Begrippen & concepten Flashcards
Cryptorchidie
Niet-ingedaalde teelbal, kan op verschillende plaatsen in het lieskanaal blijven “hangen”
Hypospadias
Urinebuis komt niet thv de eikel. (subcoronal, midshaft, penoscrotal)
Testicular dysgenesis syndrome
Combi van verschillende ontwikkelingsproblemen bij de man, voorplantingsgerelateerde stoornis die wordt gekenmerkt door aanwezigheid van hypospadie, cryptorchidisme, slechte spermakwaliteit en risico zaadbalkanker, het kan van mild tot ernst varieren (met toenemend risico testiskanker)
Mixed gonadal dysgenesis
Stoornissen met chromosomale mozaïek, ambigue genitaliën kunnen voorkomen
Klinefelter syndroom
47, XXY.
Gestoorde hypogonadisme
(oorzaken)
Oorzaken = afwezige kiemcellen, chemotherapie, y-microdeleties, varicocele
Oligozoöspermie
Concentratie < 15 milj/ml
Azoöspermie
Volledige afwezigheid zaadcellen
Obstructieve azoöspermie
Lage volume
pH + fructose, hormonen normaal
Niet-obstructieve azoöspermie
Sperma-analyse normaal
Asthenozoöspermie
<32% progressieve motiliteit
Teratozoöspermie
<4% normale vormen
Necrozoöspermie
Geen vitale zaadcellen
Benigne prostaat hyperplasie
Goed aardige prostaatvergroting, aanwas v/d transitiezone (leeftijdsgebonden), dmv DHT, bladder outlet obstruction (BOO)
Risico op acute/chronische urineretentie + hydro-uteronefrose + nierfalen
Obstructieve klachten (LUTS)
Hesitatie, mictie-onderbreking, slechte straal, persmictie + residugevoel
Irritatieve klachten (LUTS)
Veranderd gevoel van vulling, abnormale aandrang, nachtelijk plassen, toename mictie-frequentie + kleinere plas volumes
Post-mictie klachten (LUTS)
Nadruppelen, urge-incontinentie + overloopincontinentie
Acute bacteriële prostatitis
Bacteriële invasie vanuit urethra
bekkenbodemhypertonie (jonge m)/stase van urine (oude m)
koorts + pijn bij plassen/(rondom) penis + dysurie
kan evolueren in prostaatabces
Chronische prostatitis
Slechte behandeling acute prostatitis/terugkerende prostatitis
Grieperig, op en afgaande mictieklachten, aanslepende/vage last, perineale pijn
inflammatoir CPPS
Witte bloede cellen + ontsteking in prostaat/urine zdr bacteriën aanwezig
Vage-intense klachten rondom penis, zittende beroepen, psychosomatiek, in combi met stress
niet-inflammatoir CPPS
Geen witte bloed cellen, ontsteking, of bacterie aanwezig, toch gelijke klachten
Vage-intense klachten rondom penis, zittende beroepen, psychosomatiek, in combi met stress
Premature ejaculatie
Meest frequent, vaak in combi met andere erectiestoornissen, verworven vs. Levenslang, cultureel probleem
Behandeling = Fysieke/gedragstherapie, topische behandeling (verdovende middelen), orale behandeling (dapoxetine)
Retrograde ejaculatie
Ejaculatie komt in de blaas terecht, door operatie aan prostaat, blaashals open, schade aan sympathicus, wel orgasme-geen ejaculaat, troebele urine,
Behandeling = moeilijk, liever voorkomen, sympathico-mimetica (stimuleert sympathisch zenuwstelsel, alleen bij fertiliteitsbehandeling, geen chronisch gebruik)
Anejaculatie
Geen ejaculatie + wel orgasme, schade aan zenuwen (diabetes, ruggenmergletsel), door bepaalde meds of alcohol, prepuberaal mogelijk, na radicale prostatectomie
Behandeling = vibratie therapie of electro-ejaculatie (voornamelijk bij spinal cord injury met kinderwens, niet voor seksueel leven)
Anorgasmie-hyporgasmie
Geen gevoel van orgasme/moeilijk te bereiken.
