen.
✅ 16. Toegang tot Inligting en Regverdige Administrasie (Art. 32 – 33) – Reg op staatsinligting en regverdige administrasie.
✅ 17. Toegang tot Howe (Art. 34) – Reg om ‘n saak in ‘n hof te laat beslis.
✅ 18. Regverdige Verhoor (Art. 35) – Verdagte is onskuldig totdat skuld bewys is.
Artikel 9
Artikel 9 – Gelykheid
Waaroor gaan dit?
Artikel 9 bepaal dat alle mense gelyk is voor die reg en dat diskriminasie op grond van ras, geslag, geloof, kultuur, seksuele oriëntasie of enige ander rede verbied word.
Waarom is dit belangrik?
✅ Dit verseker gelyke behandeling vir almal, ongeag agtergrond of identiteit.
✅ Dit help om stelsels van diskriminasie (soos apartheid) reg te stel en regverdigheid te bevorder.
✅ Dit dien as ‘n basis vir regsprake oor diskriminasie, soos in sake oor werksgeleenthede, onderwys en menseregte.
✅ Dit ondersteun regstellende aksie, waar nodig, om ongelykhede uit die verlede te herstel.
Kortliks: Artikel 9 beskerm mense teen diskriminasie en bevorder regverdigheid in die regstelsel en samelewing.
Artikel 36( 1)
Artikel 36 – Beperking van Regte
Waaroor gaan dit?
Artikel 36 bepaal dat menseregte slegs beperk mag word indien dit redelik en regverdigbaar is in ‘n oop en demokratiese samelewing. Dit beteken dat die regering ‘n reg mag inperk, maar slegs as dit noodsaaklik is en nie arbitrêr of onregverdig is nie.
📌 Bepalings waaraan howe kyk wanneer regte bots of beperk word:
Die aard van die reg – Hoe belangrik is die reg wat beperk word?
Die belang van die beperking – Is dit noodsaaklik vir bv. openbare orde, veiligheid of gesondheid?
Die omvang van die beperking – Hoe groot is die impak op mense se regte?
Die verhouding tussen die beperking en sy doel – Dient dit ‘n wettige en belangrike doel of is dit oordrewe?
Is daar ‘n minder beperkende manier? – Kan dieselfde doel bereik word sonder om die reg so erg te beperk?
Waarom is dit belangrik?
✅ Dit keer dat die regering nie arbitrêr regte inperk sonder ‘n geldige rede nie.
✅ Dit help howe om te bepaal of ‘n wet billik en regverdig is.
✅ Dit balanseer individuele regte met die belange van die samelewing.
Kortliks: Artikel 36 beskerm regte teen onnodige beperkings, maar laat toe dat sekere regte ingeperk word as dit noodsaaklik en regverdigbaar is.
Nasciturus fiksie
Nasciturus Fiksie – Bepalings en Hoe Dit Werk
Waaroor gaan dit?
Nasciturus fiksie is die beginsel wat bepaal dat ‘n ongebore kind regsbepalings toekom, asof die kind reeds gebore was. Hierdie beginsel beteken dat die kind as ‘n regsbevoegde persoon beskou word vir sekere doeleindes, soos die aanspraak op erfenis of die beskerming van regte.
Bepalings:
Regsbevoegdheid voor geboorte: Die ungebore kind kan as ‘n “regsbevoegde entiteit” geskat word, wat beteken dat die kind asof reeds bestaan vir die doeleindes van erfenis, besit, of ander regte.
Eis op erfenis: Indien ‘n persoon oorlede gaan en daar is ‘n ongebore kind op die oomblik van dood, kan daardie kind as erfgenaam beskou word, solank hy of sy later gebore word.
Verantwoordelikheid en regte: Die beginsel sorg dat ‘n ongebore kind se belange en regte beskerm word teen misbruik of onreg, byvoorbeeld in gevalle van nalatigheid van ‘n ouer wat die kind benadeel.
Vereiste van geboorte: Die belangrikste bepaling is dat die kind moet gebore word om werklike regsbeginsels te aktiveer. Dit beteken dat die kind slegs as regsbevoegd kan beskou word indien hy of sy later gebore word en nie as ‘n ongebore fetus nie.
Hoe werk dit?
Tydens die lewe van die moeder: Alhoewel die kind nie fisies gebore is nie, word die kind geag regsbevoeg vir die doeleindes van sekere regte, soos in die geval van eiendom wat aan hom of haar gegee kan word.
Indien nie gebore nie: As die kind nie gebore word nie (byvoorbeeld, indien die kind sterf voordat gebore), verval die regte wat gebaseer is op die nasciturus fiksie.
Waarom is dit belangrik in regspraak?
✅ Beskerming van die ongebore kind se regte: Dit verseker dat ‘n fetus se belange beskerm word in situasies waar hy of sy toekomstige regte betref (soos erfregte).
✅ Erkenning van die regstatus van ‘n fetus: Dit laat ‘n fetus toe om besittings te ontvang of aanspraak te maak op eiendom nog voordat dit gebore is.