Komt door ouder worden, lage T, psychogeen, performance anxiety, neurogeen, of drugs
Behandeling = T (bij hypogonadisme), dopamine agonist/oxytocine. counseling, intensere stimulatie
Anhedonisch orgasme (Pleasure Dissociative Orgasmic Disorder)
Dissociatie tussen gevoel + als plezierig beleven van orgasme
Mogelijk probleem dopaminerge transmissie, mogelijk link depressie + verslaving, hoog prolactine + laag T
Behandeling = moeilijk, oorzaak proberen te vinden
Pijnlijk orgasme
Voorkomend bij prostatitis/infectie urinair systeem, soms obstructie in ejaculaatleider/zaadblaasjes, komt voor bij CPPS (bekkenbodemhypertonie),
Behandeling = opzoeken+aanpakken ontstekingsproblematiek of obstructie, pijnstilling/behandeling CPPS
Hematospermie
Bloed bij sperma, vaak ECI, soms bij bloedverdunner gebruik, uitsluiten prostaat/blaasaandoeningen, Behandeling = bloedverdunners aanpassen, oorzaak behandelen
Pelvisch pijnsyndroom
Pijn geassocieerd met symptomen suggestief voor urologische/seksuele/darm/gynaecologische disfunctie, geen infectie of andere pathologie
Blaaspijnsyndroom
Suprapubische pijn gelinkt aan blaasvulling (allodynie)
gepaard met urinaire frequentie, urgentie + nycturie
geen infectie of andere pathologie
Interstitiële cystitis
Blaaspijnsyndroom + typische cystoscopische veranderingen (ulcus van Hunner bij blaasvulling), pijnlijker vs blaaspijnsyndroom
Prostaatpijnsyndroom (CPPS)
Prostaat pijn (perineaal, suprapubisch, teelballen, liezen), link symptomen van urologische of seksuele disfunctie, geen infectie of andere pathologie
Chronische orchialgie
Variant van CPPS met pijn in teelballen en/of liezen, zonder mictieklachten, langer dan 3 mnd
Low flow priapisme
AKA ischemische priapism, een compartimentsyndroom, door suprafysiologische druk in corpus cavernosum geen circulatie meer, zorgt voor zuurstofgebrek,
High flow priapisme
Gevolg van fistel (kanaal) tussen bloedvat en sponsweefsel in corpus cavernosum, meestal na trauma, kan ook bij kinderen, continue hoge flow & constante tumescentie (geen rigide erectie)
Penisfractuur
Buiging van onder drukstaande tunica albuginea, veroorzaakt scheur
Ziekte van Peyronie
Verworven kromstand van de penis, kan buiging, zandloperfiguur of S-figuur zijn
Acute fase (ziekte van peyronie)
Peniele pijn, pijnlijke erecties, voelbare nodule of plaque in de tunica albuginea, progressieve curvatuur
Chronische fase (ziekte van peyronie)
Harde (mogelijk) verkalkte plaques, stabiele curvatuur, pijn verdwijnt altijd spontaan
Fimosis
Vernauwde voorhuid, op kinderleeftijd
Fysiologische fimosis
Slurf-aspect is normaal, voorhuid komt niet los (bij jongere kinderen), geen duidelijke klachten, komt los bij pubertaire groei (Balono-preputiale vergroeiingen)
Pathologische fimosis
Speldenkop groot, witte, stugge voorhuid, recurrentie infecties (balanitis), verlittekende voorhuid zonder rek
Frenulum breve
Te korte frenulum, scheuren, bloeden, pijn, littekenvorming
Hypospadie
Congenitale afwijking waarbij de opening van de urethra op de onderzijde van de penis is, vaak samen met ventrale curvatuur (chordee)
Epispadias
Tegenovergestelde hypospadie, urethrale opening dorsale zijde (bovenkant)
Varicocoele
Uitzetting van de testiculaire aders, spermakwaliteit kan verminderd zijn door opwarming van het kiemcelepitheel
Hydrocoele
Hydrocoele communicans (aangeboren open lieskanaal), of op latere leeftijd (reactief, na ontsteking)
Epididymiscyste/spermatocoele
Opgestopt kanaaltje in epididymis dat zich uitzet tot een dunwandige cyste
Epididymitis
Bijbal ontsteking ( rood, warm, pijnlijk)
Orchitis
Teelbal ontsteking, meestal ook prostatitis, bij het kind - bof-orchitis
Gangreen van Fournier
Necrotiserende ontsteking van huid en onderhuid, zeer snel progressief
Torsio testis
Teelbaldraaiing, iedere acute scrotale pijn is een torsio tot het tegendeel bewezen is, ingreep binnen de 6u.
Vasectomie
Onderbinden van beide zaadleiders, steriliteit na 13-15 zaadlozingen, “irreversibel”, kan chronische teelbalpijn veroorzaken, ambulante ingreep, lokale verdoving
CPPS
Bekkenbodemhypertonie
Nycturie
’s nachts meerdere keren moeten plassen
Primaire hypogonadisme
AKA hypergonadotroop HG
Oorzaken; in het orgaan waar het eindproduct gemaakt wordt, teelballen. Oa klinefelter syndrome, crypotorchidisme, acquired anorchia, gonadotoxic cancer treatment, oudere leeftijd
Behandeling; T substitutie
Secundaire hypogonadisme
AKA hypogonadotroop HG
Oorzaken; probleem in hypofyse/hypothalamus, testis kunnen T niet voldoende maken door voldoende stimulerende signalen uit de hypofyse.
Organisch; hypofyse + niet-hypofyse tumoren, operatie, radiotherapie
Functioneel; hyperprolactinemia, drugsgebruik (opiates, anabolen, GnRH analogs, etc), ernstig overgewicht, comorbide ziekte geassocieerd met ouder worden, voedingsstoffen tekort (eg anorexia), overmatig sporten
Behandeling; T of gonadotropines (kinderwens) substitutie , of onderliggende oorzaak behandelen (stress, anorexia, medicatie, etc)
Diagnose hypogonadisme stellen
T tekort + hypogonadale klachten/symptomen, alleen dan diagnose. Testen tijdens afwezige/trage puberteit, seksuele dysfunctie, gynaecomastie, verminderde spierkracht, weinig energie, osteoporose.
Minstens 2 weken tussen de testmomenten + altijd ‘s ochtends. Labs hanteren verschillende normaalwaarden. Ook prolactine, LH + FSH wordt gemeten (om primair/secundair vast te stellen)
- > 12nmol/L = HG onwaarschijnlijk (tenzij zeer hoge SHBG)
- <8 nmol/L = HG waarschijnlijk
- 8-12 nmol/L = grijze zone (SHBG meten + vrije T bepalen)
Vormen chemische castratie
(+ bijwerkingen)
CPA => dagelijks tablet, blokkeert werking van T
- Bijwerkingen; meningeoom (hersentumor) bij hoge dosis + langdurig gebruik, gewichtstoename, gynaecomastie, (sub)infertiliteit, warmteopwellingen, trombo-embolie, leverfunctiestoornissen, depressie, adynamie (energieverlies), botverlies
GnRH agonist => 1 injectie per 3 maanden, legt de gonadotropinen productie in de hypofyse stil, door continue toediening van GnRH, hierdoor hypofyse ongevoelig, T prepubertair niveau, flare-up na eerste inspuiting (drm combi CPA)
- Bijwerkingen; warmteopwellingen, pijn bij injectie, botverlies, hoger risico cardiovaculaire aandoeningen (?), gynaecomastie, (sub)infertiliteit
Hormoonbehandeling trans vrouw
Oestrogenen; peroraal (tabletten, 2-4mg per dag), transdermaal (gel of pleisters, bij >45j/actief roken/voorgeschiedenis trombo-embolie)
Anti-androgenen of GnRH analogen; CPA (dagelijks), spironolacton (blokkeert androgeenreceptoren, dagelijks), GnRH analoog (injectie per 3mnd) <- stop na orchidectomie (testis verwijderd)
Hormoonbehandeling trans man
Testosteron; injecties of transdermale gel
Progestageen; bij heftige menstruatie, in het begin (als menstruatie blijft voortkomen) -> stoppen na hysterectomie/ovarectomie