✅ Staatsaanspreeklikheid: Dit skep duidelikheid oor die regsbepalings wat geld vir ‘n ungebore kind se status in gevalle van erfenis, gesondheidsorg, en ander regte.
Kortliks: Nasciturus fiksie beskou ongebore kinders as regsbevoegde persone vir bepaalde regte, maar dit vereis dat die kind gebore moet word om daardie regte ten volle te bekom. Dit is belangrik vir die beskerming van die kind se regte voordat hy of sy gebore word, maar alleenlik geldig as die kind gebore word.
Delikte reg
Deliktereg
Waaroor gaan dit?
Deliktereg behels die regte en verpligtinge wat ontstaan wanneer iemand onregmatig ‘n ander persoon se regte of belange benadeel, wat lei tot skade. Dit dek alle onregmatige aksies wat iemand kan neem wat ander mense se regte of eiendom benadeel, soos beskadiging van eiendom, liggaamlike skade, slander, en oortredings van kontrakte. Deliktereg gaan ook oor die dagvaarding van die party wat die skade veroorsaak het, en die verantwoordelikheid om skadevergoeding of herstel te eis.
Waarom is dit belangrik in regspraak?
✅ Beskerming teen skade: Deliktereg verseker dat mense vergoeding kan eis vir skade wat onregmatig deur ander aangerig is.
✅ Verantwoordelikheid: Dit help om die verantwoordelikheid van individue en instansies te bepaal wanneer hulle onregmatig optree en ander benadeel.
✅ Vermy misbruik: Dit voorkom dat mense onregmatig voordeel trek uit ander se verlies of skade.
✅ Gelykheid en geregtigheid: Deliktereg dra by tot die herstel van geregtigheid, deur diegene wat skade ondervind het te help om regverdigheid te kry deur vergoeding of herstel.
✅ Dagvaarding en eis: Dit stel individue in staat om die oortreder te dagvaar in ‘n hof om vergoeding of herstel van skade te eis.
Kortliks: Deliktereg beskerm mense teen onregmatige skade en verseker verantwoordelikheid, en sluit die proses van dagvaarding in om die oortreder te dwing om skadevergoeding of herstel te bied. Dit is belangrik vir die handhawing van geregtigheid in die regstelsel.
Wet op Sterilisasie 44 van 1998 ( handboek)
Wet op Sterilisasie 44 van 1998
Prosedure waardeur ‘n persoon permanent onbekwaam vir bevrugting of vir voortplanting gemaak word.
Moet in staat wees om toe te stem (vrywillg en sonder oorreding)
- toestemmende persoon moet:
duidelike verduideliking en voldoende beskrywing van sterilisasieprosedure, asook gevolge, risiko’s en onomkeerbare aard daarvan ontvang.
In kennis gestel word dat toestemming herroep kan word in enige stadium voor die sterilisasieprosedure uitgevoer word;
c) Die voorgeskrewe toestemmingsvorm verstaan en onderteken.
Moet minstens agtien jaar oud wees.
Sterilisasie van persone onder die ouderdom van agtien jaar.
- Slegs moontlik indien die versuim om dit te doen die betrokke persoon se lewe in gevaar sal stel of sy of haar gesondheid ernstig sal benadeel (sien vereistes – bladsy 24 - 25).
Sterilisasie van persone wat verstandelik gestremd is of andersins onbevoeg is om self toe te stem (sien vereistes – bladsye 25-26).
Wet op keuse van beindiging van swangerskap ,92 van 1996
Hierdie wet gee vroue die reg om ‘n swangerskap wettig te beëindig binne spesifieke tydsraamwerke:
Tot 12 weke – Aborsie is op versoek toegelaat.
13–20 weke – Toegelaat indien die swangerskap ‘n gesondheidsrisiko inhou, die fetus abnormaliteite het, of as dit gevolg is van verkragting/bloedskande.
Na 20 weke – Slegs toegelaat indien dit noodsaaklik is om die moeder of fetus se lewe te beskerm.
Slegs opgeleide gesondheidswerkers mag dit uitvoer, en vroue mag nie gedwing word om ‘n swangerskap te beëindig of te behou nie.
Wet op domisilie , 3 van 1992
Artikel 1: Domisilie is die plek waar ‘n persoon wettiglik gesetel is en permanent woon. Dit is nie net ‘n adres nie, maar die plek wat regtens as jou huis beskou word.
Artikel 1(2): ‘n Persoon kwalifiseer om ‘n domisilie te hê as hulle fisies in die plek woon en die bedoeling het om daar permanent te bly.
Artikel 6:
(1) ‘n Persoon kan hul domisilie verander deur na ‘n ander plek te verhuis met die doel om daar permanent te bly.
(2) Die bedoeling om permanent daar te bly is net so belangrik as die fisiese verhuising.