Prostaatkanker
Hormoongedreven (T), gemiddelde leeftijd 66j
Risicofactoren; westers dieet/overgewicht, Afrikaanse afkomst, familiegeschiedenis, BRCA mutaties
Diagnose; Hoge PSA waarde + MRI, daarna biopsie
PDE5-inh + seksuele activiteit worden geadviseerd om penis functie te behouden na prostactectomie
ED zeer frequent na behandeling
Testiskanker
Gemiddelde leeftijd = 33j
Ontstaan; genetische aanleg, hormoonverstoorders tijdens zwangerschap (plastic), verminderd fertiliteit hebben
Risicofactoren;teelbal niet ingedaald bij puberteit, eerder behandeld teelbalkanker, teelbal ingeschrompeld, langdurig wiet/hasj gebruik, teelbalkanker in familie, eerdere vruchtbaarheidsproblemen
Preventie; correctie cryporchidie op kinderleeftijd
Diagnose; knobbel voelen + echo ter bevestiging
Welke kanker is gelinkt aan testicular dysgenesis syndrome?
Testiskanker
Peniskanker
Gemiddelde leeftijd; 68j
Risico’s; gebrek aan circumcisie op kinderleeftijd, lichen sclerosans et atroficans (huidziekte; strakke harde voorhuid), hygiëne, SES, roken, PUVA (lichttherapie), HPV (meest voorkomend)
Diagnose; veel verschillende uitingen (rode vlekken, fluweel-achtige nodulem tumor, wrat Ulcus), wordt vaak te laat ontdekt of aangedacht, vastellen via biopsie
Overlevingskans in stage 3 en 4 laag
Penectomie heeft veel impact op lichaamsbeeld, mutilerende chirurgie impact op seksuele beleving,
Hepatitis B
Lever
Herpes
Neuronen/zenuwcellen
Genitale wratten
Huid
HIV
Witte bloed cellen
Behandelingen stages prostaatkanker
Stage 1 = active surveillance
Stage 2 = prostatectomie, radiotherapie (+ hormoontherapie)
Stage 3 = prostatectomie, radiotherapie + hormoontherapie
Stage 4 = hormoontherapie, chemotherapie
Behandelingen stages testiskanker
Stage 1 = orchidectomie
Stage 2 = chemotherapie, lymfeklierdissecties
Stage 3 = chemotherapie, lymfeklierdissecties, (+ resectie eventuele uitzaaiingen)
Behandelingen stages peniskanker
Stage 1 = Topische behandeling, laserchirurgie, orgaan-sparende chirurgie, radiotherapie
Stage 2 = orgaan-sparende chirurgie, niet-orgaan-sparende chirurgie, radiotherapie
Stage 3 = lymfeklierdissectie + radio/chemotherapie
Stage 4 = chemotherapie + lymfeklierdissectie + chirurgie/radiotherapie, of palliatie (de zorg en hulp voor mensen die niet meer kunnen genezen)
Gonorroe
aka druiper
Trichomonas
Groengele schuimige slecht ruikende vaginale afscheiding
LGV
Subtype van chlamydia
Bij HIV
Meer frequent bij MSM
Initieel: klein ulcus op penis/mondholte/peri-anaal
Gevolgd door (1 week-1 maand) lymfadenitis (ontstoken lymfeklieren): griepaal beeld: koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, braakneigingen, spierpijn.
Als de plasbuis of de penis besmet is, ontstaat vaak een pijnlijke zwelling van de lymfeklieren in de lies. Als de anus geïnfecteerd is, kan de ontsteking leiden tot pijnlijke zweren in de endeldarm. Jeuk en een slijmerige, soms bloedige afscheiding uit de anus zijn dan het gevolg