Vereistes: ‘n Persoon moet intensie hê om permanent in die plek te woon en fisies daar wees om hul domisilie te vestig.
Artikel 2D(1(C) van die Wet op Testament 7 van 1953.
Intestate en testate erfreg
Testate erfreg – Artikel 2D(1)(c) van die Wet op Testamente 7 van 1953.
Wet: Wet op Testamenten 7 van 1953
Hierdie wet reguleer die opstel, verandering en uitvoering van testamente en die verdeling van die oorledene se bates. Dit sluit bepalings in oor wie die testament kan opstel, hoe dit geldig is, en wat gebeur wanneer daar geen testament is nie (intestate erf).
Artikel 2D(1)(C) van die Wet op Testamenten 7 van 1953 verwys na ‘n spesifieke bepaling wat verband hou met die verhouding tussen testateurs en hulle testamente. Hierdie artikel bevat bepalings oor die geldigheid van die testateur se wilsbesluit en wie as legitieme begunstigdes in die testament opgeneem kan word.
Eenvoudig gesê, hierdie artikel handel oor wie wettig kan wees om as begunstigde in ‘n testament genoem te word en hoe bepaalde handelinge wat verband hou met die opstel van ‘n testament, die geldigheid daarvan kan beïnvloed.
Eenvoudige verduideliking:
Artikel 2D handel oor die regsvereistes en gevolge van ‘n testament.
Sub-artikel 1(c) spesifiseer wat nodig is om te verseker dat die testament geldig is, veral in terme van begunstigdes en hoe die testateur se wilsbesluit bepaal moet word.
In kort:
Artikel 2D(1)(C) help om te verduidelik onder watter omstandighede die testateur se testament geldig is en wie hulle wettiglik as begunstigdes kan aanwys.
Testate erfreg - Ex parte Boedel Steenkamp 1962 (3) SA 954 – die woorde “in die lewe” is nie letterlik opgeneem nie, maar die nasciturus-fiksie is aangewend.
Wet op Registrasie van Geboortes en Sterftes 51 van 1992
Wet op die Registrasie van Geboortes en Sterftes, 51 van 1992.
Moet geboorte aangee by Direkteur-generaal van Binnelandse
Sake (enigeen van die ouers / bloedverwante of wettige voog
indien ouers oorlede is).
Binne dertig dae na geboorte van kind.
Geboorte: “kind wat lewend gebore word”.
Voornaam en van moet aan kind toegewys word.
Wysiging van geboorteregistrasie – indien ouers na geboorte met mekaar trou.
‘n Vader wat vaderskap wil erken nadat kind gebore is kan dit met die moeder se toestemming doen / toestemming van Hoë Hof indien moeder nie wil toestem nie.
Gameetskenker of die vader van ‘n kind wat uit bloedskande of verkragting gebore is mag nie geboorteregistrasie verander nie.
Huwelikswet 25 van 1961
Hierdie wet reguleer tradisionele huwelike in Suid-Afrika. Dit bepaal die vereistes vir ‘n wettige huwelik, insluitend die ouderdom van toestemming, registrasie van die huwelik en die rol van huweliksbevestigers. Dit is oorspronklik net vir heteroseksuele huwelike geskryf, maar met ander wetgewing is meer inklusiewe opsies later bygevoeg.
Civail Union Act 17 van 2006
Hierdie wet maak dit moontlik vir heteroseksuele en selfdegeslagpare om burgerlike verbintenisse of huwelike aan te gaan. Dit bied dieselfde regte en verantwoordelikhede as ‘n tradisionele huwelik onder die Huwelikswet van 1961.
Wet op Egskeiding 70 van 1979
Hierdie wet bepaal die gronde vir egskeiding in Suid-Afrika.
Bepalings vir egskeiding :
Dit erken onherstelbare verbrokkeling van die huwelik as die primêre rede vir egskeiding
Lei aan geestes siektes
Voortdurende bewusteloosheid
Wet op Verandering van Geslagsbeskrywing en Geslagstatus 49 van 2003
Wet op Verandering van Geslagsbeskrywing en Geslagstatus, 49 van 2003
- Aansoek by Direkteur-generaal van die Nasionale
Departement van Binnelandse Sake.
- Indien aansoek suksesvol reik Landdros ‘n bevel uit wat Direkteur-
generaal gelas om om geslagsbeskrywing in die geboorteregister te
verander.
Hierdie wet maak dit moontlik vir individue om hul geslagstatus wettig te verander in identiteitsdokumente en geboortesertifikate. Aansoek kan gedoen word indien ‘n persoon:
Geslagsbevestigende mediese behandeling ondergaan het (hormone of chirurgie).
Interseks is en hul oorspronklike registrasie nie hul werklike geslag weerspieël nie.
Permanente geslagsverandering ondergaan het en dit medies bevestig kan word.
Aansoeke word by die Departement van Binnelandse Sake ingedien met mediese bewyse, waarna ‘n nuwe geboortesertifikaat en ID uitgereik word indien dit goedgekeur word.
